دوره 38، شماره 3 ، مهر 1401
زراعت و باغبانی
محمدهادی راد؛ رستم یزدانی بیوکی؛ ولی سلطانی گردفرامرزی؛ نادیا بشارت
چکیده
با هدف بررسی تأثیر شوری آب آبیاری بر ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیک اندام هوایی زرشک بی‌دانه (Berberis vulgaris L.) آزمایشی با استفاده از گلدان‌های بزرگ زهکش‌دار در قالب طرح کاملاً تصادفی با 5 سطح شوری: 3، 6، 9، 12 و 15 دسی‌زیمنس بر متر آب آبیاری در سه تکرار در ایستگاه مرکزی مرکز ملی تحقیقات شوری در یزد طی سال‌های 1397 تا 1400 انجام شد. تأثیر شوری آب بر ...
بیشتر
با هدف بررسی تأثیر شوری آب آبیاری بر ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیک اندام هوایی زرشک بی‌دانه (Berberis vulgaris L.) آزمایشی با استفاده از گلدان‌های بزرگ زهکش‌دار در قالب طرح کاملاً تصادفی با 5 سطح شوری: 3، 6، 9، 12 و 15 دسی‌زیمنس بر متر آب آبیاری در سه تکرار در ایستگاه مرکزی مرکز ملی تحقیقات شوری در یزد طی سال‌های 1397 تا 1400 انجام شد. تأثیر شوری آب بر برخی شاخصهای مورفولوژیک و فیزیولوژیک اندام هوایی بررسی شد. تأثیر سطوح مختلف شوری روی ارتفاع، قطر، سطح و حجم تاج‌پوشش، تعداد جست و انشعاب جدید، تعداد برگ در هر درختچه، سطح کل برگ، شاخص سطح برگ، وزن خشک برگ، درصد آسیب‌دیدگی برگ‌ها در دمای بالا، میزان کلروفیل کل، کلروفیل‌های a و b، کاروتنوئید، پرولین، قند کل، آنتوسیانین برگ، فنول برگ و فعالیت آنتی‌اکسیدانی معنی‌دار (0.01>P) بدست آمد. براساس نتایج، زرشک بی‌دانه از تاب‌آوری بالایی نسبت به تنش شوری برخوردار است. علی‌رغم کاهش رشد در شوری بالای 9 دسی‌زیمنس بر متر، مقاومت فیزیولوژیکی گیاه از طریق تولید اسمولیت‌های ثانویه و بقا در شرایط شور تا شوری 12 دسی‌زیمنس بر متر مشاهده شد. بر این اساس در رویشگاه‌‌های مناسب برای پرورش زرشک، می‌توان با مدیریت مناسب محیط ریشه و کنترل شوری عصاره اشباع خاک تا 12 دسی‌زیمنس بر متر، از منابع آب و خاک شور برای پرورش زرشک بی‌دانه به‌ویژه برای افزایش ترکیب‌های فنلی، بهره جست.
محصولات فرعی و روشهای بهره برداری آنها
جواد معتمدی؛ حسین ارزانی؛ یونس عصری؛ مهردخت نجف پور نوایی؛ رستم خلیفه زاده
چکیده
اطلاع از شایستگی مراتع پیش‌نیاز بهرهبرداری از گیاهان دارویی آن مراتع است. بر همین اساس، این پژوهش با هدف ارزیابی قابلیت بهرهبرداری از گیاهان دارویی بر مبنای شاخصهای اکولوژیکی و اقتصادی، در 12 رویشگاه معرف مناطق نیمه استپی انجام شد. برای این منظور، پس از اندازه‌گیری پوشش گیاهی و برآورد تولید گیاهان دارویی، شاخصهای ...
