دوره 30، شماره 6 ، بهمن 1393
زهرا سلیمی؛ رضا حیدری؛ وحید نجاتی؛ آزاده اسکندری؛ زهرا قاسمی
چکیده
سماق (Rhus coriaria L.) درختچه‌ایست که سابقه طولانی در طب سنتی دارد و به‌دلیل داشتن ترکیب‌های فنلی به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی در درمان بیماری‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد. با توجه به اهمیت گیاهان دارویی به‌دلیل حداقل عارضه جانبی آنها، در این تحقیق عصاره آبی سماق برای تعیین خاصیت آنتی‌دیابتیک مورد بررسی قرار گرفت.در این تحقیق از ۳۰ ...
بیشتر
سماق (Rhus coriaria L.) درختچه‌ایست که سابقه طولانی در طب سنتی دارد و به‌دلیل داشتن ترکیب‌های فنلی به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی در درمان بیماری‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد. با توجه به اهمیت گیاهان دارویی به‌دلیل حداقل عارضه جانبی آنها، در این تحقیق عصاره آبی سماق برای تعیین خاصیت آنتی‌دیابتیک مورد بررسی قرار گرفت.در این تحقیق از ۳۰ رت نر بالغ به وزن متوسط ۱۸۰ تا ۲۳۰ گرم استفاده شد. موش‌ها به ۵ گروه ۶ تایی تقسیم شدند. به رت‌های گروه کنترل، هم حجم ماده تزریقی سرم فیزیولوژی تزریق شد. رت‌های گروه دوم، با تزریق داخل صفاقی آلوکسان مونوهیدرات با دوز mg/kgbw١٢٠ دیابتی شدند. به رت‌های گروه سوم، چهارم و پنجم علاوه‌بر تیمار، مشابه گروه دوم، عصاره آبی سماق به‌ترتیب با دوزهای ٥٠، ١٠٠ و mg/kgbw٢٥٠ به مدت ٤ هفته گاواژ گردید. میزان گلوکز خون در شروع دوره تیمار، همچنین در پایان هفته دوم و چهارم اندازه‌گیری شد. در پایان ۲۸ روز، از قلب رت‌ها خونگیری بعمل آمد و میزان کلسترول تام، تری‌گلیسرید، LDL-C و HDL-C سرم اندازه‌گیری شد. تیمار با عصاره منجر به کاهش معنی‌دار در میزان گلوکز خون در مقایسه با گروه دیابتی شد (05/0>p). همچنین سطح کلسترول تام، تری‌گلیسرید و LDL-C در گروه‌های دیابتی تحت تیمار با عصاره در مقایسه با گروه دیابتی کاهش یافت (05/0>p). البته تغییرات HDL-C سرم در گروه‌های تحت تیمار با عصاره نسبت به گروه دیابتی معنی‌دار نبود. نتایج نشان داد که عصاره آبی سماق در مدل تجربی دیابت قندی در موش صحرایی موجب تغییرات مطلوب و سودمند در سطح گلوکز خون و لیپیدهای سرم می‌گردد.
فاطمه رحیمی ملکشان؛ افشین توکلی؛ مهدی راستگو؛ محمدرضا عظیمی
چکیده
گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) گیاهی سازگار با مناطق خشک و نیمه‌خشک است که برای تولید دانه و گلبرگ آن کشت می‌شود. این تحقیق بهمنظور انتخاب ژنوتیپ‌های مناسب گلرنگ برای تولید دانه و گلبرگ و مطالعه تأثیر زمان برداشت گلبرگ در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان به‌صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار ...
بیشتر
گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) گیاهی سازگار با مناطق خشک و نیمه‌خشک است که برای تولید دانه و گلبرگ آن کشت می‌شود. این تحقیق بهمنظور انتخاب ژنوتیپ‌های مناسب گلرنگ برای تولید دانه و گلبرگ و مطالعه تأثیر زمان برداشت گلبرگ در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان به‌صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. فاکتور اول زمان برداشت گلبرگ‌ها در دو سطح شامل: 1- برداشت گلبرگ در شروع گلدهی که پس از بازشدن طبق، اقدام به برداشت گلبرگ‌ها شد و 2- برداشت گلبرگ‌ها پس از انجام گرده‌افشانی و شروع پژمردگی گلبرگ‌ها بود. فاکتور دوم آزمایش ژنوتیپ‌های مختلف گلرنگ بهاره در 5 سطح شامل ژنوتیپ‌های: گلدشت، سینا، زنده‌رود، MEC88 و MEC59 بود. در این مطالعه صفات تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق، وزن هزاردانه، عملکرد دانه، بیولوژیک و گلبرگ و همچنین رنگ گلبرگ‌ها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که از بین ژنوتیپ‌ها، MEC59 دارای بالاترین میزان عملکرد دانه و گلبرگ بود، ولی رنگ گلبرگ‌های آن زرد کم رنگ است و برای تولید گلبرگ مناسب نیست. زمان برداشت تأثیر معنی‌داری بر عملکرد دانه نداشت، ولی تأخیر در برداشت گلبرگ‌ها باعث کاهش عملکرد گلبرگ‌ها شد. تعداد طبق در بوته همبستگی مثبت و معنی‌داری با عملکرد دانه و گلبرگ نشان داد. البته در بین ژنوتیپ‌های مورد مطالعه رقم زنده‌رود برای کشت دو منظوره بسیار مناسب است و رقم گلدشت نیز گلبرگ‌های قرمزتری دارد و برای تولید گلبرگ مناسب است.
