فیتوشیمی (استخراج، شناسایی و اندازه گیری مواد موثره)
امیر عباس مینایی فر؛ کامبیز ایرجی؛ فاطمه راسخ؛ نادر تنیده؛ آیدا ایرجی؛ مریم رمضانیان
چکیده
به‌دلیل تشابه بسیاری از گیاهان دارویی و ناآگاهی عطاری‌ها از علم گیاهشناسی، تقلبات سهوی قابل توجهی در عرضه گیاهان دارویی، به‌طور مثال ارائه گونه‌های مختلف دارویی با عنوان بادرنجبویه، درحال وقوع است. هدف از این پژوهش علاوه بر شناسایی گونه‌های عرضه شده با نام بادرنجبویه، مقایسه فعالیت آنتی‌اکسیدانی و میزان ترکیب‌های فنولیک این ...
بیشتر
به‌دلیل تشابه بسیاری از گیاهان دارویی و ناآگاهی عطاری‌ها از علم گیاهشناسی، تقلبات سهوی قابل توجهی در عرضه گیاهان دارویی، به‌طور مثال ارائه گونه‌های مختلف دارویی با عنوان بادرنجبویه، درحال وقوع است. هدف از این پژوهش علاوه بر شناسایی گونه‌های عرضه شده با نام بادرنجبویه، مقایسه فعالیت آنتی‌اکسیدانی و میزان ترکیب‌های فنولیک این گونه‌ها می‌باشد. در این تحقیق گونه‌هایی که به‌عنوان بادرنجبویه در عطاری‌های شهر یزد و شیراز عرضه می‌شوند، جمع‌آوری شده و سپس با استفاده از کلیدهای معتبر گیاهشناسی مورد شناسایی علمی قرار گرفتند. در این تحقیق سنجش خاصیـت آنتی‌رادیکالی بـا آزمون DPPH انجام گرفت. به‌علاوه، مقادیر فنل تام توسط روش فولین سیکالتو اندازه‌گیری شد. براساس نتایج حاصل از شناسایی گونه‌ها، مشخص شد که سه گونه Asperugo procumbens L.، Hymenocrater elegans Bunge و Melissa officinalis L. در شهر یزد به‌نام بادرنجبویه به فروش می‌رسند و H. elegans بالاترین درصد عرضه را به‌خود اختصاص داد. دو گونه M. officinalis و Stachys inflata Benth. نیز به‌نام بادرنجبویه در شهر شیراز به فروش می‌رسند که بیشترین عرضه متعلق به گیاه S. inflata بود. همچنین، گونه‌های M. officinalis و A. procumbens به‌ترتیب دارای بیشترین و کمترین مقادیر برای صفات فنل تام و فعالیت آنتی‌اکسیدانی بودند.
عباس زارع زاده؛ فاطمه سفیدکن؛ سید رضا طبایی عقدایی؛ علی میرحسینی؛ محمدرضا عرب زاده؛ محمدرضا میرجلیلی
چکیده
تعدادی از گونه‌های مرزه (Satureja spp.) با دارا بودن ترکیب‌های باارزشی همانند تیمول و کارواکرول از جایگاه ویژه‌ای در صنایع دارویی، بهداشتی، آرایشی برخوردار می‌باشند. هدف از اجرای این تحقیق، بررسی کمّیت و کیفیت روغن اسانسی اکسشن‌های مختلف گونه‌های مرزه در حالت زراعی بود. ابتدا بذر 35 اکسشن از 10 گونه مختلف مرزه از رویشگاه‌های طبیعی کشور ...
