عباس زارع زاده؛ فاطمه سفیدکن؛ سید رضا طبایی عقدایی؛ علی میرحسینی؛ محمدرضا عرب زاده؛ محمدرضا میرجلیلی
چکیده
تعدادی از گونه‌های مرزه (Satureja spp.) با دارا بودن ترکیب‌های باارزشی همانند تیمول و کارواکرول از جایگاه ویژه‌ای در صنایع دارویی، بهداشتی، آرایشی برخوردار می‌باشند. هدف از اجرای این تحقیق، بررسی کمّیت و کیفیت روغن اسانسی اکسشن‌های مختلف گونه‌های مرزه در حالت زراعی بود. ابتدا بذر 35 اکسشن از 10 گونه مختلف مرزه از رویشگاه‌های طبیعی کشور ...
بیشتر
تعدادی از گونه‌های مرزه (Satureja spp.) با دارا بودن ترکیب‌های باارزشی همانند تیمول و کارواکرول از جایگاه ویژه‌ای در صنایع دارویی، بهداشتی، آرایشی برخوردار می‌باشند. هدف از اجرای این تحقیق، بررسی کمّیت و کیفیت روغن اسانسی اکسشن‌های مختلف گونه‌های مرزه در حالت زراعی بود. ابتدا بذر 35 اکسشن از 10 گونه مختلف مرزه از رویشگاه‌های طبیعی کشور جمع‌آوری شده و پس از نشاء در گلخانه مزرعه تحقیقات گیاهان دارویی استان یزد واقع در گردفرامرز شاهدیه یزد، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی، در سه تکرار کشت شدند. سرشاخه‌های گلدار آنها، طی چهار سال متوالی پس از کشت جمع‌آوری و خشک کردن در سایه به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری انجام شد. پس از تعیین بازده اسانس بر اساس وزن خشک گیاه، اسانس به‌وسیله کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی تجزیه و شناسایی اسانس‌ها انجام شد. نتایج تجزیه واریانس میزان تولید وزن تر و وزن خشک اندام‌های هوایی، وزن خشک برگ، وزن خشک شاخه‌ها، بازده اسانس و میزان تولید اسانس در هکتار در سال‌های 1390، 1391 و 1392 در سطح 1% معنی‌دار بود. مقایسه میانگین‌ها توسط آزمون دانکن در سطح احتمال 5% انجام شد. از بین ترکیب‌های شیمیایی موجود در اکسشن‌های مختلف 4 ترکیب پارا-سیمن، گاما-ترپینن، تیمول و کارواکرول با درصد بالا در طی چهار سال مورد مقایسه و بررسی قرار گرفتند. همچنین ترکیب‌های آلفا-توژان، آلفا-پینن، بتا-پینن، آلفا-ترپینن، ترانس کاریوفیلن، ترپینئول، اسپاتولنئول و کاریوفیلن اکساید در برخی از اکسشن‌ها درصد بالایی را به خود اختصاص دادند. به‌طور کلی با در نظر گرفتن بازده، میزان تولید و ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس، اکسشن‌های 15 (S. rechingeri) با منشأ استان ایلام با میانگین 5.8% اسانس و میزان تولید 113.9 کیلوگرم اسانس در هکتار و 64% کارواکرول و 2/12% تیمول، اکسشن 107 (S. spicigera) با منشأ استان گیلان با میانگین 2.4% اسانس و میزان 75.5 کیلوگرم اسانس در هکتار و 43.4% تیمول و 9.2% کارواکرول، اکسشن 24 (S. rechingeri) با منشأ استان ایلام با میانگین 4.2% اسانس و میزان تولید 63.8 کیلوگرم اسانس در هکتار و 75.4% کارواکرول و 6.2% تیمول و اکسشن SKM (S. bachtiarica) با منشأ استان یزد با 6/2% اسانس و میزان تولید 51.9 کیلوگرم اسانس در هکتار و 66% کارواکرول و 0.5% تیمول به‌ترتیب به‌عنوان اکسشن‌های برتر معرفی می‌شوند.
