به‌زراعی و به‌نژادی
علی قادری؛ محمد مقدم؛ شهرام رضوان
چکیده
سابقه و هدف: تحقیقات در زمینه ارتباط بین ویژگی‌های ریشه و محتوای گلیکوزیدهای استویول در ژنوتیپ‌های استویا (Stevia rebaudiana Bertoni) تحت سطوح مختلف تنش خشکی بسیار اندک است. ازاینرو، این پژوهش با هدف ارزیابی ارتباط خصوصیات ریشه با محتوای دو گلیکوزید ربودیوزاید-A و استویوزاید در دو ژنوتیپ استویا تحت تنش خشکی اجرا شد.مواد و روشها: در این پژوهش ...
بیشتر
سابقه و هدف: تحقیقات در زمینه ارتباط بین ویژگی‌های ریشه و محتوای گلیکوزیدهای استویول در ژنوتیپ‌های استویا (Stevia rebaudiana Bertoni) تحت سطوح مختلف تنش خشکی بسیار اندک است. ازاینرو، این پژوهش با هدف ارزیابی ارتباط خصوصیات ریشه با محتوای دو گلیکوزید ربودیوزاید-A و استویوزاید در دو ژنوتیپ استویا تحت تنش خشکی اجرا شد.مواد و روشها: در این پژوهش ارزیابی ارتباط ویژگی‌های ریشه و صفات عملکردی با محتوای دو گلیکوزید ربودیوزاید-A و استویوزاید در دو ژنوتیپ استویا (چینی و هندی) در شرایط هیدروپونیک با هفت سطح خشکی (صفر، 2-، 4-، 6-، 8-، 10- و 12- بار با استفاده از پلیاتیلن گلیکول 6000) در سال 1402 به‌صورت دو آزمایش کاملاً تصادفی در سه تکرار بررسی گردید. بهمنظور اجرای آزمایش، گلدان‌هایی با مخلوط پومیس و پرلیت (به نسبت یک به یک) پر و تعداد سه نشاء یکدست در اوایل اردیبهشت‌ماه کشت شدند. در طول آزمایش، تغذیه و اعمال تنش خشکی با استفاده از محلول هوگلند انجام شد. تمامی گلدان‌ها تا قبل از تثبیت گیاهچهها با آب مقطر آبیاری شدند. بعد از اطمینان از تثبیت گیاهچهها، اعمال تیمارهای خشکی با آبیاری سه روز یکبار با 400 میلیلیتر محلول هوگلند با ظرفیت اسمزی متفاوت براساس تیمارهای طراحی شده انجام گردید. پس از گذشت 65 روز از کاشت، تمامی گیاهان داخل گلدان‌ها به‌طور کامل خارج شده و اندام‌های هوایی و زیرزمینی جدا شدند تا ویژگی‌های مورد نظر اندازه‌گیری شود. اندازه‌گیری گلیکوزیدهای استویول بهوسیله کروماتوگرافی مایع با فشار بالا (HPLC) با ستون C18 و دتکتور UV-Vis در طول موج 202 نانومتر انجام شد. در نهایت نتایج مربوط به هر ژنوتیپ جداگانه آنالیز و ارائه گردید.نتایج: براساس نتایج صفات عملکردی و رشدی ازجمله ارتفاع بوته، تعداد برگ، وزن تر برگ، عملکرد برگ و عملکرد بیوماس کل تحت تأثیر تنش خشکی در هر دو ژنوتیپ تفاوت معنی‌داری داشتند و تمامی صفات ذکر شده در اثر تنش کاهش نشان دادند. میزان کاهش صفات عملکرد برگ در سطح 12- بار در مقایسه با شاهد به‌ترتیب در ژنوتیپ چینی و هندی 59.84% و 87.9% و عملکرد بیوماس کل 52.51% و 64.19% بهدست آمد. از نظر عملکرد برگ در سطح بدون تنش خشکی، ژنوتیپ هندی دارای میانگین بالاتری بود، در حالی که در سطوح بالاتر تنش خشکی (بیشتر از 8- بار)، ژنوتیپ چینی عملکرد بالاتری را نشان داد. می‌توان نتیجهگیری کرد که ژنوتیپ چینی در سطوح بالاتر تنش، تحمل بیشتری از نظر عملکرد برگ از ژنوتیپ هندی دارد. براساس نتایج بیشترین میانگین صفات مرتبط با ریشه ازجمله وزن تر و خشک، حجم، طول و چگالی در ژنوتیپ چینی در سطح 4- بار و در ژنوتیپ هندی در 2- بار مشاهده شدند. در هر دو ژنوتیپ تنش جزئی خشکی (2- بار) منجر به افزایش میانگین استویوزاید و ربودیوزاید-A در مقایسه با تیمار بدون تنش شد، بهطوری که بالاترین محتوای ربودیوزاید-A و استویوزاید در همین سطح تنش در ژنوتیپ چینی و هندی (به‌ترتیب 2.58 و 2.58 درصد و 7.8 و 5.96 درصد) بدست آمد. براساس نتایج رگرسیون گام به گام سطح ریشه و وزن تر برگ و عملکرد بیوماس کل از صفات اثرگذار در افزایش محتوای مجموع ربودیوزاید-A و استویوزاید بودند.نتیجهگیری: براساس نتایج، تنش خشکی شدید منجر به کاهش صفات رشدی، عملکردی، ویژگی‌های ریشه و محتوا و عملکرد دو گلیکوزید مورد بررسی شد. محتوای این دو گلیکوزید به‌عنوان متابولیت اصلی در گیاه استویا در سطح تنش خشکی جزئی (2- بار) بیشترین سنتز را داشتند که می‌توان استنباط کرد که به‌عنوان متابولیتهای تأثیرگذار در ایجاد تحمل به تنش ایفای نقش میکنند. بیشترین مقاومت در برابر تنش خشکی در ژنوتیپ چینی مشاهده شد، بهطوری که در برخی از موارد عملکرد و محتوای مجموع ربودیوزاید-A و استویوزاید در این ژنوتیپ بیشتر از ژنوتیپ هندی بود. در مجموع، این مطالعه نشان می‌دهد که تنش خشکی شدید به‌طور مستقیم بر عملکرد و محتوای گلیکوزیدهای ربودیوزاید-A و استویوزاید در گیاه استویا تأثیر کاهنده دارد و برخی از صفات مرتبط با ریشه و صفات عملکردی می‌توانند به‌عنوان نشانگرهای مناسب برای تحمل به تنش خشکی در این گیاه استفاده شوند.
زراعت و باغبانی
امید حیدر پور؛ بهروز اسماعیل پور؛ علی اشرف سلطانی؛ زهرا اصلانی
چکیده
سابقه و هدف: کمبود آب اثرهای نامطلوبی بر فرایندهای فیزیولوژیکی مانند فتوسنتز، جذب عناصر غذایی، توسعه و تقسیم سلولی، تجمع و انتقال مواد غذایی داشته و بدین طریق موجب کاهش عملکرد گیاهان می‌گردد. کودهای زیستی باعث تحریک جوانه‌زنی، افزایش طول ریشه، فتوسنتز، در دسترس بودن و جذب مواد مغذی خاک و فعالیت میکروبی خاک در شرایط استرس‌زا می‌شوند. ...
بیشتر
سابقه و هدف: کمبود آب اثرهای نامطلوبی بر فرایندهای فیزیولوژیکی مانند فتوسنتز، جذب عناصر غذایی، توسعه و تقسیم سلولی، تجمع و انتقال مواد غذایی داشته و بدین طریق موجب کاهش عملکرد گیاهان می‌گردد. کودهای زیستی باعث تحریک جوانه‌زنی، افزایش طول ریشه، فتوسنتز، در دسترس بودن و جذب مواد مغذی خاک و فعالیت میکروبی خاک در شرایط استرس‌زا می‌شوند. کاربرد کودهای ارگانیک مانند کمپوست و ورمی‌کمپوست برای بهبود انعطاف‌پذیری و عملکرد محصول نشان داده شده است. استفاده از اصلاح‌کننده‌های آلی می‌تواند باعث افزایش کربن و محتوی کل مواد آلی در خاک و همچنین افزایش تغذیه معدنی و ظرفیت نگهداری آب در خاک شود. هدف از این پژوهش، بررسی تنش خشکی، باکتری‌های محرک رشد و ورمی‌کمپوست بر عملکرد، میزان عناصر غذایی و اجزای اسانس گیاه مرزه است.
مواد و روشها: آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 1396-1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل: تنش خشکی در سه سطح (S1: آبیاری کامل، S2: قطع آبیاری در 50% گلدهی و S3: قطع آبیاری در اوایل گلدهی)، مایه‌کوبی شامل عدم مایه‌کوبی و مایه‌کوبی با باکتری سودوموناس 15P و باکتری استرپتومایسس و ورمی‌کمپوست در چهار سطح (صفر، 1، 1.5 و 2 تن در هکتار) بود. قبل از کاشت بذرهای مورد نظر را در محرک‌های زیستی قرار داده و به‌صورت بذرمال آماده شد. بذر مرزه به‌صورت ردیفی با فاصله بین ردیف‌ها 25 سانتی‌متر و فاصله روی ردیف‌ها 20 سانتی‌متر و در عمق 0.5 سانتی‌متری کشت گردید. برای اعمال تیمار آبیاری، خاک مزرعه در افق ریشه‌های گیاه تا عمق 20 سانتی‌متر با حفر پروفیل، بررسی شد. برای کنترل آب از روش وزنی استفاده گردید. ظرفیت مزرعه‌ای و نقطه پژمردگی دائم با استفاده از نمونه‌های دست‌نخورده در حالت 24 ساعت پس از اشباع خاک برای ظرفیت مزرعه‌ای و قرار دادن در دستگاه مکش با 15 اتمسفر فشار منفی برای نقطه پژمردگی دائم بدست آمد و مقادیر مربوط برای خاک در عمق صفر تا 30 سانتی‌متر با توجه به لایه‌بندی خاک و از تفاضل آنها میزان آب قابل استفاده خاک تعیین شد. در طول آزمایش آب قابل استفاده (با توجه به مرحله رشدی گیاه) توسط سیلندر نمونه‌برداری خاک و انتقال به آون به‌صورت درصد وزنی رطوبت تعیین شد. صفات مورد بررسی شامل ارتفاع گیاه، وزن خشک شاخساره، وزن خشک ریشه، غلظت عناصر فسفر، پتاسیم و اجزای اسانس بودند.
