به‌زراعی و به‌نژادی
اشرف آقاباباپور دهکردی؛ سعدالله هوشمند؛ شهرام محمدی؛ رودابه راوش
چکیده
سابقه و هدف: آویشن شیرازی (Zataria multiflora Boiss.) یکی از گونه‌های مهم دارویی از تیره نعناعیان، بومی ایران و برخی کشورهای همسایه آن است. کمبود آب عامل محدود کننده بسیار مهم برای رشد گیاه و تولید محصول است. کاهش کارایی جذب کودهای شیمیایی در شرایط تنش خشکی و اثرهای منفی زیست محیطی آنها لزوم استفاده از روش‌های کشاورزی پایدار را ضروری می‌سازد. ...
بیشتر
سابقه و هدف: آویشن شیرازی (Zataria multiflora Boiss.) یکی از گونه‌های مهم دارویی از تیره نعناعیان، بومی ایران و برخی کشورهای همسایه آن است. کمبود آب عامل محدود کننده بسیار مهم برای رشد گیاه و تولید محصول است. کاهش کارایی جذب کودهای شیمیایی در شرایط تنش خشکی و اثرهای منفی زیست محیطی آنها لزوم استفاده از روش‌های کشاورزی پایدار را ضروری می‌سازد. قارچ‌های میکوریزا از راه همزیستی با گیاهان، ضمن فراهم کردن بخشی از عناصر غذایی ضروری گیاه، سبب کاهش اثرهای منفی تنش‌های زیستی و غیرزیستی بر گیاهان می‌شوند. در این پژوهش تأثیر همزیستی قارچ میکوریزا در شرایط تنش و بدون تنش خشکی بر ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیک هشت اکوتیپ آویشن شیرازی بررسی شد.مواد و روش‌ها: این مطالعه روی هشت اکوتیپ آویشن شیرازی شامل نمونه‌های جمع‌آوری شده از مناطق صفاشهر، نی‌ریز، خانه‌خوره و فسا (واقع در استان فارس)، فریدن، بهارستان، کلاه‌قاضی (واقع در استان اصفهان) و قصر‌قند (واقع در استان سیستان و بلوچستان) انجام شد. گیاهان دو ساله این اکوتیپ‌ها در شرایط دو سطح رطوبتی شامل 50% و 90% ظرفیت زراعی خاک (به‌ترتیب تنش خشکی و بدون تنش خشکی) و دو سطح اعمال و عدم اعمال قارچ میکوریزا در یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد بررسی شدند. تنش خشکی به روش وزنی اعمال گردید و قارچ میکوریزا آربوسکولار در حفره‌هایی به عمق 4 تا 5 سانتی‌متر در اطراف ریشه در گلدان‌ها ریخته شد و در نهایت همزیستی آن با گیاه از طریق رنگ‌آمیزی بررسی شد. صفات مورفوفیزیولوژیک شامل طول و عرض بوته، مساحت تاج پوشش، مساحت برگ، عملکرد خشک بوته و محتوای کلروفیل a و b اندازه‌گیری گردید. پس از انجام تجزیه واریانس، میانگین‌ها با استفاده از آزمون LSD مقایسه شدند. برای تعیین همبستگی صفات از ضرایب همبستگی پیرسون و برای تعیین صفات مؤثر بر عملکرد خشک بوته از رگرسیون مرحله‌ای استفاده شد. نتایج: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که عوامل اکوتیپ، تنش خشکی و کاربرد میکوریزا اثر بسیار معنی‌داری بر طول و عرض بوته، مساحت تاج پوشش، مساحت برگ، عملکرد خشک بوته و کلروفیل a و b داشتند. معنی‌دار بودن اثرهای برهم‌کنش دو طرفه و سه طرفه اکوتیپ با تنش خشکی و کاربرد میکوریزا در همه صفات مورد بررسی نشان از واکنش متفاوت اکوتیپ‌ها در قبال تنش خشکی و کاربرد میکوریزا دارد. مقایسه میانگین‌ها در دو سطح تنش خشکی، کاهش معنی‌دار همه صفات در شرایط تنش را نشان می‌دهد. کاربرد قارچ میکوریزا در شرایط بدون تنش افزایش معنی‌دار صفات را به‌دنبال داشت. بکارگیری این قارچ در شرایط تنش، بخشی از کاهش ناشی از تنش خشکی در صفات را جبران کرد و افزایشی بین 14% (عرض بوته) تا 210% (عملکرد خشک بوته) در مقایسه با شرایط تنش خشکی را باعث شد. مقایسه میانگین اکوتیپ‌ها در هر یک از ترکیب‌های سطوح تنش و قارچ میکوریزا بیانگر تفاوت معنی‌دار آنها برای صفات مختلف میباشد. شدت واکنش و یا تغییر این اکوتیپ‌ها در قبال اعمال تنش خشکی و کاربرد قارچ میکوریزا متفاوت است. نتایج ضرایب همبستگی و تجزیه رگرسیون مرحله‌ای حکایت از نقش کلیدی سطح برگ و طول بوته در تولید ماده خشک بوته در هر دو شرایط بدون تنش و تنش خشکی دارد.نتیجه‌گیری: تنوع بالای موجود در صفات مختلف مورد ارزیابی ازجمله طول و عرض بوته، مساحت تاج پوشش، مساحت برگ، عملکرد خشک بوته و میزان کلروفیل a و b در اکوتیپ‌های مورد مطالعه و از سویی واکنش متفاوت این اکوتیپ‌ها در قبال تنش خشکی، بیانگر ظرفیت ژنتیکی غنی این گیاه بومی در ایران است که می‌توان از آن در انتخاب ژنوتیپ‌‌های برتر استفاده کرد. با توجه به اثر افزاینده و معنی‌دار اغلب ویژگی‌های مورد مطالعه، ازجمله عملکرد در اثر کاربرد قارچ میکوریزا، می‌توان از این قارچ در تولید آویشن شیرازی در شرایط معمول زراعی و تنش خشکی بهره برد.
به‌زراعی و به‌نژادی
قباد سلیمی؛ فاطمه جوادی
چکیده
سابقه و هدف: گیاه دارویی ریحان سبز (Ocimum basilicum L.) یکی از مهمترین گیاهان دارویی است که بومی مناطق گرمسیری از آفریقای مرکزی تا جنوب‌شرقی آسیا است و دارای خواص ضد میکروبی، آنتی‌اکسیدانی، ضد درد، ضد التهابی و غیره میباشد. تنش خشکی یکی از مهمترین عوامل غیرزیستی است که به‌شدت بر رشد و عملکرد گیاهان می‌تواند تأثیر منفی بگذارد. هدف از این ...
بیشتر
سابقه و هدف: گیاه دارویی ریحان سبز (Ocimum basilicum L.) یکی از مهمترین گیاهان دارویی است که بومی مناطق گرمسیری از آفریقای مرکزی تا جنوب‌شرقی آسیا است و دارای خواص ضد میکروبی، آنتی‌اکسیدانی، ضد درد، ضد التهابی و غیره میباشد. تنش خشکی یکی از مهمترین عوامل غیرزیستی است که به‌شدت بر رشد و عملکرد گیاهان می‌تواند تأثیر منفی بگذارد. هدف از این مطالعه، بررسی اثر قارچ میکوریزا بر برخی خصوصیـات فیـزیولـوژیک و بیوشیمیایی گیاه دارویی ریحان سبز (O. basilicum L.) تحت تنش خشکی است.مواد و روش‌ها: این آزمایش در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه در سال 1401 انجام شد. آزمایش بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با دو فاکتور قارچ میکوریزا در سه سطح شامل شاهد (بدون تلقیح با قارچ)، قارچ گونه گلوموس اتونیکاتوم (Glomus etunicatum) و قارچ گونه گلوموس موسه (G. mosseae)، تنش خشکی در سه سطح (بدون تنش، 75 و 50% ظرفیت زراعی) در چهار تکرار انجام شد. صفات مورد بررسی در آزمایش شامل تعداد برگ، محتوی نسبی آب، نشت یونی، رنگیزه‌های فتوسنتزی، پرولین، کربوهیدرات، فعالیت آنتی‌اکسیدانی، محتوی فنل و درصـد کلونیزاسیون بودند.نتایج: نتایج تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که تأثیر قارچ میکوریزا بر کل صفات مورد اندازه‌گیری در آزمایش معنی‌دار شد، همچنین اثر تنش خشکی بر روی همه صفات مورد بررسی به‌غیر از میزان فنل و کلروفیل کل معنی‌دار بود. اثر متقابل دو عامل، قارچ میکوریزا و سطوح مختلف تنش خشکی بر روی صفات محتوی نشت یونی و میزان کاروتنوئید معنی‌دار شد. مقایسات میانگین داده‌ها نشان داد که بالاترین تعداد برگ مربوط به تیمار قارچ گلوموس موسه (70.5) بود و کمترین تعداد برگ مربوط به تیمار بدون قارچ (58) میباشد. بیشترین محتوی نسبی آب برگ در شرایط بدون تنش بود (79.059%) که تفاوت معنی‌داری با شرایط تنش 75% و 50% ظرفیت زراعی داشت. بیشترین محتوی نشت الکترولیتی در شرایط تنش 50% ظرفیت زراعی در تیمار شاهد بود (33.02%) که تفاوت معنی‌داری در همین شرایط با تیمار قارچ گلوموس اتونیکاتوم نداشت. تلقیح با قارچ میکوریزا سبب افزایش محتوی کلروفیل کل شد، به‌طوری که بیشترین مقدار کلروفیل کل (0.96 میلی‌گرم در گرم وزن تر) در تیمار قارچ گلوموس موسه بدست آمد که اختلاف معنی‌داری با قارچ گلوموس اتونیکاتوم نداشت. تلقیح با قارچ میکوریزا سبب افزایش 8.91 درصدی محتوی کلروفیل a و b شد. تلقیح با قارچ میکوریزا سبب افزایش 25.33 درصدی محتوی پرولین شد. بیشترین فعالیت آنتی‌اکسیدانی در تیمار قارچ گلوموس موسه (21.13%) بدست آمده است. کمترین میزان اسانس در شرایط تنش خشکی 50% ظرفیت زراعی مشاهده شد که 25.96% کمتر از تیمار شاهد بود. تنش خشکی در قارچ گلوموس موسه درصد کلونیزاسیون ریشه را حدود 55.71% و در قارچ گلوموس اتونیکاتوم حدود 57.93% کاهش داد.نتیجه‌گیری کلی: قارچ میکوریزا باعث بهبود صفات مرفولوژیک و فیزیولوژیک در گیاه ریحان سبز شد. همزیستی با قارچ گلوموس موسه و گلوموس اتونیکاتوم در شرایط تنش خشکی با افزایش پرولین و تحریک فعالیت آنتی‌اکسیدانی باعث بهبود صفات فیزیولوژیک در گیاه ریحان سبز و افزایش مقاومت به تنش خشکی می‌شود.
به‌زراعی و به‌نژادی
رمضانعلی خاوری نژاد؛ محمد مقدمی راد؛ سارا سعادتمند؛ فرزانه نجفی
چکیده
سابقه و هدف: روناس (Rubia tinctorum L.) گیاهی چندساله و علفی است که ریشه آن به‌عنوان مهمترین بخش اقتصادی آن شناخته شده و غنی از مشتقات آنتراکینونی است. روناس گیاهی با مزیت‌های چندگانه دارویی، غذایی، رنگی و بهداشتی است. مطالعات دارویی اخیر نشان داده‌اند که آنتراکینون‌های ریشه روناس درجه خاصی از اثر مهاری انتخابی نسبت به سلول‌های سرطانی ...