مرتضی یوسفی؛ وحیده ناظری؛ مهدی میرزا
چکیده
در این پژوهش بهمنظور بررسی تأثیر برخی از عوامل محیطی بر کمّیت و کیفیت اسانس گیاه نوروزک (Salvia leriifolia Benth.)، دوازده جمعیت از این گیاه از مناطق مختلف رویشگاهی آن جمع‌آوری شد. اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب توسط دستگاه کلونجر طبق فارموکوپه بریتانیا از سرشاخه‌های گلدار خشک شده انجام شد. ترکیب‌های شیمیایی اسانس‌ها با استفاده از دستگاه‌های ...
بیشتر
در این پژوهش بهمنظور بررسی تأثیر برخی از عوامل محیطی بر کمّیت و کیفیت اسانس گیاه نوروزک (Salvia leriifolia Benth.)، دوازده جمعیت از این گیاه از مناطق مختلف رویشگاهی آن جمع‌آوری شد. اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب توسط دستگاه کلونجر طبق فارموکوپه بریتانیا از سرشاخه‌های گلدار خشک شده انجام شد. ترکیب‌های شیمیایی اسانس‌ها با استفاده از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگراف متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) جداسازی، شناسایی و تعیین مقدار گردیدند. بهمنظور بررسی اثر برخی عوامل محیطی بر میزان اسانس و ترکیب‌های اصلی سازنده تیپ‌های شیمیایی از تجزیه همبستگی کانونیک توسط نرم‌افزار آماری SAS v. 9.1 استفاده شد. نتایج حاصل نشان داد که میانگین بازده اسانس 5/1-7/0 درصد به‌ترتیب مربوط به جمعیت طبس سبزوار و بجستان بود. در مجموع، در اسانس‌های مورد مطالعه 22 ترکیب شناسایی شد که از میان این ترکیب‌ها سه ترکیب جونیپر کامفور (9/39-12%)، 1،8-سینئول (21-6/3%)، بتا-پینن (1/18-7/8%) و آلفا-پینن (10-4/4%) در میان جمعیت‌های مختلف از غلظت بالایی برخوردار بودند. تجزیه همبستگی چندگانه بین 8 ترکیب شیمیایی و 9 عامل محیطی نشان داد که شش متغیر اول کانونیک دارای همبستگی کانونیک قابل توجه و معنی‌دار بودند. ضرایب همبستگی کانونیک اولین متغیر نشان داد که میزان بالای آلفا-پینن و بتا-پینن و درصد کم دلتا-کادینول با مقدار کم کلسیم و پتاسیم خاک رابطه مستقیم و مثبتی دارند. به عبارت دیگر، کاشت گیاه نوروزک در خاک‌های غنی از کلسیم و پتاسیم باعث افزایش دلتا-کادینول موجود در اسانس شده و در عین حال میزان آلفا-پینن و بتا-پینن موجود در اسانس را کاهش می‌دهد.
بهرام میرشکاری
چکیده
بهمنظور ارزیابی تأثیر پیش‌تیمار بذر گل همیشه‌بهار با آهن و بُر روی برخی شاخص‌های جوانه‌زنی و عملکرد آزمایشی در سال 1390 در دو مرحله آزمایشگاهی و مزرعه‌ای در سه تکرار در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز اجرا شد. تیمارهای مورد مطالعه شامل پیش‌تیمار بذر با آهن و بُر در غلظت‌های 5/0%، 1%، 5/1% و 2% همراه با شاهد آب مقطر و دو تیمار ترکیبی ...
بیشتر
بهمنظور ارزیابی تأثیر پیش‌تیمار بذر گل همیشه‌بهار با آهن و بُر روی برخی شاخص‌های جوانه‌زنی و عملکرد آزمایشی در سال 1390 در دو مرحله آزمایشگاهی و مزرعه‌ای در سه تکرار در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز اجرا شد. تیمارهای مورد مطالعه شامل پیش‌تیمار بذر با آهن و بُر در غلظت‌های 5/0%، 1%، 5/1% و 2% همراه با شاهد آب مقطر و دو تیمار ترکیبی 5/1% آهن + 1% بُر و 2% آهن + 1% بُر بود. براساس نتایج پیش‌تیمار بـذر در غلظت‌های 1% و 5/1% آهن و بُر به تنهایی یا در تیمارهای ترکیبی درصد جوانه‌زنی بذر همیشه‌بهار را در مقایسه با شاهد بهبود بخشید. بذرهای پرایم شده در محلول 5/1% سولفات آهن از شاخص قدرت گیاهچه بالاتر (برابر 3/2) برخوردار بودند. در بذرهای تیمار شده با اسید بوریک شاخص قدرت گیاهچه در صورت افزایش غلظت بُر در محلول غذایی به بیش از 1% محدود شد. البته عملکرد گل در تیمارهای حاوی 5/1% سولفات آهن + 1% اسید بوریک، 5/1% و 2% سولفات آهن و 2% سولفات آهن + 1% اسید بوریک به‌ترتیب حدود 39%، 34%، 24% و 28% بیشتر از شاهد بود. اسانس روغنی در بین تیمارها از 1/0 میلی‌لیتر در مترمربع در دو تیمار 5/1% و 1% اسید بوریک تا 27/0 میلی‌لیتر در مترمربع در تیمار ترکیبی 5/1% سولفات آهن + 1% اسید بوریک از خود تغییر نشان داد. اما از نظر این صفت تیمار 2% سولفات آهن + 1% اسید بوریک با تولید 14/0 میلی‌لیتر اسانس در کلاس آماری پایین‌تری نسبت به دیگر تیمار ترکیبی قرار گرفت. بنابراین تیمار بذر با آهن و بُر می‌تواند به‌عنوان روشی برای بهبود عملکرد اسانس گل همیشه‌بهار توصیه شود.
