همکاری با انجمن علمی گیاهان دارویی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه علوم باغبانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج

2 دانشیار، گروه علوم باغبانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج

3 دانشیار، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

چکیده

در این پژوهش به‌منظور بررسی تأثیر برخی از عوامل محیطی بر کمّیت و کیفیت اسانس گیاه نوروزک (Salvia leriifolia Benth.)، دوازده جمعیت از این گیاه از مناطق مختلف رویشگاهی آن جمع‌آوری شد. اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب توسط دستگاه کلونجر طبق فارموکوپه بریتانیا از سرشاخه‌های گلدار خشک شده انجام شد. ترکیب‌های شیمیایی اسانس‌ها با استفاده از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگراف متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) جداسازی، شناسایی و تعیین مقدار گردیدند. به‌منظور بررسی اثر برخی عوامل محیطی بر میزان اسانس و ترکیب‌های اصلی سازنده تیپ‌های شیمیایی از تجزیه همبستگی کانونیک توسط نرم‌افزار آماری SAS v. 9.1 استفاده شد. نتایج حاصل نشان داد که میانگین بازده اسانس 5/1-7/0 درصد به‌ترتیب مربوط به جمعیت طبس سبزوار و بجستان بود. در مجموع، در اسانس‌های مورد مطالعه 22 ترکیب شناسایی شد که از میان این ترکیب‌ها سه ترکیب جونیپر کامفور (9/39-12%)، 1،8-سینئول (21-6/3%)، بتا-پینن (1/18-7/8%) و آلفا-پینن (10-4/4%) در میان جمعیت‌های مختلف از غلظت بالایی برخوردار بودند. تجزیه همبستگی چندگانه بین 8 ترکیب شیمیایی و 9 عامل محیطی نشان داد که شش متغیر اول کانونیک دارای همبستگی کانونیک قابل توجه و معنی‌دار بودند. ضرایب همبستگی کانونیک اولین متغیر نشان داد که میزان بالای آلفا-پینن و بتا-پینن و درصد کم دلتا-کادینول با مقدار کم کلسیم و پتاسیم خاک رابطه مستقیم و مثبتی دارند. به عبارت دیگر، کاشت گیاه نوروزک در خاک‌های غنی از کلسیم و پتاسیم باعث افزایش دلتا-کادینول موجود در اسانس شده و در عین حال میزان آلفا-پینن و بتا-پینن موجود در اسانس را کاهش می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