بیشتر
تعدادی از گونه‌های مرزه (Satureja spp.) با دارا بودن ترکیب‌های باارزشی همانند تیمول و کارواکرول از جایگاه ویژه‌ای در صنایع دارویی، بهداشتی، آرایشی برخوردار می‌باشند. هدف از اجرای این تحقیق، بررسی کمّیت و کیفیت روغن اسانسی اکسشن‌های مختلف گونه‌های مرزه در حالت زراعی بود. ابتدا بذر 35 اکسشن از 10 گونه مختلف مرزه از رویشگاه‌های طبیعی کشور جمع‌آوری شده و پس از نشاء در گلخانه مزرعه تحقیقات گیاهان دارویی استان یزد واقع در گردفرامرز شاهدیه یزد، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی، در سه تکرار کشت شدند. سرشاخه‌های گلدار آنها، طی چهار سال متوالی پس از کشت جمع‌آوری و خشک کردن در سایه به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری انجام شد. پس از تعیین بازده اسانس بر اساس وزن خشک گیاه، اسانس به‌وسیله کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی تجزیه و شناسایی اسانس‌ها انجام شد. نتایج تجزیه واریانس میزان تولید وزن تر و وزن خشک اندام‌های هوایی، وزن خشک برگ، وزن خشک شاخه‌ها، بازده اسانس و میزان تولید اسانس در هکتار در سالهای 1390، 1391 و 1392 در سطح 1% معنی‌دار بود. مقایسه میانگین‌ها توسط آزمون دانکن در سطح احتمال 5% انجام شد. از بین ترکیب‌های شیمیایی موجود در اکسشن‌های مختلف 4 ترکیب پارا-سیمن، گاما-ترپینن، تیمول و کارواکرول با درصد بالا در طی چهار سال مورد مقایسه و بررسی قرار گرفتند. همچنین ترکیب‌های آلفا-توژان، آلفا-پینن، بتا-پینن، آلفا-ترپینن، ترانس کاریوفیلن، ترپینئول، اسپاتولنئول و کاریوفیلن اکساید در برخی از اکسشن‌ها درصد بالایی را به خود اختصاص دادند. به‌طور کلی با در نظر گرفتن بازده، میزان تولید و ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس، اکسشن‌های 15 (S. rechingeri) با منشأ استان ایلام با میانگین 5.8% اسانس و میزان تولید 113.9 کیلوگرم اسانس در هکتار و 64% کارواکرول و 2/12% تیمول، اکسشن 107 (S. spicigera) با منشأ استان گیلان با میانگین 2.4% اسانس و میزان 75.5 کیلوگرم اسانس در هکتار و 43.4% تیمول و 9.2% کارواکرول، اکسشن 24 (S. rechingeri) با منشأ استان ایلام با میانگین 4.2% اسانس و میزان تولید 63.8 کیلوگرم اسانس در هکتار و 75.4% کارواکرول و 6.2% تیمول و اکسشن SKM (S. bachtiarica) با منشأ استان یزد با 6/2% اسانس و میزان تولید 51.9 کیلوگرم اسانس در هکتار و 66% کارواکرول و 0.5% تیمول به‌ترتیب به‌عنوان اکسشن‌های برتر معرفی می‌شوند.
عباس زارع‌زاده؛ علی میرحسینی؛ مهدی میرزا؛ زیبا جم‌زاد؛ محمدرضا عرب زاده
چکیده
آویشن کوهی (Thymus kotschyanus Boiss. & Hohen.) گیاهی دارویی، بوته‌ای و چندساله است که در برخی مناطق ایران ازجمله استان یزد به‌صورت خودرو رویش دارد. این تحقیق به‌منظور تعیین اکسشن(های) برتر آویشن کوهی کشت شده از لحاظ کمّیت و کیفیت اسانس در ایستگاه تحقیقات گیاهان دارویی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد به اجرا درآمد. بذرهای 19 اکسشن ...
بیشتر
آویشن کوهی (Thymus kotschyanus Boiss. & Hohen.) گیاهی دارویی، بوته‌ای و چندساله است که در برخی مناطق ایران ازجمله استان یزد به‌صورت خودرو رویش دارد. این تحقیق به‌منظور تعیین اکسشن(های) برتر آویشن کوهی کشت شده از لحاظ کمّیت و کیفیت اسانس در ایستگاه تحقیقات گیاهان دارویی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد به اجرا درآمد. بذرهای 19 اکسشن این گیاه جمع‌آوری شده از رویشگاه‌های طبیعی، در گلخانه کشت و نشاءهای حاصل به مزرعه منتقل شدند. در سال دوم سرشاخه‌های گیاه در مرحله 50% گلدهی برداشت و در سایه خشک گردیدند. اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب انجام و پس از تعیین بازده اسانس اجزاء تشکیل‌دهنده اسانس شناسایی شدند. تجزیه خوشه‌ای براساس بازده ترکیب عمده تشکیل‌دهنده اسانس اکسشن‌ها را در سه گروه غنی از تیمول-پاراسیمن (TK2، TK6، TK13، TK16، TK18، TK19)، کارواکرول-تیمول (TK1، TK3، TK4، TK5، TK7، TK11، TK14، TK15، TK17) و ژرانیول-لینالول (TK8، TK9، TK10، TK12) را قرار داد. براساس نتایج این بررسی، اکسشن TK7 با منشأ استان آذربایجان‌غربی با 42/3% اسانس و میزان تولید اسانس 4/36 کیلوگرم در هر هکتار و 8/63% کارواکرول و اکسشن TK14 با منشأ استان تهران با 2/2% اسانس و میزان تولید اسانس 5/35 کیلوگرم در هر هکتار و 2/47% کارواکرول و تیمول و اکسشن TK5 با منشأ آذربایجان‌غربی با 4/2% اسانس و میزان تولید 3/38 کیلوگرم در هر هکتار اسانس و 57% تیمول و کارواکرول به‌عنوان اکسشن‌های برتر گونه Thymus kotschyanus معرفی شدند.
