همکاری با انجمن علمی گیاهان دارویی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه علوم باغبانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج

2 استادیار، گروه مهندسی کشاورزی، پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

3 دانشیار، گروه علوم باغبانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج

چکیده

گیاه چای کوهی با نام علمی Stachys lavandulifolia Vahl. یکی از 34 گونه مختلف جنس Stachys است که در کشور ایران رویش طبیعی دارد. در این پژوهش پس از شناسایی رویشگاه‌های این گونه در چهار منطقه از استان آذربایجان‌غربی، دو منطقه از استان آذربایجان‌شرقی، یک منطقه از استان البرز و یک منطقه از استان کردستان، از هر رویشگاه ده نمونه کامل گیاهی در زمان گلدهی برای ارزیابی ریخت‌شناسی و سرشاخه‌های گلدار برای استخراج اسانس جمع‌آوری شد. مشخصات جغرافیایی و اقلیمی مربوط به هر رویشگاه یادداشت‌برداری گردید و از هر رویشگاه یک نمونه خاک برای ارزیابی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک نمونه‌گیری شد. خصوصیات رویشی و زایشی هر جمعیت به‌علاوه میزان اسانس گونه مورد مطالعه در هر رویشگاه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست‌آمده با استفاده از نرم‌افزارهای آماری SPSS و SAS تجزیه آماری شد و همبستگی بین صفات ارزیابی شده و میزان اسانس تعیین گردید. تجزیه خوشه‌ای، صفات ارزیابی شده جمعیت‌های مورد مطالعه را در دو گروه مجزا قرار داد. جمعیت‌های جمع‌آوری شده از استان آذربایجان‌شرقی (عجب‌شیر و آذرشهر) در یک گروه و جمعیت‌های جمع‌آوری شده از استان‌های آذربایجان‌غربی، البرز و کردستان در گروهی دیگر قرار گرفتند. تفاوت این دو گروه در جدا شدن از هم را می‌توان به شرایط اقلیمی مختلف در این رویشگاه‌ها و سازگاری این گونه به شرایط مختلف محیطی در این رویشگاه‌ها نسبت داد. در نهایت جمعیت موجود در رویشگاه آذرشهر به‌دلیل داشتن خصوصیات رویشی و زایشی بهتر و بازده بالای تولید اسانس نسبت به جمعیت‌های دیگر می‌تواند در برنامه‌های به‌نژادی یا برای کشت و تولید مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

- ابراهیم‌پور، ف. و عیدی‌زاده، خ.، 1388. گیاهان دارویی. انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران، 178 صفحه.
- امیدبیگی، ر.، 1387. تولید و فرآوری گیاهان دارویی (جلد سوم). انشارات آستان قدس رضوی، مشهد، 397 صفحه.
- امیدبیگی، ر.، 1388. تولید و فرآوری گیاهان دارویی (جلد اول). انشارات آستان قدس رضوی، مشهد، 347 صفحه.
- بقالیان، ک. و نقدی بادی، ح.، 1379. گیاهان اسانس‌دار: گیاه‌شناسی، فیزیولوژی، شیمی، ژنتیک بیوتکنولوژی، تجارت جهانی،.... انتشارات اندرز تهران، 248 صفحه.
- سفیدکن، ف. و رحیمی بیدگلی، ع.، 1381. بررسی تغییرات کمّی و کیفی اسانس آویشن کوهی (Thymus kotschyanus) در دوره رشد گیاه و با روشهای مختلف تقطیر. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 15: 22-1.
- شفاالدین، س.، 1386. جمع‌آوری ذخایر توارثی گیاهی. ژنتیک نوین، 2(2): 16-5.
- علیزاده، ا.، کمالی، غ.ع.، موسوی، ف. و موسوی بایگی، م.، 1387. هوا و اقلیم‌شناسی. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، 346 صفحه.
- قلیچ نیا، ح.، 1380. شناسایی و بررسی اکولوژیکی گونه‌های دارویی جنسهای استاکیس و نپتا در مازندران (با تأکید بر خواص دارویی(. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی، انتشارات مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران.
- مظفریان، و.، 1384. رده‌بندی گیاهی. انتشارات امیرکبیر، تهران،
564 صفحه.
- ملکوتی، م.ج.، کشاورز، پ. و کرمیان، ن.ع.، 1387. روش جامع تشخیص و توصیه بهینه کود برای کشاورزی پایدار. انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، تهران، 755 صفحه.
- میرزا، م.، سفیدکن، ف. و احمدی، ل.، 1375. اسانس‌های طبیعی (استخراج، شناسایی کمّی و کیفی کاربردی). انتشارات مؤسسه جنگل‌ها و مراتع کشور، تهران، 205 صفحه.
- Figueiredo, A.C., Barroso, J.G., Pedro, L.G. and Scheffer, J.J.C., 2008. Factors affecting secondary metabolite production in plants: volatile components and essential oils. Flavour and Fragrance Journal, 23(4): 213-226.
- Gönüz, A. and Özörgücü, B., 1999. An investigation on the morphology, anatomy and ecology of Origanum onites L. Turkish Journal of Botany,
23: 19-32.
- Habibi, H., Mazaheri, D., Majnoon Hosseini, N., Chaeechi, M.R., Fakhr-Tabatabaee, M. and Bigdeli, M., 2007. Effect of altitude on essential oil and components in wild thyme (Thymus kotschyanus Boiss.) Taleghan region. Pajouhesh & Sazandegi, 73: 2-10.
- Hadian, J., Nejad Ebrahimi, S. and Salehi, P., 2010. Variability of morphological and phytochemical characteristics among Satureja hortensis L. accessions of Iran. Industrial Crops and Products, 32: 62-69.
- Hasany, J., 2004. The identification and ecological study of two genus of aromatic plants (Thymus & Ziziphora) in Kurdistan Province. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research, 20(1):
1-17.
- Llusia, J., Penuelas, J., Alessio, G.A. and Estiarte, M., 2006. Seasonal contrasting changes of foliar concentrations of terpenes and other volatile organic compound in four dominant species of a Mediterranean shrubland submitted to a field experimental drought and warming. Physiologia Plantarum, 127(4): 632-649.
- Rabbani, M., Sajjadi, S.E. and Jalali, A., 2005. Hydroalcohol extract and fractions of Stachys lavandulifolia Vahl effect on spontaneous motor activity and elevated plus-maze behaviour. Phytotherapy Research, 19(10): 854-858.
- Rechinger, K.H., 1982. Flora Iranica, No.150. Graz: Akademisch Druck-u.Verlagsanstal, 586p.
- Sajjadi, M.H. and Amiri, H., 2007. Chemical constituents of the essential oils of different stages of the growth of Stachys lavandulifolia Vahl. from Iran. Pakistan Journal of Biological Sciences, 10(16): 2784-2786.
- Sudarmono, M. and Hiroshi, O., 2008. Genetic differentiations among the populations of Salvia japonica (Lamiaceae) and its related species. Journal of Biosciences, 15(1): 18-26.
- Tetenyi, P., 2002. Chemical variation in medicinal and aromatic plant. Acta Horticulturae, 576: 15-21.
- Yavari, A.R., Nazeri, V., Sefidkon, F. and Hassani, M.E., 2010. Evaluation of some ecological factors, morphological traits and essential oil productivity of Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 26(2): 227-238.
- Zargari, A., 1988. Medicinal Plants (Vol 4). Tehran University Press, Tehran, 969p.