نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مهدیه صالحی وژده نظری ¹
• زهرا شیرازی ²
• سمانه سماوات ³

¹ کارشناس ارشد

² عضو هیات علمی

³ عضو هیئت علمی

چکیده

با توجه به قرابت ظاهری و تشابه خواص برخی گیاهان دارویی، شناسایی دقیق‌تر آن‌ها به کمک روش‌های مختلف ضرورت دارد. بر این اساس در پژوهش حاضر به مطالعه و مقایسه مرزه رشینگری و مرزه خوزستانی به لحاظ خصوصیات ریخت‌شناختی، فیتوشیمیایی و مولکولی پرداخته شد. بذور مرزه رشینگری و خوزستانی به ترتیب از استان‌های ایلام و لرستان جمع‌آوری شدند و پس از شناسایی علمی، در گلخانه پژوهشی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور کاشته شدند. سپس نشاها به مزرعه تحقیقاتی مؤسسه مذکور بر اساس آزمون tمنتقل شدند (n=3). چندین صفت مهم ریخت‌شناختی از جمله طول گل‌آذین، طول میانگره گل آذین، طول و قطر کاسه گل، طول 3 دندانه بزرگ و 2 دندانه کوچک، طول و قطر جام گل، طول پرچم، طول کلاله، طول و عرض برگ رویشی، طول و عرض برگک، قطر ساقه، ارتفاع بوته، تعداد شاخه اصلی و فرعی، بزرگترین و کوچکترین قطر تاج پوشش، و طول و عرض برگ زایشی ‌در مرحله گل‌دهی کامل در سال سوم کاشت اندازه‌گیری شد. از سرشاخه‌های گلدار گیاهان در سال سوم کاشت به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شد. بازده اسانس‌ها محاسبه شد و با استفاده از کروماتوگراف گازی فوق سریع (GC-FID) ترکیب‌های تشکیل دهنده آن‌ها شناسایی شد. از روش بارکدگذاری DNA و نشانگر ITS به منظور مطالعات مولکولی بر روی مرزه رشینگری و خوزستانی استفاده شد. نتایج نشان داد که این دو گونه، از نظر تمامی صفات ریخت‌شناختی مورد بررسی اختلاف آماری معنی‌داری (P<0.01) با یکدیگر نداشتند. بر اساس آنالیز GC، 13 ترکیب مشترک در اسانس مرزه رشینگری و خوزستانی شناسایی شد. اسانس مرزه رشینگری و خوزستانی به ترتیب شامل 88/57درصد و 89/5 درصد کارواکرول بود. بازده اسانس مرزه رشینگری 3/13 درصد و مرزه خوزستانی 3/04درصد بود. این دو گونه 100 درصد تشابه نوکلئوتیدی با یکدیگر داشتند و از قرابت بالایی با گونه Satureja bachtiarica (درصد 98 ) برخوردار بودند. بر این اساس به احتمال زیاد مرزه رشینگری و خوزستانی نه تنها گونه‌های مستقل از یکدیگر نیستند بلکه ممکن است اکسشن‌های مختلف یک گونه باشند.

کلیدواژه‌ها

• اسانس
• بارکدگذاری DNA
• کارواکرول
• گونه
• گیاه دارویی

موضوعات

• به‌زراعی و به‌نژادی