نتایج: براساس نتایج بدست آمده تنش خشکی، ورمی‌کمپوست و مایه‌کوبی با باکتری‌های محرک رشد بر پارامترهای اندازه‌گیری شده تأثیر معنی‌داری داشته است. بهطوری که بیشترین میزان ارتفاع بوته (62.36 سانتی‌متر)، وزن خشک شاخساره (28.72 گرم)، وزن خشک ریشه (6.35 گرم)، جذب فسفر (1.3%) و میزان جذب پتاسیم (2.3%) در شرایط بدون تنش، کاربرد دو تن در هکتار ورمی‌کمپوست و مایه‌کوبی با باکتری استرپتومایسس و کمترین میزان ارتفاع بوته ( 22.33 سانتی‌متر)، وزن خشک شاخساره(18.33 گرم)، وزن خشک ریشه (3.07 گرم)، فسفر ( 0.85%) و پتاسیم ( 1.2%) در بسترهای کاشت بدون کاربرد ورمی‌کمپوست و بدون مایه‌کوبی با محرک‌های زیستی و در تیمار تنش قطع آبیاری در ابتدای گلدهی بدست آمد. همچنین بالاترین میزان کارواکرول (62%) و گاما-ترپینن (26/9%) در تیمار تنش خشکی (قطع آبیاری در ابتدای گلدهی) و بسترهای حاوی 2 تن در هکتار ورمی‌کمپوست در گیاهان مایه‌کوبی شده با باکتری استرپتومایسس بدست آمد.
نتیجهگیری: کاربرد ورمی‌کمپوست همراه با باکتری‌های محرک رشد را می‌توان به‌عنوان کودهای کشاورزی پایدار حاوی میکروارگانیسم‌های مفید برای بهبود عملکرد رشد و اجزای اسانس گیاه مرزه در شرایط تنش خشکی و بدون تنش پیشنهاد کرد.
زراعت و باغبانی
وحیده صمدیان ساربانقلی؛ بهلول عباس‌زاده؛ فاطمه سفیدکن؛ مهرداد یارنیا
چکیده
سابقه و هدف: کمبود یا بیش از حد مطلوب هر یک از عوامل مؤثر بر رشد، اختلالات ریختی، آناتومی، فیزیولوژیک و رشد و نمو را در گیاهان به همراه دارد. تنش خشکی به‌منزله کمبود آب در گیاه بوده و این وضعیت هنگامی ایجاد می‌شود که میزان تعرق از میزان جذب آب بیشتر باشد. کم‌آبیاری (آبیاری کمتر از نیاز آبی مطلوب گیاه) یک راهبرد برای صرفه‌جویی در مصرف ...
بیشتر
سابقه و هدف: کمبود یا بیش از حد مطلوب هر یک از عوامل مؤثر بر رشد، اختلالات ریختی، آناتومی، فیزیولوژیک و رشد و نمو را در گیاهان به همراه دارد. تنش خشکی به‌منزله کمبود آب در گیاه بوده و این وضعیت هنگامی ایجاد می‌شود که میزان تعرق از میزان جذب آب بیشتر باشد. کم‌آبیاری (آبیاری کمتر از نیاز آبی مطلوب گیاه) یک راهبرد برای صرفه‌جویی در مصرف آب است که گیاه را در مرحله خاصی از رشد یا کل فصل تحت تأثیر قرار می‌دهد. کودهای زیستی باعث توسعه سیستم ریشه، تغییر روابط آبی گیاه میزبان و متابولیسم گیاهی، فعال‌سازی سریع سیستم دفاعی، بهبود دسترسی به مواد معدنی و تحمل به خشکی در گیاه میزبان می‌شود. برای مدیریت بحران آبی حاکم، بایستی بدنبال راهکارهایی مانند کاهش مصرف آب و قطع آبیاری در مراحلی از رشد بدون آسیب به عملکرد نهایی گیاه بود. علاوه بر این، با توجه به اهمیت گیاهان دارویی و افزایش زیست‌توده آنها مصرف کودهای زیستی و تعدیل اثرهای ناشی از تنش خشکی جایگاه ویژه‌ای دارد. این آزمایش با هدف بررسی تأثیرپذیری مرزه بختیاری (Satureja bachtiarica Bunge.) از کم‌آبی در مراحل مختلف رشد و مصرف قارچ‌های میکوریزی و باکتری‌های محرک رشد در راستای مدیریت تولید گیاهانی با کمیت و کیفیت بالا اجرا شد.مواد و روشها: آزمایش به صورت کرت‌های خرد شده (اسپلیت پلات) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز در سال 1396 اجرا شد. عامل اصلی شامل تنش آب مدیریت شده در راستای کاهش مصرف آب در چهار سطح آبیاری کامل (I1)، قطع آبیاری در مرحله ساقه‌دهی و شروع دوباره در مرحله غنچه‌دهی (پس از انتقال نشاء و استقرار گیاهچهها آبیاری تا مرحله غنچه‌دهی قطع شد) (I2))، قطع آبیاری در مرحله غنچه‌دهی و شروع دوباره در مرحله 50 درصد گلدهی (I3)) و قطع آبیاری در مرحله 50 درصد گلدهی و عدم آبیاری تا پایان دوره گلدهی (I4)) بود.نتایج: مقایسه میانگین قطع آبیاری نشان داد که بالاترین تعداد برگ، قطر ساقه، گستردگی تاج‌پوشش، وزن ریشه، عملکرد برگ، عملکرد ساقه گلدار و عملکرد سرشاخه گلدار متعلق به قطع آبیاری در مرحله 50 درصد گلدهی بود. تلقیح با قارچ مایکوریزی Funneliformis mosseae باعث دستیابی به بیشترین عملکرد برگ (912.06 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد ساقه گلدار (1071.25 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد سرشاخه گلدار (1983.32 کیلوگرم در هکتار) در تلقیح با Azosprillium + Pseudomonas + Azotobacter شد. بیشترین درصد اسانس متعلق به تلقیح با Funneliformis mosseae با میانگین 1.76 درصد بود. بیشترین میانگین عملکرد اسانس با 30.50 کیلوگرم در هکتار در تیمار تلقیح با Azosprillium + Pseudomonas + Azotobacter مشاهده شد. نتایج مقایسه میانگین اثر متقابل نشان داد که بیشترین ارتفاع بوته و تعداد گل‌آذین با میانگین 61.72 سانتی‌متر و 30.46 عدد در بوته در اثر متقابل تیمار قطع آبیاری در مرحله ساقه‌دهی و تلقیح Rhizophagus irregularis + Funneliformis mosseae مشاهده شد که حدود 31 و 39 درصد نسبت به کمترین مقدار آنها افزایش داشت. بیشترین مقدار اسانس با میانگین 2.33 درصد با قطع آبیاری در مرحله غنچه‌دهی × Funneliformis mosseae بدست آمد و کمترین مقدار اسانس با میانگین 0.98 درصد با قطع آبیاری در مرحله ساقه‌دهی × Rhizophagus irregularis حاصل شد. بیشترین عملکرد برگ (1212.83 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد ساقه گلدار (1494.75 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد سرشاخه گلدار (2707.58 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد اسانس (44.39 کیلوگرم در هکتار) در اثر متقابل قطع آبیاری در مرحله 50 درصد گلدهی × Azosprillium + Pseudomonas + Azotobacterمشاهده شد که نسبت به کمترین آنها به ترتیب 70، 82،81 و 87 درصد افزایش داشت.نتیجهگیری کلی: مدیریت صحیح حاصلخیزی خاک، بهبود و حفظ باروری خاک در سیستم‌های زراعی نوین سبب تأمین مواد غذایی مورد نیاز گیاه و افزایش عملکرد می‌شود. ازاینرو، در سال‌های اخیر مطالعات زیادی در راستای استفاده از کودهای زیستی انجام شده است. قارچ‌های میکوریزی از عوامل ضروری در سیستم پایدار خاک گیاه محسوب می‌شوند که با ریشه بیش از 85% گیاهان همزیستی دارند. تنش خشکی به عنوان یکی از مهمترین فاکتورهای محیطی دخیل در رشد گیاهان و باعث تغییرات مورفولوژی، فیزیولوژی و متابولیکی است. بعلاوه، کودهای زیستی با افزایش میزان دسترسی گیاهان به مواد غذایی، تولید و هدایت هورمون‌های دخیل در رشد کنار محیط ریشه، باعث افزایش تحمل به تنش و افزایش عملکرد می‌شوند. با در نظر گرفتن شرایط خشک و نیمه‌خشک کشور و افزایش تقاضای گیاهان دارویی و مرزه بختیاری، قطع آبیاری در مرحله 50 درصد گلدهی و مصرف کودهای زیستی ازتوباکتر، آزوسپریلیوم و سودوموناس برای حصول بیشترین عملکرد برگ، سرشاخه گلدار و اسانس توصیه می‌شود.
به‌زراعی و به‌نژادی
بهروز اسماعیل پور؛ معصومه مرادی؛ موسی ترابی گیگلو؛ مهسا احدزاده
چکیده
سابقه و هدف: ریحان (Ocimum basilicum L.) گیاهی از تیره نعنا و جنس Ocimum می‌باشد که گونه‌های زیادی دارد. در این بین گونه O. basilicum مهمترین گونه اقتصادی بوده و همانند سایر گیاهان خانواده نعنا منبع ترکیبات حلقوی و اسانس و نیز منبع غنی از ترکیبات فنلی (به‌ویژه رزمارینیک اسید و کافئیک اسید) و فلاونوئیدها شناخته شده است. پیکره رویشی ریحان حاوی اسانس است. ...
