زراعت و باغبانی
ژینوس هاشم‌پور؛ سمانه اسدی صنم؛ مهدی میرزا؛ مرضیه قنبری جهرمی
چکیده
سابقه و هدف: سرخارگل (Echinaceae purpurea L.)، یکی از معروف‌ترین گونه‌های دارویی با ارزش اقتصادی زیاد در سراسر جهان است که در ایران از ریشه و اندام هوایی آن در تولید داروهای گیاهی استفاده می‌شود. بسیاری از داروهای گیاهی که به‌طور تجاری از اندام‌های هوایی سرخارگل تولید می‌شود برای افزایش سیستم ایمنی غیر اختصاصی و درمان سرماخوردگی استفاده ...
بیشتر
سابقه و هدف: سرخارگل (Echinaceae purpurea L.)، یکی از معروف‌ترین گونه‌های دارویی با ارزش اقتصادی زیاد در سراسر جهان است که در ایران از ریشه و اندام هوایی آن در تولید داروهای گیاهی استفاده می‌شود. بسیاری از داروهای گیاهی که به‌طور تجاری از اندام‌های هوایی سرخارگل تولید می‌شود برای افزایش سیستم ایمنی غیر اختصاصی و درمان سرماخوردگی استفاده می‌شوند. هزینه‌های زیست محیطی و بهداشتی کودهای شیمیایی منجر شده تا پژوهشگران به نیازهای غذایی گیاهان با استفاده از کودهای آلی و بیولوژیک پاسخ دهند. ازاین‌رو، این مطالعه با هدف بررسی اثر کودهای شیمیایی، آلی و بیولوژیک بر ویژگی‌های مورفولوژیک، ماده خشک شاخساره، ریشه، درصد و عملکرد اسانس گل و مجموع برگ و ساقه سرخارگل انجام شد.مواد و روش‌ها: این آزمایش براساس طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور (مجتمع تحقیقاتی البرز) در سال زراعی 98-1397 انجام شد. تیمارها شامل شاهد (Control)، NPK (N50P25K25، N75P35K35 و N100P75K75 کیلوگرم در هکتار)، کود دامی (30، 60 و 90 تن در هکتار)، ورمی‌کمپوست (5، 10 و 15 تن در هکتار)، ترکیب‌های کودی N50P25K25 + 30 تن کود دامی در هکتار، N50P25K25 + 5 تن در هکتار ورمی‌کمپوست، کودهای زیستی G. intraradaices + Glomus mosseae، Azospirillum + Pseudomonas، Thiobacillus + ۵ تن در هکتار ورمی‌کمپوست و Thiobacillus + 250 کیلوگرم در هکتار گوگرد (S) بودند. پیش از اعمال تیمارهای کودی، آنالیز خاک انجام شد و پس از اعمال تیمارهای کودی نیز ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک تعیین گردید. تیمارها براساس نیازهای کودی گیاه و نیز نتایج آزمون خاک انتخاب شدند. صفات ارتفاع گیاه، تعداد برگ، ساقه فرعی و گل در گیاه، عمق نفوذ و حجم ریشه، ماده خشک برگ، ساقه، گل و ریشه به‌طور جداگانه، ماده خشک شاخساره (برگ+ساقه+گل) و بازده و عملکرد اسانس گل و مجموع برگ و ساقه ارزیابی شدند. در مرحله گلدهی کامل، نمونه‌ها از اندام‌های هوایی و ریشه گیاهان در همه گروه‌های تیماری برداشت شد. پس از هواخشک شدن نمونه‌ها در محیط سایه، نمونه‌ها با دستگاه کلونجر و به‌روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شدند و درصد و عملکرد اسانس بر اساس وزن خشک محاسبه شد.نتایج: نتایج نشان داد که بیشترین ماده خشک برگ و ساقه در تیمار 15 تن در هکتار ورمی‌کمپوست بدست آمد. همچنین بیشترین ماده خشک گل و ریشه به‌ترتیب مربوط به تیمارهای 5 تن در هکتار ورمی‌کمپوست + NPK و 30 تن در هکتار کود دامی + NPK بود. بیشترین بازده اسانس گل در تیمار 30 تن در هکتار کود دامی + NPK و بیشترین بازده اسانس مجموع برگ و ساقه در مرحله گلدهی در تیمار 15 تن در هکتار ورمی‌کمپوست بدست آمد. همچنین، تیمار NPK + 30 تن در هکتار کود دامی منجر به بیشترین عملکرد اسانس گل و تیمار 15 تن در هکتار ورمی‌کمپوست موجب بیشترین عملکرد اسانس مجموع برگ و ساقه شد. در مقایسه گروهی بین تیمارهای کودی مصرفی، تنها مقایسه بین کودهای آلی (دامی در مقابل ورمی‌کمپوست) و کودهای زیستی (قارچ در مقابل باکتری) موجب افزایش معنی‌دار عملکرد اسانس گل شد. در نتایج مربوط به عملکرد اسانس مجموع برگ و ساقه، همه مقایسه‌های انجام شده بین گروه‌های تیماری تأثیر معنی‌داری را نشان دادند و تنها کود آلی (برهم‌کنش بین کود دامی در مقابل ورمی‌کمپوست) معنی‌دار نبود. بااین‌حال، بیشترین عملکرد اسانس مجموع برگ و ساقه، مربوط به کود زیستی در مقابل با کود شیمیایی و آلی بود.نتیجه‌گیری: به‌طور کلی می‌توان نتیجه‌گیری کرد که در بین تیمارهای استفاده شده، تیمار کودهای آلی در کنار کودهای شیمیایی می‌تواند در تولید پایدار این گیاه دارویی باارزش باشد. این یافته‌ها پیشنهاد می‌کند که استفاده باهم (ترکیب) کودهای بیولوژیک و آلی، می‌تواند در کشت سرخارگل به علت افزایش درصد و عملکرد اسانس مزیت باشد.