بیشتر
اطلاع از شایستگی مراتع پیش‌نیاز بهرهبرداری از گیاهان دارویی آن مراتع است. بر همین اساس، این پژوهش با هدف ارزیابی قابلیت بهرهبرداری از گیاهان دارویی بر مبنای شاخصهای اکولوژیکی و اقتصادی، در 12 رویشگاه معرف مناطق نیمه استپی انجام شد. برای این منظور، پس از اندازه‌گیری پوشش گیاهی و برآورد تولید گیاهان دارویی، شاخصهای اکولوژیکی و اقتصادی مرتبط با بهرهبرداری از گیاهان دارویی در هر رویشگاه محاسبه شد. در پایان، بر مبنای معیارها و شاخصهای مذکور، طبقه شایستگی هر یک از رویشگاهها طبق دستورالعمل FAO و به روش عامل محدودکننده مشخص گردید. نتایج نشان داد که مقدار تولید علوفه قابل برداشت رویشگاهها از 90 تا 591 کیلوگرم در هکتار متغیر است. سهم تولید گیاهان دارویی رویشگاهها نیز 5% تا 58% بدست آمد. به‌‌عبارتی، مقدار تولید گیاهان دارویی رویشگاهها از 27 تا بیشتر از 383 کیلوگرم در هکتار متغیر بود. بر این اساس، ارزش مورد انتظار هر هکتار از رویشگاهها از محل بهرهبرداری از گیاهان دارویی، با در نظر گرفتن نرخ تنزیل 5.4% در شهریورماه 1399، 3 تا 41 دلار در هکتار متغیر است. در مجموع، 25% از رویشگاهها دارای شایستگی خوب، 17% دارای شایستگی متوسط، 25% دارای شایستگی کم و 33% غیر شایسته از نظر تولید و بهرهبرداری از گیاهان دارویی بودند، در صورتی که شایستگی تمامی رویشگاهها از نظر تولید علوفه برای چرای دام خوب بود. بنابراین، بهرهبرداری از همه رویشگاهها نمی‌‌تواند نقش مهم و یکسانی در بهبود معیشت مرتع‌داران داشته باشد و با رویکرد حفظ ذخایر ژنتیکی گیاهان، بهرهبرداری از گیاهان دارویی در تمامی رویشگاه‌‌های مرتعی توصیه نمی‌‌شود. علاوه‌بر این، حد بهرهبرداری مجاز در هر رویشگاه، متناسب با وضعیت و گرایش مرتع و حساسیت خاک به فرسایش، متفاوت است.
فیتوشیمی (استخراج، شناسایی و اندازه گیری مواد موثره)
محمود براتی؛ مجید شریفی راد؛ سعیده سعیدی
چکیده
برای بررسی پروفایل شیمیایی و خواص آنتی‌اکسیدانی، ضد باکتریایی و ضد التهابی ریشه و اندام‌های هوایی گونه مرتعی- دارویی افسنطین (Artemisia absinthium L.)، نمونهبرداری از ریشه و اندام‌های هوایی گیاه در سه مرحله فنولوژیک (رشد رویشی، گلدهی و بذردهی) انجام شد. میزان فنل و فلاونوئید، فعالیت زیستی عصاره اتانولی در مراحل مختلف فنولوژی، فعالیت ...
بیشتر
برای بررسی پروفایل شیمیایی و خواص آنتی‌اکسیدانی، ضد باکتریایی و ضد التهابی ریشه و اندام‌های هوایی گونه مرتعی- دارویی افسنطین (Artemisia absinthium L.)، نمونهبرداری از ریشه و اندام‌های هوایی گیاه در سه مرحله فنولوژیک (رشد رویشی، گلدهی و بذردهی) انجام شد. میزان فنل و فلاونوئید، فعالیت زیستی عصاره اتانولی در مراحل مختلف فنولوژی، فعالیت آنتی‌اکسیدانی، قدرت احیاءکنندگی آهن (FRAP)، فعالیت ضد باکتریایی، حداقل غلظت مهارکنندگی (MIC) و حداقل غلظت کشندگی (MBC) و فعالیت ضد التهابی بررسی شدند. بیشترین میزان فنل کل (2 ± 4/86 میلی‌گرم برابر اسید گالیک بر گرم وزن خشک گیاه) و فلاونوئید کل (3/1 ± 36.2 میلی‌گرم برابر کوئرستین بر گرم وزن خشک گیاه) در ریشه و در مرحله گلدهی گیاه وجود داشت. بررسی فعالیت آنتی‌اکسیدانی عصاره‌ها نشان داد که مرحله گلدهی گیاه از فعالیت آنتی‌اکسیدانی بالاتری برخوردار بود. حداقل مقدار IC50 (15.4 میکروگرم بر میلی‌لیتر) مربوط به عصاره ریشه در مرحله گلدهی گیاه بود و بالاترین میزان IC50 (271.65 میکروگرم بر میلی‌لیتر) برای عصاره اندام‌های هوایی در مرحله رویشی بود. در بررسی فعالیت آنتی‌باکتریایی عصاره‌ها، عصاره ریشه مربوط به مرحله گلدهی گیاه از بالاترین فعالیت ضد باکتریایی برخوردار بود و بیشترین قطر هاله عدم رشد (22 میلی‌متر) برای این عصاره در برابر