دوره 21، شماره 1 ، اردیبهشت 1384
محمدامین سلطانی پور
چکیده
مطالعه فنولوژیک برای تنظیم برنامه‌های بهره‌برداری از گیاهان، میزان مواد مؤثر، جمع‌آوری بذرها، مبارزه با آفات گیاهی، جلوگیری از برداشتهای بی‌موقع، از بین بردن گیاهان هرز و مهاجم، پرورش زنبور عسل و شناخت ارزش غذایی گونه‌های گیاهی در مراحل مختلف حیاتی حایز اهمیت فراوانی است. در این بررسی سه محل در عرضها و نقاط مختلف ارتفاعی ...
بیشتر
مطالعه فنولوژیک برای تنظیم برنامه‌های بهره‌برداری از گیاهان، میزان مواد مؤثر، جمع‌آوری بذرها، مبارزه با آفات گیاهی، جلوگیری از برداشتهای بی‌موقع، از بین بردن گیاهان هرز و مهاجم، پرورش زنبور عسل و شناخت ارزش غذایی گونه‌های گیاهی در مراحل مختلف حیاتی حایز اهمیت فراوانی است. در این بررسی سه محل در عرضها و نقاط مختلف ارتفاعی با تنوع گیاهی متفاوت در محدوده جغرافیایی استان هرمزگان بین 800 تا 1400 متر ارتفاع از سطح دریا برگزیده شدند. در هر رویشگاه فعالیتهای رویشی و زایشی گونه دارویی مورخوش (Zhumeria majdae) هر هفته یکبار در مدت 2 سال ثبت گردید. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که به طور کلی اختلاف زمانی از آغاز رشد تا پایان رشد زایشی حدود 20 روز، تفاوت طول دوره رکود حداکثر کمتر از یک ماه، اختلاف دوره آغاز رشد زایشی تا گلدهی کامل حداکثر دو هفته و اختلاف طول دوره ظهور بذر تا ریزش کامل آن در مناطق مختلف ارتفاعی 15 روز است و به طور کلی طول این دوره حداقل 40 روز و حداکثر دو ماه است. آغاز رشد رویشی بین هفته سوم بهمن تا هفته اول اسفند ماه متغیر است و زمان اوج برگدهی از هفته سوم اسفند تا هفته اول فروردین ماه در نوسان است. شروع دوره رکود از هفته اول تا هفته آخر خرداد ماه متغیر می‌باشد. به طور کلی با توجه به مناطق مورد مطالعه می‌توان نتیجه گرفت که با افزایش ارتفاع از سطح دریا آغاز رشد رویشی و ظهور برگهای اولیه به تأخیر می‌افتد و ارتفاع از سطح دریا در طول دوره رشد رویشی و زمان وقوع پدیده‌های حیاتی نقش دارد و با افزایش آن دوره رویش طولانی‌تر می‌گردد.
فرزانه قاسمی؛ عادل جلیلی؛ یونس عصری
چکیده
درمنه (Artemisia) مهمترین جنس تیره کاسنی است که شامل حدود 400 گونه در دنیا می‌باشد. گونه‌های این جنس به لحاظ داشتن خواص دارویی با اهمیت هستند. در ایران حدود 34 گونه از این جنس وجود دارد. بخشهای هوایی گونه‌های درمنه، Artemisia biennis، Artemisia oliveriana، Artemisia aucheri؛ Artemisia persica وArtemisia scoparia در فصل گلدهی از رویشگاههای مختلف منطقه کاشان برداشت گردید. اسانس ...