زراعت و باغبانی
فرید نورمند موید؛ بهلول عباس‌زاده؛ نگار ولی زاده
چکیده
سابقه و هدف: مرزه (Satureja spp.) با دارا بودن ترکیبات با ارزشی همچون تیمول و کارواکرول از جایگاه ویژه‌ای در میان گیاهان دارویی برخوردار است. مرزه یکی از جنس‌های خانواده نعنائیان Lamiaceae)) بوده که در ایران 16 گونه گیاه علفی یک‌ساله و چند ساله دارد. گونه‌های جنس Satureja به دلیل میزان بالای اسانس در صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی و داروسازی دارای ...
بیشتر
سابقه و هدف: مرزه (Satureja spp.) با دارا بودن ترکیبات با ارزشی همچون تیمول و کارواکرول از جایگاه ویژه‌ای در میان گیاهان دارویی برخوردار است. مرزه یکی از جنس‌های خانواده نعنائیان Lamiaceae)) بوده که در ایران 16 گونه گیاه علفی یک‌ساله و چند ساله دارد. گونه‌های جنس Satureja به دلیل میزان بالای اسانس در صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی و داروسازی دارای اهمیت اقتصادی و پزشکی زیادی هستند. هدف از اجرای این تحقیق افزایش عملکرد کمّی و کیفی اسانس مرزه سهندی (Satureja sahendica) با تغذیه گیاهی مناسب بود.مواد و روش‌ها: این تحقیق در شرایط آبی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با هشت تیمار کودی (شاهد (بدون کود)، ازت (50)، فسفر (25) و پتاس (25) (کیلوگرم در هکتار)، کود گاوی (30 و60 تن در هکتار)، کود گاوی (30 و60 تن در هکتار) + ازت (50)، فسفر (25) و پتاس (25) (کیلوگرم در هکتار)، ورمی‌کمپوست (5 تن در هکتار)، ورمی‌کمپوست (5 تن در هکتار)+ ازت (50)، فسفر (25) و پتاس (25) (کیلوگرم در هکتار)) در سه تکرار طی چهار سال (1399-1396) در استان آذربایجان شرقی اجرا شد. کشت به‌صورت غیر مستقیم و از طریق نشاء بود. نشاءها در شرایط گلخانه با کشت بذرها در سینی‌های نشاء با ترکیب خاک پیت‌ماس، کوکوپیت و پرلیت به نسبت 4:2:1 تهیه شد. زمان اعمال تیمارها فقط یک نوبت همزمان با آماده‌سازی کرت‌ها و قبل از مرحله کاشت به‌صورت دست‌پاش و مخلوط کردن با خاک بود. ابعاد کرت‌ها 4×3 متر، فواصل خطوط کاشت 50 سانتی‌متر و فاصله بوته‌ها بر روی خط 30 سانتی‌متر تنظیم گردید. روش آبیاری به‌صورت قطره‌ای و در مراحل ابتدای رشد دو نوبت در هفته و پس از استقرار یک نوبت در هفته بود. در طول فصل رشد وجین علف‌های هرز نیز انجام گردید. در طول فصل زراعی صفات ارتفاع بوته، تاریخ گلدهی، سطح تاج‌پوشش و عملکرد سرشاخه سبز اندازه‌گیری شد. اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب و تجزیه اسانس نیز به روش کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) انجام گردید.نتایج: براساس نتایج، بین تیمارهای مختلف کودی از لحاظ کلیه صفات تفاوت معنی‌دار وجود دارد. بیشترین عملکرد سرشاخه گلدار به میزان 1974 کیلوگرم در هکتار (6% افزایش نسبت به شاهد) و عملکرد اسانس به میزان 22.25 کیلوگرم در هکتار (9% افزایش نسبت به شاهد) و بالاترین کیفیت اسانس (مجموع ترکیبات فنلی تیمول و کارواکرول) به مقدار 61.89% (18% افزایش نسبت به شاهد) با اعمال تیمار کود گاوی (60 تن در هکتار)+ ازت (50)، فسفر (25) و پتاس (25) (کیلوگرم در هکتار) حاصل شد. برای مقرون به صرفه بودن از کود گاوی (60 تن در هکتار) به‌تنهایی نیز می‌توان استفاده کرد. از لحاظ صفت تاریخ 50% گلدهی، دیررس‌ترین محصول مربوط به تیمار شاهد (بدون کود) با 160.25 روز و زودرس‌ترین آن مربوط به تیمار کودی کود گاوی (60 تن در هکتار)+ ازت (50)، فسفر (25) و پتاس (25) (کیلوگرم در هکتار) با 155.33 روز است. عمده‌ترین اجزای اسانس به‌ترتیب تیمول، پارا-سیمن و گاما-ترپینن بودند. نتایج میانگین درصد ترکیبات فنلی تیمول و کارواکرول به‌عنوان کیفیت اسانس در هر یک از تیمارهای کودی و در هر سال نشان داد که میانگین کیفیت اسانس در سال اول 53.13%، در سال‌های دوم و سوم به‌ترتیب به مقدار 63.98% و 63.54% افزایش و در سال چهارم به مقدار 47.93% کاهش یافته است.نتیجه گیری: مصرف تیمارهای کودی به‌ویژه کودهای دامی به‌همراه کودهای شیمیایی علاوه بر افزایش محصول، موجب زودرسی محصول نیز می‌شود. برداشت زود چین اول باعث می‌شود که چین دوم از فصل رشد استفاده بهینه کرده و با سرمای پاییزه مواجه نشود. با افزایش سن گیاه عملکرد اسانس افزایش، ولی محصول دیرس‌تر و کیفیت اسانس نیز کاهش می یابد. بنابراین محصول اقتصادی در گونه S. sahendica تا سال چهارم با اعمال تیمار کود گاوی (60 تن در هکتار)+ ازت (50)، فسفر (25) و پتاس (25) (کیلوگرم در هکتار) توصیه می‌شود.