بیشتر
سابقه و هدف: ریحان (Ocimum basilicum L.) گیاهی از تیره نعنا و جنس Ocimum می‌باشد که گونه‌های زیادی دارد. در این بین گونه O. basilicum مهمترین گونه اقتصادی بوده و همانند سایر گیاهان خانواده نعنا منبع ترکیبات حلقوی و اسانس و نیز منبع غنی از ترکیبات فنلی (به‌ویژه رزمارینیک اسید و کافئیک اسید) و فلاونوئیدها شناخته شده است. پیکره رویشی ریحان حاوی اسانس است. به‌طور کلی لینالول، متیل چاویکول، سیترال، اوژینول، سینئول، ژرانیول، کامفور و متیل سینامات از اجزاء مهم اسانس ریحان می‌باشد. تنش خشکی به‌عنوان مهمترین تنش غیرزیستی نقش مهمی در کاهش عملکرد گیاهان دارویی دارد و موجب بروز تغییرات مورفوفیزیولوژیکی و بیوشیمیایی متعددی در گیاه می‌شود. عملکرد ماده مؤثره تحت تأثیر عملکرد اقتصادی گیاه و شرایط محیطی ازجمله تنش خشکی می‌باشد. البته، اثرهای تنش در مراحل مختلف رشدونمو متفاوت است.مواد و روشها: به منظور بررسی تأثیر اسید آسکوربیک بر گیاه ریحان بومی شهر ری تحت شرایط تنش خشکی، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی گروه علوم باغبانی دانشگاه محقق اردبیلی، استان اردبیل (طول جغرافیایی 48 درجه و 3 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 38 درجه و 25 دقیقه شمالی با ارتفاع 1311 متری از سطح دریا) انجام شد. تیمارهای مورد آزمایش شامل سطوح خشکی در سه سطح (قطع آبیاری در مرحله شروع رشد زایشی، قطع آبیاری در 50% گلدهی و آبیاری کامل) و محلول‌پاشی با اسید آسکوربیک در چهار غلظت (0، 0.5، 1 و 2 میلی‌مولار) بر روی گیاه ریحان در نظر گرفته شد. عملیات مزرعه‌ای این آزمایش در اردیبهشت‌ماه سال 1396 اجرا گردید. عملیات آماده‌سازی بستر شامل شخم، دیسک و صاف کردن زمین قبل از اجرای آزمایش انجام شد و بعد اقدام به ایجاد کرت‌هایی به طول و عرض یک متر گردید. بذرها در سه خط با فواصل بوته‌ای 15 سانتی‌متر کشت شد. برای پوشاندن بذرها، از کود دامی پوسیده در حدود 4-3 سانتی‌متر استفاده گردید. پس از تعیین بافت خاک به روش هیدرومتری، تیمارهای ذکر شده برای تنش اعمال گردید. روز ابتدایی آبیاری به‌صورت غرقابی انجام و پس از جوانه‌زنی حجم آبیاری کمتر شد. اندازه‌گیری کلیه صفات در آزمایشگاه فیزیولوژی پس از برداشت گروه علوم باغبانی دانشکده علوم کشاورزی و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با نرم‌افزار SAS و مقایسه میانگین تیمارها با آزمون چند دامنه‌ای دانکن در سطح احتمال 5% انجام شد.نتایج: نتایج نشان داد با افزایش شدت تنش خشکی صفات ارتفاع کل بوته، طول ساقه، تعداد برگ و وزن خشک بوته به‌ترتیب 36.08%، 39.75%، 51.26% و 53.80% نسبت به تیمار شاهد کاهش یافت. در صورتی که محلول‌پاشی با اسید آسکوربیک توانست این مقادیر را به صورت معنی‌داری بهبود ببخشد. بیشترین میزان طول ریشه در شرایط تنش شدید (ابتدای گلدهی) و تیمار با اسید آسکوربیک 1 میلی‌مولار (15.83 سانتی‌متر) بدست آمد که در مقایسه با تیمار شاهد حدود 31.91% افزایش نشان داد. شرایط تنش خشکی توانست میزان پرولین و اجزای اسانس را افزایش دهد. بیشترین میزان پرولین مربوط به شرایط تنش شدید و تیمار با اسید آسکوربیک 2 میلی‌مولار(µmol.g-1 FW 130.825) بود که 6 برابر نسبت به شاهد افزایش نشان داد. میزان کلروفیل نیز در شرایط تنش شدید کاهش یافت. همچنین با اعمال تنش خشکی، در تمامی صفات مورد بررسی شاهد بیشترین مقدار، تیمار اسید آسکوربیک (غلظت‌های 0.5 و 1 میلی‌مولار) باعث افزایش و غلظت‌های بالاتر باعث کاهش مقدار صفات مورد بررسی شدند. با تجزیه اسانس نمونه‌های گیاهی، عمده‌ترین ترکیبات بدست آمده از اسانس ریحان شامل ژرانیول، متیل کاویکول، آلفا-پینن، کاریوفیلن، سیترال، کوپن، کارواکرول، نرال، لینالول و لیمونن بود. در بیشتر ترکیبات با افزایش میزان تنش خشکی و محلول‌پاشی بر میزان ترکیبات و اجزای اسانس افزوده شد. بیشترین میزان اسانس در شرایط تنش تا مرحله 50% گلدهی و محلول‌پاشی با غلظت 2 میلی‌مولار اسید آسکوربیک برای ترکیب متیل کاویکول (33.8%) بدست آمد.نتیجهگیری: محلول‌پاشی با اسید آسکوربیک باعث بهبود رشد گیاه ریحان در شرایط تنش خشکی شد و یک نوع مقاومت را در گیاه ایجاد کرد. بنابراین در زمان کنونی با توجه به کمبود منابع آبی و نیاز فراوان گیاهان به آب، می‌توان با محلول‌پاشی عناصر غیرسمّی و ضروری برای آنها موجب ایجاد مقاومت به تنش در گیاهان گردید.
به‌زراعی و به‌نژادی
محبوبه عدالتیان خرازی؛ احمد اصغرزاده
چکیده
به منظور بررسی اثرهای تنش خشکی، اسید سالیسیلیک و پلی‌آمین‌ها بر عملکرد رشدی گیاه و میزان روغن و اسانس بذر سیاه‌دانه (Nigella sativa L.)، آزمایشی در سال زراعی 1400-1399 به‌صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه آزاد شیروان اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل تنش خشکی در چهار سطح (25، 50، 75 و 100 درصد ظرفیت زراعی ...
بیشتر
به منظور بررسی اثرهای تنش خشکی، اسید سالیسیلیک و پلی‌آمین‌ها بر عملکرد رشدی گیاه و میزان روغن و اسانس بذر سیاه‌دانه (Nigella sativa L.)، آزمایشی در سال زراعی 1400-1399 به‌صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه آزاد شیروان اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل تنش خشکی در چهار سطح (25، 50، 75 و 100 درصد ظرفیت زراعی (شاهد)) به‌عنوان عامل اول و محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک، پوترسین و اسپرمیدین هر یک در دو سطح (0.5 و 1 میلی‌مولار) به‌عنوان عامل دوم بودند. نتایج نشان داد، بیشترین تعداد کپسول بارور در بوته (12.66)، تعداد دانه در کپسول (96.24) و شاخص برداشت (58.69%) در تیمار 100% ظرفیت زراعی بدست آمد. همچنین، بیشترین عملکرد دانه در گلدان در تیمار 100% ظرفیت زراعی (16.05 گرم) و اسید سالیسیلیک 1 میلی‌مولار (11.46 گرم) حاصل شد. از طرف دیگر، بیشترین ارتفاع بوته (62.5 سانتی‌متر)، وزن خشک تک بوته (6.44 گرم)، زیست‌توده در گلدان (32.2 گرم)، درصد روغن (31.21%) و عملکرد روغن (5.71 گرم در گلدان) در اثر متقابل تیمار 100% ظرفیت زراعی و اسید سالیسیلیک 1 میلی‌مولار و همچنین، بیشترین درصد اسانس (0.09%) در اثر متقابل تیمار 25% ظرفیت زراعی و اسید سالیسیلیک 1 میلی‌مولار حاصل شد. به‌طور کلی، نتایج نشان داد که بهترین تیمار برای سیاه‌دانه در شرایط گلخانه، آبیاری 100% ظرفیت زراعی و محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک 1 میلی‌مولار بود. در کل، با افزایش شدت تنش، خصوصیات رشدی گیاه کاهش یافت، ولی با اعمال محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک اثرات منفی تنش خشکی تعدیل یافت.
به‌زراعی و به‌نژادی
ثریا مددخانی؛ عزیزاله خیری؛ مسعود ارغوانی؛ محسن ثانی خانی؛ زینب محکمی
چکیده
کاربرد محرک‌های زیستی در راستای تولید فرآورده‌های بیولوژیک سازگار با محیط‌زیست و در پیوند با کشاورزی نوین می‌تواند سبب افزایش رشد کمّی و کیفی گیاهان و کاهش اثر تنش‌های محیطی بر آنها شود. بهمنظور بررسی اثر محرک‌های زیستی تحت تنش کم‌آبیاری بر ویژگی‌های مورفولوژیک و فیتوشیمیایی بادرشبو (Dracocephalum moldavica L.) این آزمایش در سال زراعی ...
بیشتر
کاربرد محرک‌های زیستی در راستای تولید فرآورده‌های بیولوژیک سازگار با محیط‌زیست و در پیوند با کشاورزی نوین می‌تواند سبب افزایش رشد کمّی و کیفی گیاهان و کاهش اثر تنش‌های محیطی بر آنها شود. بهمنظور بررسی اثر محرک‌های زیستی تحت تنش کم‌آبیاری بر ویژگی‌های مورفولوژیک و فیتوشیمیایی بادرشبو (Dracocephalum moldavica L.) این آزمایش در سال زراعی 98 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان در سه تکرار اجرا شد. فاکتور اصلی آزمایش آبیاری (100% و 70% ظرفیت زراعی) و فاکتور فرعی محلول‌پاشی محرک‌های عصاره زعفران (0.01% و 0.05%)، عصاره جینسینگ (0.5% و 1%)، آمینو اسید ال- سیستئین (50 و100 میکرومولار) و تیمار شاهد (عدم محلول‌پاشی) در مراحل 4، 8 و 12 برگی بود. ویژگی‌های مورفولوژیک و فیتوشیمیایی در مرحله 90% گلدهی گیاهان ارزیابی شدند. در این آزمایش در شرایط آبیاری کامل، بالاترین میزان کلروفیل کل (mg/g FW 35.68)، کاروتنوئید (mg/g FW 9.18) و محتوای نسبی آب برگ (83.20%) از تحریک توسط ال- سیستئین با غلظت 50 میکرومولار حاصل شد. در حالیکه تحت شرایط تنش آبی بالاترین محتوای فنل کل (mg GA/g DW 33.17)، فلاونوئید کل (mg QE/g DW 1.53) و ظرفیت آنتی‌اکسیدانی (95.37%) از تیمار عدم محلول‌پاشی محرک‌های زیستی حاصل شد. بالاترین درصد اسانس (0.38%) مربوط به تیمار 100 میکرومولار ال- سیستئین در شرایط آبیاری کامل بود. اگرچه پارامترهای مورفولوژیکی بادرشبو تحت شرایط آبیاری کامل بیشترین مقدار خود را داشتند اما اعمال تنش کم‌آبیاری منجر به سنتز مقادیر بالاتری از ترکیب‌های فنولی، فلاونوئیدی و بروز خاصیت آنتی‌اکسیدانی قوی‌تر گردید.