بیشتر
درمنه (Artemisia) مهمترین جنس تیره کاسنی است که شامل حدود 400 گونه در دنیا می‌باشد. گونه‌های این جنس به لحاظ داشتن خواص دارویی با اهمیت هستند. در ایران حدود 34 گونه از این جنس وجود دارد. بخشهای هوایی گونه‌های درمنه، Artemisia biennis، Artemisia oliveriana، Artemisia aucheri؛ Artemisia persica وArtemisia scoparia در فصل گلدهی از رویشگاههای مختلف منطقه کاشان برداشت گردید. اسانس این گونهها با روش تقطیر با آب استخراج شد و اجزای آن با روش کروماتوگرافی (GC) و کروماتوگرافی متصل به طیفسنجی جرمی (GC/MS) تجزیه و تحلیل و شناسایی شد. ترکیبهای اصلی گونه‌های A. biennis، آلفا- هیماکالن (%58.74)، A. scoparia، کاپیلین (%23.32)، A. persica،سیس-سابینن هیدرات استات (%76.74)، A. aucheri کامفور (% 22.87)، بودند، A. oliveriana، آلفا-توجون (% 43.32). ترکیبهای 1و8-سینئول و پارا – سیمن در این گونهها مشترک بودند.
سیدرضا طبائی عقدائی؛ محمدباقر رضایی؛ کامکار جایمند
چکیده
ژنوتیپهای گل محمدی (Rosa damascena Mill) از مناطق مرکزی کشور جمع‌آوری و در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار کشت شدند. نمونه‌های مربوط به 6 استان از نظر درصد و عملکرد اسانس و نیز از نظر تعداد اجزاء مختلف گل (گلبرگ، پرچم و مادگی) در سالهای1380 تا 1382 مورد ارزیابی قرار گرفتند. براساس نتایج بدست ...
بیشتر
ژنوتیپهای گل محمدی (Rosa damascena Mill) از مناطق مرکزی کشور جمع‌آوری و در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار کشت شدند. نمونه‌های مربوط به 6 استان از نظر درصد و عملکرد اسانس و نیز از نظر تعداد اجزاء مختلف گل (گلبرگ، پرچم و مادگی) در سالهای1380 تا 1382 مورد ارزیابی قرار گرفتند. براساس نتایج بدست آمده، بیشترین درصد و عملکرد اسانس استخراج شده به روش تقطیر با آببه ترتیب از نمونه‌های اصفهان7 (0.05 درصد) و یزد1 (1338.09 گرم در هکتار) در سال 1381 مشاهده گردید. در سال 1380 نیز بیشترین درصد اسانس در نمونه‌های یزد2 (0.03 درصد) و اصفهان 6(0.029 درصد) مشاهده شد. اما در سال 1382 نمونه‌های تهران (0.016 درصد) و اصفهان8 (0.015 درصد) بیشترین درصد اسانس را نشان دادند. در سالهای 1380 و 1382 نمونه‌های یزد2 (468.60 گرم در هکتار) و سمنان1 (249.50 گرم در هکتار) به ترتیب بیشترین عملکرد اسانس را داشتند. براساس میانگین سالهای مختلف، نمونه‌های یزد1 (0.020 درصد) و اصفهان1 (0.019 درصد) بیشترین درصد اسانس را نشان دادند. همچنین نمونه یزد1 با تولید 632.33 گرم در هکتار، بیشترین عملکرد اسانس در سالهای مختلف را به خود اختصاص داد. ژنوتیپهای مختلف از نظر اجزاء گل اختلاف نشان دادند. بیشترین تعداد گلبرگ در هر یک از سالهای مورد مطالعه در نمونه جمع‌آوری شده از استان تهران مشاهده شد. همچنین این نمونه بیشترین تعداد مادگی در سالهای 82-81 و نیز بالاترین میانگین 3 سال از صفت مذکور را دارا بود. نمونه اصفهان10 نیز در میان ژنوتیپهای مورد بررسی بیشترین متوسط تعداد پرچم را در سالهای مذکور نشان داد.براساس نتایج حاصل از این بررسی، توانمندی متفاوتی میان ژنوتیپهای تحت مطالعه از نظر تولید اسانس وجود داشت. همچنین ژنوتیپهای گل محمدی مناطق مرکزی ایران از نظر اجزاء گل نیز تنوع نشان دادند. از این‌رو با توجه به اهمیت اسانس به‌عنوان ارزشمندترین فرآورده گل محمدی، گزینش ژنوتیپها در جهت ایجاد و معرفی ارقام برتر، به ویژه از نظر کمیت و کیفیت اسانس، در اصلاح گل محمدی امکان‌پذیر و در برنامه‌های به‌نژادی این گیاه از اولویت خاصی برخوردار می‌باشد.