عزیزاله خیری؛ هانیه توری؛ نجم الدین مرتضوی
چکیده
نعناع فلفلی با نام علمی Mentha piperita L. از خانواده نعناعیان، یکی از گیاهان دارویی پرمصرف است که علاوه‌بر آثار درمانی به‌عنوان طعم‌دهنده در تولید محصولات غذایی و دارویی مختلف بکار می‌رود. کمّیت و کیفیت مواد مؤثره گیاهان دارویی علاوه‌بر ژنوتیپ، تحت تأثیر عوامل محیطی نیز قرار می‌گیرد. از این‌رو به‌منظور بررسی اثرات تنش خشکی و جاسمونیک ...
بیشتر
نعناع فلفلی با نام علمی Mentha piperita L. از خانواده نعناعیان، یکی از گیاهان دارویی پرمصرف است که علاوه‌بر آثار درمانی به‌عنوان طعم‌دهنده در تولید محصولات غذایی و دارویی مختلف بکار می‌رود. کمّیت و کیفیت مواد مؤثره گیاهان دارویی علاوه‌بر ژنوتیپ، تحت تأثیر عوامل محیطی نیز قرار می‌گیرد. از این‌رو به‌منظور بررسی اثرات تنش خشکی و جاسمونیک اسید بر روی کمّیت و کیفیت نعناع فلفلی، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سال 1394 در دانشگاه زنجان اجرا شد. سطوح آبیاری در سه سطح (50، 75 و 100 (شاهد) درصد ظرفیت زراعی) به‌عنوان فاکتور اصلی و غلظت جاسمونیک اسید در سه سطح (صفر، 50 و 100 میلی‌گرم بر لیتر) به‌عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد. برای تکثیر از ریزوم‌های گیاه استفاده گردید. نمونه‌ها در مرحله گلدهی جمع‌آوری و پس از خشک شدن در سایه، به روش تقطیر با آب، اسانس گیاه استخراج شد و شناسایی ترکیب‌های اسانس به کمک دستگاه GC و GC/MS انجام گردید. نتایج نشان داد که بیشترین میزان ارتفاع، وزن تر و خشک، کلروفیل کل و محتوای نسبی آب برگ در تیمار شاهد با کاربرد 100 میلی‌گرم بر لیتر جاسمونیک اسید بدست آمد. همچنین بیشترین میزان آنزیم پراکسیداز در تنش خشکی 50% ظرفیت زراعی با کاربرد 100 میلی‌گرم بر لیتر جاسمونیک اسید حاصل شد. همچنین بیشترین درصد اسانس در تنش خشکی 75% ظرفیت زراعی با کاربرد 50 میلی‌گرم بر لیتر جاسمونیک اسید بدست آمد. ترکیب‌های اصلی شناسایی شده اسانس شامل منتول، منتون، 8،1-سینئول، سیکلوهگزانول و متیل استات بودند که بیشترین مقادیر منتول، منتون و 8،1-سینئول در تیمار 100 میلی‌گرم بر لیتر جاسمونیک اسید و بیشترین مقدار سیکلوهگزانول در تیمار 50 میلی‌گرم بر لیتر جاسمونیک اسید بدست آمد. اما با کاربرد جاسمونیک اسید میزان متیل استات از 7.24% در تیمار شاهد به 0.56% در تیمار 100 میلی‌گرم بر لیتر کاهش یافت.
اختر زند؛ حسین آرویی؛ محمدرضا چائی چی؛ سید حسین نعمتی
چکیده
خشکی مهمترین عامل محدودکننده تولید محصولات زراعی به‌ویژه در نواحی خشک و نیمه‌خشک دنیا می‌باشد. به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی و کود بر برخی خصوصیات فیزیولوژیکی، درصد و عملکرد اسانس در نعناع (Mentha spicata L.)، آزمایشی در سال 1393 در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در کرج انجام شد. آزمایش به‌صورت کرت‌های خرد شده در ...