مجید پوریوسف
چکیده
بهمنظور بررسی تغییرات عملکرد و اسانس رازیانه (Foeniculum vulgare Mill.) تحت شرایط تنش خشکی و زمان‌های مختلف برداشت، آزمایشی در بهار 1390 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان به اجرا درآمد. آزمایش به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. در این آزمایش تأثیر تنش خشکی در سه سطح شامل شاهد (آبیاری ...
بیشتر
بهمنظور بررسی تغییرات عملکرد و اسانس رازیانه (Foeniculum vulgare Mill.) تحت شرایط تنش خشکی و زمان‌های مختلف برداشت، آزمایشی در بهار 1390 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان به اجرا درآمد. آزمایش به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. در این آزمایش تأثیر تنش خشکی در سه سطح شامل شاهد (آبیاری کامل)، تنش خشکی در مراحل گلدهی و پرشدن دانه در کرت‌های اصلی و زمان برداشت در سه سطح شامل برداشت در مراحل خمیری نرم (محتوای رطوبت دانه 58%)، خمیری سخت (محتوای رطوبت دانه 37%) و رسیدگی کامل (محتوای رطوبت دانه 16%) در کرت‌های فرعی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که تأثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه، وزن هزاردانه، تعداد چترک در چتر، تعداد دانه در چترک، تعداد دانه در چتر، درصد و عملکرد اسانس معنی‌دار (05/0 ≤ p) بود. تمامی صفات مذکور تحت شرایط تنش خشکی به‌طور معنی‌داری (05/0 ≤ p) کاهش یافتند. بیشترین عملکرد دانه (63/1436 کیلوگرم در هکتار) و اسانس (54/34 کیلوگرم در هکتار) از تیمار شاهد (آبیاری کامل) و کمترین میزان صفات مذکور از تیمار تنش در مرحله پر شدن دانه حاصل شد. همچنین نتایج نشان داد که تأثیر زمان برداشت بر عملکرد دانه و اسانس، محتوای اسانس، وزن هزاردانه، تعداد دانه در چترک و تعداد دانه در چتر معنی‌دار (05/0 ≤ p) بود. بهطوری که بیشترین عملکرد دانه (75/1425 کیلوگرم در هکتار) از برداشت در مرحله رسیدگی کامل و کمترین آن (81/784 کیلوگرم در هکتار) از برداشت در مرحله خمیری نرم بدست آمد. بیشترین عملکرد اسانس (97/33 کیلوگرم در هکتار) نیز از برداشت در مرحله خمیری سخت بدست آمد که تفاوت معنی‌داری با مرحله رسیدگی کامل نداشت. با توجه به نتایج آزمایش چنین می‌توان استنباط کرد که رازیانه در مراحل رشد زایشی حساس به تنش خشکی بوده و عملکرد کمّی و کیفی آن تحت تأثیر زمان برداشت قرار می‌گیرد.
معصومه موقری؛ حسین ارزانی؛ علی طویلی؛ حسین آذرنیوند؛ محسن ساروی؛ مهدی فرح‌پور
چکیده
عدم شناخت کافی از توانمندی‌های مراتع باعث شده تا این منابع برای تولیدات دامی در حد زیادی مورد بهره‌برداری قرار گرفته و سایر مقوله‌های بهره‌برداری از نظر دور نگه داشته شوند. این در حالیست که کشور ایران با داشتن بیش از 8000 گونه گیاهی یکی از غنی‌ترین جوامع گیاهی دنیا را داراست و بخش عمده‌ای از این فلور غنی را گیاهان دارویی تشکیل می‌دهند. ...
بیشتر
عدم شناخت کافی از توانمندی‌های مراتع باعث شده تا این منابع برای تولیدات دامی در حد زیادی مورد بهره‌برداری قرار گرفته و سایر مقوله‌های بهره‌برداری از نظر دور نگه داشته شوند. این در حالیست که کشور ایران با داشتن بیش از 8000 گونه گیاهی یکی از غنی‌ترین جوامع گیاهی دنیا را داراست و بخش عمده‌ای از این فلور غنی را گیاهان دارویی تشکیل می‌دهند. حوزه آبخیز لاسم به‌دلیل تنوع گیاهی زیاد دارای قابلیت بالایی در زمینه گیاهان دارویی می‌باشد. به همین منظور شناسایی و تعیین شایستگی برای کاربری گیاهان دارویی این حوزه هدف این تحقیق قرار گرفت. نقشه نهایی شایستگی گیاهان دارویی در این حوزه از تلفیق دو معیار پوشش گیاهی و عوامل محیطی با بکارگیری سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) تهیه گردید. نمونه‌برداری در تیپ‌های گیاهی منطقه (به‌عنوان واحد کاری) به روش تصادفی با استقرار دو ترانسکت 100 متری عمود برهم و با اندازه‌گیری داده‌های حضور و عدم حضور گیاهان دارویی، درصد تاج پوشش، ترکیب و تولید گونه‌های دارویی در پلات‌های 1 مترمربعی انجام شد. از 120 گونه شناسایی شده در منطقه تعداد 58 گونه از 20 خانواده گیاهی با خاصیت دارویی شناسایی شدند. نتایج بررسی شایستگی گیاهان دارویی این حوزه نشان می‌دهد که حدود 6/10% منطقه (4/1071 هکتار) در طبقه شایستگی خوب (1S)، 1/28% منطقه (2841 هکتار) در طبقه شایستگی متوسط (2S)، 5/41% (5/4193 هکتار) در طبقه شایستگی ضعیف (3S) و 20% (8/2006 هکتار) از اراضی منطقه در طبقه غیرشایسته (N) قرار گرفتند. به‌طور کلی مهمترین عامل کاهش‌دهنده شایستگی مراتع حوزه آبخیز لاسم، شاخص اقتصادی تولید می‌باشد. همچنین با توجه به شرایط توپوگرافی این حوزه، شیب منطقه نیز در کاهش شایستگی مراتع منطقه نقش قابل ملاحظه‌ای داشت.