- امیدبیگی، ر. 1384. تولید و فرآوری گیاهان دارویی (جلد اول). انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد، 347 صفحه.
- قهرمان، ا.، 1373. کورموفیت‌های ایران (جلد سوم). مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 743 صفحه.
- میرزا، م.، سفیدکن، ف و احمدی، ل.، 1375. اسانس‌های طبیعی (استخراج، شاسایی کمّی و کیفی کاربردی). انتشارات مؤسسه جنگلها و مراتع، تهران، 205 صفحه.
- Bagci, E., Vural, M., Dirmenci, T., Bruehl, L. and Aitzetmullerd, K., 2004. Fatty acid and tocochromanol patterns of some Salvia species. Verlag der Zeitschrift für Naturforschung, 59: 305-309.
- Carrer, R.P., Vanderlinde, R., Dutra, S., Marcon, A. and Echeverrigaray, S., 2007. Essential oil variation among Brazilian accessions of Salvia guaranitica L. Flavour and Fragrance Journal, 22(5): 430-434.
- Chalabian, F., Monfared, A., Larijani, K. and Saldoosi, S., 2006. Comparison of the essential oils of Chenopodium botrys L., Ferulago subvelutina Rech.F., Rosa gallica L. and antimicrobial activity of the oils against some microbes. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 22(2): 146-154.
- Curado, M.A., Oliveira, C.B.A., Jesus, J.G., Santos, S.C., Seraphin, J.C. and Ferri, P.H., 2006. Environmental factors influence on chemical polymorphism of the essential oils of Lychnophora ericoides. Phytochemistry, 67(21): 2363-2369.
- Davies, N.W., 1990. Gas chromatographic retention indices of monoterpenes and sesquiterpenes on methyl silicon and Carbowax 20M phases. Journal of Chromatography A, 503: 1-24.
- Demirci, B., Baser, K.H.C., Yildiz, B. and Bahçecioglu, Z., 2003. Composition of the essential oils of six endemic Salvia spp. from Turkey. Flavour and Fragrance Journal, 18(2): 116-121.
- Foster, S. and Tyler, V.M., 2004. Tyler’s Honest Herbal. The Haworth Press, 453p.
- Haider, F., Dwivedi, P., Singh, S., Naqvi, A.A. and Bagchi, G., 2004. Influence of transplanting time on essential oil yield and composition in Artemisia annua plants grown under the climatic conditions of sub-tropical North India. Flavour and Fragrance Journal, 19: 51-53.
- Heywood, V.H., 2002. The Conservation of genetic and chemical diversity in medicinal and aromatic plants: 13-22. In: Sener, B., (Ed.). Biodiversity: Biomolecular Aspects of Biodiversity and Innovative Utilization. Kluwer Academic Plenum Publishers, New York, 426p.
- Jamshidi, A.M., Aminzadeh, M., Azarnivand, H. and Abedi, M., 2006. Effect of evaluation for quality and quantity of essential oil Thymus kotschyanus (Damavand-Tar). Journal of Medicinal Plants, 5(15): 17-22.
- Jochum, G.M., Mudge, K.W. and Thomas, R.B., 2007. Elevated temperatures increase leaf senescence and root secondary metabolite concentrations in the understory herb Panax quinquefolius (Araliaceae). American Journal of Botany, 94(5): 819-826.
- Karousou, R., Koureas, D.N. and Kokkini, S., 2005. Essential oil composition is related to the natural habitats: Coridothymus capitatus and Satureja thymbra in natura 2000 sites of Crete. Phytochemistry, 66(22): 2668-2673.
- Kustrok, D. and Pepeljnjak, S., 1998. Antimicrobial activity of dalmatian sage oil from different region of the Yugoslav adriatic coast. Acta Pharmaceutica Jugoslavica, 39(3): 209-213.
- Loizze, M.R., Menchini, F., Tundis, R., Bonesi, M., Cenforti, F., Nadjafi, F., Statti, G.A., Frega, N.G. and Menchini, F., 2009. In vitro biological activity of Salvia leriifolia Benth. essential oil relevant to the treatment of Alzheimer's disease. Journal of oleo science, 58(8): 443-446.
- Loziene, K., Vaiciuniene, J. and Venskutonis, P.R., 2003. Chemical composition of the essential oil of different varieties of thyme (Thymus pulegioides) growing wild in Lithuania. Biochemical Systematics and Ecology, 31(3): 249-259.
- Lusia, J., Peñuelas, J., Alessio, G.A. and Estiarte, M., 2006. Seasonal contrasting changes of foliar concentrations of terpenes and other volatile organic compound in four dominant species of a Mediterranean shrubland submitted to a field experimental drought and warming. Physiologia Plantarum, 127(4): 632-649.
- Menezes, I.A.C., Marques, M.S., Santos, T.C., Dias, K.S., Silva, A.B.L., Mello, I.C.M., Lisboa, A.C.C.D., Alves, P.B., Cavalcanti, S.C.H., Marçal, R.M. and Antoniolli, A.R., 2007. Antinociceptive effect and acute toxicity of the essential oil of Hyptis fruticosa in mice. Fitoterapia, 78(3): 192-195.
- Mirza, M. and Ahmadi, L., 2000. Composition of the essential oil of Salvia atropatana Bunge. Journal of Essential Oil Research, 12(5): 575-576.
- Mirza, M. and Sefidkon, F., 1999. Essential oil composition of two Salvia species from Iran, Salvia nemorosa L. and Salvia reuterana Boiss. Flavour and Fragrance Journal, 14(4): 230-232.
- Monfared, A. and Ghorbanli, M., 2010. Composition of the essential oils of Salvia leriifolia Benth. growing wild in around of two mine in Iran. Research Journal of Phytochemistry, 4: 13-17.
- Mozaffarian, V., 2007. A Dictionary of Iranian Plant Names. Farhang Moaser, Tehran, Iran, 746p.
- Rechinger, K.H., 1982. Flora Iranica. Vol. 150. Akademische Druck-und Verlagsanstalt, Graz, 462p.
- Rustaiyan, A., Masoudi, Sh., Monfared, A. and Komeilizadeh, H., 1999. Volatile constituents of three Salvia species grown wild in Iran. Flavour and Fragrance Journal, 14(5): 276-278.
- Sefidkon, F. and Mirza, M., 1999. Chemical composition of the essential oils of two Salvia species from Iran, Salvia virgata Jacq. and Salvia syriaca L. Flavour and Fragrance Journal, 14: 45-46.
- Sharma, S., 1996. Applied Multivariate Techniques. John Wiley and Sones, Inc., USA, 512p.
- Shibamoto, T., 1987. Retention indices in essential oil analysis: 259-275. In: Sandra, P. and Bichi, C., (Eds.). Capillary Gas Chromatography in Essential Oil Analysis. Alfred Heuthig: New York, 435p.
- Shokrpour M., Mohammadi, S.A., Moghaddam, M., Ziai, S.A. and Javanshir, A., 2008. Analysis of morphologic association, phytochemical and AFLP markers in milk thistle (Silybum marianum L.). Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 24(3): 278-292.
- Steinegger, E. and Nsel, R.H., 1988. Lehrbuch der Pharmakognosie (Vol. 4). The Berlin Press, 345p.
- Tetenyi, P., 2002. Chemical variation in medicinal and aromatic plant. Acta Horticulturae, 576: 15-21.
- Topcuu, G., 2006. Bioactive triterpenoids from Salvia species. Journal of Natural Products, 69(3): 482-487.
- Yavari, A.R., Nazer, V., Sefidkon, F. and Hassani, M.E., 2010. Evaluation of some ecological factors, morphological traits and essential oil productivity of Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 26(2): 227-238.
- Zargari, A., 1993. Medicinal Plants (Vol 4). Tehran University Press, Tehran, 923p.