زراعت و باغبانی
غلامرضا پورشعبان کتشالی؛ غلامعلی اکبری؛ ایرج اله دادی؛ الیاس سلطانی
چکیده
به‌منظور بررسی سازگاری گیاه و اثرات دور آبیاری و عناصر پرمصرف NPK روی شاخص‌های رشد و عملکرد گیاه زنجبیل (Zingiber officinale R.)، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی به‌صورت اسپلیت پلات با 9 تیمار و 3 تکرار در دو منطقه پاکدشت (استان تهران) و لاهیجان (استان گیلان) در سال 1400 اجرا شد. عوامل آزمایشی شامل دور آبیاری در سه سطح (4 (V1)، 6 (V2) و 8 (V3) روز) ...
بیشتر
به‌منظور بررسی سازگاری گیاه و اثرات دور آبیاری و عناصر پرمصرف NPK روی شاخص‌های رشد و عملکرد گیاه زنجبیل (Zingiber officinale R.)، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی به‌صورت اسپلیت پلات با 9 تیمار و 3 تکرار در دو منطقه پاکدشت (استان تهران) و لاهیجان (استان گیلان) در سال 1400 اجرا شد. عوامل آزمایشی شامل دور آبیاری در سه سطح (4 (V1)، 6 (V2) و 8 (V3) روز) به‌عنوان عامل اصلی و عناصر پرمصرف NPK در سه سطح (N300P100K200 (F1)، N350P150K250 (F2) و N250P50K150 (F3) (کیلوگرم در هکتار)) به‌عنوان عامل فرعی بودند. نتایج نشان داد که اثر آبیاری×NPK در منطقه پاکدشت روی صفات ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته، سطح برگ، تعداد شاخه در بوته، شاخص سطح برگ، وزن تر و خشک ریزوم و عملکرد ریزوم در سطح 1% و قطر ساقه در سطح 5% معنی‌دار شد. بهترین تیمار در این منطقه، V1F2 بود. اثر آبیاری×NPK در منطقه لاهیجان روی صفات تعداد برگ در بوته و عملکرد ریزوم در سطح 1% و ارتفاع بوته و قطر ساقه در سطح 5% معنی‌دار شد. بهترین نتیجه در لاهیجان در تیمار V1F2 بدست آمد. همچنین از نظر صفات سطح برگ، تعداد شاخه در بوته و شاخص سطح برگ، V1 و F2 بهترین تیمارها در لاهیجان بودند. وزن تر و خشک ریزوم در تیمارهای V2 و F2 بهترین نتایج را داشتند. در مجموع، صفات مورد بررسی در اقلیم لاهیجان بر اقلیم پاکدشت برتری داشت و دور آبیاری هر 4 روز برای پاکدشت و هر 6 روز برای لاهیجان بهترین نتایج را داشتند.
به‌زراعی و به‌نژادی
زرین جمشیدیان؛ فرشید طلعت
چکیده
گشنیز (Coriandrum sativum L.) ازجمله گیاهان دارویی پرمصرف است. بذر این گیاه نیرودهنده قلب، نشاط‌آور و مسکن درد دندان است و اسهال خونی و تیفوئید را بهبود می‌بخشد. به‌علت ریز بودن بذر آن، برای استقرار موفقیت‌آمیز نیاز به عمق کشت کمتری دارد. بنابراین بکارگیری روش مناسب برای کشت آن الزامی می‌باشد. در تحقیق حاضر، به‌منظور بهبود یکنواختی در جوانه‌زنی ...