سهیل بازاری مقدم؛ مصطفی شریف روحانی؛ عیسی شریف‌پور؛ ذبیح‌ا... پژند؛ جلیل جلیل‌پور؛ مهدی معصوم‌زاده
چکیده
امروزه اهمیت استفاده از گیاهان دارویی در مبارزه با بیماری‌های عفونی و غیرعفونی کاملاً آشکار بوده و لزوم جایگزینی آنها با داروهای شیمیایی به‌ویژه در صنعت آبزی‌پروری ضروری به‌نظر می‌رسد. این مطالعه با هدف بررسی و تعیین غلظت کشندگی عصاره هیدروالکلی سیر (Allium sativum L.) در بچه تاسماهی ایرانی در راستای اجرای مطالعات کاربردی انجام شد. ...
بیشتر
امروزه اهمیت استفاده از گیاهان دارویی در مبارزه با بیماری‌های عفونی و غیرعفونی کاملاً آشکار بوده و لزوم جایگزینی آنها با داروهای شیمیایی به‌ویژه در صنعت آبزی‌پروری ضروری به‌نظر می‌رسد. این مطالعه با هدف بررسی و تعیین غلظت کشندگی عصاره هیدروالکلی سیر (Allium sativum L.) در بچه تاسماهی ایرانی در راستای اجرای مطالعات کاربردی انجام شد. این تحقیق بر روی بچه تاسماهیان ایرانی با میانگین وزنی 51/0 ± 22/3 گرم اجرا شد. بهمنظور مطالعه تأثیرات این عصاره‌ها، 240 عدد بچه تاسماهی در 7 تیمار و یک گروه شاهد (هر تیمار با سه تکرار) در نظر گرفته شد. طی مدت آزمایش، کلیه فاکتورهای فیزیکوشیمیایی آب نظیر درجه حرارت، اکسیژن محلول، pH، نیتریت، نیترات، آمونیوم، هدایت الکتریکی و سختی نیز در تیمارهای مختلف اندازه‌گیری شد. این آزمایش براساس روش O.E.C.D و در مدت زمان 96 ساعت اجرا گردید. بدین منظور با استفاده از روش محاسباتی Probit Analaysis، نسبت به ترسیم معادله خط رگرسیون و بعد تعیین مقادیر مختلف غلظت‌های کشنده اقدام گردید. در این تحقیق میزان LC10، LC50 و LC90 عصاره هیدروالکلی سیر به‌ترتیب معادل 91/909، 97/1279 و 52/1800 میلی‌گرم در لیتر تعیین شد. نتایج حاصل از بررسی میکروسکوپی بافت‌های آبشش در تیمارهای مختلف پس از انجام مراحل مختلف بافت‌شناسی، حکایت از وجود ضایعاتی نظیر پرخونی، هیپرپلازی، طویل شدن لاملای ثانویه، نکروز سلولی و چسبندگی لاملای ثانویه به همدیگر داشت.
ابراهیم شریفی عاشورآبادی؛ حسن روحی‌پور؛ محمدحسن عصاره؛ سیدرضا طبایی عقدائی؛ محمدحسین لباسچی؛ بهروز نادری
چکیده
بهمنظور تعیین نیاز آبی گل محمدی (Rosa damascena Mill.)، آزمایشی در سال 1391 با استفاده از لایسیمترهای تحقیقاتی مرکز تحقیقات البرز، واقع در جنوب شهرستان کرج انجام شد. بدین منظور از لایسیمترهای زهکش‌دار که در آن یک گیاه بالغ از گل محمدی قرار داشت، استفاده گردید. لایسیمترهای مشابه‌ای نیز به کشت گیاه مرجع یونجه و همچنین بدون گیاه و دارای ...
بیشتر
بهمنظور تعیین نیاز آبی گل محمدی (Rosa damascena Mill.)، آزمایشی در سال 1391 با استفاده از لایسیمترهای تحقیقاتی مرکز تحقیقات البرز، واقع در جنوب شهرستان کرج انجام شد. بدین منظور از لایسیمترهای زهکش‌دار که در آن یک گیاه بالغ از گل محمدی قرار داشت، استفاده گردید. لایسیمترهای مشابه‌ای نیز به کشت گیاه مرجع یونجه و همچنین بدون گیاه و دارای خاک اختصاص داده شد. آبیاری کلیه لایسیمترها، براساس نمونه‌برداری و اندازه‌گیری وزن تر و خشک نمونه خاک بود و به‌نحوی تنظیم گردید که در حد ظرفیت زراعی باشد. میزان آب ورودی از طریق حجمی اعمال شد و آب خارج شده از هر لایسیمتر نیز در مخازن جداگانه جمع‌آوری و اندازه‌گیری شد. ویژگی‌های مورد مطالعه شامل میزان تبخیر و تعرق گل محمدی و گیاه مرجع یونجه بود. ضرایب گیاهی گل محمدی در طول دوره رشد گیاه از نسبت تبخیر و تعرق گل محمدی به گیاه مرجع یونجه بدست آمد. بهمنظور مقایسه روشهای مستقیم و غیرمستقیم در برآورد تبخیر و تعرق گیاه مرجع، از روشهای محاسباتی بلینی کریدل و پنمن مانتیث اصلاح شده توسط فائو استفاده گردید. طبق نتایج بدست آمده، میزان کارایی مصرف آب گل محمدی 18/2 گرم در لیتر و نسبت تعرق برابر با 46/0 لیتر محاسبه شد. میزان تبخیر و تعرق گل محمدی از اول فروردین‌ماه تا اتمام گلدهی با دریافت 820 درجه روز رشد معادل 5/111 میلی‌متر برآورد شد. میزان تبخیر و تعرق گل محمدی تا انتهای دوره رشد با دریافت 3740 درجه روز رشد، معادل 1147 میلی‌متر بود. میزان تبخیر و تعرق گیاه مرجع، با استفاده از لایسیمتر 1247 میلی‌متر تعیین شد، که پس از دریافت حرارتی معادل 8/3832 درجه روز رشد قابل مشاهده بود. این در حالیست که در روشهای محاسباتی مانند بلینی کریدل و پنمن مانتیث اصلاح شده توسط فائو، میزان تبخیر و تعرق گیاه مرجع به‌ترتیب 1392 و 7/1159 میلی‌متر برآورد شد. به بیان دیگر در روشهای لایسیمتری و محاسباتی برآورد مشابهی از تبخیر و تعرق گیاه مرجع ارائه گردید.