بیشتر
سابقه و هدف: روناس (Rubia tinctorum L.) گیاهی چندساله و علفی است که ریشه آن به‌عنوان مهمترین بخش اقتصادی آن شناخته شده و غنی از مشتقات آنتراکینونی است. روناس گیاهی با مزیت‌های چندگانه دارویی، غذایی، رنگی و بهداشتی است. مطالعات دارویی اخیر نشان داده‌اند که آنتراکینون‌های ریشه روناس درجه خاصی از اثر مهاری انتخابی نسبت به سلول‌های سرطانی دارد. در این پژوهش با توجه به محدودیت‌های آب و خاک منطقه مورد آزمایش، استفاده از حاصلخیزکننده‌های زیست‌‌تخریب‌پذیر کربنات کلسیم و فسفات برای تولید روناس پیشنهاد گردید تا با توجه به تغییر اقلیم و کمبود آب به‌عنوان خطرات جدی توسعه پایدار، ارزان بودن تولید روناس و کاربرد چندگانه آن، کاشت و تولید این گیاه بهویژه در مناطق نیمه‌خشک انجام شود.
مواد و روش‌ها: این پژوهش بهصورت فاکتوریل با دو عامل و چهار تکرار در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی اجرا شد. عامل کربنات کلسیم در پنج سطح 0، 20، 50، 100 و 150 کیلوگرم بر هکتار و فسفات از منبع کود سوپر فسفات تریپل در چهار سطح 0، 50، 100 و 150 کیلوگرم بر هکتار تأمین شد. در شرایط مزرعه در اردکان یزد در هر کرت چهار در چهار متر، چهار ردیف بذر کاشته شد، دو ردیف کناری و دو گیاه از طرفین خطوط باقی مانده به‌عنوان اثر حاشیه‌ای حذف و بقیه گیاهان به‌عنوان جامعه آماری در نظر گرفته شدند. هدایت الکتریکی آب آبیاری در طول دوره رشد اندازه‌گیرى و میانگین آن 11.6 دسی‌زیمنس بر مترمربع گزارش شد. کرت‌ها بلافاصله بعد از کاشت بذر، آبیاری شدند. چهار روز بعد دوباره آبیاری انجام گردید. بعد از آبیاری دوم، هر ۱۲ روز یک‌بار و در زمستان آبیاری ماهی یک‌بار انجام شد. در پاییز سال دوم و سوم نیز پای بوته‌ها، دوباره خاک همراه با تیمارهای مورد نظر داده شد. در زمستان سال سوم گیاهان روناس برداشت شدند. زیست‌توده وزن تر ریشه بلافاصله بعد از برداشت توزین شد. بعد از خشک کردن ریشه‌ها در دمای 104 درجه سانتی‌گراد، وزن خشک ریشه اندازه‌گیری شد. محتوای آنتراکینونی و پراکسید هیدروژن ریشه‌ها نیز به‌وسیله اسپکتروفتومتر انجام شد.
نتایج: نتایج آنالیز واریانس دوعاملی داده‌ها نشان داد که اثر ساده و متقابل تیمارهای مختلف کربنات کلسیم و فسفات بر شاخص‌های عملکردی زیست‌توده، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه، محتوای آنتراکینونی و پراکسید هیدروژن ریشه در این پژوهش در سطح احتمال 0.05 معنی‌دار بود. مقایسه میانگین‌ها نشان داد که بیشترین مقادیر زیست‌توده، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه، محتوای آنتراکینونی و پراکسید هیدروژن در تیمار توأم 20 کیلوگرم بر هکتار کربنات کلسیم و 100 کیلوگرم بر هکتار فسفات نسبت به شاهد مشاهده شد. کمترین مقدار شاخص‌های عملکردی مورد بررسی در این پژوهش در تیمار توأم 150 کیلوگرم بر هکتار کربنات کلسیم و 150 کیلوگرم بر هکتار فسفات نسبت به شاهد مشاهده شد. استفاده همزمان این دو کود روی یکدیگر اثر مکمل داشت، بدین ترتیب که کاربرد ۲۰ و ۵۰ کیلوگرم در هکتار کربنات کلسیم، همراه با ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار فسفات اثر افزایشی بر محتوای آنتراکینونی و پراکسید هیدروژن ریشه روناس داشت. مقایسه میانگین‌ها نشان داد که در تیمار توأم 20 کیلوگرم بر هکتار کربنات کلسیم و 100 کیلوگرم بر هکتار فسفات نسبت به شاهد، بیشترین وزن تر ریشه با افزایش 71%، بیشترین وزن خشک ریشه با افزایش 91% و بیشترین محتوای آنتراکینونی با افزایش 142% مشاهده شد. مقایسه میانگین‌ها نشان داد که در تیمار توأم 50 کیلوگرم بر هکتار کربنات کلسیم و 100 کیلوگرم بر هکتار فسفات نسبت به شاهد، بیشترین مقدار شاخص زیست‌توده با افزایش 79% مشاهده شد.
نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که شاخص‌های عملکردی وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه، محتوای آنتراکینونی و زیست‌توده روناس تحت تأثیر تیمار توأم 20 کیلوگرم بر هکتار کربنات کلسیم و 100 کیلوگرم بر هکتار فسفات افزایش قابل‌توجهی داشتند. برای افزایش ترکیبات آنتراکینونی تحت تأثیر محرک‌های محیطی خارجی زیست‌‌تخریب‌پذیر و ارزان‌‌قیمت در مناطقی مشابه شرایط اقلیمی مورد مطالعه در این پژوهش، کشت روناس با استفاده از حاصلخیزکننده‌های کربنات کلسیم و فسفات پیشنهاد می‌شود.
شناسایی، معرفی، اکولوژی و دانش بومی
یونس عصری؛ مینا ربیعی
چکیده
سابقه و هدف: در اکوسیستمهای مختلف عواملی مانند ارتفاع، بارندگی، دما، روشنایی، رطوبت و عناصر غذایی خاک به‌عنوان متغیرهای مهم بر متابولیسم و تجمع متابولیت‌های ثانویه تأثیر می‌گذارند. بنابراین شناخت عوامل تأثیرگذار بر مواد مؤثره گیاهان دارویی حائز اهمیت است. بر این اساس پژوهشگران در تلاش هستند تا با ارائه روش‌های مختلف، ...
بیشتر
سابقه و هدف: در اکوسیستمهای مختلف عواملی مانند ارتفاع، بارندگی، دما، روشنایی، رطوبت و عناصر غذایی خاک به‌عنوان متغیرهای مهم بر متابولیسم و تجمع متابولیت‌های ثانویه تأثیر می‌گذارند. بنابراین شناخت عوامل تأثیرگذار بر مواد مؤثره گیاهان دارویی حائز اهمیت است. بر این اساس پژوهشگران در تلاش هستند تا با ارائه روش‌های مختلف، تولید مواد مؤثره را افزایش دهند. ازجمله می‌توان به تحقیقات انجام شده در زمینه تأثیر عوامل اکولوژیکی بر ترکیب‌های اسانس جمعیت‌های مختلف Nepeta crispa، Salvia sharifii، Satureja rechingeri و Stachys pilifera اشاره کرد. در این پژوهش رابطه بین پارامترهای اقلیمی، توپوگرافی و ادافیکی به‌عنوان عوامل مهم و اثرگذار بر صفات مورفولوژیکی و ترکیب‌های اسانس گونه اندمیک دارویی Dracocephalum ghahremanii Jamzad بررسی شد.مواد و روش‌ها: سه رویشگاه D. ghahremanii در استان سمنان با شرایط محیطی مختلف انتخاب شد و در هر یک 15 پلات 4 مترمربعی به روش تصادفی سیستماتیک مستقر گردید. در هر پلات ارتفاع گیاه، قطر تاجپوشش، سطح تاجپوشش، زی‌توده و سطح برگ گونه مورد بررسی اندازه‌گیری شد. سرشاخه‌های گلدار با سه تکرار از رویشگاه‌های طبیعی جمع‌آوری و با دستگاه کلونجر به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری گردید. ترکیب‌های اسانس با استفاده از کروماتوگراف گازی فوق سریع (GC-FID) و کروماتوگراف گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) شناسایی شد. در هر رویشگاه، پنج نمونه خاک بهطور تصادفی از داخل پلاتها برداشت شد و برخی پارامترهای فیزیکی و شیمیایی خاک شامل واکنش خاک، هدایت الکتریکی، ماده آلی، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، آهک و بافت خاک اندازه‌گیری شد. تجزیه واریانس و مقایسه میانگین داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS انجام شد. مهمترین عوامل محیطی اثرگذار بر صفات مورفولوژیکی و ترکیب‌های اسانس با استفاده از روش آنالیز همبستگی در نرم‌افزار SPSS و روش تجزیه مؤلفههای اصلی (PCA) در نرم‌افزار Minitab تعیین شد. جایگاه حفاظتی این گونه با استفاده از روش IUCN و براساس معیارهای میزان حضور (EOO) و سطح تحت اشغال (AOO) با استفاده از نرم‌افزار GeoCAT و دادههای مربوط به اندازه جمعیت و کیفیت رویشگاه تعیین شد.نتایج: مقایسه میانگین صفات مورفولوژیکی D. ghahremanii نشان داد که بیشترین و کمترین مقادیر صفات مورفولوژیک به‌ترتیب به منطقه تاش با ارتفاع 3043 متر و منطقه تنگ کاورد با ارتفاع 2032 متر مربوط است. تجزیه واریانس مقادیر صفات مورفولوژیک نیز نشان داد که بین گیاهان سه منطقه از نظر سطح برگ در سطح 1% و از نظر ارتفاع گیاه، قطر تاجپوشش، سطح تاجپوشش و زی‌توده در سطح 5% اختلاف معنی‌داری وجود دارد. تجزیه اسانس گونه D. ghahremanii نشان داد که ترکیب شیمیایی آن در سه منطقه دارای اختلاف است. در منطقه تنگ کاورد، سیس-بتا-فارنسن، ترانس-کادینا-1(6)، 4-دیان و بتا-کاریوفیلن، در منطقه دیباج، سیس-بتا-فارنسن، ترانس-کادینا-1(6)، 4-دیان و کاریوفیلن اکسید و در منطقه تاش، کاریوفیلن اکسید، آلفا-وتیون و کارون هیدرات به‌عنوان ترکیب‌های اصلی شناسایی شدند. تجزیه واریانس ترکیب‌های اسانس مشترک رویشگاه‌های این گونه نیز نشان داد که بین میانگین این ترکیب‌ها در سطح 0.1% اختلاف معنی‌داری وجود دارد. پارامترهای فیزیکی و شیمیایی خاک رویشگاه‌های D. ghahremanii اختلافات محسوسی داشتند. تجزیه واریانس مقادیر این پارامترها نشان داد که بین سه منطقه از نظر ماده آلی، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، آهک، ماسه و سیلت در سطح 0.1% ، اسیدیته در سطح 1% و هدایت الکتریکی و رس در سطح 5% اختلاف معنی‌داری وجود دارد. همبستگی بین خصوصیات این گونه با برخی از عوامل محیطی نشان داد که ارتفاع از سطح دریا، بارندگی سالانه، دمای سالانه، حداقل دمای سردترین ماه، حداکثر دمای گرمترین ماه، آهک، ماده آلی، نیتروژن، فسفر، ماسه و سیلت بیشترین همبستگی معنی‌دار را با صفات مورفولوژیک و ترکیب‌های اسانس دارند. با توجه به اینکه سطح تحت اشغال این گونه در جمعیت‌های مطالعه‌شده AOO 0.750 کیلومترمربع و محدوده حضور آن در استان 691.046 EOO کیلومترمربع است، جایگاه حفاظتی آن در ایران در بحران انقراض (CR) تعیین گردید.نتیجه‌گیری: به‌عنوان نتیجه‌گیری کلی، می‌توان چنین بیان کرد که افزایش ارتفاع باعث افزایش خصوصیات عملکردی (مورفولوژی و فیتوشیمی) گیاه D. ghahremanii شده است. با وجود تشابه نسبی ترکیب‌های اصلی در اسانس این گونه، ترکیب اسانس (درصد اجزاء اصلی و جزئی) در سه منطقه بررسیشده متفاوت بود. در بین پارامترهای محیطی، ارتفاع از سطح دریا، بارندگی سالانه، ماده آلی، نیتروژن، فسفر، پتاسیم و سیلت مهمترین عوامل مؤثر بر صفات مورفولوژیکی و درصد ترپنهای اکسیژندار این گونه بودند که می‌تواند گویای اهمیت رویشگاه‌های مرتفع به لحاظ محتوای اسانس و ترکیب‌هایی با خواص آنتی اکسیدانی بالاتر برای این گیاه باشد. براساس این یافتهها، حداکثر دمای گرمترین ماه، حداقل دمای سردترین ماه، حداقل دمای مطلق، آهک و ماسه نیز مهمترین پارامترهای مؤثر بر درصد ترپنهای هیدروکربنی بودند. این نتایج برای استحصال اسانس D. ghahremanii از رویشگاه‌های طبیعی، یا برای کشت تجاری این گیاه با هدف استخراج ترکیب‌های ثانویه موجود در اسانس آن می‌تواند حائز اهمیت باشد.