فاطمه عسکری؛ فاطمه سفیدکن؛ سعیده مشکی زاده
چکیده
جنس Pimpinella در ایران حدود 23 گونه دارد که بیشتر یکساله می‌باشند. گونه P. eriocarpaدر غرب و جنوب ایران پراکنش دارد. اندام هوایی و بذر گیاه در مرحله گلدهی و بذردهی از منطقه خجیر در شمال شرقی استان تهران جمع‌آوری گردید و پس از آماده‌سازی گیاه با روش تقطیر با آب4 (دستگاه کلونجر) اسانس‌گیری شد. بازده اسانس اندام هوایی 1.3% و بذر 5.7% (نسبت به وزن ...
بیشتر
جنس Pimpinella در ایران حدود 23 گونه دارد که بیشتر یکساله می‌باشند. گونه P. eriocarpaدر غرب و جنوب ایران پراکنش دارد. اندام هوایی و بذر گیاه در مرحله گلدهی و بذردهی از منطقه خجیر در شمال شرقی استان تهران جمع‌آوری گردید و پس از آماده‌سازی گیاه با روش تقطیر با آب4 (دستگاه کلونجر) اسانس‌گیری شد. بازده اسانس اندام هوایی 1.3% و بذر 5.7% (نسبت به وزن خشک) بود. تجزیه و شناسایی ترکیبهای تشکیل دهنده اسانسها به وسیله دستگاههای GC و GC/MS با محاسبه شاخصهای بازداری و مطالعه طیفهای جرمی صورت گرفت. در اسانس اندام هوایی 15 ترکیب و در اسانس بذر 8 ترکیب شناسایی شد. مهمترین ترکیبهای شناسایی شده در اسانس اندام هوایی پریگایجرن5 (59.9%)، لیمونن6 (17.6%) والمیسین7 (12.5%) بود. همچنین ترکیبهای مهم اسانس بذر، لیمونن (49.3%) و المیسین (44.5%) بود.
احمد اکبری نیا؛ محمود خسروی فرد؛ ابراهیم شریفی عاشورآبادی؛ پرویز باباخانلو
چکیده
به منظور بررسی اثر رژیم‌های مختلف آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه دارویی سیاه دانه، آزمایشی در دو سال زراعی 1376 و 1377 در ایستگاه تحقیقات گیاهان دارویی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی قزوین انجام گرفت. طرح آزمایشی مورد استفاده، بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار بود. تیمارهای آبیاری شامل دور آبیاری 7، 14 و 21 روز و بدون آبیاری (دیم) بود. ...
بیشتر
به منظور بررسی اثر رژیم‌های مختلف آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه دارویی سیاه دانه، آزمایشی در دو سال زراعی 1376 و 1377 در ایستگاه تحقیقات گیاهان دارویی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی قزوین انجام گرفت. طرح آزمایشی مورد استفاده، بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار بود. تیمارهای آبیاری شامل دور آبیاری 7، 14 و 21 روز و بدون آبیاری (دیم) بود. صفات اندازه‌گیری شده شامل ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، نسبت وزن دانه به وزن کپسول و عملکرد دانه بود. نتایج نشان داد که رژیم‌های آبیاری به طور معنی‌داری در هر دو سال آزمایش بر ارتفاع بوته، تعداد کپسول در بوته ، تعداد دانه در کپسول و عملکرد دانه تأثیر داشت و تمامی صفات فوق در تیمارهای آبیاری، بالاتر از بدون آبیاری بودند، آبیاری هیچ گونه اثر معنی‌داری بر وزن هزار دانه و نسبت وزن دانه به وزن کپسول نداشت. بالاترین عملکرد دانه در هر دو سال آزمایش مربوط به دور آبیاری 7 روز بود (1118 کیلوگرم در هکتار) بود. البته در زمان کمبود رطوبت و حتی به صورت دیم گیاه نسبت به کم آبی از خود مقاومت نشان داد و با حداقل رطوبت، تولید محصول نمود. از بین صفات اندازه‌گیری شده، ارتفاع بوته، تعداد کپسول در بوته و تعداد دانه در کپسول همبستگی مثبت بسیار زیادی با عملکرد دانه نشان دادند.
