دوره 18، شماره 1 ، اسفند 1381
کامکار جایمند؛ مهدی میرزا؛ زیبا جمزاد؛ زهرا فاکر باهر
دوره 18، شماره 1 ، اسفند 1381، صفحه 1-9
چکیده
پونه از جمله گیاهان بسیار مهم معطر و دارویی است که مصارف گسترده‌ای در صنایع مختلف دارد. هدف از این بررسی شناسایی و کاربرد ترکیبهای اسانس پونه میباشد. نمونه کشت شده پونه کرمانی M. longifolia (L.) Hud. var. kermanansisو پونه جنگلی M. longifolia (L.) Hud. var. kotschianaدر ایستگاه البرز کرج در زمان گلدهی، برگ و گل برداشت گردید و با روش تقطیر با بخار آب تحت اسانسگیری ...
بیشتر
پونه از جمله گیاهان بسیار مهم معطر و دارویی است که مصارف گسترده‌ای در صنایع مختلف دارد. هدف از این بررسی شناسایی و کاربرد ترکیبهای اسانس پونه میباشد. نمونه کشت شده پونه کرمانی M. longifolia (L.) Hud. var. kermanansisو پونه جنگلی M. longifolia (L.) Hud. var. kotschianaدر ایستگاه البرز کرج در زمان گلدهی، برگ و گل برداشت گردید و با روش تقطیر با بخار آب تحت اسانسگیری قرار گرفت. جهت شناسایی ترکیبهای اسانس از دو دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) استفاده گردید. ترکیبهای عمده در اسانس برگ و گل پونه کرمانی عبارت است از: piperitenone oxide (45.7 % و 44.3%)، piperitone (30.6 % و 25.3%) و piperitenone (5.6 % و10.6% ) و ترکیبهای عمده در اسانس برگ وگل پونه جنگلی عبارت است از : piperitone (58.2 % و 64%)، 1,8-cineole (26.7% و 28.4%) و piperitenone oxide (4.6% و2.1% ).
کامکار جایمند؛ محمدباقر رضایی؛ فاطمه عسگری
دوره 18، شماره 1 ، اسفند 1381، صفحه 11-22
چکیده
گونه‌های نعناع از جمله گیاهان بسیار مهم میباشد که در صنایع دارویی، بهداشتی و غذایی مصرف وسیعی دارد. نمونه نعناع فلفلی در تیرماه 1380 از مجتمع تحقیقاتی البرز (مزرعه تحقیقاتی گیاهان دارویی) جمع‌آوری و از برگ خشک با مقایسه دو دستگاه تقطیر با بخار(طراحی جدید) اسانسگیری بعمل آمد. بازده اسانس نمونه‌های جمع‌آوری شده، (طرح 1 و 2 جایمند – ...
بیشتر
گونه‌های نعناع از جمله گیاهان بسیار مهم میباشد که در صنایع دارویی، بهداشتی و غذایی مصرف وسیعی دارد. نمونه نعناع فلفلی در تیرماه 1380 از مجتمع تحقیقاتی البرز (مزرعه تحقیقاتی گیاهان دارویی) جمع‌آوری و از برگ خشک با مقایسه دو دستگاه تقطیر با بخار(طراحی جدید) اسانسگیری بعمل آمد. بازده اسانس نمونه‌های جمع‌آوری شده، (طرح 1 و 2 جایمند – رضایی) بهترتیب 0.16 و 0.22 درصد بدست آمد. بعد ترکیبهای اسانس توسط دستگاههای کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) مورد شناسایی قرار گرفتند. ترکیبهای عمده در طرح –1، عبارتند از: ایزومنتول (41.5 درصد)، ایزومنتون (17.5 درصد)، بتا – اوسیمن (7.8 درصد) و کارواکرول (7.8 درصد) و ترکیبهای عمده در طرح –2، عبارتند از: ایزومنتون (28.6 درصد)، کارواکرول (13.8 درصد)، بتا – اوسیمن (8.4.درصد) و پولگون (7.4 درصد). همانطورکه شرایط منطقه، شامل نوع خاک، آب و هوا میتوانند در نتایج یک گونه تأثیر داشته باشند، طراحیهای مناسب دستگاه نیز بر میزان ترکیبها در اسانس تأثیر بهسزایی خواهد داشت.