به‌زراعی و به‌نژادی
مهیار گرامی؛ داوود اکبری نودهی؛ محدثه امیری؛ عماد درواخ
چکیده
سابقه و هدف: امروزه به دلیل آشکار شدن اثرهای سوء مصرف داروهای شیمیایی برای بیشتر مصرف‌کنندگان، تمایل به مصرف گیاهان دارویی افزایش قابل ملاحظه‌ای یافته است. ریحان (Ocimum basilicum L.) یکی از مهمترین گیاهان دارویی است که به دلیل داشتن متابولیت‌های ثانویه با ارزش و مهمی مانند اسانس‌ها در صنایع مختلف داروسازی بسیار مورد توجه است، اما شوری ...
بیشتر
سابقه و هدف: امروزه به دلیل آشکار شدن اثرهای سوء مصرف داروهای شیمیایی برای بیشتر مصرف‌کنندگان، تمایل به مصرف گیاهان دارویی افزایش قابل ملاحظه‌ای یافته است. ریحان (Ocimum basilicum L.) یکی از مهمترین گیاهان دارویی است که به دلیل داشتن متابولیت‌های ثانویه با ارزش و مهمی مانند اسانس‌ها در صنایع مختلف داروسازی بسیار مورد توجه است، اما شوری خطری جدی برای تولید آن محسوب می‌شود. شوری آب و خاک از مهمترین عوامل محدود کننده در تولید محصول هستند. با افزایش شوری خاک، فشار اسمزی افزایش یافته و گیاه برای جذب مقدار معینی آب، باید انرژی حیاتی بیشتری مصرف کند. افزایش تحمل به شوری گیاهان برای تولید غذای پایدار بهویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک ضروری است و می‌تواند نیاز آبشویی و هزینه‌های تولید را کاهش دهد. از آنجایی‌که استفاده از نانوذرات کلسیم سبب افزایش کارایی مصرف عناصر غذایی، کاهش سمّیت خاک، به حداقل رساندن اثرهای منفی ناشی از مصرف بیش از حد کود و کاهش تعداد دفعات کاربرد کود می‌گردد، این مطالعه به بررسی اثر نانوذره کلسیم بر خصوصیات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه ریحان تحت شرایط تنش شوری پرداخت.مواد و روش‌ها: تیمار نانوذره کلسیم در پنج سطح به صورت محلول‌پاشی با غلظت‌های 0، 0.25، 0.5، 1 و 1.5 گرم بر لیتر و تیمار شوری با غلظت‌های 0، 75 و 150 میلی‌مولار کلرید سدیم به همراه محلول هوگلند در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در محیط گلخانه به گیاهان داده شد. برخی خصوصیات رشدی مانند ارتفاع، تعداد برگ، سطح برگ، وزن تر و وزن خشک گیاه اندازه‌گیری شدند. برخی خصوصیات بیوشیمیایی مانند فلاونویید، قند محلول، مقدار آنتوسیانین، میزان آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان مانند کاتالاز و پراکسیداز، مقدار کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و مقدار کاروتنویید نیز اندازه‌گیری گردیدند. برای مقایسه میانگین‌ها از آزمون حداقل اختلاف معنی‌دار در نرم‌افزار SAS استفاده شد.نتایج: نتایج آنالیز واریانس اثر کلسیم بر بیشتر صفات مورفولوژیک معنی‌دار بود. سطوح مختلف شوری نیز به تنهایی اثر معنی‌داری بر صفات مورد مطالعه داشت (1%>p). طبق مقایسه میانگین اثر ساده کلسیم بر رنگیزه‌های کلروفیلی، با افزایش سطح کلسیم، رنگیزه‌های کلروفیلی افزایش و فتوسنتز بهبود یافت. اثر ساده سطوح مختلف شوری بر روی برخی صفات (فنل، قند محلول، آنزیم پراکسیداز و آنتوسیانین) نشان داد که افزایش سطح شوری سبب افزایش مقدار صفات مورد مطالعه گردید، به گونه‌ای که در غلظت 150 میلی‌مولار شوری مقدار فنل با 8.02 میلی‌گرم گالیک‌اسید بر گرم وزن خشک نسبت به نمونه شاهد (5.10 میلی‌گرم) بیشترین مقدار را نشان داد. همچنین در این غلظت شوری، مقدار قند محلول با 139.9 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک نسبت به نمونه شاهد با 110.9 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک بیشترین مقدار را داشت. اثر متقابل کلسیم و شوری تنها بر محتوای کلروفیلی، مقدار فلاونویید‌ها و کاتالاز معنی‌دار بود (1%>p).نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر این مطلب بود که صفات فیزیولوژیک و بیوشیمیایی گیاه ریحان تحت تأثیر تنش شوری قرار گرفتند و کلسیم در برهم‌کنش با تنش شوری سبب کاهش اثرهای مخرب تنش شوری شد. بنابراین، برای بهبود عملکرد گیاه ریحان در شرایط تنش شوری، محلول‌پاشی نانوکود کلسیم در غلظت‌های مطلوب پیشنهاد می‌گردد.
زراعت و باغبانی
محمد هادی شجاعی باغینی؛ مهدی نقی زاده
چکیده
سابقه و هدف: زیره سبز (.Cuminum cyminum L) یکی از قدیمی‌ترین گیاهان معطر و ادویه‌ای جهان است که از نظر دارویی به‌عنوان دومین گیاه دارویی اهلی در ایران شناخته شده است. تنش خشکی به‌عنوان یک تنش اکسیداتیو بر پاسخ‌های بیوشیمیایی، فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی گیاه تأثیرگذار است. یکی از راهکارهای افزایش مقاومت گیاهان به تنش‌های غیرزیستی ازجمله ...
بیشتر
سابقه و هدف: زیره سبز (.Cuminum cyminum L) یکی از قدیمی‌ترین گیاهان معطر و ادویه‌ای جهان است که از نظر دارویی به‌عنوان دومین گیاه دارویی اهلی در ایران شناخته شده است. تنش خشکی به‌عنوان یک تنش اکسیداتیو بر پاسخ‌های بیوشیمیایی، فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی گیاه تأثیرگذار است. یکی از راهکارهای افزایش مقاومت گیاهان به تنش‌های غیرزیستی ازجمله خشکی، استفاده از براسینواستروئید و ملاتونین است که با دامنه گسترده‌ای از فعالیت‌ها در گیاه، دارای تأثیرات بیولوژیکی منحصربه‌فردی در رشد و نمو گیاه میباشد و عملکرد گیاه را از راه تغییرات متابولیسمی آن و حفاظت گیاه در برابر تنش‌های محیطی، افزایش می‌دهد. هورمون‌های رشد گیاهی، با تأثیر بر متابولیت‌های گیاه، تحریک بیوسنتز فیتوهورمون‌ها، افزایش میزان جذب عناصر غذایی، بهبود سازوکارهای دفاعی، تحریک رشد ریشه و بهبود تبادلات گازی موجب بهبود عملکرد کمّی و کیفی گیاه در شرایط تنش و غیر تنش می‌گردند. اگرچه نتایج برخی تحقیق‌ها بیان‌کننده آنست که استفاده از تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی براسینواستروئید و ملاتونین که منشأ طبیعی دارند و نیز سازگار با محیط‌زیست هستند، تأثیر بسزایی در کاهش اثرهای سوء ناشی از تنش‌های محیطی دارند، اما استفاده ترکیبی از این هورمون‌های گیاهی و نیز کاربرد این هورمون‌ها در زیره سبز، کمتر گزارش شده است. بنابراین، این پژوهش با هدف ارزیابی تأثیر محلول‌پاشی براسینواستروئید و ملاتونین بر عملکرد کمّی و کیفی زیره سبز در شرایط تنش خشکی اجرا شد.مواد و روش‌ها: این پژوهش بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با شش تکرار در سال 1401 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل سطوح مختلف تنش خشکی (100% و 50% ظرفیت زراعی مزرعه)، ملاتونین (صفر و 100 میکرومولار) و براسینواستروئید (0 و 75/0 میکرومولار) بودند.نتایج: نتایج نشان داد در رویارویی با تنش خشکی میزان مالون‌دی‌آلدئید، پراکسیدهیدروژن، نشت‌یونی، فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی (پراکسیداز (POD)، کاتالاز (CAT)، آسکوربات‌پراکسیداز (APX) و سوپراکسیددیسموتاز (SOD))، غلظت کربوهیدرات‌ها و پرولین در گیاه زیره سبز افزایش یافت. همچنین محلول‌پاشی براسینواستروئید و ملاتونین بهطور قابل‌ملاحظه‌ای فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی و تجمع اسمولیت‌ها را افزایش و سطح مالون‌دی‌آلدئید، پراکسیدهیدروژن و نشت یونی گیاهان رشد کرده در شرایط تنش را کاهش داد. تنش خشکی موجب کاهش عملکرد دانه زیره سبز شد و در مقابل، تحت این شرایط درصد اسانس بذر زیره افزایش یافت. کاربرد براسینواستروئید و ملاتونین در هر دو شرایط تنش و عدم تنش، موجب افزایش عملکرد کمّی و کیفی زیره سبز شد.نتیجه‌گیری: درمجموع می‌توان بیان کرد که کاربرد براسینواستروئید و ملاتونین، مقاومت زیره سبز در برابر تنش خشکی را از طریق افزایش فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی، افزایش تجمع اسمولیت‌های سازگار پرولین و کربوهیدرات‌ها و نیز حفظ پایداری غشاء افزایش داد و درنهایت افزایش عملکرد دانه را به‌همراه داشت. استفاده از ملاتونین و براسینواستروئید کیفیت محصول تولیدی را نیز تحت تأثیر قرار داد و موجب افزایش درصد اسانس گردید. قابل توجه است که تأثیر مثبت استفاده توأم از ملاتونین و براسینواستروئید بر روی کمّیت و کیفیت محصول تولیدی زیره سبز در مقایسه با کاربرد هر یک از این هورمون‌های گیاهی به‌تنهایی، بسیار قابل‌ملاحظه‌تر و مشهودتر بود. در مجموع، با توجه به سازگار با محیط زیست بودن براسینواستروئید و ملاتونین و تأثیر مثبت کاربرد آنها بر بهبود کمّیت و کیفیت محصول تولیدی، کاربرد براسینواستروئید و ملاتونین می‌تواند راهکاری مناسب برای افزایش عملکرد کمّی و کیفی گیاه دارویی و اقتصادی ارزشمند زیره سبز در شرایط معمول و تنش خشکی باشد.