عباس زارع‌زاده؛ سیدرضا طبایی عقدایی؛ علی میرحسینی؛ محمدرضا عربزاده؛ لیلا میرجانی
چکیده
جنس Satureja متعلق به خانواده Lamiaceae بوده و گونه‌های مختلف از آن در سراسر جهان یافت می‌شود. در ایران گونه‌های یکساله و چندساله این گیاه دارویی یه صورت خودرو رویش دارند که از میان آنها 9 گونه انحصاری کشور ما هستند. در این تحقیق، مرزههای چندساله ایران در ایستگاه تحقیقات گیاهان دارویی استان یزد در سالهای 1392- 1388 مورد ارزیابی قرار ...
بیشتر
جنس Satureja متعلق به خانواده Lamiaceae بوده و گونه‌های مختلف از آن در سراسر جهان یافت می‌شود. در ایران گونه‌های یکساله و چندساله این گیاه دارویی یه صورت خودرو رویش دارند که از میان آنها 9 گونه انحصاری کشور ما هستند. در این تحقیق، مرزههای چندساله ایران در ایستگاه تحقیقات گیاهان دارویی استان یزد در سالهای 1392- 1388 مورد ارزیابی قرار گرفتند. اکسشن‌های برخی گونه‌های جنس Satureja در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار کشت گردید. از صفات مختلف شامل درصد استقرار گیاه، ارتفاع گیاه، قطر تاج پوشش، عملکرد تر و خشک اندام هوایی و میزان اسانس اندازه‌گیری بعمل آمد. تجزیه واریانس دادهها، اختلاف معنیداری (p<0.01) میان اکسشن‌ها برای صفات وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن خشک برگ، بازده اسانس، ارتقاع و قطر تاج پوشش نشان داد. براساس مقایسه میانگین صفات به روش دانکن، SKM (S. bachtiarica) از یزد، 107 (S. spicigera) از گیلان، 15 (S. rechingeri) از ایلام، 123-1 و 123-2 (S. mutica) از خراسان به لحاظ صفات زراعی ارزشمند مانند درصد استقرار، عملکرد اندام هوایی و میزان اسانس، اکسشن‌های برتر بودند.
عباس زارع‌زاده؛ حسن مداح عارفی؛ ابراهیم شریفی عاشورآبادی؛ علی میرحسینی؛ محمدرضا عربزاده
چکیده
جنس Thymus از خانواده Lamiaceae بیش از 215 گونه مختلف آن در سراسر جهان یافت می‌شود. این جنس در ایران شامل 18 گونه معطر و چند ساله است که از میان آنها 4 گونه انحصاری ایران هستند. گونه‌های مختلف آویشن در صنایع غذایی، دارویی و آرایشی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این پژوهش به‌منظور آشنایی با نحوه کاشت، داشت، برداشت، سازگاری و تولید گونه‌های مختلف ...