فاطمه سفیدکن؛ سعیده مشکی زاده؛ شکوفه شهرزاد
دوره 18، شماره 1 ، اسفند 1381، صفحه 23-42
چکیده
سکویا درختی بسیار بزرگ و همیشه سبز است که ارتفاعی بین 45 تا 90 متر دارد. این درخت بومی سواحل اقیانوس آرام است که در ایران نیز کاشته شده است. سرشاخه‌های انتهایی مورد آزمایش از یکی از پایه‌های سکویا در نهالستان رضوانشهر در شهریورماه، جمع‌آوری شده است. ارتفاع این نمونه حدود 40 متر و سن آن حدود 30 سال بوده است. به منظور تهیه و تکثیر سرشاخه‌های ...
بیشتر
سکویا درختی بسیار بزرگ و همیشه سبز است که ارتفاعی بین 45 تا 90 متر دارد. این درخت بومی سواحل اقیانوس آرام است که در ایران نیز کاشته شده است. سرشاخه‌های انتهایی مورد آزمایش از یکی از پایه‌های سکویا در نهالستان رضوانشهر در شهریورماه، جمع‌آوری شده است. ارتفاع این نمونه حدود 40 متر و سن آن حدود 30 سال بوده است. به منظور تهیه و تکثیر سرشاخه‌های حاصل از کشت بافت، بخش انتهایی سرشاخه‌ها در اندازه‌های یک تا دو سانتیمتر، مورد کشت قرار گرفت. از برگهای جمع‌آوری شده از پایه اصلی و همچنین برگهای نمونه حاصل از کشت بافت، به روش تقطیر با آب اسانسگیری به‌عمل آمده است. بعد ترکیبهای تشکیل دهنده اسانس‌ها با استفاده از کروماتوگرافی گازی تجزیه‌ای (Analytical GC) و گاز کروماتوگرافی کوپل شده با طیف‌سنج جرمی (GC/MS) مورد شناسایی قرار گرفت. تعداد 72 ترکیب در اسانس برگ سکویا، نمونه رویشگاه و تعداد 37 ترکیب در اسانس نمونه حاصل از کشت بافت، شناسایی شد. ترکیبهای عمده اسانس برگ نمونه رویشگاه، بتا- فلاندرن و لیمونن (13.30%)، آلفا- پینن (6.83%)، ترپینن- 4- ال (6.47%)، گاما- ترپینن (5.44%) و جرماکرن بی (4.14%) بود در حالی که در اسانس برگ نمونه حاصل از کشت بافت ترکیبهای آلفا- پینن (26.30%)، آلفا- ترپینیل استات (14.40%)، سابینن (13.60%)، گاما- ترپینن (7.10%)، جرماکرن‌دی (6.90%)، بتا- فلاندرن و لیمونن (6.60%) و پارا سیمن (5.00%) اجزای اصلی اسانس بود. با وجود اینکه این ترکیبها در هر دو اسانس وجود دارد، ولی درصد بالاتر برخی ترکیبهای مفید در اسانس نمونه کشت بافت، خواص مفیدتری به این اسانس می‌بخشد.
مهردخت نجف پور نوایی؛ مهدی میرزا
دوره 18، شماره 1 ، اسفند 1381، صفحه 43-51
چکیده
زوفا با نام علمی Hyssopus officinalis L.از گیاهان دارویی با ارزش است که در صنایع دارویی, بهداشتی و غذایی مورد مصرف قرار می‌گیرد. هدف از اجرای این تحقیق مقایسه اسانس برگ گیاه زوفا در شرایط کشت و رویشگاه طبیعی میباشد. هنگامی که بیش از نیمی از گلهای گیاه زوفا ظاهر شد مبادرت به جمع‌آوری برگ گیاه از مزرعه واقع درمجتمع تحقیقاتی البرز کرج و ...