به‌زراعی و به‌نژادی
مهدیه صالحی وژده نظری؛ زهرا شیرازی؛ سمانه سماوات
چکیده
با توجه به قرابت ظاهری و تشابه خواص برخی گیاهان دارویی، شناسایی دقیق‌تر آنها به کمک روش‌های مختلف ضرورت دارد. بر این اساس در پژوهش حاضر به مطالعه و مقایسه مرزه رشینگری (Satureja rechingeri Jamzad) و مرزه خوزستانی (S. khuzistanica Jamzad) به لحاظ خصوصیات ریخت‌شناختی، فیتوشیمیایی و مولکولی پرداخته شد. بذرهای مرزه رشینگری و خوزستانی به‌ترتیب از استان‌های ...
بیشتر
با توجه به قرابت ظاهری و تشابه خواص برخی گیاهان دارویی، شناسایی دقیق‌تر آنها به کمک روش‌های مختلف ضرورت دارد. بر این اساس در پژوهش حاضر به مطالعه و مقایسه مرزه رشینگری (Satureja rechingeri Jamzad) و مرزه خوزستانی (S. khuzistanica Jamzad) به لحاظ خصوصیات ریخت‌شناختی، فیتوشیمیایی و مولکولی پرداخته شد. بذرهای مرزه رشینگری و خوزستانی به‌ترتیب از استان‌های ایلام و لرستان جمع‌آوری شدند و پس از شناسایی علمی، در گلخانه پژوهشی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور کاشته شدند. سپس نشاءها به مزرعه تحقیقاتی مؤسسه مذکور براساس آزمون t (n=3) منتقل شدند. چندین صفت مهم ریخت‌شناختی ازجمله طول گل‌آذین، طول میانگره ساقه گل‌آذین، طول و قطر کاسه گل، طول سه دندانه بزرگ و دو دندانه کوچک، طول و قطر جام گل، طول پرچم، طول کلاله، طول و عرض برگ اندام رویشی، طول و عرض برگک، قطر ساقه، ارتفاع بوته، تعداد شاخه اصلی و فرعی، بزرگ‌ترین و کوچک‌ترین قطر تاج پوشش و طول و عرض برگ اندام زایشی در مرحله گلدهی کامل در سال سوم کاشت اندازه‌گیری شد. از سرشاخه‌های گلدار گیاهان در سال سوم کاشت به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شد. بازده اسانس‌ها محاسبه و با استفاده از کروماتوگراف گازی فوق سریع (GC-FID) و کروماتوگراف گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) ترکیب‌های تشکیل‌دهنده آنها شناسایی شد. از روش بارکدگذاری DNA و نشانگر ITS به‌منظور مطالعات مولکولی روی این دو گونه مرزه استفاده شد. نتایج نشان داد، این دو گونه از نظر تمامی صفات ریخت‌شناختی مورد بررسی اختلاف معنی‌دار (P<0.01) با یکدیگر نداشتند. 13 ترکیب مشترک در اسانس این دو گونه مرزه شناسایی شد. اسانس مرزه رشینگری و خوزستانی به‌ترتیب شامل 88.6% و 89.5% کارواکرول بود. بازده اسانس مرزه رشینگری 3.13% و مرزه خوزستانی 3.04% بدست آمد. این دو گونه 100% تشابه نوکلئوتیدی با یکدیگر داشتند و از قرابت بالایی با گونه S. bachtiarica (98%) برخوردار بودند. بر این اساس به احتمال زیاد مرزه رشینگری و خوزستانی نه تنها گونه‌های مستقل از یکدیگر نیستند بلکه ممکن است اکسشن‌های مختلف یک گونه باشند.
فیتوشیمی (استخراج، شناسایی و اندازه گیری مواد موثره)
رهام محتشمی
چکیده
تنش آبی از مهمترین تنش‌های غیرزیستی محدود کننده رشد و عملکرد گیاه در شرایط دیم محسوب می‌شود که ویژگی‌های مورفولوژی و فیزیولوژی گیاهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار با هدف ارزیابی خصوصیات مورفولوژیک، عملکرد، موسیلاژ و روغن دانه گیاه دارویی بالنگوی شهری (Lallemantia iberica (M.B.) Fisch. & C.A. ...
بیشتر
تنش آبی از مهمترین تنش‌های غیرزیستی محدود کننده رشد و عملکرد گیاه در شرایط دیم محسوب می‌شود که ویژگی‌های مورفولوژی و فیزیولوژی گیاهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار با هدف ارزیابی خصوصیات مورفولوژیک، عملکرد، موسیلاژ و روغن دانه گیاه دارویی بالنگوی شهری (Lallemantia iberica (M.B.) Fisch. & C.A. Mey.) اکوتیپ‌های استان‌های کرمان (کرمان)، اصفهان (نائین)، کردستان (سنندج)، خراسان رضوی (مشهد) و آذربایجان‌شرقی (ملکان) در شرایط دیم مزرعه پژوهشی گیاهان دارویی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی یاسوج در سال زراعی 97-1396 اجرا شد. نتایج نشان داد که اثر اکوتیپ بر صفات مورفولوژیک، عملکرد دانه، عملکرد موسیلاژ و عملکرد روغن معنی‌دار بود. بیشترین عملکرد دانه از اکوتیپ‌های کردستان (529 کیلوگرم در هکتار) و مشهد (515 کیلوگرم در هکتار) حاصل شد. بیشترین و کمترین ﻋﻤﻠﮑﺮد روغن به‌ترتیب متعلق به اکوتیپ‌های کردستان (211 کیلوگرم در هکتار) و کرمان (189 کیلوگرم در هکتار) بود. اکوتیپ‌های مشهد (22.7 کیلوگرم در هکتار) و ملکان (18.2 کیلوگرم در هکتار) به‌ترتیب بیشترین و کمترین ﻋﻤﻠﮑﺮد موسیلاژ دانه را داشتند. اگرچه بین درصد روغن و موسیلاژ بذر اکوتیپ‌ها اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد، ولی بیشترین (41.3%) و کمترین (39.9%) مقدار روغن به‌ترتیب به اکوتیپ‌های کرمان و کردستان و بیشترین (4.4%) و کمترین (3.7%) مقدار موسیلاژ به‌ترتیب به اکوتیپ‌های مشهد و کردستان تعلق داشت. در مجموع، نتایج نشان داد که اکوتیپ‌های کردستان و مشهد با توجه به عملکرد بیشتر دانه، موسیلاژ و روغن دانه برای کشت در شرایط دیم یاسوج مناسب هستند.
شناسایی، معرفی، اکولوژی و دانش بومی
راضیه سعادتی؛ علی ستاریان؛ ابوالفضل دانشور؛ الهام امینی
چکیده
گیاه‌قوم‌شناسی (Ethenobotany) مردمی با استفاده از دانش عمومی مردم در خصوص استفاده از گیاهان برای مصارف مختلف از جمله درمان خانگی بیماری‌ها توسط گیاهان در فرهنگ‌ها و اقوام مختلف مبادرت می‌نماید. گلستان به‌عنوان یکی از استان‌های با اهمیت ایران برای استخراج دانش گیاه‌شناسی بومیان مطرح است. ترکمن یکی از اقوام این استان است که توانسته ...
بیشتر
گیاه‌قوم‌شناسی (Ethenobotany) مردمی با استفاده از دانش عمومی مردم در خصوص استفاده از گیاهان برای مصارف مختلف از جمله درمان خانگی بیماری‌ها توسط گیاهان در فرهنگ‌ها و اقوام مختلف مبادرت می‌نماید. گلستان به‌عنوان یکی از استان‌های با اهمیت ایران برای استخراج دانش گیاه‌شناسی بومیان مطرح است. ترکمن یکی از اقوام این استان است که توانسته است از ظرفیت طبیعت استفاده مطلوبی نماید. پژوهش حاضر به‌منظور جمع‌آوری و طبقه‌بندی گیاهان دارویی مورد استفاده توسط بومیان روستاهای ترکمن‌نشین شرق استان گلستان در سال ۱۳۹۷ انجام شد. بدین منظور مراجعه به ۳۰ روستا و مصاحبه با ۹۰ فرد محلی، که از گیاهان دارویی برای درمان بیماریهای مردم استفاده می‌کردند، صورت گرفت. نتایج نشان داد که در دانش اتنوبوتانی بومیان منطقه مورد مطالعه، حدود ۵۴ گونه گیاهی جایگاه ویژه‌ای دارند، که در این بین خارمریم (Silybum marianum L.) با ۷۸، گزنه (Urtica dioica L.) با ۶۵ و همیشه بهار (Calendula persica C.A.Mey.) با ۶۲، به‌ترتیب بالاترین میزان گزارش استفاده (UR) را نشان دادند. خارمریم با 0.86، گزنه با 0.72 و همیشه‌بهار با 0.68 بیشترین میزان شاخص فراوانی نسبی ثبت (RFC) را داشتند. بیشترین تعداد گونه‌ها به‌ترتیب متعلق به تیره‌های کاسنی (Asteraceae) و نعناع (Lamiaceae) بود. بیشترین مصرف گیاهان دارویی به بیماریهای دستگاه گوارش و قلبی عروقی تعلق گرفت. بیماریهای عصبی، تنفسی و قندخون بیشترین میزان فراوانی شاخص اجماع مطلعین (ICF) را نشان دادند.
به‌زراعی و به‌نژادی
مهدی نقی زاده؛ رزیتا کبیری؛ کبری مقصودی
چکیده
اسید آسکوربیک و ملاتونین به‌عنوان محرک‌های زیستی، با تأثیر بر متابولیت‌های گیاه موجب تحریک بیوسنتز فیتوهورمون‌ها، تسهیل و افزایش جذب عناصر غذایی، ارتقاء مکانیسم‌های دفاعی، تحریک رشد ریشه و در نهایت افزایش کیفیت و کمّیت محصول تولیدی می‌شوند. این پژوهش با هدف ارزیابی تأثیر محلول‌پاشی ملاتونین و اسید آسکوربیک بر عملکرد دانه و ...
