دوره 33، شماره 3 ، مرداد 1396
عباس گرجی چاکسپاری؛ علی محمد نیکبخت؛ فاطمه سفیدکن؛ مهدی قاسمی ورنامخواستی
چکیده
به‌دلیل افزایش استفاده از گیاهان دارویی و معطر، توجه به امر طبقه‌بندی کیفی آنها نیز امری اجتناب‌ناپذیر می‌باشد. گل‌محمدی (Rosa damascene Mill.) نیز با ارزش بالای اسانس و خواص بی‌نظیر آن در صنایع بهداشتی، غذایی و دارویی یکی از این گیاهان است. از این‌رو، در این مطالعه طبقه‌بندی کیفی اسانس 9 ژنوتیپ از گل‌محمدی با کمک یک سیستم بینی الکترونیکی ...
بیشتر
به‌دلیل افزایش استفاده از گیاهان دارویی و معطر، توجه به امر طبقه‌بندی کیفی آنها نیز امری اجتناب‌ناپذیر می‌باشد. گل‌محمدی (Rosa damascene Mill.) نیز با ارزش بالای اسانس و خواص بی‌نظیر آن در صنایع بهداشتی، غذایی و دارویی یکی از این گیاهان است. از این‌رو، در این مطالعه طبقه‌بندی کیفی اسانس 9 ژنوتیپ از گل‌محمدی با کمک یک سیستم بینی الکترونیکی براساس حسگرهای نیمه‌هادی اکسید فلزی (MOS) مورد بررسی قرار گرفت. ترکیب‌های اصلی تأثیرگذار در کیفیت اسانس گل‌محمدی با استفاده از روش کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC-MS) شناسایی شدند و بر اساس درصد کل این ترکیب‌ها، نمونه‌ها در سه کلاس از نظر کیفی طبقه‌بندی شدند. سپس طبقه‌بندی این کلاس‌ها با استفاده از بینی الکترونیک طراحی شده مورد ارزیابی قرار گرفت. در استفاده از ابزارهای کمومتریک نتایج آنالیز مؤلفه‌های اصلی (PCA) نشان داد که با استفاده از دو مؤلفه اصلی اول (PC1، PC2) می‌توان 85% واریانس داده‌ها را توجیه کرد. همچنین با استفاده از نمودار لودینگ حاصل از PCA، حسگرهایی که تأثیر بیشتری در تفکیک کلاس‌ها داشتند، شناسایی شدند. در ادامه دقت طبقه‌بندی با استفاده از شبکه عصبی پس انتشار پرسپترون چند لایه (Bp-MLP) به‌عنوان یک روش تحت نظارت، برای داده‌های آموزش و آزمون به‌ترتیب 100% و 96% بدست آمد. در پایان نتایج نشان داد که بینی الکترونیکی به‌عنوان ابزاری ارزان، دقیق، آسان و با قابلیت تبدیل به حالت زمان واقعی می‌تواند در راستای طبقه‌بندی کیفی اسانس گل‌محمدی و در نتیجه ژنوتیپ‌های آن مؤثر واقع شود.
وثیقه السادات میرباقری؛ سعید مشکینی؛ حامد غفاری فارسانی؛ مهدی نادری فارسانی؛ مرتضی بهره مند
چکیده
افزایش بازدهی رشد و بازماندگی از اهداف مهم آبزی‌پروری نوین می‌باشد. بدین‌منظور در این مطالعه با توجه به اثرات مثبت اسانس گیاهان در جیره غذایی، تأثیر اسانس گیاهی مرزه (Satureja hortensis L.) با هدف بهبود شاخص‌های رشد، بیوشیمایی خون و ترکیب‌های بدن بچه ماهی کلمه (Rutilus caspicus) به‌مدت 60 روز بررسی شد. در این بررسی 360 قطعه بچه ماهی با میانگین وزنی ...
بیشتر
افزایش بازدهی رشد و بازماندگی از اهداف مهم آبزی‌پروری نوین می‌باشد. بدین‌منظور در این مطالعه با توجه به اثرات مثبت اسانس گیاهان در جیره غذایی، تأثیر اسانس گیاهی مرزه (Satureja hortensis L.) با هدف بهبود شاخص‌های رشد، بیوشیمایی خون و ترکیب‌های بدن بچه ماهی کلمه (Rutilus caspicus) به‌مدت 60 روز بررسی شد. در این بررسی 360 قطعه بچه ماهی با میانگین وزنی 07/0±29/2 گرم با جیره غذایی به‌ترتیب حاوی 100، 200 و 400 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم غذا و گروه شاهد (فاقد اسانس) تغذیه شدند. نتایج نشان داد که بالاترین وزن نهایی و درصد افزایش وزن بدن، پایینترین ضریب تبدیل غذایی و ضریب رشد ویژه، بیشترین میزان پروتئین و کمترین میزان چربی در جیره حاوی 200 میلی‌گرم اسانس بود (0.05>P). پروتئین کل و آلبومین تیمار 200 میلی‌گرم اسانس افزایش معنی‌داری را با سایر تیمارها نشان داد (0.05>P). همچنین پایینترین سطح کورتیزول و گلوکز، در جیره حاوی 200 میلی‌گرم اسانس با اختلاف معنی‌داری با تیمار شاهد نشان داده شد (0.05>P). در مجموع بهنظر میرسد سطح 200 میلی‌گرم اسانس مرزه در جیره غذایی بچه ماهیان کلمه خزری می‌تواند بر شاخص‌های رشد، بازماندگی، پروتئین کل، گلوکز و ترکیب بدنی بچه ماهیان کلمه مؤثر باشد.