باکتری استافیلوکوکوس اورئوس مشاهده گردید. حداقل غلظت مهار (18.7 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر) و حداقل غلظت کشندگی (37.5 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر) این عصاره در برابر باکتری‌های استافیلوکوکوس اورئوس و باسیلوس سرئوس ثبت شد. باکتری‌های ویبریوکلرا (حداقل غلظت مهار 37.5 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر و حداقل غلظت کشندگی 75 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر) و اشریشیاکلی (حداقل غلظت کشندگی 75 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر و حداقل غلظت کشندگی 150 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر) در برابر عصاره مذکور حساسیت کمتری نشان دادند. همچنین نتایج نشان داد که گونه مورد مطالعه در مرحله گلدهی دارای بیشترین فعالیت ضد التهابی است و عصاره بدست آمده از ریشه گیاه در تمام مراحل فنولوژی از فعالیت ضد التهابی بالاتری نسبت به اندام‌های هوایی گیاه برخوردار است. براساس این نتایج، گیاه افسنطین و به‌طور خاص مرحله گلدهی آن دارای فعالیت آنتی‌اکسیدانی، ضد باکتریایی و ضد التهابی مناسبی است و می‌توان آن را به‌عنوان جایگزینی مناسب برای آنتی‌اکسیدان‌ها و آنتی‌بیوتیک‌ها و ضد التهاب‌های مصنوعی مد نظر قرار داد.
فیتوشیمی (استخراج، شناسایی و اندازه گیری مواد موثره)
فاطمه باباخانی؛ جلال خورشیدی؛ محمدرضا مرشدلو
چکیده
شرایط پس از برداشت تأثیر بسزایی در کمّیت و کیفیت متابولیت‌های ثانویه گیاهان دارویی دارد. بر همین اساس، در این پژوهش تأثیر زمان‌های مختلف انبارمانی (صفر، دو، چهار و شش ماه) و نوع بسته‌بندی (کرافت، پلی‌اتیلن، پلی‌پروپیلن و بدون بسته‌بندی) بر محتوای اسانس، نوع و میزان ترکیب‌های اسانس، فنول و فعالیت ضداکسایشی عصاره میوه رازیانه (Foeniculum ...
بیشتر
شرایط پس از برداشت تأثیر بسزایی در کمّیت و کیفیت متابولیت‌های ثانویه گیاهان دارویی دارد. بر همین اساس، در این پژوهش تأثیر زمان‌های مختلف انبارمانی (صفر، دو، چهار و شش ماه) و نوع بسته‌بندی (کرافت، پلی‌اتیلن، پلی‌پروپیلن و بدون بسته‌بندی) بر محتوای اسانس، نوع و میزان ترکیب‌های اسانس، فنول و فعالیت ضداکسایشی عصاره میوه رازیانه (Foeniculum vulgare Mill.) ارزیابی شد. اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب به مدت سه ساعت و عصاره‌گیری توسط سوکسله با استفاده از حلال متانول انجام شد. اسانس‌ها توسط GC-FID و GC-MS آنالیز شدند. به‌طورکلی، افزایش زمان انبارمانی موجب کاهش میزان اسانس رازیانه گردید (به‌استثنای بسته‌بندی کرافت) و میزان این کاهش با توجه به نوع بسته‌بندی متفاوت بود. بیشترین (3.25% حجمی/وزنی) و کمترین (1.8% حجمی/وزنی) میزان اسانس به‌ترتیب از میوه‌های دو ماه انبار شده با بسته‌بندی پلی‌اتیلن و میوه‌های شش ماه انبار شده بدون بسته‌بندی بدست آمد. تعداد، نوع و میزان ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس تحت تأثیر زمان انبارمانی و نوع بسته‌بندی قرار گرفت. بیشترین میزان ای-آنتول (75.8%) در اسانس میوه‌های شش ماه انبار شده بدون بسته‌بندی و کمترین میزان آن (49.46%) در اسانس میوه‌های انبار نشده مشاهده شد. میزان فنول و فعالیت ضداکسایشی با افزایش زمان انبارمانی کاهش یافت، ولی در زمان‌های مختلف انبارمانی، تأثیر نوع بسته‌بندی‌ها متفاوت بود. به‌طورکلی، براساس میزان اسانس، فنول و فعالیت ضداکسایشی، انبارمانی رازیانه توصیه نمی‌گردد، ولی براساس نوع ترکیب هدف موجود در اسانس، می‌توان زمان‌های مختلف انبارمانی را توصیه کرد. در صورت انبار کردن محصول، براساس مجموع صفات اندازه‌گیری شده، بسته‌بندی پلی‌اتیلن و کرافت توصیه می‌شود.