قاسم حسین طلایی؛ مجید امینی دهقی
چکیده
بهمنظور بررسی تأثیر کودهای زیستی و شیمیایی بر عملکرد کمّی و کیفی گیاه دارویی زیره سبز (Cuminum cyminum L.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل با چهار فاکتور شامل کود فسفات زیستی (تلقیح و عدم تلقیح)، کود شیمیایی فسفر (0، 40 و 80 کیلوگرم در هکتار)، کود زیستی نیتروکسین (تلقیح و عدم تلقیح) و کود شیمیایی نیتروژن (0، 25 و 50 کیلوگرم در هکتار) در قالب طرح پایه ...
بیشتر
بهمنظور بررسی تأثیر کودهای زیستی و شیمیایی بر عملکرد کمّی و کیفی گیاه دارویی زیره سبز (Cuminum cyminum L.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل با چهار فاکتور شامل کود فسفات زیستی (تلقیح و عدم تلقیح)، کود شیمیایی فسفر (0، 40 و 80 کیلوگرم در هکتار)، کود زیستی نیتروکسین (تلقیح و عدم تلقیح) و کود شیمیایی نیتروژن (0، 25 و 50 کیلوگرم در هکتار) در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سی و شش تیمار و سه تکرار در سال زراعی 90-1389 در مزرعه تحقیقاتی گیاهان دارویی دانشگاه شاهد تهران اجرا شد. در این آزمایش صفات تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر، وزن هزاردانه، تعداد ساقه فرعی، ارتفاع بوته، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، شاخص برداشت، درصد اسانس و عملکرد اسانس مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست‌آمده حکایت از آن داشت که بین تیمارهای کودی از نظر تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، شاخص برداشت و عملکرد اسانس اختلاف معنی‌داری در سطح 1% وجود دارد. تیمار تلقیح با کود فسفات زیستی، 40 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی فسفر، تلقیح با کود زیستی نیتروکسین و 25 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی نیتروژن با تولید 73/29 عدد چتر در بوته، 1/11 عدد دانه در چتر، 245 گرم در مترمربع عملکرد بیولوژیک، 3/101 گرم در مترمربع عملکرد دانه، 22/47% شاخص برداشت و 96/2 گرم در مترمربع عملکرد اسانس بیشترین مقدار را در مقایسه با سایر تیمارهای کودی داشت و کمترین مقدار صفات مورد مطالعه در تیمار شاهد بدست آمد.
لیلا رازقی؛ مجید عزیزی؛ سید مهدی زیارت‌نیا؛ عبدالرضا باقری؛ سیدحسین نعمتی
چکیده
کرفس کوهی (Kelussia odoratissima Mozaff.) از تیره چتریان از گونه‌های شناخته شده دارویی بومی مراتع ایران بوده که تاکنون وجود آن در سایر مناطق جهان گزارش نشده‌است. به‌دلیل برداشت بی‌رویه آن در اوایل دوره رویشی و زمان نسبتاً زیاد مورد نیاز برای استقرار و تولید بذر، این گیاه فرصت تجدید حیات و تولید بذر را نداشته و به همین دلیل از گیاهان در ...