محمد مهدی برازنده
چکیده
به‌منظور افزایش بازده اسانس‌گیری و نیز کیفیت اسانس یک گونه اوکالیپتوس با نام علمیEucalyptus globulus برگهای این گونه در زمان گلدهی (تابستان 1383) از ایستگاه تحقیقاتی زاغمرز واقع در پاسند بهشهر جمع‌آوری گردید و در بخش گیاه‌شناسی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، مورد شناسایی قرار گرفت. برگهای خشک و آسیا شده این گیاه به دو روش تقطیر با بخار آب و ...
بیشتر
به‌منظور افزایش بازده اسانس‌گیری و نیز کیفیت اسانس یک گونه اوکالیپتوس با نام علمیEucalyptus globulus برگهای این گونه در زمان گلدهی (تابستان 1383) از ایستگاه تحقیقاتی زاغمرز واقع در پاسند بهشهر جمع‌آوری گردید و در بخش گیاه‌شناسی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، مورد شناسایی قرار گرفت. برگهای خشک و آسیا شده این گیاه به دو روش تقطیر با بخار آب و تقطیر با آب اسانس‌گیری شد و برشهای مختلف اسانس در فواصل زمانی پانزده دقیقه جمع‌آوری گردیدند. بازده اسانس‌گیری در هر برش اسانس محاسبه شد و مشخص گردید که در هر دوروش افزایش زمان اسانس‌گیری، منجر به تولید اسانس بیشتر می‌گردد. از طرف دیگر با تزریق برشهای بدست آمده به دستگاه G C مشخص شد که با افزایش مدت زمان اسانس‌گیری، میزان ترکیب اصلی اسانس (1و8-سینئول) کاهش می‌یابد. در روش تقطیر با بخار آب، بازده اسانس از1.6% پس از 15 دقیقه به 2.42% پس از 180 دقیقه از شروع اسانس‌گیری افزایش یافت، در حالی که میزان نسبی ترکیب اصلی (1و8-سینئول) از 82.2% به 74.8% تنزل نشان داد. در روش تقطیر با آب، بازده اسانس از1.55% پس از 15 دقیقه به 2.86% پس از 180 دقیقه از شروع اسانس‌گیری افزایش یافت، در حالی که میزان نسبی ترکیب اصلی (1و8-سینئول) از92.7% به 85.6% کاهش نشان داد. در اسانس این گونه از اوکالیپتوس، تعداد پانزده ترکیب شناسایی شد که در میان آنها سه ترکیب 1و8-سینئول (82.20%-74.80%)،آلفا- پینن (7.70%-6.28%) و لیمونن (6.20%-5.70%) در روش تقطیر با بخار آب و همین سه ترکیب،1و8-سینئول (92.70%-85.60%)،آلفا- پینن (2.37%-2.02%) و لیمونن (3.10%-2.04%) در روش تقطیر با آب، بالاترین درصد را به خود اختصاص دادند.
عباس زارع زاده؛ محمدعلی دهقانی تفتی؛ کاظم دشتکیان
چکیده
تنوع گیاهی در اکوسیستمهای مناطق خشک، زیاد و بیشترین تعداد گونه‌های نادر و در حال انقراض در این مناطق یافت می‌شوند. به‌علاوه گونه‌های گیاهی انحصاری نیز در اکوسیستمهای خشک وجود دارند. این اکوسیستمها مرکز تنوع زیستی و در بعضی از موارد دارای غنای گونه‌ای نیز می‌باشند. این پژوهش براساس مشاهدات در حین اجرای طرحهای تحقیقاتی در زمینه ...