بیشتر
اسید آسکوربیک و ملاتونین به‌عنوان محرک‌های زیستی، با تأثیر بر متابولیت‌های گیاه موجب تحریک بیوسنتز فیتوهورمون‌ها، تسهیل و افزایش جذب عناصر غذایی، ارتقاء مکانیسم‌های دفاعی، تحریک رشد ریشه و در نهایت افزایش کیفیت و کمّیت محصول تولیدی می‌شوند. این پژوهش با هدف ارزیابی تأثیر محلول‌پاشی ملاتونین و اسید آسکوربیک بر عملکرد دانه و موسیلاژ اسفرزه (Plantago ovate Forssk.)، در سال 1399 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی بردسیر دانشگاه شهید باهنر در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل محلول‌پاشی با آب مقطر (شاهد)، ملاتونین 100 میکرومولار، اسید آسکوربیک 100 میکرومولار و ملاتونین 100 میکرومولار+ اسید آسکوربیک 100 میکرومولار بودند. اعمال تیمارهای محلول‌پاشی از زمان استقرار کامل گیاهچه‌ها (4-3 برگی) تا مرحله رسیدگی فیزیولوژیک دانه‌ها ادامه یافت (4 مرتبه به فاصله هر دو هفته یک‌بار). نتایج نشان داد محلول‌پاشی ملاتونین و اسید آسکوربیک (کاربرد تکی و یا توأم) موجب افزایش معنی‌دار تعداد پنجه در بوته، تعداد سنبله در بوته، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزاردانه اسفرزه شد. بیشترین عملکرد دانه از محلول‌پاشی ملاتونین (59.98 گرم در مترمربع) و ملاتونین + اسید آسکوربیک (61.85 گرم در مترمربع) بدون اختلاف آماری معنی‌دار با یکدیگر حاصل شد. محلول‌پاشی اسید آسکوربیک نیز بهطور معنی‌داری افزایش 6.61 درصدی عملکرد دانه را در مقایسه با کنترل به همراه داشت. محلول‌پاشی اسید آسکوربیک، ملاتونین و اسید آسکوربیک + ملاتونین به‌ترتیب افزایش 12.29، 19.89 و 23.80 درصدی موسیلاژ را در مقایسه با کنترل به همراه داشت. کاربرد ملاتونین بهصورت تکی و یا ترکیبی با اسید آسکوربیک، بدون اختلاف آماری معنی‌داری با یکدیگر، بیشترین تأثیر مثبت را در افزایش درصد موسیلاژ به همراه داشت. میزان عملکرد موسیلاژ در تیمارهای کنترل، اسید آسکوربیک، ملاتونین و نیز ملاتونین + اسید آسکوربیک به‌ترتیب 10.03، 13.47، 14.94 و 15.64 گرم در مترمربع بود. براساس نتایج بدست آمده می‌توان بیان داشت محلول‌پاشی ملاتونین و اسید آسکوربیک توانست عملکرد کمّی و کیفی اسفرزه را بهبود ببخشد و در بین تیمارها، کاربرد توأم آنها مؤثرتر بود.
زراعت و باغبانی
سیدمحسن حسنی؛ داوود آزادفر؛ محمدحسین ارزانش؛ زهره سعیدی؛ سیدحمید متین خواه
چکیده
عملیات بیشه‌زراعی مزایای اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی نسبت به کشاورزی یکپارچه دارد، اما عدم استفاده از کود و سودآوری پایین در سیستم‌های بیشه‌زراعی شاید دلیلی بر پذیرش کند این سیستم‌ها توسط کشاورزان باشد. در این تحقیق، آزمایشی بهصورت کرت‌های دوبار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی به صورت فاکتوریل با سه تکرار برای بررسی ...
بیشتر
عملیات بیشه‌زراعی مزایای اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی نسبت به کشاورزی یکپارچه دارد، اما عدم استفاده از کود و سودآوری پایین در سیستم‌های بیشه‌زراعی شاید دلیلی بر پذیرش کند این سیستم‌ها توسط کشاورزان باشد. در این تحقیق، آزمایشی بهصورت کرت‌های دوبار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی به صورت فاکتوریل با سه تکرار برای بررسی اثر انواع کودهای زیستی، آلی و شیمیایی روی بهبود عملکرد، صفات کیفی و سودآوری بیشتر این نوع سیستم انجام شد. گونه دارویی در دو سطح، کود در پنج سطح و گونه درختی در دو سطح به‌ترتیب به‌عنوان عوامل اصلی، فرعی و فرعی‌فرعی در نظر گرفته شدند. گونه‌های درختی شامل گیلاس (Prunus avium L.) و گردو (Juglans regia L.) برای سیستم بیشه‌زراعی انتخاب شدند و گیاهان دارویی شامل گشنیز (Coriandrum sativum L.) و خاکشیر (Descurainia sophia (L.) Schur) در زیر‌اشکوب این سیستم کشت شدند. چهار تیمار کودی شامل کود آلی دامی (۳ کیلوگرم در مترمربع)+ کود آلی اسید هیومیک (اگری‌پلاس) (0.5 کیلوگرم در ۱۰۰ لیتر آب در 100 مترمربع)، کود زیستی آندومیکوریز مایکومیکس (۱۰۰ گرم در مترمربع)، کود باکتریایی بیوآزوسپیر (۲۰۰ گرم به‌ازای هر ۱۰۰ کیلوگرم بذر) و کود شیمیایی براساس آزمون خاک (75 کیلوگرم اوره، 150 کیلوگرم سوپرفسفات تریپل و 150 کیلوگرم سولفات پتاسیم در ابتدای کشت+۱۰۰ کیلوگرم سولفات پتاسیم ۳۰ روز بعد از کشت و ۱۰۰ کیلوگرم دیگر ۲ ماه بعد از کشت برای هر هکتار) به‌همراه شاهد (بدون کود) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که ارتفاع بوته و وزن هزاردانه در سطح احتمال 5% و وزن تر و خشک بوته، تعداد دانه در سنبله، عملکرد دانه در بوته و هکتار و درصد پروتئین، نیتروژن، فسفر و پتاسیم بذر گیاه دارویی خاکشیر در سطح احتمال 1% تحت تأثیر معنی‌دار تیمارهای کودی قرار گرفتند. در گیاه دارویی گشنیز نیز ارتفاع بوته، عملکرد تر برگ و ساقه، تعداد دانه در چتر و بوته، عملکرد بیولوژیک و اقتصادی، درصد و عملکرد اسانس در سطح احتمال 1% تحت تأثیر معنی‌دار تیمارهای کودی قرار گرفتند. در گیاه دارویی خاکشیر، به‌ترتیب کود آلی، بیوآزوسپیر، میکوریز و کود شیمیایی بیشترین و تیمار شاهد کمترین مقدار صفات مورد بررسی را سبب شدند. در گیاه دارویی گشنیز، به‌ترتیب کود میکوریز، آلی، بیوآزوسپیر و کود شیمیایی بیشترین و تیمار شاهد کمترین مقدار صفات را موجب شدند. همچنین هر دو گیاه دارویی در کشت تلفیقی با درخت گیلاس عملکرد به مراتب بهتری را نشان دادند. در بین انواع ترکیب‌ها در کشت، کشت تلفیقی گشنیز با گیلاس به‌عنوان بهترین کشت ترکیبی انتخاب گردید.
به‌زراعی و به‌نژادی
سید غلامرضا سجادی؛ ابوالفضل توسلی؛ مهدی دادمهر
چکیده
به‌منظور بررسی اثر هیدروژل بر رشد، عملکرد و برخی ترکیب‌های ثانویه چای ترش (Hibiscus sabdariffa L.) در شرایط تنش خشکی، پژوهشی در سال زراعی 97-1396 در مزرعه‌ای واقع در جنوب شهرستان دلگان، استان سیستان و بلوچستان اجرا گردید. این تحقیق بهصورت آزمایش کرت‌های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل ...
بیشتر
به‌منظور بررسی اثر هیدروژل بر رشد، عملکرد و برخی ترکیب‌های ثانویه چای ترش (Hibiscus sabdariffa L.) در شرایط تنش خشکی، پژوهشی در سال زراعی 97-1396 در مزرعه‌ای واقع در جنوب شهرستان دلگان، استان سیستان و بلوچستان اجرا گردید. این تحقیق بهصورت آزمایش کرت‌های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل تنش خشکی به‌عنوان فاکتور اصلی در چهار سطح (آبیاری در ظرفیت زراعی، آبیاری در 85% ظرفیت زراعی، آبیاری در 70% ظرفیت زراعی و آبیاری در 55% ظرفیت زراعی) و مصرف هیدروژل به‌عنوان فاکتور فرعی در سه سطح (مصرف هیدروژل A200، مصرف هیدروژل سیلیکات و بدون مصرف هیدروژل) بودند. صفات کمّی ارتفاع گیاه، تعداد شاخه فرعی در بوته، تعداد گل در بوته، وزن تر و خشک بوته، عملکرد کاسبرگ تازه و خشک و شاخص برداشت و صفات کیفی مقدار آنتوسیانین و ترکیب‌های فنلی کاسبرگ اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار صفات کمّی از تیمار آبیاری کامل همراه با کاربرد هیدروژل A200 حاصل گردید. اما تفاوت معنی‌داری بین این تیمار با تیمار آبیاری کامل همراه با مصرف هیدروژل سیلیکات و آبیاری کامل بدون مصرف هیدروژل وجود نداشت. همچنین، تفاوت معنی‌داری بین سه تیمار فوق با تیمارهای کاربرد هر دو نوع هیدروژل در محتوی رطوبت 70% و 85% ظرفیت زراعی مشاهده نگردید. صفات کیفی با افزایش شدت تنش افزایش یافتند. کاربرد هیدروژل نیز در مقایسه با عدم استفاده از آن به‌دلیل تعدیل شرایط تنش توسط هیدروژل منجر به کاهش محتوی آنتوسیانین و ترکیب‌های فنلی کاسبرگ شد.
زراعت و باغبانی
ارسلان پیروش؛ محمد علی شیخ محسنی؛ فاطمه نژادحبیب وش
چکیده
عناصر غذایی به‌عنوان مهمترین عامل مؤثر بر صفات مورفولوژیکی و ترکیب‌های ثانویه در گیاهان دارویی مطرح می‌باشند. روش تغذیه گیاه در جذب مؤثر این عناصر، اهمیت بسیاری دارد. به‌منظور ارزیابی تاثیر منابع مختلف نیتروژن شامل اوره، نانو کود نیتروژن و آمینواسیدها بر خصوصیات مورفولوژیکی و غلظت ترکیب‌های پلی‌فنولی گیاه سرخارگل (Echinacea ...
بیشتر
عناصر غذایی به‌عنوان مهمترین عامل مؤثر بر صفات مورفولوژیکی و ترکیب‌های ثانویه در گیاهان دارویی مطرح می‌باشند. روش تغذیه گیاه در جذب مؤثر این عناصر، اهمیت بسیاری دارد. به‌منظور ارزیابی تاثیر منابع مختلف نیتروژن شامل اوره، نانو کود نیتروژن و آمینواسیدها بر خصوصیات مورفولوژیکی و غلظت ترکیب‌های پلی‌فنولی گیاه سرخارگل (Echinacea purpurea L.)، آزمایشی بر پایه فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در 27 تیمار و چهار تکرار، انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی شامل کود اوره در سه سطح 0، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار، محلول‌پاشی با نانوکودنیتروژن در سه سطح 0، 1 و 3 گرم در لیتر و محلول‌پاشی با آمینواسید تجاری فرمولایف در سه سطح 0، 1 و 3 گرم در لیتر بودند. صفات در زمان گلدهی کامل گیاه اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار وزن تر و خشک برگ و وزن تر ریشه در تیمار سه گرم در لیتر نانوکود نیتروژن و بیشترین مقدار وزن خشک اندام‌هوایی در تیمار ترکیبی یک گرم در لیتر نانوکود نیتروژن و سه گرم در لیتر آمینواسید به‌دست آمد. اکثر صفات گیاه در روش محلول‌پاشی با نانوکودنیتروژن و آمینواسید نسبت به کوددهی اوره افزایش یافتند. اثر کودهای مختلف نیتروژنی بر غلظت فنل کل گیاه نیز معنی‌دار شد. بیشترین میزان فنل کل مربوط به تیمار همزمان 200 کیلوگرم برهکتار اوره، 3 گرم در لیتر نانوکودنیتروژن و یک گرم در لیتر آمینواسید بود. بهطور کلی نتایج نشان داد که تغذیه گیاه سرخارگل با کودهای نیتروژنی توانست صفات موفولوژیکی و غلظت فنل کل در گیاه را افزایش دهد.