بیشتر
کرفس کوهی (Kelussia odoratissima Mozaff.) از تیره چتریان از گونه‌های شناخته شده دارویی بومی مراتع ایران بوده که تاکنون وجود آن در سایر مناطق جهان گزارش نشده‌است. به‌دلیل برداشت بی‌رویه آن در اوایل دوره رویشی و زمان نسبتاً زیاد مورد نیاز برای استقرار و تولید بذر، این گیاه فرصت تجدید حیات و تولید بذر را نداشته و به همین دلیل از گیاهان در معرض انقراض ایران محسوب می‌شود. پیشرفت‌های صورت گرفته در زمینه کشت بافت می‌توانند کارآیی بسیاری در تکثیر گیاهان در معرض خطر انقراض و همچنین افزایش توان ژنتیکی گیاهان دارویی داشته باشند. بهمنظور بررسی تأثیر تیمارهای هورمونی بر القای کالوس از گیاهچه‌های استریل ریزنمونه تهیه گردید. تیمارها شامل محیط کشت پایه MS به همراه سطوح مختلف هورمون [2-4-D (5/0، 1 و 2 یا a1، a2، a3) + Kin (0، 5/0 و 1 یا b1، b2، b3)] و محیط کشت پایه MS به همراه [NAA (5/0، 1 و 2 یا a4، a5، a6) + BA (0، 5/0 و 1 یا b4، b5، b6)] بود. پس از یک ماه میزان رشد، وزن و درصد کال‌زایی اندازه‌گیری و مقایسه شد. با در نظر گرفتن صفات فوق بیشترین اندازه کالوس (41/6 میلی‌متر) و بیشترین درصد کال‌زایی (93%) در غلظت [(mgl-15/0) Kin + (mgl-12) 2,4-D] و بیشترین وزن کالوس (1408/0 گرم) در غلظت [(mgl-11) NAA + (mgl-15/0) BA] بدست آمد. سپس بهمنظور بررسی کالوس‌ها در شرایط محیط مایع و ایجاد سوسپانسیون سلولی، ترکیب‌های هورمونی برگزیده [(2)2-4-D + (5/0) Kin] و [(2) NAA + (5/0) BA] در دو محیط MS و B5 با سه سطح آنتی‌اکسیدان (PVP، PVPP و PVP + PVPP) جمعاً 12 تیمار در 4 هفته متوالی ارزیابی شدند. نتایج تفاوت معنی‌داری را در سطح 5% بین عوامل مؤثر بر وزن خشک سلول نشان داد، در حالی‌که این عوامل بر روی وزن تر تأثیر معنی‌داری نداشتند. بیشترین وزن تر و خشک مربوط به محیط B5 با PVP (1/0) به میزان 6940/1 گرم بود. وزن تر و خشک سلول در طی هفته‌های متوالی روند افزایشی را نشان داد.
محمدعلی علیزاده؛ حامد خاموشی؛ علی‌اشرف جعفری؛ جهانفر دانشیان
چکیده
بذر 8 جمعیت بابونه از 3 گونه Anthemis pseudocotula Boiss.، A. tinctoria L. و A. triumfettii L. All. به‌صورت تک‌بوته در دو تاریخ اردیبهشت و تیر سال 1390 کشت گردید. طرح کرت‌های خرد شده با سه تکرار و منظور نمودن تاریخ کشت به‌عنوان فاکتور اصلی و جمعیت به‌عنوان فاکتور فرعی بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی مورد استفاده قرار گرفت. هر واحد آزمایشی 6 ...
بیشتر
بذر 8 جمعیت بابونه از 3 گونه Anthemis pseudocotula Boiss.، A. tinctoria L. و A. triumfettii L. All. به‌صورت تک‌بوته در دو تاریخ اردیبهشت و تیر سال 1390 کشت گردید. طرح کرت‌های خرد شده با سه تکرار و منظور نمودن تاریخ کشت به‌عنوان فاکتور اصلی و جمعیت به‌عنوان فاکتور فرعی بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی مورد استفاده قرار گرفت. هر واحد آزمایشی 6 ردیف با فاصله 50 سانتی‌متر و 10 بوته در هر ردیف با فاصله 40 سانتی‌متر را شامل بود. در طول دوره رشد صفات طول و عرض تاج پوشش، ارتفاع گیاه، تعداد گل و عملکرد سرشاخه تر و خشک و درصد اسانس جمعیت‌های 3 گونه اندازه‌گیری شد. نتایج تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که تفاوت بین تاریخهای کشت (p < 0.05)، جمعیت‌ها و اثر متقابل جمعیت در تاریخ کشت معنی‌دار (p < 0.01) بود. مقایسه میانگین صفات نشان داد که گونه Anthemis pseudocotula از نظر صفات طول و عرض تاج پوشش، ارتفاع گیاه و تعداد گل نسبت به میانگین دو گونه دیگر برتری داشت. مقایسه میانگین بین جمعیت‌ها نشان داد که جمعیت 20172 (گلستان) در بیشتر صفات رویشی از گونه Anthemis pseudocotula از دو جمعیت 20137-گلستان و 20171-یزد برتر بود. ولی جمعیت‌های گونه Anthemis tinctoria از نظر صفات رویشی و زایشی تفاوت معنی‌داری نداشت. با محاسبه درجه حرارت تجمعی رشد روزانه بین گونه‌ها و جمعیت‌های آنها مشخص شد که درجه حرارت رشد روزانه گونه Anthemis pseudocotula کمتر از دو گونه دیگر بود، بنابراین زودتر از آنها به گل رفت. بازده یا درصد اسانس گونه A.tinctoria از نظر کمّی بیشتر از بازده اسانس Anthemis triumfettii و Anthemis pseudocotula بود.
مرجان حشمتی؛ محمدرضا جلالی ندوشن؛ شهرزاد فخریه
چکیده
بهمنظور ارزیابی اثر عصاره آبی آلوئهورا (Aloe vera L.) در حیات سلول‌های عصبی حرکتی، بیان گیرنده مرگ (P75NTR و نوروتروفینمنتج از مغز) BDNF مورد بررسی قرار گرفت. 24 موش بزرگ بالغ ماده نژاد اسپراگ داولی از انستیتو رازی تهیه شد. حیوانات به 4 گروه: 1- لامینکتومی (مهره 11-9 پشتی) و تزریق عصاره آبی آلوئهورا، 2- لامینکتومی و تزریق عصاره ...