به‌زراعی و به‌نژادی
سارا یادگاری؛ حمیدرضا قمی مرزدشتی؛ مریم پژمان‌مهر؛ مسعود میرمعصومی
چکیده
در این پژوهش ویژگی‌های جوانه‌زنی گیاه قدومه (Alyssum homalocarpum L.) تحت تیمار پلاسمای DBD اتمسفر و پلاسمای DBD بررسی شد. آزمایش اولیه پلاسما بر روی بذر توسط DBD اتمسفر با مدت زمان 30 و 15 ثانیه و 1 تا 5 دقیقه در ولتاژهای 17، 18، 19 و 20 کیلوولت بود و شمارش جوانه‌زنی روزانه بذرها به مدت 21 روز تکرار شد. سپس بذرها مجدداً با پلاسمای DBD اتمسفر (30 ثانیه و 1 دقیقه) ...
بیشتر
در این پژوهش ویژگی‌های جوانه‌زنی گیاه قدومه (Alyssum homalocarpum L.) تحت تیمار پلاسمای DBD اتمسفر و پلاسمای DBD بررسی شد. آزمایش اولیه پلاسما بر روی بذر توسط DBD اتمسفر با مدت زمان 30 و 15 ثانیه و 1 تا 5 دقیقه در ولتاژهای 17، 18، 19 و 20 کیلوولت بود و شمارش جوانه‌زنی روزانه بذرها به مدت 21 روز تکرار شد. سپس بذرها مجدداً با پلاسمای DBD اتمسفر (30 ثانیه و 1 دقیقه) با همان ولتاژها تیمار شدند و به مدت 21 روز تحت نظارت قرار گرفتند. در هر دو بار، تغییرات در 3 روز اول مشاهده شد، سپس بذرها با پلاسمای DBD در زمان‌های 10، 30 ثانیه، 1 و 3 دقیقه تیمار شدند. در پایان آزمایش‌های اولیه، بذرها در پلاسمای DBD با فشار اتمسفر (30 ثانیه و 1 دقیقه) در ولتاژهای 18 و 20 کیلوولت و در زمان‌های 10، 30 ثانیه، 1 و 3 دقیقه با پلاسمای کرونا DBD تیمار شدند. سرعت و درصد جوانه‌زنی، طول ساقه‌چه، طول ریشه، وزن تر و خشک ریشه و گیاهچه، سطح برگ و ویژگی‌های آنزیمی اندازه‌گیری شد. بیشترین سرعت (2 بذر در روز) و درصد جوانه‌زنی (70%) در تیمار ترکیبی ولتاژ 18 کیلوولت و زمان 60 ثانیه بدست آمد. نتایج نشان داد که اثر زمان بر وزن خشک و طول برگ و طول ریشه و قطر برگ در سطح 1% معنی‌دار بود. از نظر مقایسه میانگین، اختلاف معنی‌دار را آنزیم کاتالاز و پلی‌فنل اکسیداز به‌ترتیب در تیمارهای اثر ترکیبی ولتاژ 20 کیلوولت و زمان 60 ثانیه و اثر متقابل ولتاژ 18 کیلوولت و زمان 60 ثانیه دارا بودند. به‌طور کلی، با توجه به یافته‌های پژوهش حاضر، پیش‌تیمار پلاسمای DBD اتمسفری و پلاسمای کرونا نسبت به سایر تیمارها بدون آسیب به بذر در بهبود صفات رشدی و آنزیم‌های درگیر با بیوسنتز متابولیت‌های ثانویه نقش داشتند.
اثرات بیولوژیک اسانس‌ها و عصاره‌ها
طاهره سلیمانی؛ آسا ابراهیمی؛ فر زنده محجوبی؛ مهدی صادقی
چکیده
زنجبیل (Zingiber officinale Roscoe.) یک گیاه دارویی ادویه‌ای است که دارای خواص آنتی‌کسیدانی، ضدتوموری و ضد سرطانی می‌باشد. این تحقیق با هدف بررسی اثر عصاره اتانولی ریزوم زنجبیل تازه بر مهار سلول‌های سرطانی روده بزرگ HCT-116 و نیز بیان ژن‌های TGFBR2 و DDC به‌عنوان ژن‌های سرکوب‌کننده تومور و ژن β-Actin به‌عنوان ژن مرجع انجام شد. برای شناسایی و اندازه‌گیری ...