بیشتر
خشکی مهمترین عامل محدودکننده تولید محصولات زراعی به‌ویژه در نواحی خشک و نیمه‌خشک دنیا می‌باشد. به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی و کود بر برخی خصوصیات فیزیولوژیکی، درصد و عملکرد اسانس در نعناع (Mentha spicata L.)، آزمایشی در سال 1393 در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در کرج انجام شد. آزمایش به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل سه تیمار آبیاری (تأمین 100، 75 و 50 درصد نیاز آبی گیاه) به‌عنوان کرت اصلی و چهار رژیم کود شامل شاهد (عدم مصرف کود)، کود شیمیایی (اوره و سوپرفسفات‌تریپل)، کود زیستی (ترکیبی از باکتری‌های ازتوباکتر، سودوموناس و قارچ مایکوریزا) و تلفیق کود زیستی+ 50% کود شیمیایی به‌عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج بدست آمده نشان داد که اثرات اصلی و متقابل کم‌آبیاری و کود بر همه صفات اندازه‌گیری شده معنی‌دار می‌باشد. با افزایش شدت تنش، میزان کلروفیل a، کلروفیل b، کاروتنوئید، کلروفیل کل، درصد اسانس، عملکرد اسانس و عملکرد خشک گیاه کاهش و مقادیر کربوهیدرات، پرولین و درصد نشت الکترولیت افزایش یافت. همچنین نتایج نشان داد که در نظام آبیاری 100% و تأمین 75% نیاز آبی گیاه، کاربرد کود شیمیایی و تلفیقی باعث بهبود خصوصیات فیزیولوژیکی، عملکرد خشک و درصد و عملکرد اسانس شد و در نظام کم‌آبیاری شدید (تأمین 50% نیاز آبی گیاه)، کاربرد کود زیستی بهتر از سایر کودها عمل کرد.
شهلا احمدی؛ مهدی میرزا؛ فاطمه عسکری
چکیده
پونه‌سای اشترانکوهی (Nepeta elymaitica Bornm.) یکی از گونه‌های انحصاری جنس Nepeta در ایران است. این جنس دارای گونه‌های اسانس‌دار ارزشمندی است که تاکنون 79 گونه آن از ایران گزارش شده‌است که 39 گونه از آنها انحصاری ایران هستند. هدف از این مطالعه، شناسایی ترکیب‌های شیمیایی موجود در اسانس پونه‌سای اشترانکوهی (Nepeta elymaitica Bornm.) بود. بدین‌منظور این گیاه ...
بیشتر
پونه‌سای اشترانکوهی (Nepeta elymaitica Bornm.) یکی از گونه‌های انحصاری جنس Nepeta در ایران است. این جنس دارای گونه‌های اسانس‌دار ارزشمندی است که تاکنون 79 گونه آن از ایران گزارش شده‌است که 39 گونه از آنها انحصاری ایران هستند. هدف از این مطالعه، شناسایی ترکیب‌های شیمیایی موجود در اسانس پونه‌سای اشترانکوهی (Nepeta elymaitica Bornm.) بود. بدین‌منظور این گیاه در تیرماه 1393 از منطقه کمندان واقع در شهرستان ازنا جمع‌آوری گردید. سرشاخه‌های گلدار گیاه پس از خشک شدن در محیط آزمایشگاه به روش تقطیر با آب (Hydrodistillation) اسانس‌گیری شدند. ضمن محاسبه بازده اسانس ترکیب‌های تشکیل‌دهنده با استفاده از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC-MS) و محاسبه شاخص بازداری مورد شناسایی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بازده اسانس این گونه پونه‌سا نسبت به وزن خشک 95/0% است. 27 ترکیب در اسانس این گونه شناسایی شد که 8،1-سینئول (20.6%)، 4a-a،7-a،7a-a- نپتالاکتون (17.5%)، E-کاریوفیلن (15%)، ترپینن 4-اُل (6.2%) و لینالول (5.8%) ترکیب‌های عمده آن بودند.