بیشتر
بهمنظور ارزیابی اثر عصاره آبی آلوئهورا (Aloe vera L.) در حیات سلول‌های عصبی حرکتی، بیان گیرنده مرگ (P75NTR و نوروتروفینمنتج از مغز) BDNF مورد بررسی قرار گرفت. 24 موش بزرگ بالغ ماده نژاد اسپراگ داولی از انستیتو رازی تهیه شد. حیوانات به 4 گروه: 1- لامینکتومی (مهره 11-9 پشتی) و تزریق عصاره آبی آلوئهورا، 2- لامینکتومی و تزریق عصاره آبی آلوئهورا به همراه فشار بر نخاع، 3- لامینکتومی و تزریق سرم فیزیولوژی و 4- لامینکتومی و تزریق سرم فیزیولوژی به همراه اعمال فشار بر نخاع تقسیم شدند. تزریقات روزانه و داخل صفاقی به مدت 4 هفته انجام گردید. پس از گذشت 4 هفته موش‌ها کشته شدند. شمارش سلول‌های عصبی حرکتی نخاع و مورفومتری انجام شد. بیان گیرنده P75NTR و BDNF به روش ایمنوهیستوشیمیایی بررسی شد. نتایج مطالعات شمارش سلول‌های عصبی حرکتی نخاع و مورفومتری، حکایت از کاهش به همراه خونریزی و ایجاد حفره در لابه‌لای سلول‌های بافت نخاع بدنبال فشار مکانیکی داشت. عصاره آبی آلوئهورا سبب کاهش مرگ سلول‌های عصبی حرکتی (p ≤ 0.05) به همراه افزایش بیان BDNF گردید (p ≤ 0.05)؛ باوجود افزایش بیان گیرنده P75NTR در گروه دوم، سبب کاهش معنی‌دار مرگ سلول‌های عصبی گردید (p ≤ 0.05) که می‌تواند ناشی از نقش دوگانه گیرنده و خواص متعدد و متنوع گیاه آلوئهورا باشد. البته اثر ایمنو مدولاتوری نیز به‌گونه‌ای نقش متعدد آلوئهورا و حیات یا مرگ سلول‌های عصبی در زمان‌های مختلف نقش دوگانه گیرنده P75NTR را همانند نتایج تحقیق حاضر مطرح می‌کند.
ساسان زندی اصفهان؛ فیروزه سقایی؛ عبدالله قاسمی پیربلوطی؛ احسان زندی اصفهان
چکیده
استفاده از داروهای ضددرد و ضدالتهاب در طب بالینی ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. از طرف دیگر، مصرف روزافزون داروهای شیمیایی، عوارض جانبی متعددی را به همراه دارد که بعضاً می‌تواند از خود بیماری خطرناک‌تر باشد؛ بنابراین تحقیق درباره خواص دارویی گیاهان برای کشف داروهایی با اثر مشابه و حتی بهتر از داروهای شیمیایی با عوارض جانبی کمتر ...
بیشتر
استفاده از داروهای ضددرد و ضدالتهاب در طب بالینی ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. از طرف دیگر، مصرف روزافزون داروهای شیمیایی، عوارض جانبی متعددی را به همراه دارد که بعضاً می‌تواند از خود بیماری خطرناک‌تر باشد؛ بنابراین تحقیق درباره خواص دارویی گیاهان برای کشف داروهایی با اثر مشابه و حتی بهتر از داروهای شیمیایی با عوارض جانبی کمتر از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین منظور در این تحقیق از عصاره الکلی بخش‌های هوایی گیاه دارویی آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak) استفاده شد. در این آزمایش از 75 سر موش سوری نر با وزن تقریبی30-20 گرم که در 15 گروه 5تایی تقسیم شدند، استفاده شد. روش بررسی شامل آزمون رایزینگ و فرمالین برای بررسی اثرات ضددرد و آزمون گزیلن برای بررسی اثرات ضدالتهاب بود. عصاره در دوزهای 400، 600 و 800 میلی‌گرم بر کیلوگرم مورد آزمایش قرار گرفت. از نرمال سالین به‌عنوان محلول خنثی و از داروی مورفین با دوز 10 میلی‌گرم بر کیلوگرم برای کنترل مثبت در آزمون درد و از دگزامتازون با دوز 10 میلی‌گرم بر کیلوگرم در آزمون التهاب استفاده شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS تجزیه و مقایسه میانگین‌ها با آزمون چنددامنه‌ای دانکن انجام شد. براساس نتایج بدست‌آمده، عصاره الکلی آویشن دنایی اثرات ضددردی را در آزمون رایزینگ نشان داد. همچنین، اثرات ضددردی گیاه، در فاز اول آزمون فرمالین معنی‌دار نبود ولی در فاز دوم معنی‌دار شد. بهطوری که عصاره الکلی آویشن دنایی در دوز 800 میلی‌گرم بر کیلوگرم اثرات نسبی ضدالتهابی نشان داد. نتیجه کلی تحقیق حکایت از آن داشت که آثار ضددردی عصاره الکلی آویشن دنایی احتمالاً ناشی از ترکیب‌های پارا-سایمن، بتا-کاریوفیلین، کارواکرول و به‌خصوص تیمول می‌باشد. البته تأیید قطعی اثرات ضدالتهابی گیاه نیاز به افزایش دوز و بررسی اثرات ضدالتهابی از طریق آزمون‌های دیگر دارد.
یعقوب آقایی نوروزلو؛ محمدحسین میرجلیلی؛ وحیده ناظری؛ علیرضا مشرفی عراقی
چکیده
گیاه چای کوهی با نام علمی Stachys lavandulifolia Vahl. یکی از 34 گونه مختلف جنس Stachys است که در کشور ایران رویش طبیعی دارد. در این پژوهش پس از شناسایی رویشگاه‌های این گونه در چهار منطقه از استان آذربایجان‌غربی، دو منطقه از استان آذربایجان‌شرقی، یک منطقه از استان البرز و یک منطقه از استان کردستان، از هر رویشگاه ده نمونه کامل گیاهی در زمان ...