بیشتر
گشنیز (Coriandrum sativum L.) ازجمله گیاهان دارویی پرمصرف است. بذر این گیاه نیرودهنده قلب، نشاط‌آور و مسکن درد دندان است و اسهال خونی و تیفوئید را بهبود می‌بخشد. به‌علت ریز بودن بذر آن، برای استقرار موفقیت‌آمیز نیاز به عمق کشت کمتری دارد. بنابراین بکارگیری روش مناسب برای کشت آن الزامی می‌باشد. در تحقیق حاضر، به‌منظور بهبود یکنواختی در جوانه‌زنی و افزایش سرعت رشد و عملکرد گشنیز، سه آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی (آزمون مزرعهای) و طرح کاملاً تصادفی (آزمون آزمایشگاهی و گلخانه‌ای) اجرا شد. در آزمون آزمایشگاهی، اسید ایندول‌استیک و اسید هیومیک و در آزمون مزرعهای، اسید ایندول‌استیک، اسید هیومیک، جیبرلین و روی سبب بهبود عملکرد گشنیز شدند. همچنین، در پیش‌تیمار اسید هیومیک، کاهش اسیدهای چرب مضر اسید میریستیک و اسید پالمیتیک، در پیش‌تیمار فسفر، افزایش میزان چربی کل و در پیش‌تیمار اسید ایندول‌استیک، افزایش میزان اسانس نسبت به شاهد مشاهده شد. در آزمون گلخانه‌ای، اسیدفولیک، عملکرد گیاه را بهبود بخشید. نتایج آنالیز رگرسیون گام به گام، حکایت از ورود هفت صفت در مدل پیش‌بینی‌کننده با ضریب تبیین 0.97 داشت. براساس نتایج همبستگی صفات، بنیه ثانویه، وزن خشک و تر ریشه و قطر ریشه با صفت وابسته وزن خشک کل همسو (معنی‌دار در سطح احتمال 1%) بودند. در کل، پرایمینگ بذر گشنیز با تأثیر بر وضعیت متابولیک، بیوشیمیایی و آنزیمی بذر، وظایف زیستی بذر که در رأس آنها جوانه‌زنی و استقرار است را بهبود بخشید. نتایج این پژوهش نشان داد که پرایمینگ بذر یک تکنولوژی کلیدی برای بهبود عملکرد گیاهان می‌باشد.
زراعت و باغبانی
صابر حیدری؛ جواد سرحدی؛ مهری شریف
چکیده
به‌منظور بررسی اثر کودهای آلی، شیمیایی و ترکیب آنها بر خصوصیات حنا (Lowsonia inermis L.) در جنوب استان کرمان، پژوهشی به‌صورت فاکتوریل در قالب بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار و به مدت دو سال اجرا شد. فاکتورها شامل کود گاوی پوسیده در دو سطح (0 (a1) و 15 (a2) تن در هکتار) و کود NPK (اوره، سوپرفسفات تریپل و سولفات پتاسیم) در پنج سطح (0 (b1)، 25 (b2)، 50 (b3)، 75 (b4) ...
بیشتر
به‌منظور بررسی اثر کودهای آلی، شیمیایی و ترکیب آنها بر خصوصیات حنا (Lowsonia inermis L.) در جنوب استان کرمان، پژوهشی به‌صورت فاکتوریل در قالب بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار و به مدت دو سال اجرا شد. فاکتورها شامل کود گاوی پوسیده در دو سطح (0 (a1) و 15 (a2) تن در هکتار) و کود NPK (اوره، سوپرفسفات تریپل و سولفات پتاسیم) در پنج سطح (0 (b1)، 25 (b2)، 50 (b3)، 75 (b4) و 100 (b5) درصد براساس آزمون خاک) بودند. پس از پایان آزمایش در هر سال، صفات عملکرد برگ و غلظت نیتروژن، فسفر، پتاسیم و ماده مؤثره لاوسون برگ در تیمارهای مختلف اندازه‌گیری شدند. نتایج تجزیه مرکب دو ساله نشان داد که اثر متقابل تیمارهای کود آلی و شیمیایی روی عملکرد و میزان لاوسون برگ معنی‌دار بود. بیشترین وزن خشک برگ (483.2 گرم بر مترمربع) مربوط به تیمار a2b5 بود که اختلاف معنی‌داری با a2b4 (473.7 گرم بر مترمربع) نداشت. تیمارهای a2b5 و a2b4 به‌ترتیب 41.2 و 38.5 درصد عملکرد بهتری نسبت به تیمار شاهد داشتند. همچنین، تیمار a2b5 بیشترین میزان لاوسون برگ (30.1 گرم بر گیاه) را بدون اختلاف معنی‌دار با تیمار a2b4 (25.2 گرم بر گیاه) نشان داد. با توجه به وضعیت منطقه مورد پژوهش از نظر عدم کاربرد مواد آلی و همچنین توجیه اقتصادی حنای تولیدی، می‌توان توصیه به استفاده از 15 تن در هکتار کود گاوی پوسیده به‌همراه کاهش 25 درصدی کود شیمیایی NPK برای تولید محصول حنا را داشت.