بیشتر
جنس Thymus از خانواده Lamiaceae بیش از 215 گونه مختلف آن در سراسر جهان یافت می‌شود. این جنس در ایران شامل 18 گونه معطر و چند ساله است که از میان آنها 4 گونه انحصاری ایران هستند. گونه‌های مختلف آویشن در صنایع غذایی، دارویی و آرایشی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این پژوهش به‌منظور آشنایی با نحوه کاشت، داشت، برداشت، سازگاری و تولید گونه‌های مختلف جنس آویشن برای مصارف سنتی و تأمین مواد اولیه برای کارخانه‌های داروسازی و اسانس‌گیری و کاهش بهره‌برداری بی‌رویه از طبیعت، از سال 1390-1387 به مدت چهار سال در ایستگاه تحقیقات گیاهان دارویی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد به اجرا درآمد. برای این منظور بذرهای 69 اکسشن از گونه‌های مختلف آویشن ارسالی از بانک ژن منابع طبیعی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در کرت‌های آزمایشی کشت شد (30 بوته از هر اکسشن). سپس مراحل فنولوژی، میزان استقرار گیاهان و به‌علاوه میزان تولید محصول، سطح تاج پوشش، ارتفاع گیاه، وزن هزاردانه و میزان تولید بذر آنها مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش از 69 اکسشن کشت شده 8 اکسشن با شرایط اقلیمی ایستگاه سازگار، 28 اکسشن نسبتاً سازگار و 33 اکسشن کمتر سازگار بودند. میانگین درصد بوته‌های استقرار یافته در هر کرت آزمایشی در سالهای 1388، 1389 و1390 به‌ترتیب 75%، 68% و 58% بود. در پایان اجرای طرح حداقل میزان استقرار 7% مربوط به اکسشن XDRNJI (T. lancifolius×T. pubescens) با منشأ استان مرکزی و حداکثر 100% مربوط به اکسشن BHUXDR (T. fedchenkoi×T. pubescens) با منشأ استان زنجان به‌عنوان اکسشن برتر سازگار معرفی شد.
عباس زارع‌زاده؛ علی میرحسینی؛ مهدی میرزا؛ محمدرضا عربزاده
چکیده
اسانس آویشن (Thymus spp) با دارا بودن ترکیب‌های باارزشی همانند تیمول و کارواکرول از جایگاه ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. در این تحقیق سرشاخه‌های گلدار اکسشن‌های گونه‌های مختلف آویشن کشت شده در ایستگاه تحقیقات گیاهان دارویی استان یزد واقع در گردفرامرز شهر شاهدیه، برداشت و پس از خشک کردن در سایه به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شد. بازدهی ...
بیشتر
اسانس آویشن (Thymus spp) با دارا بودن ترکیب‌های باارزشی همانند تیمول و کارواکرول از جایگاه ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. در این تحقیق سرشاخه‌های گلدار اکسشن‌های گونه‌های مختلف آویشن کشت شده در ایستگاه تحقیقات گیاهان دارویی استان یزد واقع در گردفرامرز شهر شاهدیه، برداشت و پس از خشک کردن در سایه به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شد. بازدهی اسانس براساس وزن خشک گیاه تعیین شد و بعد به‌وسیله کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنجی جرمی تجزیه و شناسایی ترکیب‌ها انجام شد. از 74 اکسشن کشت شده در سال دوم (1389) از نظر بازده اسانس بیشترین درصد اسانس گیاه مربوط به اکسشن‌های CFTNJI (17/4%)، ZSELP (4%)، Q (72/3%)، NJICFT (71/3%) و XDRMKO (54/3%) و کمترین آن مربوط به اکسشن BHUZSE با 66/0% اسانس بود. از نظر میزان تولید اسانس در هکتار اکسشن‌های XDRVGY (kg/ha5/87)، NJICFT (kg/ha42/45)، ZSECFT (kg/ha86/40) و BHUMKO (kg/ha31/38) به‌ترتیب بیشترین میزان اسانس و کمترین مقدار آن به اکسشن CFTMKO با 