عباس زارع زاده؛ فاطمه سفیدکن؛ سید رضا طبایی عقدایی؛ علی میرحسینی؛ محمدرضا عرب زاده؛ محمدرضا میرجلیلی
چکیده
جنس مرزه (Satureja) در ایران 17 گونه گیاه علفی یک‌ساله و چندساله دارد که Satureja rechingeri Jamzad یکی از گونه‌های اندمیک آن در ایران است. هدف از اجرای این تحقیق، بررسی کمّیت و کیفیت اسانس تودههای مختلف S. rechingeri در حالت زراعی بود. ابتدا بذر هشت توده مختلف S. rechingeri جمع‌آوری شده از رویشگاه‌های طبیعی استان ایلام پس از نشاء در گلخانه مزرعه تحقیقات ...
بیشتر
جنس مرزه (Satureja) در ایران 17 گونه گیاه علفی یک‌ساله و چندساله دارد که Satureja rechingeri Jamzad یکی از گونه‌های اندمیک آن در ایران است. هدف از اجرای این تحقیق، بررسی کمّیت و کیفیت اسانس تودههای مختلف S. rechingeri در حالت زراعی بود. ابتدا بذر هشت توده مختلف S. rechingeri جمع‌آوری شده از رویشگاه‌های طبیعی استان ایلام پس از نشاء در گلخانه مزرعه تحقیقات گیاهان دارویی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی، در سه تکرار کشت شدند. سرشاخه‌های گلدار تودههای مختلف طی چهار سال متوالی جمع‌آوری، در سایه خشک و اسانس آنها به روش تقطیر با آب استخراج شد. پس از تعیین بازده اسانس براساس وزن خشک گیاه، به‌وسیله دستگاه‌های کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی تجزیه و شناسایی اسانس‌ها انجام شد. براساس نتایج تجزیه واریانس داده‌ها، تودههای مختلف از نظر تولید اسانس در هکتار اختلاف معنی‌داری در سطح 5% داشتند، اما اختلاف آنها در بازده و درصد مواد تشکیل‌دهنده اسانس معنی‌دار نبود. مقایسه میانگین‌ها توسط آزمون دانکن در سطح احتمال 5% انجام شد. از میان ترکیب‌های شیمیایی موجود در تودههای مختلف دو ترکیب آلفا-ترپینن و گاما-ترپینن و میزان تولید اسانس در هر هکتار دارای اختلاف معنی‌دار بودند و ترکیب عمده در تمام توده‌ها کارواکرول بود (64% تا 9/90%). نتایج تجزیه خوشه‌ای توده‌ها براساس ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس دو گروه غنی از کارواکرول (SR8، SR7، SR5، SR3، SR2، SR1) و غنی از کارواکرول و تیمول (SR6 و SR4) را نشان می‌دهد. تودههای SR4 با بازده اسانس 85/5% و تولید اسانس 9/113 کیلوگرم در هکتار و 64% کارواکرول و 2/12% تیمول و SR6 با بازده اسانس 22/4% و تولید 8/63 کیلوگرم اسانس در هکتار و 75% کارواکرول و 2/6% تیمول به‌عنوان تودههای برتر معرفی می‌شوند.
علی سپهوند؛ کریم خادمی؛ حسین آسترکی؛ علی محمدیان
چکیده
در راستای استفاده بهینه از دیم‌زارهای مناسب استان لرستان آزمایشی طی سال‌های 1391-1387، با استفاده از گونه آویشن بومی استان (Thymus lancifolius Celak.) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تراکم کاشت (4، 6 و 8 بوته در مترمربع) و در سه تکرار اجرا شد. ارتفاع، قطر تاج پوشش، تعداد ساقه، عملکرد خشک اندام هوایی، طول ریشه، درصد و عملکرد اسانس اندازه‌گیری ...