زراعت و باغبانی
حسین حمامی؛ نرگس ایمانی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1400.37.214.106.2.1575.1576کمبود آب یکی از مهمترین چالش‌های بخش کشاورزی بهویژه در نواحی خشک و نیمه‌خشک دنیاست. با توجه به پتانسیل بالای برخی از گیاهان دارویی برای کشت در شرایط تنش‌زای محیطی، کشت این گیاهان در زمین‌های کم‌بهره می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. از این رو به منظور کاهش اثرات منفی کمبود آب بر رشد گیاه ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1400.37.214.106.2.1575.1576کمبود آب یکی از مهمترین چالش‌های بخش کشاورزی بهویژه در نواحی خشک و نیمه‌خشک دنیاست. با توجه به پتانسیل بالای برخی از گیاهان دارویی برای کشت در شرایط تنش‌زای محیطی، کشت این گیاهان در زمین‌های کم‌بهره می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. از این رو به منظور کاهش اثرات منفی کمبود آب بر رشد گیاه چای ترش (Hibiscus sabdariffa L.)، آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال 1396 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل مقدار آب آبیاری در چهار سطح (40، 60، 80 و 100 درصد ظرفیت زراعی) و تیمار آبیاری با آب مغناطیسی در سه سطح (آب غیرمغناطیسی (شاهد)، آب مغناطیسی شده با یک، و دو بار عبور از میدان مغناطیسی) بود. نتایج آزمایش نشان داد که اثرات تیمارهای مقدار آب آبیاری بر تمامی صفات اندازه‌گیری شده و تیمارهای آبیاری مغناطیسی بر تمامی صفات به‌استثنای تعداد برگ معنی‌دار بودند. همچنین، اثرات متقابل تیمارهای مقدار آب آبیاری × آبیاری مغناطیسی بر صفات ارتفاع گیاه، تعداد غوزه در بوته، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه و وزن خشک کاسبرگ معنی‌دار بدست آمد. کاهش مقدار آب آبیاری از 100% به 40% ظرفیت زراعی باعث کاهش عدد اسپد، قطر ساقه، تعداد برگ و وزن تازه ریشه به ترتیب به میزان 34.7%، 23%، 40.6% و 27.6% شد. نتایج مقایسه میانگین اثرات متقابل مقدار آب آبیاری × آبیاری مغناطیسی نشان داد که آبیاری با آب دو بار مغناطیسی شده باعث بهبود تمامی صفات در مقایسه با آبیاری با آب معمولی شد. بنابراین به نظر می‌رسد که کاربرد آبیاری مغناطیسی می‌تواند به‌عنوان یکی از راهکارهای کاهش اثرات منفی ناشی از کمبود آب مدنظر قرار گیرد.
زراعت و باغبانی
فرشته دارابی؛ نصرت اله عباسی؛ محمدجواد زارع
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1400.37.329.106.2.1575.1610آزمایشی با هدف بررسی نقش پوتریسین و 24-اپی‌براسینولید، بر تغییرات مورفوفیزیولوژیکی در تحمل به کمبود آب در گیاه ریحان (Ocimum basilicum L.) بهصورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام در سال‌های زراعی 98-1396 اجرا شد. ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1400.37.329.106.2.1575.1610آزمایشی با هدف بررسی نقش پوتریسین و 24-اپی‌براسینولید، بر تغییرات مورفوفیزیولوژیکی در تحمل به کمبود آب در گیاه ریحان (Ocimum basilicum L.) بهصورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام در سال‌های زراعی 98-1396 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل تنش خشکی در سه سطح (40، 80 و 120 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) در کرت‌های اصلی، محلول‌پاشی پوتریسین در سه سطح (Put0: صفر، Put1: 0.5 و Put2: 2 میلی‌مولار) و محلول‌پاشی 24-اپی‌براسینولید در سه سطح (Br0: صفر، Br1: 0.5 و Br2: 2 میکرومولار) بهصورت فاکتوریل در کرت‌های فرعی اجرا گردید. نتایج نشان داد که برهم‌کنش اثرهای چندگانه سال، تنش خشکی، پوتریسین و 24-اپی‌براسینولید تأثیر معنی‌داری بر صفات کلروفیلa، کلروفیلb و درصد اسانس ریحان گذاشت؛ به‌طوری‌که در هر دو سال آزمایش، محلول‌پاشی با 2 میلی‌مولار پوترسین و 2 میکرومولار 24-اپی‌براسینولید در همه سطوح تنش خشکی بهویژه 80 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر، سبب افزایش بیشتر این صفات شد و این افزایش در سال اول بیشتر از سال دوم بود. تیمار آبیاری مطلوب (40 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر) همراه با کاربرد غلظت 2 میلی‌مولار پوترسین و 0.5 میکرومولار 24-اپی‌براسینولید و تیمارهای تنش خشکی (80 و 120 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر) همراه با کاربرد غلظت2 میلی‌مولار پوترسین و با 2 میکرومولار 24-اپی‌براسینولید تعداد برگ و شاخه فرعی بیشتری را داشتند. نتایج این پژوهش نشان داد که تنش خشکی سهم مهمی بر کاهش فاکتورهای اساسی در رشد ریحان دارد. به طور کلی، طبق نتایج به‌دست آمده، مصرف غلظت 2 میلی‌مولار پوتریسین همراه با 2 میکرومولار 24-اپی‌براسینولید برای بهبود فعالیت‌های فیزیولوژیکی و افزایش میزان اسانس و کاربرد توأم 2 میلی‌مولار پوتریسین و 0.5 میکرومولار 24-اپی‌براسینولید جهت افزایش عملکرد دانه ریحان در شرایط تنش خشکی پیشنهاد می‌شود.
زراعت و باغبانی
هوشنگ حیدرنژادیان؛ عباس ملکی؛ فرزاد بابایی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1400.37.145.105.1.1578.1610به‌منظور بررسی تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی، محلول‌پاشی نانوکود روی و اسید سالیسیلیک بر عملکرد و اجزای عملکرد رازیانه (Foeniculum vulgare Mill.) آزمایشی در دو سال 1397 و 1398 در استان همدان، شهرستان رزن، روستای سلطان‌آباد بهصورت اسپلیت- فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1400.37.145.105.1.1578.1610به‌منظور بررسی تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی، محلول‌پاشی نانوکود روی و اسید سالیسیلیک بر عملکرد و اجزای عملکرد رازیانه (Foeniculum vulgare Mill.) آزمایشی در دو سال 1397 و 1398 در استان همدان، شهرستان رزن، روستای سلطان‌آباد بهصورت اسپلیت- فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. عامل اصلی شامل رژیم‌های آبیاری در سه سطح بدون تنش، تنش متوسط و تنش شدید کم‌آبی بود که به‌ترتیب در سطوح مذکور آبیاری پس از 50، 75 و 100 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A انجام شد. عامل فرعی شامل نانوکود در دو سطح (بدون کود و محلول‌پاشی نانوکود روی) با محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک در چهار سطح (صفر، دو، چهار و شش میلی‌مولار) بود که بهصورت فاکتوریل در کرت‌های فرعی قرار گرفت. تنش خشکی سبب کاهش تعداد چتر در بوته، تعداد چترک در چتر، تعداد دانه در چترک، وزن هزاردانه و عملکرد دانه و افزایش درصد اسانس شد. بیشترین تعداد چترک در چتر از تیمار تنش خشکی 100 میلی‌متر، همراه با کاربرد نانوکود روی و اسیدسالیسیلیک با غلظت چهار میلی‌مولار بدست آمد. کاربرد نانوکود روی در سطوح آبیاری 50، 75 و 100 میلی‌متری به‌ترتیب سبب افزایش 14، 3.5 و 4.5 درصد عملکرد دانه شد. غلظت شش میلی‌مولار اسید سالیسیلیک بیشترین درصد اسانس (2.8%) را داشت. کاربرد نانوکود روی در سطوح آبیاری 50، 75 و 100 میلی‌متری به‌ترتیب سبب افزایش 6، 2.9 و 9.9 درصدی میزان اسانس شد.
مرضیه عباباف؛ حشمت امیدی؛ عبدالمهدی بخشنده
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1399.36.670.102.4.1578.1610 به‌منظور بررسی اثر محلول‌پاشی تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی بر پارامترهای رشد، عملکرد، برخی خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی و آلکالوئیدهای گیاه پروانش (Catharanthus roseus) تحت تنش خشکی، آزمایشی بهصورت اسپلیت پلات فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در مزارع تحقیقاتی دانشگاه شهید چمران ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1399.36.670.102.4.1578.1610 به‌منظور بررسی اثر محلول‌پاشی تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی بر پارامترهای رشد، عملکرد، برخی خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی و آلکالوئیدهای گیاه پروانش (Catharanthus roseus) تحت تنش خشکی، آزمایشی بهصورت اسپلیت پلات فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در مزارع تحقیقاتی دانشگاه شهید چمران اهواز در سال زراعی 96-1395 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل تنش خشکی به‌عنوان عامل اصلی در سه سطح 40% (شاهد)، 60% و 80% حداکثر حد مجاز تخلیه رطوبتی خاک و محلول‌پاشی اسید جاسمونیک (JA) در دو سطح (صفر و 10 میکرومولار) و اسید سالیسیلیک (SA) در چهار سطح (صفر، 0.1، 1 و 10 میلی‌مولار) به‌عنوان عامل‌های فرعی بود. براساس نتایج مقایسه میانگین اثرهای اصلی، تنش خشکی 80% موجب کاهش 36.6 درصدی وزن تر و 25.4 درصدی وزن خشک گیاه نسبت به تیمار شاهد شد. تیمار 10 میلی‌مولار SA موجب افزایش 13.4، 125.5 و 59.6 درصدی به‌ترتیب در صفات ارتفاع، سطح برگ و وزن خشک گل نسبت به شاهد (صفر) گردید. کاربرد JA موجب افزایش 16.3 و 8.6 درصدی به‌ترتیب در وزن خشک گل و وزن تر گیاه شد. نتایج نشان داد بیشترین وین‌کریستین و وین‌بلاستین به‌ترتیب با کاربرد 1 و 10 میلی‌مولار SA بدست آمد. اثر متقابل کاربرد هر دو تنظیم‌کننده رشد گیاهی و تنش خشکی، بیشترین محتوای آلکالوئیدها را نشان داد. بیشترین وین‌بلاستین و وین‌کریستین، تحت تنش شدید خشکی، به‌ترتیب همراه با محلول‌پاشی µM JA10+ mM SA1 و µM JA10+ mM SA10 حاصل شد.