محمد گردکانه؛ جمال مجیدی؛ فریدون رضایی
چکیده
زعفران (Crocus sativus L.) ارزشمندترین محصول مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران است که به‌دلیل رنگ و طعم آن در صنایع غذایی و به‌دلیل خاصیت دارویی‌اش در پزشکی استفاده می‌شود. فاصله و عمق کاشت مناسب بنه نقش مهمی بر عملکرد زعفران داشته، به همین منظور برای بررسی اثر فاصله و عمق کاشت بنه بر رشد رویشی و عملکرد زعفران، آزمایشی در سال زراعی 1393-1392 در مرکز ...
بیشتر
زعفران (Crocus sativus L.) ارزشمندترین محصول مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران است که به‌دلیل رنگ و طعم آن در صنایع غذایی و به‌دلیل خاصیت دارویی‌اش در پزشکی استفاده می‌شود. فاصله و عمق کاشت مناسب بنه نقش مهمی بر عملکرد زعفران داشته، به همین منظور برای بررسی اثر فاصله و عمق کاشت بنه بر رشد رویشی و عملکرد زعفران، آزمایشی در سال زراعی 1393-1392 در مرکز آموزش جهاد کشاورزی ماهیدشت استان کرمانشاه به‌صورت فاکتوریل شامل فاصله کاشت بنه در 4 سطح 3، 6، 9 و 12 سانتی‌متر روی ردیف و عمق کاشت مختلف بنه در 3 سطح 10، 15 و 20 سانتی‌متر بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. صفات تعداد گل، وزن تر گل، طول گلبرگ، طول دمگل، وزن تر و خشک کلاله، طول کلاله، وزن تر برگ، تعداد و وزن متوسط بنه در یک مترمربع اندازه‌گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر فاصله و عمق کاشت بنه بر همه صفات معنی‌دار شد. ولی اثر متقابل بین فاصله کاشت در عمق کاشت بنه فقط بر صفات وزن تر کلاله و وزن متوسط بنه معنی‌دار شد. بیشترین تعداد گل، وزن تر گل، وزن تر و خشک کلاله (به‌ترتیب 2.09 و 0.5 گرم در مترمربع)، وزن تر برگ و تعداد بنه در تیمار فاصله کاشت 6 سانتی‌متر و عمق کاشت 15 سانتی‌متر مشاهده شد. بیشترین طول کلاله، در تیمار فاصله کاشت 9 سانتی‌متر و عمق کاشت 15 سانتی‌متر و بیشترین وزن متوسط بنه در تیمار فاصله کاشت 12 سانتی‌متر و عمق کاشت 15 سانتی‌متر ثبت شد. بنابراین تیمار فاصله کاشت 6 سانتی‌متر و عمق کاشت 15 سانتی‌متر که بیشترین تأثیر را بر وزن تر و خشک کلاله داشت، قابل توصیه می‌باشد.
مرتضی ابراهیمی؛ آرش مختاری؛ رسول امیریان
چکیده
به‌منظور دستیابی به روشی اقتصادی برای تکثیر گیاه استویا (Stevia rebaudiana Bertoni) با استفاده از کشت بافت، تأثیر محیط کشت پایه و تنظیم‌کننده‌های رشد بر تکثیر درون شیشه گیاه استویا مطالعه شد. ریزنمونه‌های تک گره بدون برگ در محیط‌های کشت پایه MS، B5 و LS حاوی غلظت‌های مختلف بنزیل آمینو پورین به همراه ایندول استیک اسید و یا ایندول بوتریک اسید کشت ...
بیشتر
به‌منظور دستیابی به روشی اقتصادی برای تکثیر گیاه استویا (Stevia rebaudiana Bertoni) با استفاده از کشت بافت، تأثیر محیط کشت پایه و تنظیم‌کننده‌های رشد بر تکثیر درون شیشه گیاه استویا مطالعه شد. ریزنمونه‌های تک گره بدون برگ در محیط‌های کشت پایه MS، B5 و LS حاوی غلظت‌های مختلف بنزیل آمینو پورین به همراه ایندول استیک اسید و یا ایندول بوتریک اسید کشت شدند. تأثیر تیمارهای فیزیکی دما (22، 25 و 27 درجه سانتیگراد) و شدت نور (μmol m-2 s-155 و 110) در این آزمایش ارزیابی شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که تیمارهای مورد بررسی تفاوت معنی‌داری بر ریزازدیادی گیاه استویا داشتهاند. سپس در آزمایشی دیگر، تأثیر غلظت‌های مختلف متاتوپولین بر تکثیر استویا، با بهترین ترکیب از تیمارهای آزمایش اول، مقایسه گردید. مقایسه میانگین‌ها در این آزمایش نشان داد که غلظت بهینه متاتوپولین 1 میلی‌گرم بوده‌است. در ارزیابی تنوع ژنتیکی با استفاده از نشانگر مولکولی AFLP، 12 ترکیب پرایمری بر روی دو نمونه از والدین اولیه با 6 نمونه از نتاج بررسی شد. در این مطالعه 231 باند در محدوده 500-50 جفت باز مشاهده گردید که نتایج آنالیز آنها بیانگر شباهت کامل نتاج با والدین اولیه بود.