بیوتکنولوژی
امیرعلی شایان؛ مجید شکرپور؛ وحیده ناظری؛ مصباح بابالار؛ علی اشرف مهرابی
چکیده
توسعه کشت آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak) سازگار به شرایط محیطی خاص از طریق اصلاح جمعیت، نیازمند ایجاد یک خزانه ژنتیکی غنی از ژنوتیپ‌های برتر و بهره‌برداری از این تنوع برای شناسایی ژنوتیپ‌های با ترکیب‌پذیری بالا می‌باشد. در این پژوهش، به‌منظور مطالعه تنوع ژنتیکی و میزان ترکیب‌پذیری اکوتیپ‌های مختلف آویشن دنایی در شرایط شوری، آزمایشی ...
بیشتر
توسعه کشت آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak) سازگار به شرایط محیطی خاص از طریق اصلاح جمعیت، نیازمند ایجاد یک خزانه ژنتیکی غنی از ژنوتیپ‌های برتر و بهره‌برداری از این تنوع برای شناسایی ژنوتیپ‌های با ترکیب‌پذیری بالا می‌باشد. در این پژوهش، به‌منظور مطالعه تنوع ژنتیکی و میزان ترکیب‌پذیری اکوتیپ‌های مختلف آویشن دنایی در شرایط شوری، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط گلخانه‌ای اجرا شد. فاکتورها شامل تنش شوری (0 و 90 میلی‌مولار نمک NaCl) و اکوتیپ (12 خانواده ناتنی حاصل از تلاقی پلی‌کراس بین 12 اکوتیپ آویشن دنایی) بودند. شوری سبب کاهش معنی‌دار همه صفات (بجز مقادیر پرولین و کاروتنوئید) نسبت به شاهد گردید. اکوتیپ‌ها از نظر طول و عرض برگ، طول شاخه‌های جانبی، وزن خشک اندام‌های هوایی، میزان اسانس و پرولین اختلاف معنی‌دار داشتند. درصد اسانس و عرض برگ دارای بیشترین ضریب تنوع فنوتیپی و ژنوتیپی بودند. وراثت‌پذیری عمومی صفات مورد مطالعه از 4.61% (طول برگ) تا 81.07% (عرض برگ) متغیر بود. بیشترین میزان وراثت‌پذیری به عرض برگ، میزان اسانس و وزن خشک اندام‌های هوایی اختصاص داشت. با توجه به میزان بالای ضریب تنوع ژنوتیپی و فنوتیپی، وراثت‌پذیری و پیشرفت ژنتیکی میزان اسانس و وزن خشک اندام‌های هوایی، از این صفات می‌توان به‌عنوان مهمترین معیارهای انتخاب والدین در برنامه‌های اصلاحی آویشن دنایی نام برد. نتایج نشان داد که اکوتیپ‌های ملایر2، زاغه، اراک و ایلام دارای ترکیب‌پذیری بالایی از نظر صفت میزان اسانس بودند. با توجه به تنوع ژنتیکی کافی مشاهده شده میان اکوتیپ‌های مطالعه شده و ترکیب‌پذیری مناسب آنها، راهبرد اصلاح جمعیت با تولید ارقام ساختگی (ترکیبی) را می‌توان برای به‌نژادی این گونه در شرایط نرمال (بدون تنش) و شوری توصیه نمود.
بیوتکنولوژی
مرضیه احمدی روشن؛ قاسم کریم زاده؛ سجاد رشیدی منفرد
چکیده
مرزه بختیاری (Satureja bachtiarica Bunge) یکی از گونه‌های انحصاری جنس مرزه در ایران است که به‌واسطه دارا بودن ترکیب‌هایی نظیر کارواکرول و تیمول در اسانس و اسید رزمارینیک و سایر اسیدهای فنولیک در عصاره، دارای اثرات آنتی‌اکسیدانی و ضد میکروبی قوی و همچنین ارزش اقتصادی و دارویی است. در این مطالعه به‌منظور تولید کلون این گونه با استفاده از روش ...
بیشتر
مرزه بختیاری (Satureja bachtiarica Bunge) یکی از گونه‌های انحصاری جنس مرزه در ایران است که به‌واسطه دارا بودن ترکیب‌هایی نظیر کارواکرول و تیمول در اسانس و اسید رزمارینیک و سایر اسیدهای فنولیک در عصاره، دارای اثرات آنتی‌اکسیدانی و ضد میکروبی قوی و همچنین ارزش اقتصادی و دارویی است. در این مطالعه به‌منظور تولید کلون این گونه با استفاده از روش ریزازدیادی از 10 تیمار نوساقه زایی و 8 تیمار ریشه‌زایی در محیط کشت پایه MS استفاده گردید. تیمارهای نوساقه زایی ترکیبی از هورمون‌های سیتوکینین (Kin، 2ip و TDZ) و اکسین (IBA و BA) با غلظت‌های مختلف بودند. تیمارهای ریشه‌زایی نیز ترکیبی از غلظت‌های مختلف هورمون‌های اکسین (IBA و NAA) بودند. با بررسی صفاتی از جمله تعداد و طول شاخه اصلی و فرعی، تعداد برگ، تعداد جوانه فعال جانبی و رنگ برگ، بهترین تیمار نوساقهزایی ](mg l-1 0.01) IBA، (mg l-1 0.05) TDZ و (mg l-1 0.3) [2iP مشخص گردید. تعداد ریشه اصلی و فرعی نیز معیار انتخاب بهترین تیمار ریشه‌زایی ](mg l-1 0.5) IBA و (mg l-1 0.5) [NAA بودند. از آنجا که مرزه بختیاری گیاهی دگرگشن است و دارای تنوع بالایی برای صفات مختلف از جمله متابولیت‌ها می‌باشد، هدف کاربردی از تحقیق حاضر، تولید انبوه افراد همسان به‌منظور استفاده در برنامه‌های اصلاحی بود. این هدف با ارائه پروتکل ریزازدیادی این گیاه با ارزش انجام گردید.