بیشتر
گیاه چای کوهی با نام علمی Stachys lavandulifolia Vahl. یکی از 34 گونه مختلف جنس Stachys است که در کشور ایران رویش طبیعی دارد. در این پژوهش پس از شناسایی رویشگاه‌های این گونه در چهار منطقه از استان آذربایجان‌غربی، دو منطقه از استان آذربایجان‌شرقی، یک منطقه از استان البرز و یک منطقه از استان کردستان، از هر رویشگاه ده نمونه کامل گیاهی در زمان گلدهی برای ارزیابی ریخت‌شناسی و سرشاخه‌های گلدار برای استخراج اسانس جمع‌آوری شد. مشخصات جغرافیایی و اقلیمی مربوط به هر رویشگاه یادداشت‌برداری گردید و از هر رویشگاه یک نمونه خاک برای ارزیابی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک نمونه‌گیری شد. خصوصیات رویشی و زایشی هر جمعیت به‌علاوه میزان اسانس گونه مورد مطالعه در هر رویشگاه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست‌آمده با استفاده از نرم‌افزارهای آماری SPSS و SAS تجزیه آماری شد و همبستگی بین صفات ارزیابی شده و میزان اسانس تعیین گردید. تجزیه خوشه‌ای، صفات ارزیابی شده جمعیت‌های مورد مطالعه را در دو گروه مجزا قرار داد. جمعیت‌های جمع‌آوری شده از استان آذربایجان‌شرقی (عجب‌شیر و آذرشهر) در یک گروه و جمعیت‌های جمع‌آوری شده از استان‌های آذربایجان‌غربی، البرز و کردستان در گروهی دیگر قرار گرفتند. تفاوت این دو گروه در جدا شدن از هم را می‌توان به شرایط اقلیمی مختلف در این رویشگاه‌ها و سازگاری این گونه به شرایط مختلف محیطی در این رویشگاه‌ها نسبت داد. در نهایت جمعیت موجود در رویشگاه آذرشهر به‌دلیل داشتن خصوصیات رویشی و زایشی بهتر و بازده بالای تولید اسانس نسبت به جمعیت‌های دیگر می‌تواند در برنامه‌های به‌نژادی یا برای کشت و تولید مورد توجه قرار گیرد.
علی‌اکبر زارع؛ محمدجعفر ملکوتی؛ حسین‌علی بهرامی؛ فاطمه سفیدکن؛ رضا شاه‌حسینی
چکیده
به‌لیمو (Lippia citriodora H. B. et K.) از گیاهان دارویی ارزشمندی است که اسانس به‌عنوان عمده‌ترین ترکیب شیمیایی آن دارای ترکیب‌های مؤثره‌ای نظیر نرال و ژرانیال بوده و به‌صورت خام و فرآوری شده کاربرد وسیعی در صنایع دارویی، غذایی، آرایشی و بهداشتی دارد. در گیاهان دارویی تغذیه متناسب و بهینه با استفاده از نهاده‌های شیمیایی و زیستی تأثیر چشمگیری ...
بیشتر
به‌لیمو (Lippia citriodora H. B. et K.) از گیاهان دارویی ارزشمندی است که اسانس به‌عنوان عمده‌ترین ترکیب شیمیایی آن دارای ترکیب‌های مؤثره‌ای نظیر نرال و ژرانیال بوده و به‌صورت خام و فرآوری شده کاربرد وسیعی در صنایع دارویی، غذایی، آرایشی و بهداشتی دارد. در گیاهان دارویی تغذیه متناسب و بهینه با استفاده از نهاده‌های شیمیایی و زیستی تأثیر چشمگیری بر عملکرد و شاخص‌های فیتوشیمیایی مرتبط با عملکرد دارد. این پژوهش با هدف بررسی اثر مصرف متعادل کود (کوددهی براساس نتایج آزمون خاک) و پلیمر سوپرجاذب بر عملکرد و ترکیب‌های شیمیایی گیاه به‌لیمو در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با هفت تیمار و سه تکرار بشرح: T1: بدون کوددهی (شاهد)، T2: کوددهی براساس عرف زارع، T3: کوددهی براساس مصرف متعادل کود یا همان تجزیه خاک، T4: کود زیستی، T5: تیمار دوم + کود زیستی، T6: تیمار سوم + کود زیستی و T7: تیمار سوم + کود زیستی + پلیمر سوپرجاذب در دانشگاه تربیت مدرس در شرایط گلخانه انجام شد. نتایج این پژوهش نشان داد که بین تیمارها از لحاظ کلیه پارامترها در سطح 1% اختلاف معنی‌دار وجود داشت. کمترین و بیشترین عملکرد تر گیاه به‌ترتیب مربوط به تیمارهای شاهد (6410 کیلوگرم در هکتار) و تیمار مصرف متعادل کود + کود زیستی + پلیمر سوپرجاذب (15435 کیلوگرم در هکتار) بود. به همین روال حداقل و حداکثر عملکرد برگ خشک در تیمارهای شاهد (702 کیلوگرم در هکتار) و تیمار مصرف متعادل کود + کود زیستی + پلیمر سوپرجاذب (1503 کیلوگرم در هکتار) بدست آمد. البته کمترین و بیشترین میزان اسانس در تیمارهای شاهد (4/7 کیلوگرم در هکتار) و تیمار مصرف متعادل کود + کود زیستی (5/20 کیلوگرم در هکتار) حاصل شد. از نظر مجموع ترکیب‌های اصلی ژرانیال و نرال تیمارهای شاهد و مصرف متعادل کود + کود زیستی به‌ترتیب با کسب مقادیر 2/41% و 27/52%، کمترین و بیشترین میزان را به خود اختصاص دادند.