پروین صالحی شانجانی؛ سید اسماعیل سیدیان؛ حمیده جوادی
چکیده
به‌منظور بررسی اثر فواصل آبیاری بر صفات زراعی جمعیت‌های وحشی بومادران (Achillea millefolium L.)، آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در سال 1391 و 1392 اجرا شد. فاکتورهای مورد آزمایش شامل فواصل آبیاری (7، 14 و 21 روز) و 19 جمعیت وحشی بومادران بود. ولی از آنجایی که در فاصله آبیاری ...
بیشتر
به‌منظور بررسی اثر فواصل آبیاری بر صفات زراعی جمعیت‌های وحشی بومادران (Achillea millefolium L.)، آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در سال 1391 و 1392 اجرا شد. فاکتورهای مورد آزمایش شامل فواصل آبیاری (7، 14 و 21 روز) و 19 جمعیت وحشی بومادران بود. ولی از آنجایی که در فاصله آبیاری 21 روز بسیاری از گیاهان از بین رفتند، فاصله آبیاری 21 روز از آنالیزها حذف گردید و مقایسه‌ها با دو فاصله آبیاری 7 و 14 روز ادامه یافت. نتایج حکایت از اثر معنی‌دار (≤0.05) عوامل دور آبیاری و جمعیت بر صفات قطر گیاه، ارتفاع گیاه، تعداد ساقه گل‌دهنده، قطر گل‌آذین، تعداد گل و زمان کامل شدن گل داشت. نتایج نشان داد که با افزایش فاصله کم‌آبیاری از 7 روز به 14 روز، قطر، ارتفاع گیاه و قطر گل‌آذین کاهش یافته؛ تعداد گل‌آذین افزایش یافته و گلدهی و تکمیل دوره رشد در اغلب جمعیت‌های مورد مطالعه تسریع شد. 19 جمعیت بومادران در سه خوشه گروه‌بندی شدند که جمعیت‌های خوشه I، ارتفاع و عملکرد گیاه بیشتری داشته و در زمان طولانی‌تری به گلدهی کامل رسیدند. در حالی‌که جمعیت‌های خوشه III، قطر گیاه، قطر گل‌آذین، تعداد ساقه گل‌دهنده و تعداد گل‌آذین بیشتری داشته و در زمان کوتاه‌تری به گلدهی کامل رسیدند که نشان‌دهنده توان تولید مطلوب جمعیت‌های بومادران این خوشه در شرایط نیمه‌خشک می‌باشد.
زهرا صارم؛ پژمان مرادی؛ علی محمد عموئی
چکیده
خرفه (Portulaca oleraca L.) یکی از گیاهان خانواده Portulacaceae است که به‌دلیل داشتن اسیدهای چرب امگا 3 و 6، مواد مغذی مثل آنتی‌اکسیدان‌ها، توکوفرول و فیبر ارزش تغذیه‌ای بالایی داشته و اثرات سودمندی در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی و سرطان دارد. از طرفی تأثیر سالیسیلیک اسید و ریزمغذی‌ها بر رشد، عملکرد، فعالیت‌های فیزیولوژیکی ...
بیشتر
خرفه (Portulaca oleraca L.) یکی از گیاهان خانواده Portulacaceae است که به‌دلیل داشتن اسیدهای چرب امگا 3 و 6، مواد مغذی مثل آنتی‌اکسیدان‌ها، توکوفرول و فیبر ارزش تغذیه‌ای بالایی داشته و اثرات سودمندی در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی و سرطان دارد. از طرفی تأثیر سالیسیلیک اسید و ریزمغذی‌ها بر رشد، عملکرد، فعالیت‌های فیزیولوژیکی و مقاومت در برابر بیماری‌ها، ما را به سمت بررسی اثربخشی این هورمون گیاهی و سولفات منگنز بر برخی صفات این گیاه دارویی ارزشمند سوق داد. این آزمایش در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه آموزش عالی امام خمینی (ره) جهاد کشاورزی کرج در سال 1394 به‌صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. اثر محلول‌پاشی سطوح مختلف سالیسیلیک اسید (0، 0.1، 0.5، 1 و 2 میلی‌مولار) و سولفات منگنز (0، 0.5 و 1 گرم در لیتر) بر صفات ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته، وزن تر، تعداد دانه در کپسول، تعداد کپسول در بوته، میزان کلروفیل، کارتنوئید و ویتامین C مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تیمارهای تحت بررسی بر تمام صفات مورفولوژیکی و بیوشیمیایی اثر معنی‌دار در سطح 5% داشت. بیشترین تعداد دانه در کپسول (66.44 عدد در کپسول) از تیمار 1 میلی‌مولار سالیسیلیک اسید و 1 گرم در لیتر سولفات منگنز بدست آمد. مقایسه میانگین اثر متقابل سالیسیلیک اسید در سولفات منگنز نشان داد که بیشترین میزان کارتنوئید (0.071 میلی‌گرم) متعلق به 2 میلی‌مولار سالیسیلیک اسید و 1 گرم در لیتر سولفات منگنز بود. به‌طور کلی نتایج نشان داد که غلظت‌های مناسب سالیسیلیک اسید و سولفات منگنز اثر مثبت و معنی‌داری در بهبود صفات تحت بررسی داشت.