به‌زراعی و به‌نژادی
هاجر محمدی؛ محمدرضا پیرمرادی؛ محمد مقدم؛ محمدحسین شمشیری؛ محمد امین میرزاابوالقاسمی
چکیده
ریحان (Ocimum basilicum L.) یکی از گیاهان مهم متعلق به تیره نعناعیان (Lamiaceae) است که به‌عنوان گیاه دارویی، ادویهای و همچنین به‌صورت سبزی تازه استفاده می‌شود. اسید سالیسیلیک یکی از مهمترین مواد تنظیم‌کننده رشد گیاهی است که رشد و نمو فیزیولوژیکی و فرایندهای متابولیکی گیاه را تنظیم می‌کند و کاربرد آن در شرایط تنش شوری موجب کاهش اثرهای ناشی ...
بیشتر
ریحان (Ocimum basilicum L.) یکی از گیاهان مهم متعلق به تیره نعناعیان (Lamiaceae) است که به‌عنوان گیاه دارویی، ادویهای و همچنین به‌صورت سبزی تازه استفاده می‌شود. اسید سالیسیلیک یکی از مهمترین مواد تنظیم‌کننده رشد گیاهی است که رشد و نمو فیزیولوژیکی و فرایندهای متابولیکی گیاه را تنظیم می‌کند و کاربرد آن در شرایط تنش شوری موجب کاهش اثرهای ناشی از سمیّت شوری و ایجاد مقاومت در گیاهان میگردد. به‌منظور بررسی پاسخ فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی ریحان (O. basilicum cv. Keshkeny luvelou) به تنش شوری و کاربرد اسید سالیسیلیک، آزمایشی گلدانی به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه ولی‌عصر (عج) رفسنجان انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح شوری (0، 30، 60 و 90 میلی‌مولار) و پنج سطح اسید سالیسیلیک (0، 0.5، 1، 1.5 و 2 میلی‌مولار) بود. نتایج نشان داد که تنش شوری منجر به کاهش میزان کلروفیل فلورسانس، کلروفیل‌های a و b، کلروفیل کل، کاروتنوئید، محتوای نسبی آب برگ و درصد اسانس گردید. تیمار با اسید سالیسیلیک باعث کاهش اثرهای منفی ناشی از تنش شوری روی گیاه و بهبود درصد اسانس شد. همچنین تنش شوری باعث افزایش تولید پرولین، محتوای قند محلول، فنل، فعالیت آنتی‌اکسیدانی، نشت یونی، سدیم موجود در برگ و ریشه و میزان کلر گردید، اما تیمار با اسید سالیسیلیک در برخی از سطوح تنش شوری باعث کاهش و یا افزایش این صفات شد. به طور کلی، اسید سالیسیلیک از طریق افزایش تولید اسمولیت‌ها سبب بهبود خصوصیات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه ریحان تحت تنش شوری شد و منجر به افزایش جذب عناصر غذایی و میزان اسانس گیاه گردید.
به‌زراعی و به‌نژادی
مریم سرافراز؛ حمید دهقان زاده؛ امیر فرید هاشمی
چکیده
برای بررسی تأثیر کودهای زیستی و شیمیایی فسفر و اسید جیبرلیک بر عملکرد و اجزای آن و اسانس مریم‌گلی (Salvia officinalis L.) در منطقه قره‌چای استان مرکزی، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سوپر فسفات تریپل در سه سطح (30، 70 و 100 درصد مقدار توصیه شده)، کود فسفر بیولوژیک بارور-2 در دو ...