بیشتر
زنجبیل (Zingiber officinale Roscoe.) یک گیاه دارویی ادویه‌ای است که دارای خواص آنتی‌کسیدانی، ضدتوموری و ضد سرطانی می‌باشد. این تحقیق با هدف بررسی اثر عصاره اتانولی ریزوم زنجبیل تازه بر مهار سلول‌های سرطانی روده بزرگ HCT-116 و نیز بیان ژن‌های TGFBR2 و DDC به‌عنوان ژن‌های سرکوب‌کننده تومور و ژن β-Actin به‌عنوان ژن مرجع انجام شد. برای شناسایی و اندازه‌گیری میزان 6-جینجرول در عصاره از آنالیز HPLC استفاده شد. بررسی اثر سمّیت غلظت‌های مختلف عصاره کامل (0، 10، 50، 100، 150، 200، 250، 300، 350، 400 و 500 میکروگرم بر میلی‌لیتر) روی رده سلولی HTC-116 به کمک آزمون MTT بعد از 16 و 24 ساعت از شروع آزمون ارزیابی شد. بررسی بیان ژن‌های TGFBT2، DCC و β-Actin به روش RT-PCR پس از تیمار با غلظت‌های 150 و 300 میکروگرم بر میلی‌لیتر از عصاره کامل بعد از 16 و 24 ساعت از شروع آزمون انجام شد. نتایج HPLC نشان داد که 6-جینجرول به میزان 2.03 ± 86.2 میلی‌گرم در 100 گرم وزن خشک پودر عصاره اتانولی زنجبیل وجود داشت. نتایج آزمایش MTT نشان داد که IC50 بعد از 16 ساعت، 80.44 و بعد از 24 ساعت، 473.19 بدست آمد. در غلظت‌های 150 و 300 میکروگرم بر میلی‌لیتر از عصاره، مرگ و میر سلولی به‌طور افزایشی تغییر چشمگیر داشت. همچنین، افزایش بیان ژن‌های TGFBT2 و DCC در غلظت 150 میکروگرم بر میلی‌لیتر در هر دو زمان 24 و 16 ساعت معنی‌دار (0.01>P) بود. این تحقیق بیانگر اثر القای ژن‌های بازدارنده تومور بر اثر استفاده از عصاره زنجبیل در سرطان روده بزرگ رده سلولی HCT-116 می‌باشد.
به‌زراعی و به‌نژادی
سمیرا جعفری؛ صادق موسوی فرد؛ عبدالحسین رضایی نژاد؛ حسن مومیوند؛ کریم سرخه
چکیده
ماریتیغال (Silybum marianum (L. Gaertn.)) گیاهی با کاربردهای متنوع دارویی است که با انواع شرایط آب و هوایی سازگار است. به منظور ارزیابی تأثیر غلظت‌های مختلف کیتوزان و دیاکسیدتیتانیوم (بالک و نانو) بر افزایش عملکرد و شاخصهای بیوشیمیایی اکوتیپ‌های مختلف گیاه ماریتیغال، پژوهشی زراعی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح آماری بلوک‌های کامل تصادفی ...
بیشتر
ماریتیغال (Silybum marianum (L. Gaertn.)) گیاهی با کاربردهای متنوع دارویی است که با انواع شرایط آب و هوایی سازگار است. به منظور ارزیابی تأثیر غلظت‌های مختلف کیتوزان و دیاکسیدتیتانیوم (بالک و نانو) بر افزایش عملکرد و شاخصهای بیوشیمیایی اکوتیپ‌های مختلف گیاه ماریتیغال، پژوهشی زراعی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح آماری بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل اکوتیپ‌های ماریتیغال در پنج سطح (بوداکالازی، ساری، خمین، خرمآباد و اهواز) و نوع و غلظت الیسیتور در 9 سطح (محلول‌پاشی با آب مقطر (شاهد)، کیتوزان بالک (50 و 100 میلی‌گرم در لیتر)، نانو کیتوزان (50 و 100 میلی‌گرم در لیتر)، دیاکسیدتیتانیوم بالک (50 و 100 میلی‌گرم در لیتر) و نانو دیاکسیدتیتانیوم (50 و 100 میلی‌گرم در لیتر)) بود. نتایج نشان داد که محلول‌پاشی کیتوزان و دیاکسید تیتانیوم (نانو و بالک) در افزایش عملکرد گیاه و آنزیم‌های دفاعی مؤثر بود. تأثیر محلول‌پاشی کیتوزان و دیاکسید تیتانیوم در فرم نانو روی صفات مذکور نسبت به فرم بالک و شاهد برتری داشت. براساس نتایج مقایسه میانگین‌ها، با محلول‌پاشی نانوکیتوزان در غلظت50 میلی‌گرم در لیتر، عملکرد بوته افزایش یافت. همچنین، محلول‌پاشی نانوکیتوزان در غلظت 100 میلی‌گرم در لیتر باعث افزایش فعالیت آنزیم‌های دفاعی شد. به‌طور کلی، کاربرد نانوکیتوزان در افزایش عملکرد و همچنین بهبود خصوصیات بیوشیمیایی اکوتیپ‌های ماریتیغال بهخصوص اکوتیپ بوداکالازی تأثیرگذار بود که می‌تواند به‌عنوان راهکار مناسبی برای افزایش عملکرد این گیاه باشد. همچنین استفاده از این اکوتیپ در برنامه های اصلاحی با توجه به عملکرد بالاتر قابل توصیه است.