شیوا زندی؛ رقیه همتی؛ سعید رضایی؛ مرتضی موحدی فاضل
چکیده
اثر بازدارندگی اسانس چهار گیاه دارویی شامل آویشن شیرازی (Zataria multiflora Boiss.)، نعنا فلفلی (Mentha piperita L.)، رازیانه (Foeniculum vulgare Miller.) و اکالیپتوس (Eucalyptus camadulensis Dehnh.) علیه دو عامل اصلی بیماری پوسیدگی ریشه و طوقه لوبیا (Fusarium solaniو Rhizoctonia solani) در استان زنجان بررسی شد. برای این منظور شاخص ضدقارچی (AI) اسانس‌های مذکور علیه قارچ‌های بیماری‌زا در چهار غلظت ...
بیشتر
اثر بازدارندگی اسانس چهار گیاه دارویی شامل آویشن شیرازی (Zataria multiflora Boiss.)، نعنا فلفلی (Mentha piperita L.)، رازیانه (Foeniculum vulgare Miller.) و اکالیپتوس (Eucalyptus camadulensis Dehnh.) علیه دو عامل اصلی بیماری پوسیدگی ریشه و طوقه لوبیا (Fusarium solaniو Rhizoctonia solani) در استان زنجان بررسی شد. برای این منظور شاخص ضدقارچی (AI) اسانس‌های مذکور علیه قارچ‌های بیماری‌زا در چهار غلظت ppm100، 200، 300 و 400 و پنج تکرار برای هر تیمار به روش "ظرف پتری معکوس" بررسی شد. براساس نتایج، اسانس آویشن شیرازی در هر چهار غلظت علیه هر دو بیمارگر و اسانس نعنا فلفلی در چهار غلظت علیه R. solani و در غلظت ppm400 F. solani بیشترین اثر بازدارندگی (بازدارندگی کامل، AI=100%) را در سطح معنی‌داری 5% داشتند. برای بررسی اثرات سینرژیستی بین اسانس آویشن شیرازی و نعنا فلفلی، شش نسبت اختلاط از این دو اسانس ارزیابی شدند. نتایج این بخش نشان‌دهنده وجود اثر سینرژیستی بین دو اسانس علیه قارچ F. solani بود. برای بررسی اثر اسانس‌ها و مخلوط آنها بر کنترل بیماری در شرایط گلخانه، خاک گلدان‌ها با هر دو بیمارگر به‌طور همزمان آلوده شده و بعد بذرهای لوبیا قرمز رقم ناز پس از تیمار با غلظت‌های مختلف اسانس‌های آویشن شیرازی و نعنا فلفلی و مخلوط آنها در این گلدان‌ها کشت شدند. غلظت‌ها شامل ppm200، 400، 600، 800،1000، 1500، 2000، 2500، 3000 و 3500 بوده و چهار تکرار برای هر تیمار بکار رفت. تیمار بذرها با اسانس‌ها موجب کاهش معنی‌دار بیماری در گلخانه شد. مؤثرترین نسبت‌های تلفیقی بر کنترل بیماری شامل دو نسبت 40:60 آویشن به نعنا فلفلی و نسبت 20:80 آویشن به نعنا فلفلی بود. مؤثرترین تیمار در آزمون گلخانه‌ای که بیماری را به‌طور قابل توجهی کنترل کرد، تیمار 40:60 آویشن به نعنا فلفلی در غلظت ppm1500 بود (P=0.05).
همایون مرادنژادی؛ زهرا علیخانی؛ مرجان واحدی
چکیده
این پژوهش با هدف شناسایی و اولویت‌بندی کسب و کارهای مرتبط با گیاهان دارویی در شهرستان چرداول انجام شد. در این پژوهش با توجه به ماهیت موضوع از روش‌های ترکیبی پژوهش کمّی- کیفی و از میان این روش‌ها، از الگوی تلفیقی غالب-کمتر غالب و در قالب طرح دو مرحله‌ای استفاده شد. در بین روش‌های پژوهش کیفی از مصاحبه‌های نیمه‌عمیق و از میان روش‌های ...