زراعت و باغبانی
حسین حمامی؛ نرگس ایمانی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1400.37.214.106.2.1575.1576کمبود آب یکی از مهمترین چالش‌های بخش کشاورزی به‌ویژه در نواحی خشک و نیمه‌خشک دنیاست. با توجه به پتانسیل بالای برخی از گیاهان دارویی برای کشت در شرایط تنش‌زای محیطی، کشت این گیاهان در زمینهای کم‌بهره می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. از این رو به منظور کاهش اثرات منفی کمبود آب بر رشد گیاه ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1400.37.214.106.2.1575.1576کمبود آب یکی از مهمترین چالش‌های بخش کشاورزی به‌ویژه در نواحی خشک و نیمه‌خشک دنیاست. با توجه به پتانسیل بالای برخی از گیاهان دارویی برای کشت در شرایط تنش‌زای محیطی، کشت این گیاهان در زمینهای کم‌بهره می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. از این رو به منظور کاهش اثرات منفی کمبود آب بر رشد گیاه چای ترش (Hibiscus sabdariffa L.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال 1396 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل مقدار آب آبیاری در چهار سطح (40، 60، 80 و 100 درصد ظرفیت زراعی) و تیمار آبیاری با آب مغناطیسی در سه سطح (آب غیرمغناطیسی (شاهد)، آب مغناطیسی شده با یک، و دو بار عبور از میدان مغناطیسی) بود. نتایج آزمایش نشان داد که اثرات تیمارهای مقدار آب آبیاری بر تمامی صفات اندازه‌گیری شده و تیمارهای آبیاری مغناطیسی بر تمامی صفات به‌استثنای تعداد برگ معنی‌دار بودند. همچنین، اثرات متقابل تیمارهای مقدار آب آبیاری × آبیاری مغناطیسی بر صفات ارتفاع گیاه، تعداد غوزه در بوته، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه و وزن خشک کاسبرگ معنی‌دار بدست آمد. کاهش مقدار آب آبیاری از 100% به 40% ظرفیت زراعی باعث کاهش عدد اسپد، قطر ساقه، تعداد برگ و وزن تازه ریشه به ترتیب به میزان 34.7%، 23%، 40.6% و 27.6% شد. نتایج مقایسه میانگین اثرات متقابل مقدار آب آبیاری × آبیاری مغناطیسی نشان داد که آبیاری با آب دو بار مغناطیسی شده باعث بهبود تمامی صفات در مقایسه با آبیاری با آب معمولی شد. بنابراین به نظر می‌رسد که کاربرد آبیاری مغناطیسی می‌تواند به‌عنوان یکی از راهکارهای کاهش اثرات منفی ناشی از کمبود آب مدنظر قرار گیرد.
زراعت و باغبانی
فرشته دارابی؛ نصرت اله عباسی؛ محمدجواد زارع
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1400.37.329.106.2.1575.1610آزمایشی با هدف بررسی نقش پوتریسین و 24-اپی‌براسینولید، بر تغییرات مورفوفیزیولوژیکی در تحمل به کمبود آب در گیاه ریحان (Ocimum basilicum L.) به‌صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام در سال‌های زراعی 98-1396 اجرا شد. ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1400.37.329.106.2.1575.1610آزمایشی با هدف بررسی نقش پوتریسین و 24-اپی‌براسینولید، بر تغییرات مورفوفیزیولوژیکی در تحمل به کمبود آب در گیاه ریحان (Ocimum basilicum L.) به‌صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام در سال‌های زراعی 98-1396 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل تنش خشکی در سه سطح (40، 80 و 120 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) در کرت‌های اصلی، محلول‌پاشی پوتریسین در سه سطح (Put0: صفر، Put1: 0.5 و Put2: 2 میلی‌مولار) و محلول‌پاشی 24-اپی‌براسینولید در سه سطح (Br0: صفر، Br1: 0.5 و Br2: 2 میکرومولار) به‌صورت فاکتوریل در کرت‌های فرعی اجرا گردید. نتایج نشان داد که برهمکنش اثرهای چندگانه سال، تنش خشکی، پوتریسین و 24-اپی‌براسینولید تأثیر معنی‌داری بر صفات کلروفیلa، کلروفیلb و درصد اسانس ریحان گذاشت؛ به‌طوری‌که در هر دو سال آزمایش، محلول‌پاشی با 2 میلی‌مولار پوترسین و 2 میکرومولار 24-اپی‌براسینولید در همه سطوح تنش خشکی به‌ویژه 80 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر، سبب افزایش بیشتر این صفات شد و این افزایش در سال اول بیشتر از سال دوم بود. تیمار آبیاری مطلوب (40 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر) همراه با کاربرد غلظت 2 میلی‌مولار پوترسین و 0.5 میکرومولار 24-اپی‌براسینولید و تیمارهای تنش خشکی (80 و 120 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر) همراه با کاربرد غلظت2 میلی‌مولار پوترسین و با 2 میکرومولار 24-اپی‌براسینولید تعداد برگ و شاخه فرعی بیشتری را داشتند. نتایج این پژوهش نشان داد که تنش خشکی سهم مهمی بر کاهش فاکتورهای اساسی در رشد ریحان دارد. به طور کلی، طبق نتایج بهدست آمده، مصرف غلظت 2 میلی‌مولار پوتریسین همراه با 2 میکرومولار 24-اپی‌براسینولید برای بهبود فعالیت‌های فیزیولوژیکی و افزایش میزان اسانس و کاربرد توأم 2 میلی‌مولار پوتریسین و 0.5 میکرومولار 24-اپی‌براسینولید جهت افزایش عملکرد دانه ریحان در شرایط تنش خشکی پیشنهاد می‌شود.
زراعت و باغبانی
مصطفی امانی ماچیانی؛ عبدالله جوانمرد؛ علی استادی؛ محمد رضا مرشدلو؛ جعفر چابک پور
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1399.36.1022.104.6.1575.1610بهمنظور ارزیابی اثر کاربرد قارچ میکوریزایی Funneliformis mosseae و زمان برداشت بر کمیت و کیفیت اسانس آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) در رژیم‌های مختلف آبیاری، آزمایشی به‌صورت کرت‌های دوبار خرد شده بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با 12 تیمار و سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه مراغه در سال 1398 اجرا شد. ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1399.36.1022.104.6.1575.1610بهمنظور ارزیابی اثر کاربرد قارچ میکوریزایی Funneliformis mosseae و زمان برداشت بر کمیت و کیفیت اسانس آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) در رژیم‌های مختلف آبیاری، آزمایشی به‌صورت کرت‌های دوبار خرد شده بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با 12 تیمار و سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه مراغه در سال 1398 اجرا شد. فاکتورها و سطوح آنها شامل 1- فاکتور اصلی: رژیم آبیاری در سه سطح آبیاری پس از 20 (W20 به عنوان شاهد)، 50 (W50 به عنوان تنش ملایم) و 80 (W80 به عنوان تنش شدید) درصد حداکثر تخلیه مجاز رطوبتی، 2- فاکتور فرعی: مصرف و عدم مصرف قارچ میکوریزا، و 3- فاکتور فرعی-فرعی: زمان برداشت در دو سطح برداشت در تیرماه (چین اول) و شهریورماه (چین دوم) بودند. نتایج نشان داد که بیشترین مقادیر ارتفاع بوته، قطر کانوپی و عملکرد ماده خشک آویشن در تیمار W20 (شاهد)+ کاربرد قارچ میکوریزا+ چین اول بهدست آمد. علاوه‌بر این، بیشترین درصد اسانس در W50 و پس از آن W80 حاصل شد که به‌ترتیب 38.2 و 23.7 درصد بیشتر از W20 (شاهد) بود. همچنین، کاربرد قارچ میکوریزا موجب افزایش 8.5 درصدی اسانس آویشن نسبت به عدم مصرف قارچ شد. بیشترین و کمترین میزان تیمول، گاماترپینن و پارا-سیمن به‌ترتیب در W50 و W20 بهدست آمدند. همچنین، با کاربرد قارچ میکوریزا میزان ترکیب‌های ذکر شده به‌ترتیب 8.3، 9.6 و 1.7 درصد نسبت به عدم مصرف قارچ افزایش یافتند. به‌طور کلی، می‌توان نتیجه گرفت که تیمار W50 (تنش ملایم) همراه با کاربرد قارچ میکوریزایی F. mosseae منجر به بهبود کمیت و کیفیت اسانس آویشن گردید.
محمد زینالی؛ بهرام ملکی زنجانی؛ پرویز مرادی؛ فرید شکاری؛ سید محسن نیازخانی
چکیده
تنش‌های زیستی ازجمله خشکی بر میزان تولید متابولیتهای ثانویه به‌ویژه استرول‌های گیاهی (فیتواسترول‌ها) اثر می‌گذارد. در بین فیتواسترول‌های موجود در کدوی تخم‌کاغذی، بتاسیتوسترول از مهمترین مواد مؤثره در آن است که خواص دارویی زیادی نیز دارد. در این مطالعه، اثر پنج سطح تنش خشکی بر روی میزان تولید روغن بذر و فیتواسترول‌های موجود ...
بیشتر
تنش‌های زیستی ازجمله خشکی بر میزان تولید متابولیتهای ثانویه به‌ویژه استرول‌های گیاهی (فیتواسترول‌ها) اثر می‌گذارد. در بین فیتواسترول‌های موجود در کدوی تخم‌کاغذی، بتاسیتوسترول از مهمترین مواد مؤثره در آن است که خواص دارویی زیادی نیز دارد. در این مطالعه، اثر پنج سطح تنش خشکی بر روی میزان تولید روغن بذر و فیتواسترول‌های موجود در آن در سه ژنوتیپ و رقم استریاکای کدوی تخم‌کاغذی (Cucurbita pepo L.) مطالعه شد. تجزیه فیتواسترول‌ها با استفاده از GC/MS نشان داد که افزایش میزان تنش خشکی اثر منفی بر میزان تولید روغن حاصل از بذر رسیده کدوی تخم‌کاغذی داشت ولی فیتواسترول‌های تشکیلدهنده روغن به‌ویژه بتاسیتوسترول افزایش یافتند و این افزایش در رقم استریاکا (Styriaca) از بقیه ژنوتیپها بیشتر بود. برای تأیید این نتایج، 30-15 روز بعد از گلدهی دانههای آن برداشت و میزان بیان ژن‌های SQS، PP2A، SMT2، ERG26 و Cycloartenol synthase درگیر در مسیر سنتز فیتواسترول‌ها بررسی شد. نتایج مشخص کرد که در بین سطوح مختلف تنش خشکی و ژن‌های مورد مطالعه، در سطح دیمکاری ژنها بالاترین میزان بیان را داشته و در آن بازه زمانی، عمده فعالیت مسیر سنتز استروئیدها در کدوی تخم‌کاغذی مسیر سنتز بتاسیتوسترول و استیگماسترول است.