ساسان محسن زاده؛ مهسا فرخ منش؛ راحله مسعودی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.36.438.101.3.1575.1610 گیاهان دارویی به‌دلیل داشتن متابولیت‌های ثانویه احتمالاً دارای اثرهای سیتوتوکسیک بوده و اطلاع از میزان سمیّت آنها ضروریست. گل‌گاوزبان ایرانی (Echium amoenum Fisch. et Mey.) متعلق به شمال ایران و یکی از گیاهان دارویی مهم در طب سنتی ایرانی است. دارای گل‌های بزرگ قرمز رنگ میباشد که پس از خشک شدن به رنگ ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.36.438.101.3.1575.1610 گیاهان دارویی به‌دلیل داشتن متابولیت‌های ثانویه احتمالاً دارای اثرهای سیتوتوکسیک بوده و اطلاع از میزان سمیّت آنها ضروریست. گل‌گاوزبان ایرانی (Echium amoenum Fisch. et Mey.) متعلق به شمال ایران و یکی از گیاهان دارویی مهم در طب سنتی ایرانی است. دارای گل‌های بزرگ قرمز رنگ میباشد که پس از خشک شدن به رنگ بنفش تیره در می‌آید و جوشانده آن استفاده‌های دارویی دارد. هدف از این تحقیق ارزیابی سیتوتوکسیک عصاره آبی گلبرگ‌های گاوزبان بر سلول‌های انسانی بود. در این پژوهش اثرهای سیتوتوکسیک غلظت‌های مختلف عصاره گل‌گاوزبان بر سلول‌های گلیوبلاستومای انسانی با آزمون رنگ تترازولیوم مطالعه شد. طرح آماری کاملاً تصادفی با سه تکرار برای شاهد و تیمارها استفاده گردید. عصاره آبی این گیاه با IC50 برابر 19.28 میلی‌گرم در میلی‌لیتر دارای اثر سیتوتوکسیک بر سلول‌های گلیوبلاستومای انسانی بود. مورفولوژی سلول‌های تیمار شده، از حالت چند ضلعی به کروی تغییر شکل دادند. مطالعات فوق نشان می‌دهد که هر چند عصاره آبی گلبرگ‌های گل‌گاوزبان ایرانی دارای اثرهای مفیدی میباشد، اما مصرف آن باید با احتیاط و طبق دستور انجام شود، چون همان‌گونه که دارای اثر سمی بر سلول‌های گلیوبلاستومای انسانی است ممکن است بر سلول‌های سالم نیز اثر سمی داشته باشد.
فرشته کشکولی؛ علیرضا ابدالی مشهدی؛ محمدحسین قرینه؛ امین لطفی جلال آبادی؛ اسداله زارعی سیاه بیدی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):
98.1000/1735-0905.1398.36.72.99.1.1575.41
کدوی طبی (Cucurbita pepo L. var. styriaca) دارای روغن خوراکی با ارزش و نیز ترکیب‌هایی است که از آن برای پیشگیری و درمان سرطان پروستات استفاده می‌شود. با هدف ارزیابی اثر ورمی‌کمپوست (عدم کاربرد، کاربرد 5 و 10 تن در هکتار) به‌عنوان فاکتور اصلی، کود نیتروژن زیستی بارور 1 (عدم کاربرد و کاربرد بارور-1) و ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):
98.1000/1735-0905.1398.36.72.99.1.1575.41
کدوی طبی (Cucurbita pepo L. var. styriaca) دارای روغن خوراکی با ارزش و نیز ترکیب‌هایی است که از آن برای پیشگیری و درمان سرطان پروستات استفاده می‌شود. با هدف ارزیابی اثر ورمی‌کمپوست (عدم کاربرد، کاربرد 5 و 10 تن در هکتار) به‌عنوان فاکتور اصلی، کود نیتروژن زیستی بارور 1 (عدم کاربرد و کاربرد بارور-1) و کود فسفر زیستی بارور 2 (عدم کاربرد و کاربرد بارور-2) به‌عنوان فاکتور فرعی بر روی عملکرد و اجزای عملکرد کدوی طبی، آزمایشی در قالب طرح اسپلیت فاکتوریل با سه تکرار در شهرستان اسلام‌آباد غرب واقع در استان کرمانشاه اجرا شد. صفات مورد اندازه‌گیری شامل نسبت گل‌های نر و ماده، تعداد میوه در بوته، تعداد دانه در میوه، متوسط عملکرد خشک میوه، طول ساقه، تعداد روز تا گلدهی، عملکرد دانه، درصد و عملکرد روغن دانه بود. اثر ورمی‌کمپوست بر صفات تعداد دانه در میوه، عملکرد خشک میوه و تاریخ گلدهی معنی‌دار شد. بیشترین عملکرد روغن (30 کیلوگرم در هکتار) از ترکیب تیماری فسفر زیستی و عدم کاربرد ورمی‌کمپوست و بالاترین عملکرد دانه (195 کیلوگرم در هکتار) از ترکیب تیماری کاربرد نیتروژن زیستی، عدم کاربرد فسفر زیستی و عدم کاربرد ورمی‌کمپوست بدست آمد. کمترین نسبت گل نر به گل ماده (39) مربوط به عدم کاربرد فسفر و نیتروژن زیستی به‌همراه کاربرد 5 تن در هکتار ورمی‌کمپوست بود و بیشترین نسبت گل نر به گل ماده (66) از ترکیب تیماری عدم کاربرد نیتروژن زیستی، کاربرد فسفر زیستی و کاربرد 10 تن در هکتار ورمی‌کمپوست بدست آمد. بهطور کلی بالاترین عملکرد دانه و عملکرد روغن به‌ترتیب از کاربرد یگانه نیتروژن زیستی و کاربرد یگانه فسفر زیستی حاصل شد.
فاطمه آگاه؛ محمدعلی اسماعیلی؛ محمد فرزام؛ رحمت عباسی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.1002.98.6.1575.1607 پیامد تغییر اقلیم در رویشگاه‌های طبیعی مناطق خشک و نیمه‌خشک کاهش تنوع گونه‌ای است که ضرورت اهلی‌سازی و کشت گونه‌های عرصه‌های طبیعی را در سیستم‌های کشاورزی آشکار می‌کند. گیاه دارویی کَوَر (Capparis spinosa L.)، یکی از گیاهان ارزشمند بومی عرصه‌های طبیعی است که می‌توان با شناخت الگوها و مراحل ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.1002.98.6.1575.1607 پیامد تغییر اقلیم در رویشگاه‌های طبیعی مناطق خشک و نیمه‌خشک کاهش تنوع گونه‌ای است که ضرورت اهلی‌سازی و کشت گونه‌های عرصه‌های طبیعی را در سیستم‌های کشاورزی آشکار می‌کند. گیاه دارویی کَوَر (Capparis spinosa L.)، یکی از گیاهان ارزشمند بومی عرصه‌های طبیعی است که می‌توان با شناخت الگوها و مراحل رشد آن در رویشگاه‌های طبیعی و نسخه‌برداری از آن، نسبت به کشت آن اقدام کرد. به همین منظور، برای بررسی نیازهای اکولوژیک، مراحل فنولوژیک و عادات رشدی گیاه دارویی ارزشمند کور، رویشگاه طبیعی این گیاه واقع در بخش مزداوند شهرستان سرخس انتخاب شد و مطالعات در سال 1395 انجام گردید. به‌منظور مطالعه مراحل فنولوژیک گیاه، فاصله زمانی برای هر مرحله فنولوژیک براساس تعداد روز و درجه روز رشد محاسبه و ثبت گردید. ویژگی‌های رشد (مساحت کانوپی، طول قطر بزرگ و قطر کوچک کانوپی و تعداد شاخه) اندازه‌گیری شد و روند تغییرات با مدل‌های سیگموئیدی، درجه دو، توانی و خطی مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج بررسی اکولوژیک رویشگاه نشان داد که رویشگاه مورد مطالعه بیشتر ماه‌های سال تحت تأثیرخشکی بوده، همچنین تجزیه خاک نشان داد که بافت خاک، سیلتی لوم و اسیدیته خاک در محدوده قلیایی بوده و مقادیر بالای هدایت‌الکتریکی خاک در اعماق مختلف نیز نشانگر وجود مقادیر زیاد املاح در خاک بود. خاک رویشگاه از نظر عناصر اصلی (نیتروژن، فسفر و پتاس) و کربن آلی فقیر بوده و مقادیر این عناصر بسیار پایین‌تر از حد مطلوب خاک‌های زراعی برآورد شد. بررسی مراحل فنولوژیک گیاه کور نشان داد که این گیاه برای طی مراحل رشدی خود به 211 روز و 2745.3 درجه روز رشد نیاز دارد. بررسی روند تغییرات رشدی در رویشگاه نشان داد که گیاه در سه ماه اول، سرعت رشد نسبتاً بالایی از نظر گسترش سطح کانوپی داشته و با گذشت زمان از سرعت رشد آن کاسته می‌شود و مدل سیگموئیدی به‌خوبی این الگوی رشدی را پیش‌بینی می‌کند. طبق نتایج بررسی عادات رشدی گیاه کور در رویشگاه طبیعی و با الگوبرداری از نحوه گسترش این گیاه در سطح زمین و نیز با توجه به چندساله بودن آن، توصیه می‌شود آرایش کاشت کور در سیستم‌های زراعی به گونه‌ای طراحی شود که بوته‌ها فضای کافی برای گسترش کانوپی داشته باشند.
معصومه رجبی هشجین؛ علی اصغری؛ مهرشاد زین العابدینی؛ محمدرضا غفاری
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.721.97.5.1605.41 شنبلیله (Trigonella L.) یکی از مهمترین و قدیمی‌ترین گیاهان دارویی شناخته شده در جهان است که به‌دلیل داشتن ترکیب‌های مؤثره متنوع در درمان بسیاری از بیماری‌ها کاربرد دارد. این گیاه بیش از 135 گونه دارد که در سراسر جهان و در اغلب شرایط آب و هوایی رشد می‌کنند. تریگونلین مهمترین و فراوان‌ترین آلکالوئید ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.721.97.5.1605.41 شنبلیله (Trigonella L.) یکی از مهمترین و قدیمی‌ترین گیاهان دارویی شناخته شده در جهان است که به‌دلیل داشتن ترکیب‌های مؤثره متنوع در درمان بسیاری از بیماری‌ها کاربرد دارد. این گیاه بیش از 135 گونه دارد که در سراسر جهان و در اغلب شرایط آب و هوایی رشد می‌کنند. تریگونلین مهمترین و فراوان‌ترین آلکالوئید و یکی از ترکیب‌های ارزشمند موجود در شنبلیله است که برای درمان دیابت و کاهش چربی خون بکار می‌رود. با توجه به این نکته که این گیاه در اغلب نقاط ایران به خوبی رشد می‌کند و به‌منظور بررسی میزان این متابولیت ارزشمند، تعداد 22 ژنوتیپ و ده گونه (T. uncata؛ T. monantha؛ T. persica؛ T. anguina؛ T. stellate؛ T. spruneriana؛ T. astroites؛ T. monspeliaca؛ T. tehranica؛ T. foenume) از جنس شنبلیله از استان‌های خوزستان، تهران و هرمزگان جمع‌آوری گردید و میزان تریگونلین آنها با استفاده از تکنیک HPLC مورد سنجش قرار داده شد. نتایج نشان داد که گونه T. foenume که گونه زراعی شنبلیله است، مقدار تریگونلین بیشتری (1.34 میلی‌گرم بر گرم بذر) نسبت به سایر گونه‌ها داشت. در رتبه بعدی گونه T. tehranica با اندکی تفاوت (0.9 میلی‌گرم بر گرم بذر) قرار گرفته بود. سایر گونه‌های مورد مطالعه با فاصله زیادی در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. نتایج خوشه‌بندی ژنوتیپ‌ها براساس روش Ward نمونه‌های مورد مطالعه را در دو گروه قرار داد. این تحقیق می‌تواند اساس کارهای بعدی برای استخراج ترکیب‌های دارویی از سایر گونه‌های شنبلیله بهویژه گونه‌های بومی ایران مثل T. tehranica باشد.