بیشتر
این پژوهش با هدف شناسایی و اولویت‌بندی کسب و کارهای مرتبط با گیاهان دارویی در شهرستان چرداول انجام شد. در این پژوهش با توجه به ماهیت موضوع از روش‌های ترکیبی پژوهش کمّی- کیفی و از میان این روش‌ها، از الگوی تلفیقی غالب-کمتر غالب و در قالب طرح دو مرحله‌ای استفاده شد. در بین روش‌های پژوهش کیفی از مصاحبه‌های نیمه‌عمیق و از میان روش‌های پژوهش کمّی، از روش توصیفی-پیمایشی استفاده شد. جامعه آماری در مرحله کیفی پژوهش صاحب‌نظران گیاهان دارویی و کارشناسان اقتصادی استان ایلام بوده‌اند که تعداد 12 نفر از آنان به روش نمونه‌گیری هدفمند در پژوهش مشارکت داده شده‌اند. جامعه آماری مرحله کمّی تعداد 84 نفر از کارشناسان بوده‌اند که با استفاده از فرمول کوکران 50 نفر از آنان به‌عنوان نمونه برآورد و با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شده‌اند. ابزار گردآوری داده‌ها در مرحله کمّی پرسشنامه‌ای بود که براساس نتیجه مرحله کیفی و بررسی پیشینه پژوهش طراحی شده و روایی آن براساس نظر جمعی از صاحب‌نظران و استادان مجرب تأیید گردید. پایایی ابزار پژوهش با استفاده از نرم‌افزار spss و محاسبه آزمون آلفای کرونباخ، 0.91 بدست آمد که بیانگر مناسب بودن پایایی پرسشنامه بود. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار spss انجام شد. نتایج نشان داد که کاشت گیاهان دارویی، کارگاه خشک‌کن، پودر و بسته‌بندی سیر؛ کارگاه روغن‌گیری و بسته‌بندی کلزا؛ و کارگاه تولید آدامس طبیعی بنه (سقز)؛ به‌ترتیب جزء اولویت‌های برتر کسب و کارهای تولیدی و خدماتی، فرآوری اولیه، فرآوری ثانویه و فرآوری نهایی گیاهان دارویی بودند.
مریم میرزاحسینی؛ سید احمد سادات نوری؛ یعقوب امن زاده؛ مجید قربانی جاوید
چکیده
مطالعه خصوصیات فنولوژی و تعیین نیاز دمایی گیاه دارویی، منجر به شناخت بهتر از میزان و نحوه رشد و نمو شده و می‌توان براساس این ویژگی برنامه‌ریزی دقیقی برای بهره‌برداری بهینه از گیاه و میزان مواد مؤثره داشت. این تحقیق با هدف ارزیابی خصوصیات فنولوژی به‌منظور شناسایی و طبقه‌بندی اکوتیپ‌های زودرس، دیررس و میان‌رس گیاه دارویی زنیان ...
بیشتر
مطالعه خصوصیات فنولوژی و تعیین نیاز دمایی گیاه دارویی، منجر به شناخت بهتر از میزان و نحوه رشد و نمو شده و می‌توان براساس این ویژگی برنامه‌ریزی دقیقی برای بهره‌برداری بهینه از گیاه و میزان مواد مؤثره داشت. این تحقیق با هدف ارزیابی خصوصیات فنولوژی به‌منظور شناسایی و طبقه‌بندی اکوتیپ‌های زودرس، دیررس و میان‌رس گیاه دارویی زنیان (Trachyspermum ammi L.) و بررسی میزان اسانس بدست آمده از هر اکوتیپ انجام شد. در این پژوهش 23 اکوتیپ بومی گیاه دارویی زنیان در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 93-92 کشت گردید. به‌منظور تعیین تاریخ دقیق مراحل فنولوژیک از واحد تجمع حرارتی (Growth Day Degree) و زمان (Days After planting) استفاده شد. اکوتیپ‌ها هر سه روز یک‌بار مورد ارزیابی و یادداشت‌‌برداری قرار گرفتند و زمانی که 50% گیاهان هر اکوتیپ به مرحله فنولوژی مورد نظر رسیدند تاریخ آن ثبت شد. پس از رسیدگی و برداشت، اسانس دانه به روش Hydro-distillation توسط دستگاه کلونجر تهیه گردید. نتایج حاصل از این پژوهش، اختلاف معنی‌داری را بین اکوتیپ‌ها از نظر صفات فنولوژی مورد ارزیابی نشان داد که بیانگر متفاوت بودن فاصله زمانی رسیدن به هر یک از مراحل رشدی در بین اکوتیپ‌های مورد مطالعه بود. بیشترین اختلاف معنی‌دار در صفت گلدهی دیده شد که نشان می‌دهد زمان رسیدن به مرحله گلدهی در اکوتیپ‌های مورد مطالعه متغیر می‌باشد. همچنین کمترین اختلاف معنی‌دار در صفت دانه‌بندی دیده شد. میزان اسانس نمونه‌ها نیز از 2.7% (سربیشه) تا 6.1% (اراک) محاسبه شد. همچنین براساس نتایج مقایسه میانگین، چهار اکوتیپ برتر از لحاظ زودرسی، میان‌رسی و دیررسی در هر مرحله فنولوژی مورد شناسایی و طبقه‌بندی قرار گرفتند. مراحل رسیدگی فیزیولوژی و طول دوره پر شدن دانه به‌عنوان معیار برای تعیین زودرسی و دیررسی در نظر گرفته شدند که با توجه به این معیار اکوتیپ‌های اراک با 6.1% محتوای اسانس و قائن با 4.72% محتوای اسانس به‌ترتیب به‌عنوان زودرس‌ترین و دیررس‌ترین اکوتیپ شناسایی و معرفی شدند.
الهه وطن خواه؛ بهناز کلانتری؛ بابک عندلیبی
چکیده
جاسمونات‌ها ترکیب‌های مهم علامت‌دهنده در پاسخ‌های گیاهان به تنش‌های زیستی و غیرزیستی ازجمله نمو هستند. از طریق ارزیابی رشد، محتوای یونی و فنلی، کمّیت و کیفیت اسانس، نقش متیل‌جاسمونات (MeJA) در مقابله با تنش شوری القاء شده با NaCl در گیاه Mentha piperita L. بررسی گردید. برای این منظور، گیاهان 24 ساعت بعد از کاربرد برگی صفر، 60 و 120 میکرومولار MeJA، ...