مریم اویسی عمران؛ محسن زواره؛ فاطمه سفیدکن؛ بهلول عباس‌زاده؛ سمانه اسدی صنم
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.36.40.99.1.1578.1576 این پژوهش با هدف بررسی اثر کاربرد خاکی کود پتاسیم و محلول‌پاشی براسینواسترویید بر ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیک و اسانس گیاه دارویی سرخارگل (Echinacea purpurea (L.) Moench) در پاسخ به فراهمی آب انجام شد. تیمارها شامل سه مقدار فراهمی آب (آبیاری در سطح 90% ظرفیت زراعی (شاهد)، آبیاری در سطح 60% رطوبت ظرفیت زراعی ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.36.40.99.1.1578.1576 این پژوهش با هدف بررسی اثر کاربرد خاکی کود پتاسیم و محلول‌پاشی براسینواسترویید بر ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیک و اسانس گیاه دارویی سرخارگل (Echinacea purpurea (L.) Moench) در پاسخ به فراهمی آب انجام شد. تیمارها شامل سه مقدار فراهمی آب (آبیاری در سطح 90% ظرفیت زراعی (شاهد)، آبیاری در سطح 60% رطوبت ظرفیت زراعی و آبیاری در سطح 30% رطوبت ظرفیت زراعی) در کرت‌های اصلی و چهار مقدار کود پتاسیم (بدون کاربرد پتاسیم (شاهد)، 50، 100 و 150 کیلوگرم K2O در هکتار) و محلول‌پاشی سه غلظت براسینواسترویید (محلول‌پاشی آب خالص (شاهد) و محلول‌پاشی با غلظت‌های 0.1 و 1 میکرومولار) در کرت‌های فرعی بودند. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها نشان داد که بیشترین میانگین ارتفاع بوته (67.8 سانتی‌متر)، تعداد برگ در بوته (151)، تعداد گل در بوته (1/18)، وزن خشک گل (9/151 گرم در بوته) و وزن خشک اندام هوایی (508.6 گرم در بوته) در سال دوم، تیمار آبی شاهد و 150 کیلوگرم در هکتار پتاسیم حاصل شد. بیشترین درصد اسانس (76) در تیمار آبی 60% ظرفیت زراعی و 150 کیلوگرم پتاسیم در هکتار و 1 میکرومولار براسینواسترویید بدست آمد. حداکثر عملکرد اسانس با مقدار 0.67 گرم در بوته مربوط به تیمار 150 کیلوگرم در هکتار پتاسیم و 1 میکرومولار در سال دوم بود. در کل، یافته‌های این پژوهش نشان داد که رژیم آبی 60% ظرفیت زراعی همراه با 150 کیلوگرم در هکتار پتاسیم و غلظت 1 میکرومولار براسینواسترویید می‌تواند سبب کاهش اثرهای تنش و افزایش عملکرد اسانس و بهبود برخی از ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیک گیاه سرخارگل شود.
فاطمه قاسمی؛ قاسم محمدی نژاد؛ امین باقی زاده؛ حمیدرضا کاووسی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.209.94.2.1576.1610برای بهبود صفات پیچیده‌ای مانند عملکرد، یکی از مؤثرترین روشها در گزینش ژنوتیپ‌های مطلوب، استفاده از شاخص‌های انتخاب می‌باشد. در این پژوهش، بهمنظور ارزیابی کارایی روشهای مختلف انتخاب در شرایط تنش، 49 ژنوتیپ برتر زیره سبز (Cuminum cyminum L) منتخب سال دوم یک طرح دوساله، در یک آزمایش مزرعه‌ای ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.209.94.2.1576.1610برای بهبود صفات پیچیده‌ای مانند عملکرد، یکی از مؤثرترین روشها در گزینش ژنوتیپ‌های مطلوب، استفاده از شاخص‌های انتخاب می‌باشد. در این پژوهش، بهمنظور ارزیابی کارایی روشهای مختلف انتخاب در شرایط تنش، 49 ژنوتیپ برتر زیره سبز (Cuminum cyminum L) منتخب سال دوم یک طرح دوساله، در یک آزمایش مزرعه‌ای در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با دو تکرار در شرایط تنش خشکی در سال 1391 در مزرعه پژوهشی دانشگاه شهید باهنر کرمان مورد ارزیابی قرار گرفتند. شاخص‌های انتخاب اسمیت- هیزل 1 و 2 و پسک-بیکر براساس هفت صفت ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد چتر، تعداد چترک، تعداد دانه در بوته، وزن بذر بوته و وزن اندام هوایی بوته محاسبه شدند. همچنین پاسخ‌های مستقیم و همبسته این صفات همراه عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی بدست آمد. هر سه شاخص در دو شکل، همراه با عملکرد و بدون عملکرد نیز مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج پاسخ مستقیم و همبسته صفات نشان داد که در شرایط تنش ژنوتیپ‌هایی با تعداد دانه در بوته و تعداد چترک بیشتر از توان عملکرد بالاتری برخوردار بودند. در شاخص‌های اسمیت-هیزل 1 و 2، صفت تعداد دانه در بوته و تعداد چترک بالاترین پاسخ به انتخاب را داشتند، در حالی که در شاخص پسک-بیکر صفت تعداد شاخه فرعی بالاترین پاسخ به انتخاب را به خود اختصاص داد. نتایج حکایت از این داشت که شاخص انتخاب اسمیت-هیزل بالاترین کارایی انتخاب را دارد و می‌تواند برای انتخاب ژنوتیپ‌های مناسب در برنامه اصلاحی زیره سبز در شرایط تنش خشکی مورد استفاده قرار گیرد.
عنایت الله توحیدی نژاد؛ فرامرز رستگاری
چکیده
بهمنظور بررسی تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی و نوع کود بر عملکرد کمّی و کیفی گیاه دارویی بابونه آلمانی (Matricaria chamomilla L.) آزمایشی به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب بلوکهای کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی سازمان جهاد کشاورزی جیرفت در سال 1389 با سه تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل تنش خشکی در سه سطح 40، 80 و 120 میلی‌متر تبخیر از طشتک تبخیر ...
بیشتر
بهمنظور بررسی تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی و نوع کود بر عملکرد کمّی و کیفی گیاه دارویی بابونه آلمانی (Matricaria chamomilla L.) آزمایشی به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب بلوکهای کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی سازمان جهاد کشاورزی جیرفت در سال 1389 با سه تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل تنش خشکی در سه سطح 40، 80 و 120 میلی‌متر تبخیر از طشتک تبخیر کلاسA به‌عنوان فاکتور اصلی و پنج تیمار کودی شامل شاهد، کود زیستی نیتروکسین، کود زیستی فسفات بارور-2، کود زیستی بیوسولفور و کود گاوی به‌عنوان کرت‌های فرعی بودند. صفات اندازه‌گیری شده شامل (تعداد ساقه اصلی، تعداد شاخه فرعی، ارتفاع بوته، تعداد کاپیتول در بوته، قطر کاپیتول، وزن خشک بوته، وزن گل تر، وزن گل خشک، درصد اسانس و عملکرد کامازولن) بود. نتایج نشان داد که تنش خشکی بر تمام صفات کمّی و کیفی در سطح 1% معنی‌دار بود. مقایسه میانگین‌ها نشان داد که آبیاری پس از 120 میلی‌متر تبخیر، عملکرد را در مقایسه با شاهد 25.1% کاهش داد. بیشترین میانگین عملکرد و اجزاء عملکرد از تیمار آبیاری پس از 40 میلی‌متر تبخیر و کاربرد کود گاوی بدست آمد. بیشترین درصد اسانس (0.685%) و عملکرد اسانس (6.32 کیلوگرم در هکتار) در تیمار بیوسولفور و تنش متوسط مشاهده شد. بیشترین درصد کامازولن (6.45%) و عملکرد کامازولن (396.8 گرم در هکتار) در تنش متوسط و به‌ترتیب از تیمار کودی نیتروکسین و بیوسولفور حاصل گردید. به‌طور کلی نتایج نشان داد که در شرایط تنش شدید کود دامی و در شرایط تنش ملایم کود زیستی بیوسولفور مناسب‌ترین تیمار کودی در تولید بابونه بود.
فهیمه هلالی سلطان احمدی؛ محمدرضا عامریان؛ مهدی قیاسی؛ حمید عباس دخت
چکیده
استفاده از مواد آلی و نانو کودها بهمنظور کنترل دقیق آزادسازی عناصر غذایی می‌تواند گامی مؤثر برای دستیابی به کشاورزی پایدار و سازگار با محیط‌زیست باشد. تنش خشکی مهمترین عامل محدودکننده رشد و عملکرد گیاهان دارویی ازجمله همیشه‌بهار (Calendula officinalis L.) است. این آزمایش در شرایط مزرعه‌ای به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی ...
بیشتر
استفاده از مواد آلی و نانو کودها بهمنظور کنترل دقیق آزادسازی عناصر غذایی می‌تواند گامی مؤثر برای دستیابی به کشاورزی پایدار و سازگار با محیط‌زیست باشد. تنش خشکی مهمترین عامل محدودکننده رشد و عملکرد گیاهان دارویی ازجمله همیشه‌بهار (Calendula officinalis L.) است. این آزمایش در شرایط مزرعه‌ای به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار به‌صورت مرکب (تکرار در مکان) واقع در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی ارومیه و سلماس اجرا شد. فاکتور اول نحوه آبیاری در دو سطح شامل آبیاری و قطع آبیاری در مرحله شروع گلدهی و فاکتور دوم پیش‌تیمار بذرها در هفت سطح شامل بذرهای تیمار شده با کودهای نانو (اکسید آهن، اکسید روی و اکسید بر با غلظت دو در هزار) و پرایم شده با مواد آلی (اسید هیومیک 72 میلی‌گرم در لیتر، اسید سالیسیلک 2000 میکرومول و اسید آسکوربیک ppm200) و شاهد بود. نتایج تجزیه مرکب داده‌های آزمایش حکایت از این داشت که استفاده از پیش‌تیمار بذرها با مواد نانو و پیش‌تیمار با مواد آلی در صفاتی مانند ارتفاع بوته، تعداد کاپیتول، وزن تر و خشک بوته، وزن تر و خشک ریشه، عملکرد دانه، شاخص برداشت، درصد اسانس و درصد عنصر معدنی فسفر واکنش مثبتی نشان داده و بهترین واکنش از کاربرد پیش‌تیمار اسید سالسیلیک و نانو اکسیدروی دیده شد و باعث افزایش و بهبود صفات یادشده و عملکرد کمّی و کیفی همیشه‌بهار به‌ویژه در شرایط تنش خشکی می‌گردد و کاربرد آن در راستای کشاورزی پایدار و ارگانیک قابل توصیه می‌باشد.