بیشتر
زوفا با نام علمی Hyssopus officinalis L.از گیاهان دارویی با ارزش است که در صنایع دارویی, بهداشتی و غذایی مورد مصرف قرار می‌گیرد. هدف از اجرای این تحقیق مقایسه اسانس برگ گیاه زوفا در شرایط کشت و رویشگاه طبیعی میباشد. هنگامی که بیش از نیمی از گلهای گیاه زوفا ظاهر شد مبادرت به جمع‌آوری برگ گیاه از مزرعه واقع درمجتمع تحقیقاتی البرز کرج و رویشگاه طبیعی در منطقه رودبارک در کلاردشت مازندران گردید. بعد به روش تقطیر با بخار آب[1] اسانس استخراج شد. بازده اسانس برگ در نمونه کشت شده 6/0 % و در نمونه رویشگاه 7/0 % بود. سپس جهت شناسایی کمی وکیفی ترکیبها, روغنهای اسانسی مذکور به دستگاههای گاز کروماتوگراف[2] و گاز کروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی[3] تزریق گردید. در اسانس برگ گیاه کاشته شده 30 ترکیب شناسایی شد که به ترتیب iso-pinocamphone (32.43%) pinocamphon (13.15%), β-pinene(12.20%), و pinocarvone (7.5%) بیشترین میزان را به خود اختصاص داد. در اسانس برگ گیاه زوفا که از طبیعت جمع‌آوری شده بود16 ترکیب شناسایی شد که بیشترین درصد ترکیبها عبات بود از: (iso- pinocamphone (49.43%), pinocamphone(18.74%), β-pinene(8.94%), myrcene(5.79%
زهرا باهرنیک
دوره 18، شماره 1 ، اسفند 1381، صفحه 53-76
چکیده
بواسطة اهمیت گونه‌های مختلف جنس افدرا از جهت تولید آلکالوئیدهای افدرین و پزدوافدرین، جمع‌آوری گونه‌های مختلف این جنس با توجه به منابع موجود از مناطق پراکنش طبیعی آنها در ایران انجام گرفت و سپس نمونه‌ها شناسایی گردیدند. در طی انجام مراحل جمع‌آوری پاره از ویژگیهای اکولوژیک از جمله ارتفاع از سطح رویشگاه، میزان بارندگی، درجه حرارت ...
بیشتر
بواسطة اهمیت گونه‌های مختلف جنس افدرا از جهت تولید آلکالوئیدهای افدرین و پزدوافدرین، جمع‌آوری گونه‌های مختلف این جنس با توجه به منابع موجود از مناطق پراکنش طبیعی آنها در ایران انجام گرفت و سپس نمونه‌ها شناسایی گردیدند. در طی انجام مراحل جمع‌آوری پاره از ویژگیهای اکولوژیک از جمله ارتفاع از سطح رویشگاه، میزان بارندگی، درجه حرارت ماکزیمم و مینیمم مناطق پراکنش، جهت جغرافیایی، بافت خاک و گونه‌های همراه مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت و محدوده مناطق رویشگاهی و تقسیمات اقلیمی گونهها تعیین گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که اکثر قریب به اتفاق گونه‌های موجود در مناطق رویشگاهی ایران- تورانی پراکنش داشته به استثناء نمونههایی از گونه E. major و E. procera که در مناطق هیرکانی نیز پراکنش وسیع داشته و گونه E. brevifoliata که عمدتاً در مناطق صحارا- سندی رویش دارند. گونة E. major با پراگندگی وسیع در ایران از ارتفاع 300 متر تا 2900 متر مشاهده گردید، لذا این گونه تطابق و سازگاری وسیعی را با شرایط اقلیمی مختلف از خود نشان میدهد. این گونه در شیبهای تند و به نحو عمده در لابهلای صخرهها و مناطق واریزهای استقرار یافته و تودههایی را تشکیل میدهد.
کامکار جایمند؛ محمدباقر رضایی
دوره 18، شماره 1 ، اسفند 1381، صفحه 77-88
چکیده
سرو مردابی Taxodium distichum (L.) در مناطق شمالی کشور رویش دارد. بذر این گیاه دارای اسانس فراوان و ترکیب عمده آن، آلفا – پینن میباشد. این ترکیب دارای فعالیتهای ضد التهابی و ضد انقباضی بوده و در صنایع عطرسازی کاربرد دارد. در این تحقیق میوه گیاه از باغ گیاه‌شناسی ملی ایران در مرداد 1379 جمع‌آوری و به روش تقطیر با آب (طرح جایمند – رضایی) اسانسگیری ...