بیشتر
جاسمونات‌ها ترکیب‌های مهم علامت‌دهنده در پاسخ‌های گیاهان به تنش‌های زیستی و غیرزیستی ازجمله نمو هستند. از طریق ارزیابی رشد، محتوای یونی و فنلی، کمّیت و کیفیت اسانس، نقش متیل‌جاسمونات (MeJA) در مقابله با تنش شوری القاء شده با NaCl در گیاه Mentha piperita L. بررسی گردید. برای این منظور، گیاهان 24 ساعت بعد از کاربرد برگی صفر، 60 و 120 میکرومولار MeJA، تحت غلظت‌های شوری 1.86 (شاهد)، 5، 7.5 و 10 دسی‌زیمنس بر متر به مدت 2 هفته قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تنش شوری وزن تر و خشک بخش‌های هوایی و غلظت‌های K+، Ca2+، Mg2+، نسبت K+/Na+ و ترکیب‌های فنلی را کاهش داد، در حالی‌که محتوای Na+ به‌طور معنی‌داری طی تنش شوری افزایش یافت. گرچه بازده اسانس با افزایش غلظت شوری افزایش یافت اما در غلظت شوری 10 دسی‌زیمنس بر متر کاهش یافت. اما کاربرد برون‌زای MeJA، محتوای K+، Ca2+، Mg2+، نسبت K+/Na+ و ترکیب‌های فنلی را افزایش داد، در حالی‌که میزان Na+ را در گیاهان تحت تنش شوری کاهش داد. به‌علاوه اینکه پیش‌تیمار با 60 میکرومولار MeJA، رشد و بازده اسانس را بهبود داد. بیشترین محتوای منتون و منتول در شوری 7.5 دسی‌زیمنس بر متر و غلظت 60 و 120 میکرومولار MeJA بدست آورده شد. به‌طور خلاصه، نتایج بدست آمده نشان داد که کاربرد MeJA می‌تواند تا حدی اثرات مضر تنش شوری را در M. piperita کاهش دهد.
فرشته محرمی؛ بهمن حسینی؛ منوچهر فرجامی نژاد؛ علی شرفی
چکیده
گونه‌های بنگ‌دانه (هیوسیاموس) ازجمله بذرالبنج مشبک (Hyoscyamus reticulatus L.) منابع غنی آلکالوئیدهای تروپانی، عمدتاً هیوسیامین و اسکوپولامین می‌باشند که به‌دلیل اثرات گشاد کردن مردمک چشم، ضد اسپاسم، آنتی‌کولینرژیک، آرام‌بخش و مسکن مورد استفاده قرار می‌گیرند. به‌دلیل ساختار شیمیایی پیچیده، این آلکالوئیدها از منابع طبیعی به‌طور عمده ...
بیشتر
گونه‌های بنگ‌دانه (هیوسیاموس) ازجمله بذرالبنج مشبک (Hyoscyamus reticulatus L.) منابع غنی آلکالوئیدهای تروپانی، عمدتاً هیوسیامین و اسکوپولامین می‌باشند که به‌دلیل اثرات گشاد کردن مردمک چشم، ضد اسپاسم، آنتی‌کولینرژیک، آرام‌بخش و مسکن مورد استفاده قرار می‌گیرند. به‌دلیل ساختار شیمیایی پیچیده، این آلکالوئیدها از منابع طبیعی به‌طور عمده گیاهان تیره سیب‌زمینی بدست می‌آیند. القاء مسیرهای بیوسنتزی متابولیت‌های ثانویه به‌وسیله محرک‌های مختلف، راهکار مؤثری برای افزایش تولید و بهره‌وری متابولیت‌های ثانویه می‌باشد. در این پژوهش، به‌منظور افزایش تولید آلکالوئیدهای تروپانی، از ریشه موئین بدست آمده از ریزنمونه‌های کوتیلدونی تراریخت شده با سویه A7 اگروباکتریوم رایزوژنز استفاده گردید. این آزمایش در قالب فاکتوریل شامل فاکتور اول، غلظت‌های مختلف عصاره مخمر (صفر، 125، 250، 500 و 1000 میلی‌گرم بر لیتر) و فاکتور دوم، زمان‌های مختلف تیمار (24، 48 و 72 ساعت) و هر تیمار در سه تکرار انجام گردید. مطابق نتایج بدست آمده، به‌ترتیب بیشترین میزان هیوسیامین (2 برابر) و اسکوپولامین (2.5 برابر بیشتر از شاهد)، در اثر تیمار با غلظت‌های 500 و 250 میلی‌گرم بر لیتر عصاره مخمر در مدت زمان 48 ساعت تحریک‌زایی بدست آمد. نتایج نشان داد، تیمار با غلظت‌های مختلف عصاره مخمر و نیز افزایش مدت زمان تیمار منجر به کاهش معنی‌دار رشد ریشههای موئین در مقایسه با کشت‌های شاهد گردید. همچنین فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی شامل کاتالاز، گایاکول پراکسیداز و آسکوربات پراکسیداز در ریشههای موئین تیمار شده، در مقایسه با شاهد بیشتر بود. براساس نتایج، چنین استنباط می‌شود که تهییج با عصاره مخمر، منجر به القاء تنش اکسیداتیو شده است. نتایج حاصل از این پژوهش پیشنهاد می‌کند که عصاره مخمر می‌تواند به‌عنوان محرکی مؤثر برای افزایش تولید متابولیت‌های ثانویه گیاهی ازجمله آلکالوئیدهای تروپانی در زیست‌‌فناوری گیاهی مورد استفاده قرار گیرد.