امین محمدی؛ مجید امینی دهقی؛ محمدحسین فتوکیان
چکیده
بهمنظور بررسی کاربرد هیومیک اسید و رژیم‌های مختلف آبیاری بر خصوصیات کمّی و کیفی سه توده زیره سبز (Cuminum cyminum L.)، آزمایشی به‌صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی گیاهان دارویی دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهد در سال 95-1394 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل رژیم‌های آبیاری در سه سطح (آبیاری ...
بیشتر
بهمنظور بررسی کاربرد هیومیک اسید و رژیم‌های مختلف آبیاری بر خصوصیات کمّی و کیفی سه توده زیره سبز (Cuminum cyminum L.)، آزمایشی به‌صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی گیاهان دارویی دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهد در سال 95-1394 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل رژیم‌های آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل، قطع آبیاری بعد از مرحله گلدهی و قطع آبیاری بعد از مرحله پر شدن دانه)، محلول‌پاشی هیومیک اسید با دو غلظت (صفر و 200 میلی‌گرم در لیتر) و سه توده زیره سبز (اصفهان، کاشان و سبزوار) بودند. نتایج تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که اثر برهمکنش رژیم آبیاری× اسیدهیومیک× توده بر صفات وزن خشک تک بوته، عملکرد دانه، شاخص برداشت، کلروفیل a و کل تأثیر معنی‌داری داشت. نتایج نشان داد که بیشترین وزن خشک تک بوته و عملکرد دانه در آبیاری کامل و کاربرد هیومیک اسید حاصل شد. توده کاشان دارای بیشترین تعداد شاخه فرعی در بوته، وزن خشک تک بوته، تعداد دانه در چتر، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک بود. بیشترین درصد اسانس در توده سبزوار مشاهده شد. بالاترین عملکرد دانه (533.2 کیلوگرم در هکتار) در آبیاری کامل با کاربرد هیومیک اسید در توده کاشان بدست آمد. بیشترین میانگین عملکرد ماده خشک (230 کیلوگرم در هکتار) نیز در آبیاری کامل با کاربرد هیومیک اسید برای توده سبزوار حاصل شد. بیشترین میزان کلروفیل a و کل در آبیاری بعد از مرحله گلدهی و عدم کاربرد هیومیک اسید در توده سبزوار مشاهده شد. کاربرد هیومیک اسید بر صفات مورد ارزیابی معنی‌دار نشد، بیشترین کارایی هیومیک اسید در آبیاری کامل حاصل شد.
احمد افکاری
چکیده
بهمنظور بررسی اثر تنش خشکی و نیتروژن بر میزان و عملکرد اسانس و برخی ویژگی‌های فیزیولوژیکی گیاه ریحان (Ocimum basilicum L.)، آزمایشی به‌صورت طرح کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل در سال 1392 انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل سه سطح تنش خشکی (70، 140 و 210 میلی‌متر تبخیر ...
بیشتر
بهمنظور بررسی اثر تنش خشکی و نیتروژن بر میزان و عملکرد اسانس و برخی ویژگی‌های فیزیولوژیکی گیاه ریحان (Ocimum basilicum L.)، آزمایشی به‌صورت طرح کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل در سال 1392 انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل سه سطح تنش خشکی (70، 140 و 210 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) و کود نیتروژن در سه سطح (صفر، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار) بودند. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که تأثیر تیمار تنش خشکی بر تمامی ویژگی‌های مورد بررسی معنی‌دار بود. نتایج نشان داد که برهمکنش تنش خشکی و کود نیتروژن بر ویژگی‌های کلروفیل a، کلروفیل کل، محتوای نسبی آب، عملکرد ماده خشک و عملکرد اسانس معنی‌دار بود. همچنین تیمار کودی سبب افزایش معنی‌دار ویژگی‌های فیزیولوژیکی و عملکرد ماده خشک گیاه گردید. نتایج مقایسه میانگین برهمکنش تیمارها مشخص کرد که بیشترین میزان کلروفیل a (2.65میلی‌گرم در گرم وزن تر)، کلروفیل کل (3.42 میلی‌گرم در گرم وزن تر)، محتوای نسبی آب (72.02%)، عملکرد ماده خشک (2261.25 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد اسانس (7.21 کیلوگرم در هکتار) مربوط به تیمار بدون تنش و مصرف 100 کیلوگرم کود نیتروژنه در هکتار، بیشترین میزان کربوهیدرات (3.41 میکروگرم گلوگز در گرم وزن تر) و پرولین (0.681 میکرومول در گرم وزن تر) مربوط به تیمار تنش شدید بود. با بالا رفتن سطح تنش خشکی از میزان کلروفیل a، b، کل، کاروتنوئید، محتوای نسبی آب، درصد و عملکرد اسانس کاسته و بر میزان کربوهیدرات و پرولین افزوده شد. بنابراین، آبیاری 70 میلی‌متر تبخیر و مصرف 100 کیلوگرم کود نیتروژنه در هکتار به‌عنوان تیمار برتر برای دستیابی به بالاترین میزان کلروفیل a، کلروفیل کل، محتوای نسبی آب، عملکرد ماده خشک و عملکرد اسانس ریحان توصیه می‌شود.
حدیث موسوی؛ نفیسه مهدی نژاد؛ براتعلی فاخری؛ محمد مجدی؛ فروزان حیدری
چکیده
بهمنظور بررسی تأثیر اسپری نانو کلات آهن و نانوذرات نقره سنتز شیمیایی و سنتز سبز بر میزان بیان دو ژن جرماکرنA سنتاز (TpGAS) و پارتنولید سنتاز (TpPTS) دخیل در مسیر بیوسنتزی پارتنولید در گیاه بابونه کبیر (Tanacetum parthenium L.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل دو عاملی در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه زابل اجرا ...
بیشتر
بهمنظور بررسی تأثیر اسپری نانو کلات آهن و نانوذرات نقره سنتز شیمیایی و سنتز سبز بر میزان بیان دو ژن جرماکرنA سنتاز (TpGAS) و پارتنولید سنتاز (TpPTS) دخیل در مسیر بیوسنتزی پارتنولید در گیاه بابونه کبیر (Tanacetum parthenium L.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل دو عاملی در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه زابل اجرا شد. RNA کل از نمونه‌های برگی استخراج و به‌دنبال آن cDNA سنتز و برای بررسی الگوی بیان ژن از واکنش Real Time PCR استفاده شد. میزان پارتنولید موجود در عصاره گیاهان بهوسیله دستگاه کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) سنجش شد. داده‌ها به کمک نرم‌افزار آماری SAS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. افزایش معنی‌داری (P<0.01) در بیان ژن‌های جرماکرنA سنتاز (TpGAS) و پارتنولید سنتاز (TpPTS) در گیاهان تیمار شده با نانو ذره نقره سنتز سبز نسبت به گیاهان شاهد، گیاهان تیمار شده با نانو ذره نقره سنتز شیمیایی و نانو کلات آهن مشاهده شد و بیشترین بیان ژن‌های جرماکرنA سنتاز (TpGAS) و پارتنولید سنتاز (TpPTS) در گیاهانی که تحت تنش خشکی و تیمار با نانوذرات نقره سنتز سبز قرار گرفته بودند، ثبت شد. همبستگی مثبتی بین بیان ژن‌های جرماکرنA سنتاز (TpGAS) و پارتنولید سنتاز (TpPTS) با میزان پارتنولید مشاهده شد. بنابراین به نظر می‌رسد نانوذرات نقره سنتز سبز و تنش کم آبی می‌توانند به‌عنوان القاءکننده سبب افزایش بیان ژن‌های جرماکرنA سنتاز (TpGAS) و پارتنولید سنتاز (TpPTS) و به‌دنبال آن افزایش تولید پارتنولید در گیاه بابونه کبیر شوند.
دیاکو رسولی؛ براتعلی فاخری
چکیده
بهمنظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد کمّی و کیفی، خصوصیات فیزیولوژیک و ترکیب‌های اسانس دو گونه O. basilicum L. و O. americanum L.، آزمایشی در قالب فاکتوریل بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی، با 3 تکرار در شرایط گلخانه اجرا شد. تیمارهای خشکی شامل 100 (بدون تنش خشکی)، 80، 60 و 40 درصد ظرفیت زراعی بر دو گونه ریحان در نظر گرفته شدند. صفات اندازه‌گیری شده ...
بیشتر
بهمنظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد کمّی و کیفی، خصوصیات فیزیولوژیک و ترکیب‌های اسانس دو گونه O. basilicum L. و O. americanum L.، آزمایشی در قالب فاکتوریل بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی، با 3 تکرار در شرایط گلخانه اجرا شد. تیمارهای خشکی شامل 100 (بدون تنش خشکی)، 80، 60 و 40 درصد ظرفیت زراعی بر دو گونه ریحان در نظر گرفته شدند. صفات اندازه‌گیری شده شامل وزن تر و خشک شاخ و برگ، اسانس، عملکرد اسانس، هیدرات‌کربن، پرولین، نیتروژن، پروتئین، فسفر و پتاسیم بودند. نتایج نشان داد که در هر دو گونه ریحان مورد مطالعه با افزایش سطوح تنش خشکی از شاهد به 40% ظرفیت زراعی بر درصد اسانس، هیدرات‌کربن و پرولین (28، 46 و 50 درصد) افزوده و از میزان وزن تر و خشک شاخ و برگ، عملکرد اسانس، نیتروژن، پروتئین، فسفر و پتاسیم (58، 7/58، 44، 19، 16، 39 و 23 درصد) کاسته شد. در گونه O. americanum تحت تنش خشکی، وزن تر و خشک شاخ و برگ، هیدرات‌کربن، پرولین، نیتروژن، پروتئین و فسفر افزایش معنی‌داری نشان داد، در حالیکه در گونه O. basilicum فقط درصد اسانس افزایش معنی‌داری داشت. در این پژوهش مشخص شد که بیشتر مؤلفه‌های رشد در تنش ملایم (80% ظرفیت زراعی) بیشترین عملکرد را داشتند. از طرفی درصد اسانس در تنش بالا با افزایش معنی‌داری مواجه گردید، بهطوری که در گونه O. basilicum بیشترین میزان اسانس در تنش60% ظرفیت زراعی حاصل شد. نتایج کلی حاصل از این تحقیق بیانگر این مطلب بود که در تنش متوسط، عملکرد رویشی گیاه و در تنش نسبتاً شدید، درصد اسانس افزایش یافت.