بیشتر
در راستای استفاده بهینه از دیم‌زارهای مناسب استان لرستان آزمایشی طی سال‌های 1391-1387، با استفاده از گونه آویشن بومی استان (Thymus lancifolius Celak.) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تراکم کاشت (4، 6 و 8 بوته در مترمربع) و در سه تکرار اجرا شد. ارتفاع، قطر تاج پوشش، تعداد ساقه، عملکرد خشک اندام هوایی، طول ریشه، درصد و عملکرد اسانس اندازه‌گیری شدند. نتایج بدست آمده از آنالیز مرکب داده‌ها در طی سال‌های اجرای طرح نشان داد که تراکم 8 بوته در مترمربع نسبت به دو تراکم 6 و 4 بوته بیشترین عملکرد سرشاخه را تولید کرد. نتایج بررسی داده‌ها در مدت زمان اجرای طرح نشان داد که عملکرد ماده خشک در سال چهارم 9/3937 کیلوگرم در هکتار و عملکرد اسانس در همان سال 52/77 کیلوگرم درهکتار و از نظر درصد اسانس در سال چهارم 973/1 درصد و شاخه گلدهنده، قطر تاج پوشش و ارتفاع به‌ترتیب 153/317 عدد، 87/42 و 3/15سانتی‌متر بودند. اسانس گونه بومی T. lancifolius بیش از 44% کارواکرول و حدود 31% تیمول داشت.
علی فلاحی؛ عباس حسنی؛ فاطمه سفیدکن
چکیده
روی یک عنصر ریزمغذی ضروری است که نقش‌های حیاتی زیادی در گیاهان دارد. در سال‌های اخیر نانو کودهای روی به‌دلیل جذب بیشتر آنها توسط گیاه که ناشی از اندازه کوچک و نفوذ بسیار بالای آنها از طریق غشاهای سلولی است مورد توجه بسیار قرار گرفته‌اند. به‌منظور مطالعه اثر کاربرد برگی کودهای مختلف حاوی روی بر عملکرد و ویژگی‌های فیتوشیمیایی گیاه ...
بیشتر
روی یک عنصر ریزمغذی ضروری است که نقش‌های حیاتی زیادی در گیاهان دارد. در سال‌های اخیر نانو کودهای روی به‌دلیل جذب بیشتر آنها توسط گیاه که ناشی از اندازه کوچک و نفوذ بسیار بالای آنها از طریق غشاهای سلولی است مورد توجه بسیار قرار گرفته‌اند. به‌منظور مطالعه اثر کاربرد برگی کودهای مختلف حاوی روی بر عملکرد و ویژگی‌های فیتوشیمیایی گیاه ریحان (Ocimum basilicum L.)، یک آزمایش گلدانی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در گلخانه تحقیقاتی گروه علوم باغبانی دانشگاه ارومیه در سال 1393 انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل سه منبع مختلف روی (سولفات روی، کلات روی و نانوکود کلات روی) در چهار مقدار (صفر، 1، 2 و 3 گرم در لیتر) بودند. نتایج نشان داد که کاربرد برگی روی تأثیر معنی‌داری بر صفات مورد اندازه‌گیری داشته است. به‌طوری که با کاربرد روی عملکرد پیکر رویشی تر و خشک، محتوای روی و فنول برگ‌ها و درصد و عملکرد اسانس افزایش یافت و از این نظر کاربرد برگی نانوکود کلات روی مؤثرتر از دو کود دیگر روی بود. کمترین و بیشترین مقادیر صفات اندازه‌گیری شده به‌ترتیب در غلظت‌های صفر و سه گرم در لیتر مشاهده شد. براساس نتایج تجزیه اسانس به‌وسیله دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی، 20 ترکیب در اسانس ریحان شناسایی گردید. لینالول و اوژنول اجزاء اصلی اسانس بودند که تحت تأثیر کاربرد روی تغییرات ناچیزی را نشان دادند. در مجموع یافته‌های این تحقیق نشان داد که تأثیر کاربرد نانوکود کلات روی (به‌ویژه در مقدار 3 گرم در لیتر) در افزایش عملکرد و مواد مؤثره گیاه ریحان، مؤثرتر از کودهای سولفات و کلات روی بود.
پرگل رضی‌پور؛ احمد گلچین؛ مریم داغستانی
چکیده
کودهای بیولوژیک ازجمله نهاده‌های طبیعی هستند که می‌توانند به‌عنوان مکمل یا جایگزین کودهای شیمیایی در کشاورزی پایدار بکار برده شوند. به‌منظور بررسی اثر کودهای آلی و زیستی بر برخی شاخص‌های رشد و عملکردگیاه داروییبادرنجبویه (Melissa officinalis L.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با 15 تیمار و سه تکرار در مزرعه‌ای ...