به‌زراعی و به‌نژادی
هاجر محمدی؛ محمدرضا پیرمرادی؛ محمد مقدم؛ محمدحسین شمشیری؛ محمد امین میرزاابوالقاسمی
چکیده
ریحان (Ocimum basilicum L.) یکی از گیاهان مهم متعلق به تیره نعناعیان (Lamiaceae) است که به‌عنوان گیاه دارویی، ادویه‌ای و همچنین به‌صورت سبزی تازه استفاده می‌شود. اسید سالیسیلیک یکی از مهمترین مواد تنظیم‌کننده رشد گیاهی است که رشد و نمو فیزیولوژیکی و فرایندهای متابولیکی گیاه را تنظیم می‌کند و کاربرد آن در شرایط تنش شوری موجب کاهش اثرهای ناشی ...
بیشتر
ریحان (Ocimum basilicum L.) یکی از گیاهان مهم متعلق به تیره نعناعیان (Lamiaceae) است که به‌عنوان گیاه دارویی، ادویه‌ای و همچنین به‌صورت سبزی تازه استفاده می‌شود. اسید سالیسیلیک یکی از مهمترین مواد تنظیم‌کننده رشد گیاهی است که رشد و نمو فیزیولوژیکی و فرایندهای متابولیکی گیاه را تنظیم می‌کند و کاربرد آن در شرایط تنش شوری موجب کاهش اثرهای ناشی از سمیّت شوری و ایجاد مقاومت در گیاهان می‌گردد. به‌منظور بررسی پاسخ فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی ریحان (O. basilicum cv. Keshkeny luvelou) به تنش شوری و کاربرد اسید سالیسیلیک، آزمایشی گلدانی به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه ولی‌عصر (عج) رفسنجان انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح شوری (0، 30، 60 و 90 میلی‌مولار) و پنج سطح اسید سالیسیلیک (0، 0.5، 1، 1.5 و 2 میلی‌مولار) بود. نتایج نشان داد که تنش شوری منجر به کاهش میزان کلروفیل فلورسانس، کلروفیل‌های a و b، کلروفیل کل، کاروتنوئید، محتوای نسبی آب برگ و درصد اسانس گردید. تیمار با اسید سالیسیلیک باعث کاهش اثرهای منفی ناشی از تنش شوری روی گیاه و بهبود درصد اسانس شد. همچنین تنش شوری باعث افزایش تولید پرولین، محتوای قند محلول، فنل، فعالیت آنتی‌اکسیدانی، نشت یونی، سدیم موجود در برگ و ریشه و میزان کلر گردید، اما تیمار با اسید سالیسیلیک در برخی از سطوح تنش شوری باعث کاهش و یا افزایش این صفات شد. به طور کلی، اسید سالیسیلیک از طریق افزایش تولید اسمولیت‌ها سبب بهبود خصوصیات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه ریحان تحت تنش شوری شد و منجر به افزایش جذب عناصر غذایی و میزان اسانس گیاه گردید.
به‌زراعی و به‌نژادی
پروانه یاری؛ رقیه امینیان؛ امیرحسین کشتکار؛ هدایت باقری؛ سودابه مفاخری
چکیده
گیاه شنگ علاوه‌بر مصرف خوراکی به دلیل داشتن بسیاری از ترکیب‌های مفید دارای خواص دارویی متعدد می‌باشد. یکی از این ترکیب‌های شناسایی شده اینولین می‌باشد که در ریشه این گیاه وجود دارد. برای بررسی تأثیر تنش کم‌آبی و اثر رایزوباکتری تقویت‌کننده رشد (Bacillus subtilis) بر میزان اینولین و صفات مورفولوژیک ریشه در برخی ژنوتیپ‌های گیاه شنگ (Tragopogon ...
