نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فرید نورمند موید ¹
• فاطمه سفیدکن سفیدکن ²
• بهلول عباس‌زاده ³
• نگار ولی زاده ⁴

¹ عضو هئیت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی

² سردبیر

³ دانشیار پژوهشی، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور. سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی،

⁴ محقق (فوق دکتری)، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور. سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی،

چکیده

مرزه (Satureja spp.) با دارا بودن ترکیبات با ارزشی همچون تیمول و کارواکرول از جایگاه ویژه‌ای در میان گیاهان دارویی برخوردار است. به منظور افزایش عملکرد کمی و کیفی اسانس مرزه گونه Satureja sahendica با تغذیه گیاهی مناسب، این تحقیق در شرایط آبی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با هشت تیمار کودی (شاهد (بدون کود)، ازت(50) فسفر(25) پتاس(25) (کیلوگرم در هکتار)، کود گاوی (30 و60 تن در هکتار)، کود گاوی (30 و60 تن در هکتار) + ازت(50) فسفر(25) پتاس(25) (کیلوگرم در هکتار)، ورمی‌کمپوست (5 تن در هکتار)، ورمی‌کمپوست (5 تن در هکتار)+ ازت(50) فسفر(25) پتاس(25) (کیلوگرم در هکتار)) در سه تکرار طی چهار سال (1399-1396) در استان آذربایجان شرقی اجرا گردید. در طول فصل زراعی صفات ارتفاع بوته، تاریخ گلدهی، سطح تاج‌پوشش و عملکرد سرشاخه سبز اندازه‌گیری شد. اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب مقطر و تجزیه اسانس نیز به روش کروماتوگراف گازی (GC/MS) انجام گرفت. بر اساس نتایج، بین تیمارهای مختلف کودی از لحاظ کلیه صفات تفاوت معنی‌دار وجود دارد. بیشترین عملکرد سرشاخه گلدار به میزان 1974 کیلوگرم در هکتار (6 درصد افزایش نسبت به شاهد) و عملکرد اسانس به میزان 25/22 کیلوگرم در هکتار (9 درصد افزایش نسبت به شاهد) و بالاترین کیفیت اسانس (مجموع ترکیبات فنلی تیمول و کارواکرول) به مقدار 89/61 درصد (18 درصد افزایش نسبت به شاهد) با اعمال تیمار کود گاوی (60 تن در هکتار) + ازت (50) فسفر (25) پتاس (25) (کیلوگرم در هکتار) حاصل شد. برای مقرون به صرفه بودن از کود گاوی (60 تن در هکتار) به تنهایی نیز می‌توان استفاده کرد. عمده ترین اجزای اسانس به ترتیب تیمول، پاراسیمن و گاماترپینن بودند. مصرف تیمارهای کودی مخصوصا کودهای دامی به همراه کودهای شیمیایی علاوه بر افزایش محصول، موجب زودرسی محصول نیز می‌شود. برداشت زود چین اول باعث می‌شود چین دوم از فصل رشد استفاده بهینه نموده و با سرمای پاییزه مواجه نشود. با افزایش سن گیاه عملکرد اسانس افزایش، ولی محصول دیرس‌تر و کیفیت اسانس نیز کاهش می یابد. بنابراین محصول اقتصادی در گونه S. sahendica تا سال چهارم توصیه می شود.

کلیدواژه‌ها

• عملکرد
• کیفیت
• اسانس
• مرزه
• کود

موضوعات

• زراعت و باغبانی