الهه تشکری فرد؛ غلام رضا محسن آبادی؛ سید محمدرضا احتشامی؛ سمانه اسدی صنم
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.774.97.5.1576.41 این پژوهش به‌منظور بررسی مدیریت‌های متنوع حاصلخیزی خاک بر صفات مورفولوژی، عملکرد اسانس و کیفیت علوفه رازیانه (Foeniculum vulgare Mill.) اجرا شد. آزمایش بهصورت طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل پنج سطح کود (شیمیایی، زیستی، ورمی‌کمپوست، ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.774.97.5.1576.41 این پژوهش به‌منظور بررسی مدیریت‌های متنوع حاصلخیزی خاک بر صفات مورفولوژی، عملکرد اسانس و کیفیت علوفه رازیانه (Foeniculum vulgare Mill.) اجرا شد. آزمایش بهصورت طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل پنج سطح کود (شیمیایی، زیستی، ورمی‌کمپوست، تلفیق 75% و 50% غلظت کودهای شیمیایی + کودهای زیستی + ورمی‌کمپوست) بود. نتایج حکایت از معنی‌دار بودن اعمال تیمارهای مختلفکودی بر صفات مورد بررسی داشتند. بر این اساس تیمار 75% کودهای شیمیایی به‌همراه کودهای زیستی و ورمی‌کمپوست با بهبود ویژگی‌های مورفولوژی، عملکرد اسانس و عملکرد کمّی و کیفی علوفه، به‌عنوان تیمار برتر شناخته شد. تیمار مذکور، بالاترین ارتفاع بوته (95 سانتی‌متر)، وزن خشک اندام هوایی (98 گرم در مترمربع)، عملکرد زیستی (1191.6 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد دانه (138 کیلوگرم در هکتار) و شاخص برداشت (11.6%) را به خود اختصاص داد. بیشترین و کمترین درصد و عملکرد اسانس به‌ترتیب مربوط به تیمار 75% غلظت کودهای شیمیایی + کودهای زیستی + ورمی‌کمپوست (حدود 3% و 18 کیلوگرم در هکتار) و تیمار کاربرد 100% کودهای شیمیایی (حدود 2% و 13 کیلوگرم در هکتار) بود. صفات مهم کیفیت علوفه مانند درصد ماده خشک قابل هضم، درصد قندهای محلول در آب و میزان خاکستر در تیمار ادغام 75% غلظت کودهای شیمیایی با کودهای زیستی و ورمی‌کمپوست بالاترین مقدار را به‌همراه داشت. در حالی‌که صفات مذکور در کاربرد 100% کودهای شیمیایی، در مقایسه با سایر تیمارها کمترین مقدار را دارا بود. افزون براین عوامل کاهنده کیفیت علوفه مانند فیبرهای نامحلول در شوینده خنثی و اسیدی در این تیمار بیشترین مقادیر را شامل شد. بنابراین به‌نظر می‌رسد در راستای دستیابی به کشاورزی پایدار و بهینه‌سازی تولید ارگانیک گیاهان دارویی، غلظت‌های کاهش‌یافته کودهای شیمیایی به‌همراه منابع زیستی افزون بر تولید اقتصادی بتواند موجب کاهش آلودگی محیط‌زیست شود.
فاطمه سلیمی؛ محمد فتاحی؛ جواد حمزه ئی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.644.96.4.1575.1578 در این تحقیق، اثر زمان (10، 15، 20، 25 و 30 دقیقه) و دمای امواج فراصوت (35، 45، 55، 65 و 75 درجه سانتی‌گراد)، نسبت اتانول به آب (20، 35، 50، 65 و 80 درصد) و نسبت ماده خشک به حلال (5:1، 10:1، 15:1، 20:1 و 25:1 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر) بر ویژگی‌های فنول و فلاونوئید کل و ظرفیت آنتی‌اکسیدانی عصاره هیدروالکلی حاصل از گیاه کرفس ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.644.96.4.1575.1578 در این تحقیق، اثر زمان (10، 15، 20، 25 و 30 دقیقه) و دمای امواج فراصوت (35، 45، 55، 65 و 75 درجه سانتی‌گراد)، نسبت اتانول به آب (20، 35، 50، 65 و 80 درصد) و نسبت ماده خشک به حلال (5:1، 10:1، 15:1، 20:1 و 25:1 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر) بر ویژگی‌های فنول و فلاونوئید کل و ظرفیت آنتی‌اکسیدانی عصاره هیدروالکلی حاصل از گیاه کرفس (Apium graveolens L.) بررسی شد. استخراج عصاره از بخش هوایی کرفس، با روش عصاره‌گیری هیدروالکلی به کمک امواج فراصوت با بهره‌گیری از روش سطح پاسخ انجام گردید و صفات فنول کل، فلاونوئید کل و ظرفیت آنتی‌اکسیدانی به دو روش DPPH و FRAP اندازه‌گیری و ارزیابی گردید. براساس نتایج، اعمال زمان 10 دقیقه امواج فراصوت، 55 درجه سانتی‌گراد دمای امواج فراصوت، نسبت اتانول به آب 80% و نسبت ماده خشک به حلال 5:1 بهترین تیمار بود. در شرایط بهینه، مقدار فنول و فلاونوئید کل به‌ترتیب 471.12 میلی‌گرم گالیک اسید در یک گرم ماده خشک و 187.70 میلی‌گرم کوئرستین در یک گرم ماده خشک و میزان فعالیت آنتی‌اکسیدانی عصاره به روش DPPH و FRAP به‌ترتیب 68.48% و 4210.4 میکرومولار Fe+2 در 50 میکرولیتر عصاره بدست آمد. در کل، R2-Adjusted R2 و P-value بالا در برازش مدل‌ها، بیانگر ایده‌آل بودن مدل‌های سطح پاسخ (RSM) ترسیم شده است. به‌عبارت دیگر، بالا بودن این پارامترها نشانگر وجود همبستگی بالای بین مقادیر مشاهده شده و مقادیر پیش‌بینی شده میباشد.
معصومه درافشان؛ مهدی سلطانی حویزه؛ وحید شریعتی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.691.96.4.1588.65 توالی‌یابی RNA در حال حاضر یک انتخاب مؤثر و پرسرعت برای مطالعه ترانسکریپتوم گونه‌های گیاهی غیر مدل است که برای شناسایی شبکه‌های ژنی و الگوهای بیان ژن‌های تولیدکننده متابولیت‌های ثانویه در اندام‌های مختلف گیاهان استفاده می‌شود. اصلی‌ترین ترکیب‌ها در بافت‌های میوه و برگ گیاه دارویی هندوانه ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.691.96.4.1588.65 توالی‌یابی RNA در حال حاضر یک انتخاب مؤثر و پرسرعت برای مطالعه ترانسکریپتوم گونه‌های گیاهی غیر مدل است که برای شناسایی شبکه‌های ژنی و الگوهای بیان ژن‌های تولیدکننده متابولیت‌های ثانویه در اندام‌های مختلف گیاهان استفاده می‌شود. اصلی‌ترین ترکیب‌ها در بافت‌های میوه و برگ گیاه دارویی هندوانه ابوجهل (Citrullus colocynthis (L.) Schrad.) را ترپنوئیدها، فلاونوئیدها و آلکالوئیدها تشکیل می‌دهند. در این مطالعه، ترانسکریپتوم میوه گیاه هندوانه ابوجهل با استفاده از تکنیک توالی‌یابی RNA، بن‌سازه Iluumina HiSeq2500 اجرا گردید. بعد از کنترل کیفیت با استفاده از نرم‌افزارهای FastQC و Trimmomatic تعداد 21، 952 و 885 خوانش دارای کیفیت بالا تولید شد و با استفاده از برنامه Evidential-gene بهصورت نوپدید یکپارچه‌سازی شد که منتهی به تولید 55 و 311 تک‌ژن دارای N50 برابر 927 جفت باز گردید. توالی تک‌ژن‌های یکپارچه شده در پایگاه KAAS بارگذاری شد. در مجموع 13، 657 تک‌ژن تفسیر شد که این تعداد در 134 مسیر زیستی قرار گرفتند. مسیر "اسکلت ترپنوئید" با تعداد 93 تک‌ژن از پرتعدادترین مسیرهای شناسایی شده از میان 1، 552 تک‌ژن مسیر بیوسنتز متابولیت ثانویه بود. با بررسی تک‌ژن‌های مرتبط با مسیر بیوسنتزی اسکلت ترپنوئید، 29 شناسه ژنی (K) شناسایی شد که تمام ژن‌های دو مسیر اصلی بیوسنتزی اسکلت ترپنوئیدی: مسیر سیتوزولی موالونیک اسید (MVA) و پلاستیدی متیل-ارتریتول-فسفات (MEP) از ابتدای مسیر تا تولید ایزوپنیل دی‌فسفات (IPP) را شامل می‌شود. شناسایی ژن‌های مسیر بیوسنتزی اسکلت ترپنوئید امکان تحقق توسعه تجاری محصول گیاه دارویی که پایه‌ای برای پژوهش‌های آینده مربوط به شناسایی مسیرهای بیوسنتزی سایر متابولیت‌های اختصاصی، مهندسی متابولیت، اصلاح مولکولی و به‌نژادی گیاهان دارویی است را فراهم می‌کند.
سید جلال الدین جزایری؛ محسن موسوی نیک؛ احمد قنبری؛ بابک بحرینی نژاد
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.408.95.3.1576.41 به‌منظور تعیین اثر کود شیمیایی و تراکم بوته بر ویژگی‌های کمّی و کیفی گیاه دارویی صنعتی گوار (Cyamopsis tetragonaloba L.) آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در دو سال زراعی 94-93 و 95-94 انجام گردید. کود شیمیایی به‌عنوان عامل اول در دو سطح (60، 70، 70) و (90، 100، 100) کیلوگرم در هکتار ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.408.95.3.1576.41 به‌منظور تعیین اثر کود شیمیایی و تراکم بوته بر ویژگی‌های کمّی و کیفی گیاه دارویی صنعتی گوار (Cyamopsis tetragonaloba L.) آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در دو سال زراعی 94-93 و 95-94 انجام گردید. کود شیمیایی به‌عنوان عامل اول در دو سطح (60، 70، 70) و (90، 100، 100) کیلوگرم در هکتار به‌ترتیب نیتروژن، فسفر و پتاس و عامل دوم سه تراکم 60، 75 و 90 بوته در مترمربع در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که در آزمایش سال اول سطوح کودی بر هیچ‌یک از صفات بجز عامل تورم معنی‌دار نشد. تراکم بر تعداد نیام در سطح 1% معنی‌دار گردید و بر دیگر صفات معنی‌دار نشد. اثر متقابل کود و تراکم بر میزان موسیلاژ معنی‌دار گردید. در آزمایش سال دوم کود بر زیست توده و موسیلاژ معنی‌دار شد و بر بقیه صفات معنی‌دار نشد. سطوح تراکم نیز بر زیست توده و تعداد نیام معنی‌دار شد و اثر متقابل کود و تراکم بر میزان موسیلاژ معنی‌دار و بر بقیه صفات غیرمعنی‌دار شد. مقایسه میانگین‌ها حکایت از افزایش زیست توده و دانه در سال دوم در هر دو عامل داشت. با کاهش تراکم، تعداد شاخه و به‌تبع آن تعداد نیام در بوته افزایش یافت که موجب افزایش عملکرد نیز شد. مقادیر پروتئین خام دانه در سال دوم افزایش نشان داد. میزان موسیلاژ دانه در سال دوم کاهش نشان داد. در این آزمایش میزان تورم دانه با میزان موسیلاژ همبستگی مثبت نداشت. با توجه به نتایج بدست‌آمده در این مطالعه و همچنین لگوم بودن گوار و امکان تأمین بخشی از نیاز تغذیه‌ای توسط خود گیاه، در صورتی که هدف تولید موسیلاژ باشد سطح کودی اول (60، 70، 70) و تراکم 60 بوته در مترمربع در شرایط مشابه با این تحقیق توصیه می‌گردد.