غزاله رمضان؛ بهلول عباس‌زاده
چکیده
در میان تنش‌های غیرزنده، خشکی مهمترین مشکل زراعی است که باعث کاهش عملکرد محصولاتی می‌شود که به‌صورت دائم یا دوره‌ای در معرض آن قرار می‌گیرند. Nepeta pogonosperma Jamzad et Assadi گیاهی چند‌ساله و متعلق به تیره نعناعیان می‌باشد. ایران منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک بوده و بیشتر زمینهای زراعی با مشکل کم‌آبی مواجه می‌باشند که این پدیده عمده‌ترین ...
بیشتر
در میان تنش‌های غیرزنده، خشکی مهمترین مشکل زراعی است که باعث کاهش عملکرد محصولاتی می‌شود که به‌صورت دائم یا دوره‌ای در معرض آن قرار می‌گیرند. Nepeta pogonosperma Jamzad et Assadi گیاهی چند‌ساله و متعلق به تیره نعناعیان می‌باشد. ایران منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک بوده و بیشتر زمینهای زراعی با مشکل کم‌آبی مواجه می‌باشند که این پدیده عمده‌ترین دلیل کاهش عملکرد محسوب می‌شود. بهمنظور بررسی اثر تنش خشکی و فاصله کاشت بر گیاه Nepeta pogonosperma، تحقیقی در شرایط مزرعه در سال‌های 91-1390 در ایستگاه تحقیقات البرز (مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور) اجرا شد. این آزمایش در قالب فاکتوریل و بر پایه بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا گردید. عامل فاصله کاشت در 4 سطح (20×20، 30×30، 40×40 و 50×50 سانتی‌متر) و عامل خشکی در 3 سطح آبیاری (30، 60 و 90 درصد ظرفیت زراعی) اعمال شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر متقابل تنش خشکی×فاصله کاشت بر قطر ساقه اصلی و درصد اسانس در سطح 5% معنی‌دار بود. اثر تنش خشکی و فاصله کاشت بر طول و عرض برگ، طول گل‌آذین، عملکرد در هکتار، درصد و عملکرد اسانس، تعداد ساقه گلدار و کل ساقه‌ها و تعداد گل‌آذین معنی‌دار بود. مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که بیشترین عرض برگ (mm9/15)، طول برگ (mm5/40) و عملکرد اندام هوایی در هکتار (kg/ha3391) مربوط به تیمار بدون تنش خشکی (FC %90) بود. بیشترین تعداد ساقه بدون گل (Number/plant47)، تعداد ساقه گلدار (Number/plant41)، تعداد کل ساقه (Number/plant88)، تعداد گل‌آذین (Number/plant6/15)، و بیشترین عملکرد اندام هوایی در هکتار (kg/ha5185)، درصد اسانس (21/3%) و عملکرد اسانس (kg/ha122) مربوط به فاصله کاشت 20×20 سانتی‌متر بود. نتایج این بررسی نشان داد که بهمنظور دستیابی به بیشترین عملکرد اندام هوایی و عملکرد اسانس می‌توان از تراکم 20×20 در سطح تنش 60% ظرفیت زراعی استفاده کرد.
فاطمه محتشمی؛ مجید پوریوسف؛ بابک عندلیبی؛ فرید شکاری
چکیده
بهمنظور بررسی تأثیر محلول‌پاشی و پیش‌تیمار با سالیسیلیک اسید بر عملکرد دانه و اسانس رازیانه (Foeniculum vulgare Mill.) در شرایط تنش خشکی آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در بهار 1391 اجرا شد. آزمایش به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. در این آزمایش تنش خشکی در مرحله زایشی با ...
بیشتر
بهمنظور بررسی تأثیر محلول‌پاشی و پیش‌تیمار با سالیسیلیک اسید بر عملکرد دانه و اسانس رازیانه (Foeniculum vulgare Mill.) در شرایط تنش خشکی آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در بهار 1391 اجرا شد. آزمایش به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. در این آزمایش تنش خشکی در مرحله زایشی با سطح شاهد (آبیاری کامل) در کرت‌های اصلی و سطوح مختلف محلول‌پاشی و پیش‌تیمار بذر با سالیسیلیک اسید شامل بذرهای خشک (بدون پیش‌تیمار)، پیش‌تیمار بذرها با غلظت‌های مختلف سالیسیلیک اسید (صفر، 800 و 1600میکرومولار) و محلول‌پاشی با غلظت‌های مختلف سالیسیلیک اسید (800 و 1600 میکرومولار) در کرت‌های فرعی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیشتر صفات مورد بررسی ازجمله تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر، وزن هزاردانه، تعداد چترک در چتر و عملکرد دانه و اسانس تحت تأثیر تنش خشکی در مقایسه با شاهد (آبیاری) به‌طور معنی‌داری کاهش یافتند. اما محتوای اسانس دانه افزایش یافت. بهطوری که بیشترین عملکرد دانه (6/2925 کیلوگرم در هکتار) و اسانس (88/52 کیلوگرم در هکتار) از شاهد (آبیاری کامل) و کمترین میزان صفات مذکور در شرایط تنش خشکی حاصل شد. همچنین نتایج نشان داد که صفات مورد بررسی تحت تأثیر محلول‌پاشی و پرایم با سالیسیلیک اسید در مقایسه با بذر خشک به‌طور معنی‌داری افزایش یافتند. بهطوری که بین پیش‌تیمار بذر با سالیسیلیک اسید 1600 میکرومولار و محلول‌پاشی با سالیسیلیک اسید 1600 میکرومولار تفاوت معنی‌داری از لحاظ عملکرد دانه و اسانس وجود نداشت، اما بیشترین عملکرد دانه (6/2579 کیلوگرم در هکتار) و اسانس (15/63 کیلوگرم در هکتار) از محلول‌پاشی با سالیسیلیک اسید 1600 میکرومولار و کمترین میزان صفات مذکور از بذرهای خشک (بدون پیش‌تیمار) بدست آمد.
معصومه لایق حقیقی؛ بهلول عباس‌زاده؛ سیدرضا طبایی عقدایی؛ وحیده صمدیان ساربانقلی
چکیده
جنس Nepeta 250 گونه در دنیا دارد. این گونه در ایران دارای 67 گونه است که 39 گونه آن بومی ایران می‌باشد. بهمنظور بررسی اثر تنش خشکی بر صفات کمّی و کیفی گیاه دارویی پونه‌سای خوشه‌ای (Nepeta racemosa Lam.) آزمایشی در شرایط مزرعه در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تیمار و سه تکرار در ایستگاه تحقیقات البرز، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در سال ...
بیشتر
جنس Nepeta 250 گونه در دنیا دارد. این گونه در ایران دارای 67 گونه است که 39 گونه آن بومی ایران می‌باشد. بهمنظور بررسی اثر تنش خشکی بر صفات کمّی و کیفی گیاه دارویی پونه‌سای خوشه‌ای (Nepeta racemosa Lam.) آزمایشی در شرایط مزرعه در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تیمار و سه تکرار در ایستگاه تحقیقات البرز، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در سال 1390 اجرا شد. سطوح مختلف تنش خشکی شامل 100% (شاهد یا بدون تنش)،80% (تنش ملایم)، 60% (تنش متوسط) و 40% (تنش شدید) ظرفیت مزرعه‌ای بود. در مرحله گلدهی ارتفاع گیاه، تعداد پنجه، تعداد ساقه جانبی، وزن ریشه، طول ریشه، قطر ساقه اصلی، تعداد ساقه گلدار، طول گل‌آذین‌ها، طول برگ و عرض برگ، عملکرد برگ، گل‌آذین، ساقه و سرشاخه، درصد و عملکرد اسانس برگ، گل‌آذین، ساقه و سرشاخه اندازه‌گیری شدند. نتایج تجزیه آماری نشان داد که تنش خشکی اثر معنی‌دار بر ارتفاع گیاه، وزن ریشه، طول گل‌آذین‌ها، طول برگ، عرض برگ (1%≥α)، طول ریشه و قطر ساقه اصلی (5%≥α) داشت. همچنین تنش خشکی اثر معنی‌دار بر درصد اسانس برگ، درصد اسانس سرشاخه، عملکرد برگ، ساقه، گل‌آذین و سرشاخه، عملکرد اسانس برگ و گل‌آذین (1%≥α) داشت. بیشترین درصد اسانس برگ (72/1%)، گل‌آذین (93/1%) و درصد اسانس سرشاخه (27/1%) مربوط به تنش ملایم (60% ظرفیت مزرعه) بود. نتایج نشان داد که پونه‌سای خوشه‌ای گیاهی مقاوم به خشکی بوده و با اعمال 60% تنش خشکی می‌توان بیشینه اسانس را بدست آورد.
مجید پوریوسف
چکیده
بهمنظور بررسی تغییرات عملکرد و اسانس رازیانه (Foeniculum vulgare Mill.) تحت شرایط تنش خشکی و زمان‌های مختلف برداشت، آزمایشی در بهار 1390 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان به اجرا درآمد. آزمایش به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. در این آزمایش تأثیر تنش خشکی در سه سطح شامل شاهد (آبیاری ...
بیشتر
بهمنظور بررسی تغییرات عملکرد و اسانس رازیانه (Foeniculum vulgare Mill.) تحت شرایط تنش خشکی و زمان‌های مختلف برداشت، آزمایشی در بهار 1390 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان به اجرا درآمد. آزمایش به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. در این آزمایش تأثیر تنش خشکی در سه سطح شامل شاهد (آبیاری کامل)، تنش خشکی در مراحل گلدهی و پرشدن دانه در کرت‌های اصلی و زمان برداشت در سه سطح شامل برداشت در مراحل خمیری نرم (محتوای رطوبت دانه 58%)، خمیری سخت (محتوای رطوبت دانه 37%) و رسیدگی کامل (محتوای رطوبت دانه 16%) در کرت‌های فرعی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که تأثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه، وزن هزاردانه، تعداد چترک در چتر، تعداد دانه در چترک، تعداد دانه در چتر، درصد و عملکرد اسانس معنی‌دار (05/0 ≤ p) بود. تمامی صفات مذکور تحت شرایط تنش خشکی به‌طور معنی‌داری (05/0 ≤ p) کاهش یافتند. بیشترین عملکرد دانه (63/1436 کیلوگرم در هکتار) و اسانس (54/34 کیلوگرم در هکتار) از تیمار شاهد (آبیاری کامل) و کمترین میزان صفات مذکور از تیمار تنش در مرحله پر شدن دانه حاصل شد. همچنین نتایج نشان داد که تأثیر زمان برداشت بر عملکرد دانه و اسانس، محتوای اسانس، وزن هزاردانه، تعداد دانه در چترک و تعداد دانه در چتر معنی‌دار (05/0 ≤ p) بود. بهطوری که بیشترین عملکرد دانه (75/1425 کیلوگرم در هکتار) از برداشت در مرحله رسیدگی کامل و کمترین آن (81/784 کیلوگرم در هکتار) از برداشت در مرحله خمیری نرم بدست آمد. بیشترین عملکرد اسانس (97/33 کیلوگرم در هکتار) نیز از برداشت در مرحله خمیری سخت بدست آمد که تفاوت معنی‌داری با مرحله رسیدگی کامل نداشت. با توجه به نتایج آزمایش چنین می‌توان استنباط کرد که رازیانه در مراحل رشد زایشی حساس به تنش خشکی بوده و عملکرد کمّی و کیفی آن تحت تأثیر زمان برداشت قرار می‌گیرد.