بیشتر
گیاه شنگ علاوه‌بر مصرف خوراکی به دلیل داشتن بسیاری از ترکیب‌های مفید دارای خواص دارویی متعدد می‌باشد. یکی از این ترکیب‌های شناسایی شده اینولین می‌باشد که در ریشه این گیاه وجود دارد. برای بررسی تأثیر تنش کم‌آبی و اثر رایزوباکتری تقویت‌کننده رشد (Bacillus subtilis) بر میزان اینولین و صفات مورفولوژیک ریشه در برخی ژنوتیپ‌های گیاه شنگ (Tragopogon spp.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل با سه عامل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه بوعلی سینا در سال 1399 انجام شد. عامل اول، آبیاری در دو سطح بدون تنش (100% ظرفیت زراعی) و تنش کم آبیاری (50% ظرفیت زراعی)، عامل دوم، ژنوتیپ در 15 سطح (ژنوتیپ‌های مختلف شنگ) و عامل سوم، رایزو باکتری تقویت‌کننده رشد در دو سطح تلقیح با باکتری B. subtilis و عدم تلقیح با باکتری در نظر گرفته شد. صفات طول، سطح، حجم، قطر، وزن و میزان اینولین در ریشه‌های گیاه اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان داد که اثر برهمکنش آبیاری، ژنوتیپ و باکتری بر تمام صفات مورد بررسی معنی‌دار شد. تنش کم‌آبی در بیشتر ژنوتیپ‌ها باعث افزایش طول، سطح و حجم ریشه شد ولی وزن ریشه و میزان اینولین در اثر تنش کم آبیاری کاهش یافت. اثر تلقیح با باکتری در ژنوتیپ‌ها متفاوت بود. ژنوتیپ ایرانی شماره 11 (کبودر آهنگ) بیشترین میزان اینولین را در سطوح مختلف تنش و B. subtilis به خود اختصاص داد و پس از آن ژنوتیپ ایتالیایی شماره 4 در شرایط بدون تنش در هر دو سطح باکتری بیشترین مقدار را داشت. به‌طور کلی، تنش باعث کاهش میزان اینولین در ریشه گیاه شد، ولی اثر تلقیح با B. subtilis به نوع ژنوتیپ بستگی داشت.
به‌زراعی و به‌نژادی
مریم سرافراز؛ حمید دهقان زاده؛ امیر فرید هاشمی
چکیده
برای بررسی تأثیر کودهای زیستی و شیمیایی فسفر و اسید جیبرلیک بر عملکرد و اجزای آن و اسانس مریم‌گلی (Salvia officinalis L.) در منطقه قره‌چای استان مرکزی، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سوپر فسفات تریپل در سه سطح (30، 70 و 100 درصد مقدار توصیه شده)، کود فسفر بیولوژیک بارور-2 در دو ...