بیشتر
سرو مردابی Taxodium distichum (L.) در مناطق شمالی کشور رویش دارد. بذر این گیاه دارای اسانس فراوان و ترکیب عمده آن، آلفا – پینن میباشد. این ترکیب دارای فعالیتهای ضد التهابی و ضد انقباضی بوده و در صنایع عطرسازی کاربرد دارد. در این تحقیق میوه گیاه از باغ گیاه‌شناسی ملی ایران در مرداد 1379 جمع‌آوری و به روش تقطیر با آب (طرح جایمند – رضایی) اسانسگیری شد. در این طرح امکان برداشت نمونه اسانس در زمانهای مختلف تقطیر وجود دارد. نمونه‌های اسانس (جدا شده در سه زمان) توسط دو دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) مورد تجزیه قرار گرفت و ترکیبهای آنها شناسایی شد. عمدهترین آنها، در برداشت اول آلفا - پینن (61.8 درصد)، برداشت دوم (57.1 درصد) و برداشت سوم (14.8 درصد) میباشد که بهترتیب هرچه زمان اسانسگیری افزایش مییابد میزان ترکیب کاهش نشان میدهد. از آنجا که جداسازی هر ترکیب به تنهایی در اسانس‌ها کار سادهای نیست از اینرو، یکی از مزیتهای این روش به نسبت روشهای دیگر اسانسگیری، برداشت بیشترین میزان یک ترکیب در اسانس در هر مرحله و زمان ممکن است که در این طرح لحاظ گردیده است.
احمد اکبری نیا؛ امیر قلاوند؛ زین العابدین طهماسبی؛ فاطمه سفیدکن؛ ابراهیم شریفی عاشورآبادی؛ محمدباقر رضایی
دوره 18، شماره 1 ، اسفند 1381، صفحه 89-109
چکیده
به منظور مطالعه تأثیر کودهای شیمیایی، آلی و تلفیق آنها بر عملکرد و میزان اسانس دانه گیاه دارویی زنیان (Carum copticum) تحقیقی در سال‌های زراعی 1381-1380 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی قزوین در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 12 تیمار شامل: مقادیر مختلف نیتروژن (اوره) و فسفر (فسفات آمونیم) به صورت مخلوط در 4 سطح (روش تغذیه متداول)، مقادیر مختلف کود ...
بیشتر
به منظور مطالعه تأثیر کودهای شیمیایی، آلی و تلفیق آنها بر عملکرد و میزان اسانس دانه گیاه دارویی زنیان (Carum copticum) تحقیقی در سال‌های زراعی 1381-1380 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی قزوین در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 12 تیمار شامل: مقادیر مختلف نیتروژن (اوره) و فسفر (فسفات آمونیم) به صورت مخلوط در 4 سطح (روش تغذیه متداول)، مقادیر مختلف کود دامی در 3 طرح (روش تغذیه ارگانیک)، مخلوطی از کودهای شیمیایی فوق و کود دامی در 4 سطح (روش تغذیه تلفیقی) و شاهد در سه تکرار اجرا گردید. اسانس دانه با استفاده از روش تقطیر با آب استخراج و اندازه‌گیری شد. عملکرد دانه، درصد اسانس و عمکلرد اسانس مود تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که با افزایش مقادیر نیتروژن و فسفر به ترتیب تا 90 و 60 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه افزایش یافت. کودهای شیمیایی تأثیری بر میزان اسانس دانه نداشت. در روش تغذیه ارگانیک با افزایش مقدار کود دامی عملکرد دانه و میزان اسانس افزایش یافت که بیشترین آن مربوط به تیمار 30 تن کود دامی در هکتار بود. تیمارهای تلفیق کودهای شیمیایی و کود دامی در مقایسه با بکارگیری جداگانه هر یک از آنها عملکرد دانه، درصد اسانس و عملکرد اسانس بیشتری داشت. تیمارهای 60 کیلوگرم نیتروژن و 40 کیلوگرم فسفر به همراه 25 تن کود دامی و 90 کیلوگرم نیتروژن و 60 کیلوگرم به همراه 15 تن کود دامی در هکتار بیشترین عملکرد دانه و عمکلرد اسانس را تولید نمود.