محمدهادی راد؛ کامکار جایمند؛ محمدحسن عصاره؛ مهدی سلطانی
چکیده
کمبود آب می‌تواند اثرات متفاوتی را بر فرایندهای مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاهان به دنبال داشته باشد. تولید اسانس نیز از نظر مقدار و نوع ترکیب تحت تأثیر تنش خشکی قرار می‌گیرد. اکالیپتوس‌ها و ازجمله Eucalyptus camaldulensis Dehnh. به‌عنوان منابع غنی از اسانس و به‌ویژه ترکیب 8،1-سینئول مطرح می‌باشند. بهمنظور بررسی تأثیر تنش خشکی ...
بیشتر
کمبود آب می‌تواند اثرات متفاوتی را بر فرایندهای مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاهان به دنبال داشته باشد. تولید اسانس نیز از نظر مقدار و نوع ترکیب تحت تأثیر تنش خشکی قرار می‌گیرد. اکالیپتوس‌ها و ازجمله Eucalyptus camaldulensis Dehnh. به‌عنوان منابع غنی از اسانس و به‌ویژه ترکیب 8،1-سینئول مطرح می‌باشند. بهمنظور بررسی تأثیر تنش خشکی بر بازده اسانس، نوع ترکیب‌های شیمیایی و همچنین کارایی مصرف آب در گونه E. camaldulensis، تأثیر سه تیمار رطوبتی شامل 100% ظرفیت زراعی (بدون تنش)، 70% ظرفیت زراعی (تنش ملایم) و 40% ظرفیت زراعی (تنش شدید) در سه تکرار و در قالب طرح کاملاً تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش در ایستگاه تحقیقات بیابان‌زدایی شهید صدوقی یزد و در شرایط لایسیمتری انجام شد. نتایج بدست آمده نشان داد که هرچند با افزایش دسترسی گیاه به آب به‌دلیل تولید برگ بیشتر، اسانس بیشتری تولید گردید، اما تنش ملایم خشکی، افزایش بازده اسانس و بهبود کارایی مصرف آب در خصوص تولید اسانس را به همراه داشت. تنش ملایم خشکی باعث بالا رفتن درصد 8،1-سینئول نسبت به سایر تیمارها گردید (p < 0.001)، هرچند باعث کاهش تولید و یا توقف تولید بسیاری دیگر از ترکیب‌ها شد. درصد 8،1-سینئول در تیمارهای 100، 70 و 40 درصد ظرفیت زراعی به‌ترتیب 33/69، 13/78 و 87/51 بود. تولید ترکیب آلفا-پنین نیز به‌عنوان یکی دیگر از ترکیب‌های مهم تحت تأثیر رطوبت کافی (بدون تنش) قرار گرفت، به‌گونه‌ای که مقدار آن با سایر تیمارها دارای اختلاف معنی‌داری (p < 0.001) بود. درصد این ترکیب در تیمارهای 100، 70 و 40 درصد ظرفیت زراعی به‌ترتیب 14، 03/7 و 06/4 بود.
لیلا جعفرزاده؛ حشمت امیدی؛ عبدالامیر بستانی
چکیده
بهمنظور بررسی تأثیر تنش خشکی و نیتروکسین بر عملکرد گل، اجزاء عملکرد، رنگریزه‌های فتوسنتزی و میزان پرولین گیاه دارویی همیشه‌بهار (Calendula officinalis L.)، مطالعه‌ای در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهد واقع در 30 کیلومتری جنوب تهران انجام شد. این آزمایش به‌صورت اسپلیت‌پلات در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در ...
بیشتر
بهمنظور بررسی تأثیر تنش خشکی و نیتروکسین بر عملکرد گل، اجزاء عملکرد، رنگریزه‌های فتوسنتزی و میزان پرولین گیاه دارویی همیشه‌بهار (Calendula officinalis L.)، مطالعه‌ای در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهد واقع در 30 کیلومتری جنوب تهران انجام شد. این آزمایش به‌صورت اسپلیت‌پلات در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار و در سال زراعی 90-89 اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل خشکی به‌عنوان فاکتور اصلی (1- پتانسیل رطوبت خاک 5/0 اتمسفر به‌عنوان شاهد و ظرفیت زراعی (FC)، 2- پتانسیل 5/3 اتمسفر به‌عنوان تنش ملایم، 3- پتانسیل 5/6 اتمسفر به‌عنوان تنش نسبتاً شدید و 4- پتانسیل 10 اتمسفر به‌عنوان تنش شدید) از مرحله 4 برگی و کاربرد کود زیستی نیتروژن به‌عنوان فاکتور فرعی (1- شاهد (بدون اعمال تیمار)، 2- اختلاط دو لیتر در هکتار کود زیستی نیتروژنه همراه با آب آبیاری و 3- تلقیح دو لیتر در هکتار کود زیستی نیتروژنه به‌صورت بذرمال) در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که خشکی، کاربرد کود زیستی و اثر برهمکنش آنها بر ارتفاع بوته، عملکرد گل، محتوی رنگریزه‌های فتوسنتزی، محتوی پرولین و درصد عصاره گل تأثیر معنی‌داری (p ≤ 0.01) داشت. بهطوری که بیشترین عملکرد گل (46/574 کیلوگرم در هکتار) و میزان عصاره (79/22%) در شرایط پتانسیل رطوبت خاک 5/0 اتمسفر حاصل شد. همچنین بیشترین ارتفاع بوته (11/27 سانتی‌متر) و محتوی رنگریزه‌های فتوسنتزی (59/17) نیز در تنش ملایم (5/3 اتمسفر) حاصل شد و محتوی پرولین در تیمار آبیاری مطلوب (ظرفیت مزرعه)، 47% کمتر از خشکی نسبتاً شدید (5/6 اتمسفر) بود. براساس نتایج، بیشترین ارتفاع بوته، عملکرد گل، محتوی پرولین و مقدار عصاره گل از کاربرد کود زیستی به‌صورت بذرمال حاصل شد. به‌طور کلی نتایج نشان داد که گیاه دارویی همیشه‌بهار می‌تواند همگام با کاربرد 2 لیتر کود زیستی نیتروکسین به‌صورت بذرمال سطوح نسبتاً شدید خشکی (5/6 اتمسفر) را تحمل نماید.
حمیدرضا عیسوند؛ اصغر شرفی؛ احمد اسماعیلی
چکیده
مرزه خوزستانی (Satureja khuzistanica Jamzad.) ازجمله گیاهان متعلق به خانواده نعناعیان است که گونه‌های متعدد آن در مناطق مختلف ایران رویش دارند. مرحله جوانه‌زنی یکی از مراحل مهم در دوره رشدی گیاهان است که اغلب تحت تأثیر شرایط نامساعد محیطی قرار گرفته و دچار اختلال می‌شود. در ایران، تنش خشکی یکی از مهمترین عوامل نامساعد محسوب می‌شود. ...
بیشتر
مرزه خوزستانی (Satureja khuzistanica Jamzad.) ازجمله گیاهان متعلق به خانواده نعناعیان است که گونه‌های متعدد آن در مناطق مختلف ایران رویش دارند. مرحله جوانه‌زنی یکی از مراحل مهم در دوره رشدی گیاهان است که اغلب تحت تأثیر شرایط نامساعد محیطی قرار گرفته و دچار اختلال می‌شود. در ایران، تنش خشکی یکی از مهمترین عوامل نامساعد محسوب می‌شود. پرایمینگ یکی از روشهای بهبود کیفیت بذر برای شرایط تنش است. این تحقیق بهمنظور بررسی تأثیر هیدرو و اسموپرایمینگ در دماهای مختلف بر بهبود کیفیت بذر مرزه خوزستانی در شرایط تنش رطوبتی انجام شد. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار و سه فاکتور اجرا شد. فاکتور اول شامل سه سطح تنش رطوبتی (صفر، 4- و 8- بار)، فاکتور دوم، سه سطح پرایمینگ (صفر، 4- و 8- بار) و فاکتور سوم شامل دو سطح دمای پرایمینگ (15 و 25 درجه سانتی‌گراد) بود. برای ایجاد مکش اسمزی در محیط پرایمینگ و همچنین محیط جوانه‌زنی از PEG6000 استفاده شد. با پیشرفت تنش خشکی، صفاتی نظیر درصد و سرعت جوانه‌زنی، وزن تر و خشک گیاهچه، طول گیاهچه و شاخص بنیه کاهش یافت، اما تعداد ریشه فرعی تا تنش 4- بار افزایش و پس از آن کاهش یافت. هیدرو و اسموپرایمینگ، کیفیت بذر را بهبود بخشیدند. اثر متقابل تنش خشکی و پتانسیل اسمزی محلول پرایمینگ بر درصد و سرعت جوانه‌زنی، وزن خشک گیاهچه، تعداد ریشه فرعی و شاخص بنیه معنی‌دار بود. تیمار هیدروپرایمینگ در دمای °C15 بیشترین اثر مثبت را بر درصد و سرعت جوانه‌زنی، وزن خشک گیاهچه، تعداد ریشه فرعی و شاخص بنیه در شرایط بدون تنش و تنش 4- بار داشت، درحالی‌که در شرایط تنش 8- بار، تیمار اسموپرایمینگ 4- بار در دمای °C15 توانست بیشترین اثر مثبت را بر سرعت جوانه‌زنی و شاخص بنیه داشته باشد. طویل‌ترین ریشه‌ها در شرایط تنش و بدون تنش خشکی از بذرهای اسموپرایم شده (در 8- بار و دمای °C25) بدست آمدند. تیمارهای اسموپرایم به‌طور بارزی طول گیاهچه و تعداد ریشه فرعی را افزایش دادند. به‌استثنای صفت تعداد ریشه که تحت تأثیر دمای پرایمینگ قرار نگرفت، اغلب صفات مورد بررسی، در بذرهایی که در دمای پایین‌تری (°C15) پرایم شده بودند وضعیت بهتری داشتند.