بیشتر
برای بررسی تأثیر کودهای زیستی و شیمیایی فسفر و اسید جیبرلیک بر عملکرد و اجزای آن و اسانس مریم‌گلی (Salvia officinalis L.) در منطقه قره‌چای استان مرکزی، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سوپر فسفات تریپل در سه سطح (30، 70 و 100 درصد مقدار توصیه شده)، کود فسفر بیولوژیک بارور-2 در دو سطح (کاربرد و عدم کاربرد) و اسید جیبرلیک در سه سطح (0، 100 و ppm200) بودند. نتایج نشان داد که تأثیر کود بارور-2، اسید جیبرلیک و سوپر فسفات تریپل بر تمام صفات عملکرد و اجزای آن و اسانس معنی‌دار بود. کود بارور-2 به‌ترتیب منجر به افزایش 7.7، 18.2 درصدی عملکرد اسانس و درصد اسانس و افزایش جزئی ترکیب‌های عمده اسانس نسبت به شاهد شد. همچنین، مصرف ppm200 اسید جیبرلیک به‌ترتیب موجب افزایش 23.5 و 40.5 درصدی درصد اسانس و عملکرد اسانس در مقایسه با شاهد شد. بیشترین عملکرد بیولوژیک و عملکرد اسانس به‌ترتیب به میزان 3751 و 15.52 کیلوگرم در هکتار با کاربرد همزمان 100% سوپر فسفات تریپل توصیه شده، کود بارور-2 و ppm200 اسید جیبرلیک بدست آمد. بیشترین درصد آلفا-توجون (27.91%) به‌عنوان مهمترین ترکیب اسانس با کاربرد همزمان 100% سوپر فسفات تریپل توصیه شده، کود بارور-2 و ppm100 اسید جیبرلیک بدست آمد. کاربرد همزمان اسید جیبرلیک و بارور-2 منجر به کاهش مصرف کود شیمیایی فسفر برای حصول خصوصیات رویشی بهتر و عملکرد و درصد اسانس بالا گردید، به‌طوری که در بسیاری از صفات، کاربرد70% سوپر فسفات تریپل توصیه شده در تلفیق با کود بارور-2 و اسید جیبرلیک، اختلاف معنی‌داری با مصرف 100% سوپر فسفات تریپل توصیه شده نداشت. بنابراین می‌توان با کاربرد همزمان ppm200 اسید جیبرلیک و بارور-2، بدون اینکه کاهش معنی‌داری در عملکرد و اسانس گیاه مریم‌گلی ایجاد شود، میزان مصرف کود فسفر را تا 30% کاهش داد.
به‌زراعی و به‌نژادی
زهرا اصلانی؛ احد هدایتی؛ عباس حسنی؛ محسن برین
چکیده
قارچ Piriformospora indica از جمله میکروارگانیسم‌های محرک رشد است که می‌تواند باعث تحریک رشد و افزایش تحمل گیاه در شرایط نامساعد محیط گردد. به‌منظور بررسی تأثیر همزیستی گیاه مرزنجوش (Origanum vulgare L. ssp. vulgare) با قارچ P. indica بر برخی ویژگی‌های رویشی، فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و جذب عناصر غذایی و میزان اسانس گیاه یک آزمایش گلدانی در قالب طرح کاملاً تصادفی ...
بیشتر
قارچ Piriformospora indica از جمله میکروارگانیسم‌های محرک رشد است که می‌تواند باعث تحریک رشد و افزایش تحمل گیاه در شرایط نامساعد محیط گردد. به‌منظور بررسی تأثیر همزیستی گیاه مرزنجوش (Origanum vulgare L. ssp. vulgare) با قارچ P. indica بر برخی ویژگی‌های رویشی، فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و جذب عناصر غذایی و میزان اسانس گیاه یک آزمایش گلدانی در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. تیمارها شامل شاهد (بدون مایه‌کوبی) و مایه‌کوبی با قارچ P. indica بودند. نتایج نشان داد که مایه‌کوبی با P. indica موجب افزایش معنادار ویژگی‌های رشدی، شاخص کلروفیل، میزان فنل کل و فلاونوئید کل، درصد اسانس و جذب عناصر غذایی آهن، پتاسیم و فسفر گردید. بیشترین و کمترین مقادیر عملکرد وزن تر اندام هوایی (3.92 و 3.06 گرم در گیاه)، عملکرد ماده خشک اندام هوایی (1.12 و 0.78 گرم در گیاه)، شاخص کلروفیل (47 و 42.23)، فنل کل (4.88 و 2.96 میلی‌گرم اسید گالیک در وزن تر)، فلاونوئید کل (0.52 و 0.23 میلی‌گرم کوئرستین در وزن تر)، محتوی اسانس (1.43% و 1.01%)، فسفر (0.41% و 0.35%)، پتاسیم (3.8% و 2.6%) و آهن (219 و 180 میلی‌گرم در کیلوگرم) به‌ترتیب در گیاهان مایه‌کوبی شده با قارچ و گیاهان مایه‌کوبی نشده مشاهده گردید. مایه‌کوبی با P. indica میزان ترکیب‌های اصلی اسانس مانند کارواکرول و تیمول را کاهش و در مقابل میزان ترکیب‌های پارا-سیمن، کارواکرول متیل اتر و گاما-ترپینن را نسبت به شاهد افزایش داد. در مجموع یافته‌های این تحقیق نشان داد که مایه‌کوبی با میکروارگانیسم‌های محرک رشد می‌تواند منجر به بهبود ویژگی‌های مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی گیاه دارویی مرزنجوش از طریق بهبود جذب عناصر غذایی گردد.
به‌زراعی و به‌نژادی
مهران رهگشاهی؛ خدابخش پناهی کرد لاغری؛ محمد مهدی رحیمی
چکیده
زیره سبز (Cuminum cyminum L.) یکی از گیاهان دارویی ارزشمند است که در مناطق خشک و نیمه‌خشک کشور که با تنش خشکی مواجه هستند، کشت می‌شود. بر این اساس، تأثیر عصاره جلبک دریایی و هیومیک اسید در شرایط تنش خشکی در آزمایشی به‌صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال 1398 و 1399 در مزرعهای واقع در شهرستان بویراحمد ...