بیشتر
برای بررسی تأثیر کودهای زیستی و شیمیایی فسفر و اسید جیبرلیک بر عملکرد و اجزای آن و اسانس مریم‌گلی (Salvia officinalis L.) در منطقه قره‌چای استان مرکزی، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سوپر فسفات تریپل در سه سطح (30، 70 و 100 درصد مقدار توصیه شده)، کود فسفر بیولوژیک بارور-2 در دو سطح (کاربرد و عدم کاربرد) و اسید جیبرلیک در سه سطح (0، 100 و ppm200) بودند. نتایج نشان داد که تأثیر کود بارور-2، اسید جیبرلیک و سوپر فسفات تریپل بر تمام صفات عملکرد و اجزای آن و اسانس معنی‌دار بود. کود بارور-2 به‌ترتیب منجر به افزایش 7.7، 18.2 درصدی عملکرد اسانس و درصد اسانس و افزایش جزئی ترکیب‌های عمده اسانس نسبت به شاهد شد. همچنین، مصرف ppm200 اسید جیبرلیک به‌ترتیب موجب افزایش 23.5 و 40.5 درصدی درصد اسانس و عملکرد اسانس در مقایسه با شاهد شد. بیشترین عملکرد بیولوژیک و عملکرد اسانس به‌ترتیب به میزان 3751 و 15.52 کیلوگرم در هکتار با کاربرد همزمان 100% سوپر فسفات تریپل توصیه شده، کود بارور-2 و ppm200 اسید جیبرلیک بدست آمد. بیشترین درصد آلفا-توجون (27.91%) به‌عنوان مهمترین ترکیب اسانس با کاربرد همزمان 100% سوپر فسفات تریپل توصیه شده، کود بارور-2 و ppm100 اسید جیبرلیک بدست آمد. کاربرد همزمان اسید جیبرلیک و بارور-2 منجر به کاهش مصرف کود شیمیایی فسفر برای حصول خصوصیات رویشی بهتر و عملکرد و درصد اسانس بالا گردید، به‌طوری که در بسیاری از صفات، کاربرد70% سوپر فسفات تریپل توصیه شده در تلفیق با کود بارور-2 و اسید جیبرلیک، اختلاف معنی‌داری با مصرف 100% سوپر فسفات تریپل توصیه شده نداشت. بنابراین می‌توان با کاربرد همزمان ppm200 اسید جیبرلیک و بارور-2، بدون اینکه کاهش معنی‌داری در عملکرد و اسانس گیاه مریم‌گلی ایجاد شود، میزان مصرف کود فسفر را تا 30% کاهش داد.
به‌زراعی و به‌نژادی
محمد مقدمی راد؛ رمضانعلی خاوری نژاد؛ سارا سعادتمند؛ فرزانه نجفی
چکیده
روناس (Rubia tinctorum L.) گیاهی علفی و پایا است که دارای ترکیب‌های فعال زیستی با توان بالای دارویی و رنگی می‌باشد. کشاورزان محلی معتقدند افزایش آهک خاک سبب افزایش ترکیب‌های رنگی در این گیاه می‌گردد. به منظور بررسی محتوای آلیزارین ریشه روناس و برخی شاخصهای فیزیولوژیک آن تحت تأثیر کربنات کلسیم و کود فسفره، آزمایشی مزرعه‌ای به‌صورت فاکتوریل ...
بیشتر
روناس (Rubia tinctorum L.) گیاهی علفی و پایا است که دارای ترکیب‌های فعال زیستی با توان بالای دارویی و رنگی می‌باشد. کشاورزان محلی معتقدند افزایش آهک خاک سبب افزایش ترکیب‌های رنگی در این گیاه می‌گردد. به منظور بررسی محتوای آلیزارین ریشه روناس و برخی شاخصهای فیزیولوژیک آن تحت تأثیر کربنات کلسیم و کود فسفره، آزمایشی مزرعه‌ای به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل کربنات کلسیم در پنج سطح (۰، ۲۰، ۵۰، ۱۰۰ و ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار) و سوپرفسفات تریپل در چهار سطح (۰، ۵۰، ۱۰۰ و ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار) بودند. مقایسه میانگین‌ها نشان داد که با افزایش مقدار کربنات کلسیم تا ۲۰ کیلوگرم در هکتار و افزایش سوپرفسفات تریپل تا ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار، بیشترین وزن خشک ریشه با افزایش ۷۵% نسبت به شاهد، وزن خشک کل گیاه با افزایش ۵۸% نسبت به شاهد، محتوای آلیزارین ریشه با افزایش ۷۸% نسبت به شاهد و فعالیت کاتالاز ریشه حاصل گردید. بیشترین طول ریشه با افزایش ۵۴% نسبت به شاهد و فعالیت کاتالاز برگ در تیمار ۵۰ کیلوگرم در هکتار کربنات کلسیم و ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار سوپرفسفات تریپل مشاهده شد. بیشترین فعالیت پراکسیداز برگ و ریشه در تیمار ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار کربنات کلسیم و ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار سوپرفسفات تریپل مشاهده شد. استفاده همزمان این دو کود روی یکدیگر اثر مکمل داشت، به‌طوری که، کاربرد ۲۰ و ۵۰ کیلوگرم در هکتار کربنات کلسیم همراه با ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار سوپرفسفات تریپل اثر افزایشی بر محتوای آلیزارین ریشه روناس داشت. این روش می‌تواند برای توسعه آینده یک آزمایش تحمل غیرمخرب که پاسخ افزایشی روناس به کربنات کلسیم و کود فسفره را نشان می‌دهد، برای تولید بیشتر ترکیب‌های دارویی ریشه روناس به‌عنوان یک داروی هدفمند برای درمان سرطان استفاده شود.