9/0 کیلوگرم در هکتار تعلق داشت. پاراسیمن، 1،8-سینئول، گاما-ترپینن، بورنئول، تیمول، کارواکرول، ژرانیول، لیمونن، ژرانیل استات، ترپینول، لینالول و کاریوفیلن به‌ترتیب 4/28%، 7/31%، 4/20%، 3/29%، 1/71%، 4/81%، 77%، 4/28%، 6/38%، 6/55%، 81% و20% مربوط به اکسشن‌های NJIBHU، VGYCFT، MKOMKO، CFTCFT، ZSEQ، NJICFT، CFTQ، MKOQ، CFTZSE، NJIBHU، ZSELP، VGYMKO و CFTCFT می‌باشد. در سال سوم (1390) از نظر بازده اسانس بیشترین درصد اسانس گیاه مربوط به اکسشن‌های Q (07/4%)، CFTVGY (7/3 %)، MKOVGY (63/3%)، ZSEQ (45/3%) و ZSELP (43/3%) و کمترین آن مربوط به اکسشن VGYMKO با 62/0 درصد اسانس بود. از نظر میزان تولید اسانس در هکتار اکسشن‌های BHUVGY (kg/ha9/74)، XDRVGY (kg/ha9/60)، XDRLP (kg/ha78/51)، CFT (kg/ha21/49) و Q (kg/ha11/46) به‌ترتیب بیشترین میزان اسانس و کمترین مقدار آن به اکسشن BHUZSE با 36/2 کیلوگرم در هکتار تعلق داشت. به‌طور کلی با در نظر گرفتن بازده اسانس، میزان تولید و ترکیب‌های اسانس اکسشن NJICFT (T. transcaspicus) با منشأ استان یزد و با 71/3% اسانس و عملکرد 42/45 کیلوگرم اسانس در هر هکتار و با 5/81% کارواکرول و اکسشن ZSEQ (T. daenensis) با منشأ استان مرکزی و با 45/3% اسانس و عملکرد 15/37 کیلوگرم در هر هکتار و با 73% تیمول و اکسشن XDRVGY (T. vulgaris) با منشأ استان مرکزی و با بازده اسانس 75/2% و میزان تولید 5/78 کیلوگرم در هکتار و میزان 8/45% تیمول به‌عنوان اکسشن‌های برتر معرفی می‌شوند.
عباس زارع‌زاده؛ محمدباقر رضایی؛ علی میرحسینی؛ مهدی شمس‌زاده
دوره 23، شماره 3 ، آبان 1386، ، صفحه 432-442
چکیده
در این تحقیق به منظور شناسایی و بررسی اکولوژیک گیاهان اسانس‌دار استان یزد، گیاهان اسانس‌دار تیره نعناع در مناطق مختلف استان شناسایی و فاکتورهای اکولوژیک شامل مشخصات خاک، طول و عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا، درصد شیب، جهت شیب، اقلیم، میانگین بارندگی سالیانه، میانگین درجه حرارت سالیانه، گونه‌های همراه، گونه یا گونه‌های غالب، ...
بیشتر
در این تحقیق به منظور شناسایی و بررسی اکولوژیک گیاهان اسانس‌دار استان یزد، گیاهان اسانس‌دار تیره نعناع در مناطق مختلف استان شناسایی و فاکتورهای اکولوژیک شامل مشخصات خاک، طول و عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا، درصد شیب، جهت شیب، اقلیم، میانگین بارندگی سالیانه، میانگین درجه حرارت سالیانه، گونه‌های همراه، گونه یا گونه‌های غالب، محل پراکنش، بهترین رویشگاه از لحاظ فراوانی و تراکم مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که از 71 گونه اسانس‌دار خودروی استان، 34 گونه (9/47 درصد) متعلق به 15 جنس مربوط به تیره نعناع می‌باشد. از میان جنسها، بیشترین تعداد گونه مربوط به جنس Nepeta با 9 گونه و Salvia با 7 گونه می‌باشد. از نظر شکل زیستی 9/52 درصد گونه‌ها همیکریپتوفیت، 8/11 درصد کریپتوفیت، 6/20 درصد تروفیت، 8/11 درصد کاموفیت و 9/2 درصد فانروفیت می‌باشند و همیکریپتوفیتها با 9/52 درصد مهمترین شکل زیستی گیاهان اسانس‌دار این تیره را تشکیل میدهند. بیشتر گونه‌های تیره نعناع در استان یزد جزء گونه‌های همراه در تیپهای گیاهی مختلف می‌باشد. بیشترین فراوانی گونه‌های اسانس‌دار تیره نعناع در مناطق کوهستانی و ارتفاعات و در اقلیمهای نیمه خشک سرد، مدیترانهای فراسرد و خشک سرد مشاهده می‌شوند.