بیشتر
زیره سبز (Cuminum cyminum L.) یکی از گیاهان دارویی ارزشمند است که در مناطق خشک و نیمه‌خشک کشور که با تنش خشکی مواجه هستند، کشت می‌شود. بر این اساس، تأثیر عصاره جلبک دریایی و هیومیک اسید در شرایط تنش خشکی در آزمایشی به‌صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال 1398 و 1399 در مزرعهای واقع در شهرستان بویراحمد در 35 کیلومتری شهر یاسوج بررسی شد. تنش خشکی به‌عنوان عامل اصلی در سه سطح آبیاری پس از مصرف 35% رطوبت خاک (شاهد)، آبیاری پس از مصرف 70% رطوبت خاک و آبیاری پس از مصرف 90% رطوبت خاک و فاکتور فرعی هیومیک اسید در دو سطح صفر و 300 میلی‌گرم در لیتر و فاکتور فرعی دیگر جلبک دریایی در دو سطح صفر و دو لیتر در هکتار بود. نتایج آزمایش نشان داد که محلول‌پاشی هیومیک اسید و عصاره جلبک دریایی تأثیر معنی‌داری بر عملکرد اسانس، تعداد ساقه‌های فرعی، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، وزن هزاردانه، تعداد دانه در چتر، تعداد چتر در بوته، ارتفاع بوته و درصد اسانس داشت و اثرهای منفی ناشی از تنش خشکی را کاهش داد. به‌طوری که بیشترین میزان عملکرد دانه، وزن هزاردانه، عملکرد اسانس و تعداد دانه در چتر با محلول‌پاشی هیومیک اسید و عصاره جلبک دریایی بدست آمد. کاربرد اسید هیومیک نسبت به عصاره جلبک دریایی در بیشتر صفات تأثیر بیشتری داشت، به‌نحوی که تنها در صفات عملکرد اسانس و درصد اسانس عصاره جلبک دریایی تأثیر بیشتری از فاکتور اسید هیومیک نشان داد. به‌طور کلی نتایج نشان داد که محلول‌پاشی هیومیک اسید و عصاره جلبک دریایی می‌تواند شرایط نامطلوب تنش را تعدیل کند و موجب افزایش 41.4 درصدی عملکرد زیره سبز شود.
زراعت و باغبانی
مهراب یادگاری
چکیده
با توجه به نقش ارزنده گیاه آویشن در صنایع داروسازی و غذایی کشور، در این تحقیق اثرگذاری کودهای کامل NPK، بوتامیسول و اسید هیومیک بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی و اسانس سه گونه آویشن کوهی (Thymus kotschyanus Boiss)، آویشن باغی (T. vulgaris L.) و آویشن دنایی (T. daenensis Celark) تحت شرایط تنش خشکی مطالعه گردید. این تحقیق در سه آزمایش جداگانه به‌صورت فاکتوریل در قالب ...
بیشتر
با توجه به نقش ارزنده گیاه آویشن در صنایع داروسازی و غذایی کشور، در این تحقیق اثرگذاری کودهای کامل NPK، بوتامیسول و اسید هیومیک بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی و اسانس سه گونه آویشن کوهی (Thymus kotschyanus Boiss)، آویشن باغی (T. vulgaris L.) و آویشن دنایی (T. daenensis Celark) تحت شرایط تنش خشکی مطالعه گردید. این تحقیق در سه آزمایش جداگانه به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 1399-1400 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد انجام شد. محلول‌پاشی دو بار با فاصله زمانی سه هفته بعد از مرحله 10 برگی شدن گیاه انجام شد. 24 تیمار آزمایشی شامل عدم استفاده (A1) و استفاده (A2) از NPK، عدم استفاده (B1) و استفاده (B2) از اسید هیومیک، عدم استفاده (C1) و استفاده (C2) از بوتامیسول در شرایط تنش خشکی در سه سطح ظرفیت مزرعه (D1)، 50% (D2) و 75% تخلیه رطوبتی (D3) بودند. بالاترین مقادیر ارتفاع بوته (1.1±44.5 سانتی‌متر)، تعداد شاخه اصلی (1.5±26.4)، وزن بوته خشک (0.99±40.5 گرم در مترمربع)، کلروفیل کل (0.1±1.55 میلی‌گرم بر گرم وزن تر) و lpj,d اسانس (0.1±1.88%) توسط تیمار A2B2C2D1 در آویشن کوهی بدست آمد. تیمار A2B2C2D3 (استفاده از هر سه نوع کود با وجود تنش خشکی شدید) بیشترین محتوی پرولین (0.2±13.9 میکروگرم در گرم وزن تر) و کمترین میزان اسانس (0.1±0.79%) را در آویشن دنایی تولید کرد. ترکیب‌های غالب اسانس در گونه T. kotschyanus تیمول و کارواکرول، در گونه T. vulgaris، تیمول، گاما-ترپینن، پارا-سیمن و لینالول و در گونه T. daenensis، تیمول، کارواکرول، پارا-سیمن، بتا-کاریوفیلن، آلفا-پینن و میرسن بودند. بهره‌مندی بیشتر از مواد مغذی و تنش در حداقل ممکن به‌همراه آب و هوای معتدل منطقه مورد تحقیق، منجر به معرفی آویشن کوهی به‌عنوان گونه شاخص در این زمینه شد.