محمود دژم؛ رضا عطاالهی؛ صدیقه سادات خالقی
چکیده
سالانه مقادیر بسیار زیادی علف‌کش شیمیایی برای کنترل علف‌های هرز در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. مشکلات ناشی از استفاده از این علف‌کش‌ها سبب جستجوی راه‌هایی مناسب‌تر برای مدیریت علف‌های هرز گردیده است. برخی گیاهان ازجمله گیاه اکالیپتوس دارای خاصیت دگرآسیبی هستند که می‌توانند برای مدیریت علف‌های هرز در تولید علف‌کش‌های ...
بیشتر
سالانه مقادیر بسیار زیادی علف‌کش شیمیایی برای کنترل علف‌های هرز در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. مشکلات ناشی از استفاده از این علف‌کش‌ها سبب جستجوی راه‌هایی مناسب‌تر برای مدیریت علف‌های هرز گردیده است. برخی گیاهان ازجمله گیاه اکالیپتوس دارای خاصیت دگرآسیبی هستند که می‌توانند برای مدیریت علف‌های هرز در تولید علف‌کش‌های طبیعی مورد استفاده قرار گیرند. بر این اساس، این پژوهش به‌منظور استفاده از عصاره‌های برگ اکالیپتوس (Eucalyptus globules Labill.) در کنترل علف هرز عروسک پشت پرده (Physalis alkekengi L.) انجام شد. در این آزمایش از 5 نوع حلال آب، متانول، استون، اتیل استات و بنزن برای عصاره‌گیری استفاده شد و تأثیر هر عصاره در 5 غلظت 0، 1.25، 2.5، 5 و 10 گرم در لیتر مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد در تمام عصاره‌ها با افزایش غلظت عصاره، شدت بازدارندگی از جوانه‌زنی بذر و رشد گیاهچه بیشتر شد. از میان عصاره‌ها، عصاره‌های متانولی و بنزنی بیشترین اثر دگرآسیبی و عصاره‌های آبی و استونی کمترین اثر را داشتند. طبق نتایج، عصاره متانولی دارای اثر بازدارندگی شدیدی بر جوانه‌زنی و رشد گیاهچه علف هرز عروسک پشت پرده بود. به‌طوری‌که کمترین درصد جوانه‌زنی (54.33%) و کندترین سرعت جوانه‌زنی (1.24 جوانه در روز) مربوط به عصاره متانولی بود. بنابراین امکان استفاده از عصاره متانولی با غلظت‌های 5 و 10 گرم در لیتر در کنترل علف هرز عروسک پشت پرده وجود دارد. عصاره بنزنی نیز در غلظت‌های بالا اگرچه اثر بازدارندگی شدیدی بر جوانه‌زنی نداشت اما به‌شدت در کاهش رشد گیاهچه مؤثر بود که می‌تواند در برنامه مدیریت طبیعی کنترل علف هرز عروسک پشت پرده مورد توجه قرار گیرد.
مهدی ابراهیمی؛ غلامرضا زمانی؛ زهره علیزاده
چکیده
با توجه به اهمیت گیاه دارویی همیشه‌بهار (Calendula officinalis L.) در صنایع مختلف ازجمله داروسازی، در این مطالعه تأثیرات تنش خشکی بر برخی صفات فیزیولوژیک و عملکردی این گیاه دارویی بررسی شد. این آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار طی سال‌های 94-1393 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی بیرجند انجام شد. فاکتورهای مورد مطالعه شامل تنش ...
بیشتر
با توجه به اهمیت گیاه دارویی همیشه‌بهار (Calendula officinalis L.) در صنایع مختلف ازجمله داروسازی، در این مطالعه تأثیرات تنش خشکی بر برخی صفات فیزیولوژیک و عملکردی این گیاه دارویی بررسی شد. این آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار طی سال‌های 94-1393 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی بیرجند انجام شد. فاکتورهای مورد مطالعه شامل تنش خشکی در چهار سطح (به‌ترتیب 80، 60، 40 و 20 درصد آب قابل‌استفاده خاک) و دو تیپ گیاه همیشه‌بهار (تیپ دارویی و تیپ زینتی) بود. نتایج آزمایش نشان داد که با افزایش تنش، از میزان فعالیت آنزیم آسکوربات پروکسیداز کاسته شد و فعالیت دو آنزیم سوپراکسیددسموتاز و کاتالاز نیز در ابتدا افزایش و بعد کاهش یافت. تجمع بیش‌ازحد گونه‌های اکسیژن فعال (ROS) و ناکارآمدی سیستم آنتی‌اکسیدانی گیاه در مواجهه با آن احتمالاً دلیل کاهش فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان در بالاترین سطح تنش بوده‌است. میزان پرولین با افزایش تنش افزایش یافت، به‌طوری‌که در بالاترین سطح تنش از 4 برابر شاهد نیز بیشتر بود. با افزایش خشکی، میزان کاروتنوئیدها، کلروفیل a و b نیز به‌دلیل خسارت به غشاهای کلروپلاستی کاهش یافت. تنش خشکی علاوه‌بر خسارت به غشاء سلولی که سبب افزایش میزان MDA شد، کارایی فتوسیستم II را نیز کاهش داد. تنش خشکی همچنین وزن خشک (27%)، ارتفاع (32%)، تعداد شاخه جانبی (33%)، تعداد گل (50%) و عملکرد گل (60%) همیشه‌بهار را نیز کاهش داد. همچنین مشخص شد که پتانسیل تولید گل تیپ دارویی همیشه‌بهار (824.3 کیلوگرم در هکتار) از تیپ زینتی آن (654.9 کیلوگرم در هکتار) بیشتر است. در کل می‌توان نتیجه گرفت که سیستم آنتی‌اکسیدانی آنزیمی همیشه‌بهار از توانایی خوبی برای کاهش اثرات نامطلوب تنش خشکی برخوردار است. از این‌رو چنانچه فعالیت آنتی‌اکسیدانی همیشه‌بهار به نحوی افزایش یابد، احتمالاً توانایی این گیاه برای کاهش اثرات ناشی از تنش خشکی افزایش یافته و ممکن است منجر به بهبود عملکرد آن شود.