معصومه مازندرانی؛ محمدباقر رضائی
دوره 18، شماره 1 ، اسفند 1381، صفحه 111-122
چکیده
سرشاخه‌های گلدار آویشن کرمانی Thymus carmanicus JALAS. Spec. nov از ارتفاع 2250 متر کوهستان چهارباغ (استان گلستان)، در اواسط تیرماه 1380 جمع‌آوری گردید و به روش تقطیر با بخار آب اسانسگیری و بازده اسانس 0.82 بدست آمد. روغن اسانس توسط دستگاه کروماتوگراف گازی (GC) و دستگاه کروماتوگراف گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفت. از میان ...
بیشتر
سرشاخه‌های گلدار آویشن کرمانی Thymus carmanicus JALAS. Spec. nov از ارتفاع 2250 متر کوهستان چهارباغ (استان گلستان)، در اواسط تیرماه 1380 جمع‌آوری گردید و به روش تقطیر با بخار آب اسانسگیری و بازده اسانس 0.82 بدست آمد. روغن اسانس توسط دستگاه کروماتوگراف گازی (GC) و دستگاه کروماتوگراف گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفت. از میان ترکیبهای شناسایی شده، پولگون (25.37 درصد)، 1و 8- سینئول (9.47 درصد)،کارواکرول (8.94 درصد)،ترانس- پارا- منت، 2- ان- 1- ال (8.49 درصد)، وربنون (8.04 درصد)، بورنئول (6.37 درصد)، پارا- سیمن (6.13 درصد)، منتول (5.76 درصد)، پیپریتون (5.43) و تیمول (3 درصد) بیشترین مقدار از حجم اسانس را به خود اختصاص دادهاند.
محمدباقر رضایی؛ کامکار جایمند؛ محمود معلمی
دوره 18، شماره 1 ، اسفند 1381، صفحه 123-135
چکیده
اهمیت گونه‌های دارویی و خاصیت آرام کنندگی بعضی از آنها بر هیچکس پوشیده نیست، با توجه به گونه‌های سنبل الطیب که به‌صورت خودرو و دست کاشت در مناطق مختلف کشور مشاهده می‌شود، اقدام به جمع‌آوری ریشه گونه سنبل الطیب کوهستانی با نام علمی Valerina sisymbriifolia Vahl از سه استان مختلف کشور (اصفهان، آذربایجان و همدان) نمودیم. پس از استخراج اسانس ریشه ...
بیشتر
اهمیت گونه‌های دارویی و خاصیت آرام کنندگی بعضی از آنها بر هیچکس پوشیده نیست، با توجه به گونه‌های سنبل الطیب که به‌صورت خودرو و دست کاشت در مناطق مختلف کشور مشاهده می‌شود، اقدام به جمع‌آوری ریشه گونه سنبل الطیب کوهستانی با نام علمی Valerina sisymbriifolia Vahl از سه استان مختلف کشور (اصفهان، آذربایجان و همدان) نمودیم. پس از استخراج اسانس ریشه گیاه که به روش تقطیر با آب، ترکیبهای آن توسط دستگاههای کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) مورد شناسایی قرار گرفت. طبق بررسی نتایج مشاهده شد که میان ترکیبهای عمده موجود در اسانس مناطق مختلف کشور، اختلاف وجود دارد. ترکیب a- pinene با 16.6 درصد از استان آذربایجان، بیشترین درصد را نسبت به دیگر استانها نشان داده است. ترکیبهای عمده در ریشه گونه سنبل الطیب همدان: a-pinene (14 درصد)، borneol (11.5 درصد) و bornyl acetate (6.4 درصد)، در گونه آذربایجان، a-pinene (16.6 درصد)، borneol (9.7 درصد)، b - himachalene(7.3 درصد) و spathulenol(5 درصد) و در گونه اصفهان، borneol (13.53 درصد)، g - muurolene(5.19 درصد) و humulene epoxide II(3.45 درصد) میباشد که مورد شناسایی قرار گرفته است. بنابراین، کشت و توسعه این گونه با انجام تحقیقات بیشتر در زمینههای مختلف زراعی و اصلاحی پیشنهاد می‌شود.