عباس زارع‌زاده؛ سیدمحمد میروکیلی؛ محمدرضا عربزاده
دوره 23، شماره 2 ، مرداد 1386، ، صفحه 204-217
چکیده
این پژوهش به منظور آشنایی با نحوه کاشت، داشت، برداشت، سازگاری و تولید گیاهان دارویی جهت مصارف سنتی و تأمین مواد اولیه برای کارخانه‌های داروسازی و کاهش فشار بهره‌برداری از طبیعت و جلوگیری از انهدام و انقراض این نعمت خدادادی از سال 1373–1384 به مدت 12 سال در کلکسیون گیاهان دارویی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد به اجرا در ...
بیشتر
این پژوهش به منظور آشنایی با نحوه کاشت، داشت، برداشت، سازگاری و تولید گیاهان دارویی جهت مصارف سنتی و تأمین مواد اولیه برای کارخانه‌های داروسازی و کاهش فشار بهره‌برداری از طبیعت و جلوگیری از انهدام و انقراض این نعمت خدادادی از سال 1373–1384 به مدت 12 سال در کلکسیون گیاهان دارویی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد به اجرا در آمد. بذرها و نهالهای گیاهان مورد نظر از طبیعت و گونه‌های زراعی و وارداتی از سایر استانها و خارج از کشور تأمین و به صورت مستقیم و غیرمستقیم در فصول مختلف کشت گردیدند. بدین طریق فصل کاشت، فنولوژی و سازگاری گیاهان با شرایط اقلیمی ایستگاه تحقیقات گیاهان دارویی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. در این پژوهش از 206 گونه گیاه دارویی کشت شده، 138 گونه با شرایط اقلیمی ایستگاه سازگار، 46 گونه نسبتاً سازگار و 4 گونه اصلاً سازگار نبودند و بعلاوه بذرهای 18 گونه کشت شده سبز نشدند. از مجموع گیاهان کشت شده 36 گونه وارداتی (غیربومی) بودند که از این تعداد 21 گونه سازگاری خوبی با شرایط اقلیمی ایستگاه از خود نشان دادند. علاوه بر سازگاری و فنولوژی گیاهان، آفات و بیماریها و علفهای هرز مزرعه نیز در حد امکان مورد شناسایی قرار گرفتند.
عباس زارع زاده؛ محمدعلی دهقانی تفتی؛ کاظم دشتکیان
چکیده
تنوع گیاهی در اکوسیستمهای مناطق خشک، زیاد و بیشترین تعداد گونه‌های نادر و در حال انقراض در این مناطق یافت می‌شوند. به‌علاوه گونه‌های گیاهی انحصاری نیز در اکوسیستمهای خشک وجود دارند. این اکوسیستمها مرکز تنوع زیستی و در بعضی از موارد دارای غنای گونه‌ای نیز می‌باشند. این پژوهش براساس مشاهدات در حین اجرای طرحهای تحقیقاتی در زمینه ...
بیشتر
تنوع گیاهی در اکوسیستمهای مناطق خشک، زیاد و بیشترین تعداد گونه‌های نادر و در حال انقراض در این مناطق یافت می‌شوند. به‌علاوه گونه‌های گیاهی انحصاری نیز در اکوسیستمهای خشک وجود دارند. این اکوسیستمها مرکز تنوع زیستی و در بعضی از موارد دارای غنای گونه‌ای نیز می‌باشند. این پژوهش براساس مشاهدات در حین اجرای طرحهای تحقیقاتی در زمینه گیاهان دارویی و نیز بازدیدهای صحرایی طی سالهای 1383-1372 و اطلاعات کتابخانهای صورت گرفته است. در این بررسی 37 گونه از 25 تیره به‌عنوان گیاهان دارویی مقاوم به خشکی شناسایی و معرفی گردیدند. علاوه براین نام علمی، نام فارسی، تیره، فرم رویشی، نحوه تکثیر، محل پراکنش، قسمتهای مورد استفاده و ترکیب‌های شیمیایی، خواص مهم دارویی گیاه شرح داده شده است. خانوادههای گیاهی غالب که از نظر دارویی اهمیت دارند و در مناطق خشک رشد و نمو میکنند عبارتند از: Lamiaceae, Apiaceae, Solanaceae, Fabaceae, Papaveraceae, Cucurbitaceae, Chenopodiaceae, Asteraceae, Capparidaceae, Liliaceae. بیشترین تعداد گونه‌های دارویی به ترتیب مربوط به خانوادههای Lamiaceae، Apiaceae و Solanaceae می‌باشند.