عباس زارع زاده؛ فاطمه سفیدکن؛ سید رضا طبایی عقدایی؛ علی میرحسینی؛ محمدرضا عرب زاده؛ محمدرضا میرجلیلی
چکیده
تعدادی از گونه‌های مرزه (Satureja spp.) با دارا بودن ترکیب‌های باارزشی همانند تیمول و کارواکرول از جایگاه ویژه‌ای در صنایع دارویی، بهداشتی، آرایشی برخوردار می‌باشند. هدف از اجرای این تحقیق، بررسی کمّیت و کیفیت روغن اسانسی اکسشن‌های مختلف گونه‌های مرزه در حالت زراعی بود. ابتدا بذر 35 اکسشن از 10 گونه مختلف مرزه از رویشگاه‌های طبیعی کشور ...
بیشتر
تعدادی از گونه‌های مرزه (Satureja spp.) با دارا بودن ترکیب‌های باارزشی همانند تیمول و کارواکرول از جایگاه ویژه‌ای در صنایع دارویی، بهداشتی، آرایشی برخوردار می‌باشند. هدف از اجرای این تحقیق، بررسی کمّیت و کیفیت روغن اسانسی اکسشن‌های مختلف گونه‌های مرزه در حالت زراعی بود. ابتدا بذر 35 اکسشن از 10 گونه مختلف مرزه از رویشگاه‌های طبیعی کشور جمع‌آوری شده و پس از نشاء در گلخانه مزرعه تحقیقات گیاهان دارویی استان یزد واقع در گردفرامرز شاهدیه یزد، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی، در سه تکرار کشت شدند. سرشاخه‌های گلدار آنها، طی چهار سال متوالی پس از کشت جمع‌آوری و خشک کردن در سایه به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری انجام شد. پس از تعیین بازده اسانس بر اساس وزن خشک گیاه، اسانس به‌وسیله کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی تجزیه و شناسایی اسانس‌ها انجام شد. نتایج تجزیه واریانس میزان تولید وزن تر و وزن خشک اندام‌های هوایی، وزن خشک برگ، وزن خشک شاخه‌ها، بازده اسانس و میزان تولید اسانس در هکتار در سال‌های 1390، 1391 و 1392 در سطح 1% معنی‌دار بود. مقایسه میانگین‌ها توسط آزمون دانکن در سطح احتمال 5% انجام شد. از بین ترکیب‌های شیمیایی موجود در اکسشن‌های مختلف 4 ترکیب پارا-سیمن، گاما-ترپینن، تیمول و کارواکرول با درصد بالا در طی چهار سال مورد مقایسه و بررسی قرار گرفتند. همچنین ترکیب‌های آلفا-توژان، آلفا-پینن، بتا-پینن، آلفا-ترپینن، ترانس کاریوفیلن، ترپینئول، اسپاتولنئول و کاریوفیلن اکساید در برخی از اکسشن‌ها درصد بالایی را به خود اختصاص دادند. به‌طور کلی با در نظر گرفتن بازده، میزان تولید و ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس، اکسشن‌های 15 (S. rechingeri) با منشأ استان ایلام با میانگین 5.8% اسانس و میزان تولید 113.9 کیلوگرم اسانس در هکتار و 64% کارواکرول و 2/12% تیمول، اکسشن 107 (S. spicigera) با منشأ استان گیلان با میانگین 2.4% اسانس و میزان 75.5 کیلوگرم اسانس در هکتار و 43.4% تیمول و 9.2% کارواکرول، اکسشن 24 (S. rechingeri) با منشأ استان ایلام با میانگین 4.2% اسانس و میزان تولید 63.8 کیلوگرم اسانس در هکتار و 75.4% کارواکرول و 6.2% تیمول و اکسشن SKM (S. bachtiarica) با منشأ استان یزد با 6/2% اسانس و میزان تولید 51.9 کیلوگرم اسانس در هکتار و 66% کارواکرول و 0.5% تیمول به‌ترتیب به‌عنوان اکسشن‌های برتر معرفی می‌شوند.