بیشتر
تنوع گیاهی در اکوسیستمهای مناطق خشک، زیاد و بیشترین تعداد گونه‌های نادر و در حال انقراض در این مناطق یافت می‌شوند. به‌علاوه گونه‌های گیاهی انحصاری نیز در اکوسیستمهای خشک وجود دارند. این اکوسیستمها مرکز تنوع زیستی و در بعضی از موارد دارای غنای گونه‌ای نیز می‌باشند. این پژوهش براساس مشاهدات در حین اجرای طرحهای تحقیقاتی در زمینه گیاهان دارویی و نیز بازدیدهای صحرایی طی سالهای 1383-1372 و اطلاعات کتابخانهای صورت گرفته است. در این بررسی 37 گونه از 25 تیره به‌عنوان گیاهان دارویی مقاوم به خشکی شناسایی و معرفی گردیدند. علاوه براین نام علمی، نام فارسی، تیره، فرم رویشی، نحوه تکثیر، محل پراکنش، قسمتهای مورد استفاده و ترکیبهای شیمیایی، خواص مهم دارویی گیاه شرح داده شده است. خانوادههای گیاهی غالب که از نظر دارویی اهمیت دارند و در مناطق خشک رشد و نمو میکنند عبارتند از: Lamiaceae, Apiaceae, Solanaceae, Fabaceae, Papaveraceae, Cucurbitaceae, Chenopodiaceae, Asteraceae, Capparidaceae, Liliaceae. بیشترین تعداد گونه‌های دارویی به ترتیب مربوط به خانوادههای Lamiaceae، Apiaceae و Solanaceae می‌باشند.
ابراهیم شریفی عاشورآبادی؛ محمد حسین لباسچی؛ ابوالقاسم متین؛ بهلول عباس زاده؛ کامبیز علیزاده انارکی
چکیده
به منظور بررسی کارآیی انرژی تولید در اکوسیستمهای زراعی، این تحقیق در سال 1383 در مجتمع تحقیقاتی البرز کرج به اجرا در آمد. در این آزمایش از گیاه دارویی بادرنجبویه (Melissa officinalis) که در سال 1381 استقرار یافته و کف بر شده بود استفاده گردید. تیمارهای مورد بررسی شامل کاربرد 80 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار به فرم اوره و به صورت مصرف در خاک و همچنین ...
بیشتر
به منظور بررسی کارآیی انرژی تولید در اکوسیستمهای زراعی، این تحقیق در سال 1383 در مجتمع تحقیقاتی البرز کرج به اجرا در آمد. در این آزمایش از گیاه دارویی بادرنجبویه (Melissa officinalis) که در سال 1381 استقرار یافته و کف بر شده بود استفاده گردید. تیمارهای مورد بررسی شامل کاربرد 80 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار به فرم اوره و به صورت مصرف در خاک و همچنین به‌صورت محلول پاشی دو درصدی بر اندام هوایی گیاه در مقایسه با تیمار شاهد بود که در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. در هر دو روش، هنگامی که ارتفاع گیاه به حدود 10 سانتیمتری رسید, اولین تقسیط و 30 روز بعد دومین تقسیط به گیاه داده شد. برداشت گیاه قبل از گلدهی انجام شد. به منظور بررسی کارآیی انرژی تولید در دو روش فوق, نرم افزار کامپیوتری ویژه‌ای که طراحی و برنامه نویسی شده بود مورد استفاده قرار گرفت. نتایج بدست آمده از تجزیه واریانس نشان داد که روشهای تغذیه گیاه بر کارآیی انرژی تولید, در سطح پنج درصد معنی‌دار بود. مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که کارآیی انرژی در روش محلول پاشی معادل 2.14 بود که نسبت به سایر روشها اختلاف معنی‌داری داشت و ضمن افزایش عملکرد، موجب کاهش مصرف نهاده پر انرژی مانند کود شیمیایی نیتروژنی گردید که در نهایت افزایش کارآیی انرژی تولید را در گیاه دارویی ملیس به دنبال داشت. با توجه به نتایج آزمایش، روش محلول پاشی را می‌توان گامی مناسب به منظور کاهش مصرف کود، حفظ محیط زیست، اقتصادی نمودن فرآیند تولید و در نهایت یکی از روشهای دستیابی به اهداف کشاورزی پایدار معرفی نمود.