بیشتر
کودهای بیولوژیک ازجمله نهاده‌های طبیعی هستند که می‌توانند به‌عنوان مکمل یا جایگزین کودهای شیمیایی در کشاورزی پایدار بکار برده شوند. به‌منظور بررسی اثر کودهای آلی و زیستی بر برخی شاخص‌های رشد و عملکردگیاه داروییبادرنجبویه (Melissa officinalis L.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با 15 تیمار و سه تکرار در مزرعه‌ای در شهریار کرج در سال زراعی 92-91 اجرا شد. عوامل مورد بررسی شامل سطوح مختلف کود گاوی (صفر، 5، 10، 20 و 40 تن در هکتار) و سطوح کود میکروبی نیتروکسین (بدون تلقیح، تلقیح گیاه، تلقیح گیاه و خاک) بود. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که مصرف کود گاوی سبب افزایش معنی‌دار کلیه صفات مورد اندازه‌گیری شامل ارتفاع بوته، تعداد شاخههای فرعی و برگ در بوته، سطح برگ، عملکرد و درصد اسانس، شاخص کلروفیل برگ، وزن تر و خشک بخش هوایی و ریشه شد. بیشترین مقدار کلیه صفات مورد اندازه‌گیری بهاستثنای وزن تر و خشک ریشه از سطح مصرف 20 تن در هکتار کود گاوی و کمترین مقدار کلیه آنها از عدم مصرف کود گاوی بدست آمد. همچنین تلقیح با کود میکروبی نیتروکسین نیز سبب افزایش معنی‌دار کلیه صفات مذکور شد و بیشترین مقدار آنها از تلقیح خاک و گیاه با این کود بدست آمد.
دیاکو رسولی؛ براتعلی فاخری
چکیده
به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد کمّی و کیفی، خصوصیات فیزیولوژیک و ترکیب‌های اسانس دو گونه O. basilicum L. و O. americanum L.، آزمایشی در قالب فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی، با 3 تکرار در شرایط گلخانه اجرا شد. تیمارهای خشکی شامل 100 (بدون تنش خشکی)، 80، 60 و 40 درصد ظرفیت زراعی بر دو گونه ریحان در نظر گرفته شدند. صفات اندازه‌گیری شده ...
بیشتر
به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد کمّی و کیفی، خصوصیات فیزیولوژیک و ترکیب‌های اسانس دو گونه O. basilicum L. و O. americanum L.، آزمایشی در قالب فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی، با 3 تکرار در شرایط گلخانه اجرا شد. تیمارهای خشکی شامل 100 (بدون تنش خشکی)، 80، 60 و 40 درصد ظرفیت زراعی بر دو گونه ریحان در نظر گرفته شدند. صفات اندازه‌گیری شده شامل وزن تر و خشک شاخ و برگ، اسانس، عملکرد اسانس، هیدرات‌کربن، پرولین، نیتروژن، پروتئین، فسفر و پتاسیم بودند. نتایج نشان داد که در هر دو گونه ریحان مورد مطالعه با افزایش سطوح تنش خشکی از شاهد به 40% ظرفیت زراعی بر درصد اسانس، هیدرات‌کربن و پرولین (28، 46 و 50 درصد) افزوده و از میزان وزن تر و خشک شاخ و برگ، عملکرد اسانس، نیتروژن، پروتئین، فسفر و پتاسیم (58، 7/58، 44، 19، 16، 39 و 23 درصد) کاسته شد. در گونه O. americanum تحت تنش خشکی، وزن تر و خشک شاخ و برگ، هیدرات‌کربن، پرولین، نیتروژن، پروتئین و فسفر افزایش معنی‌داری نشان داد، در حالیکه در گونه O. basilicum فقط درصد اسانس افزایش معنی‌داری داشت. در این پژوهش مشخص شد که بیشتر مؤلفه‌های رشد در تنش ملایم (80% ظرفیت زراعی) بیشترین عملکرد را داشتند. از طرفی درصد اسانس در تنش بالا با افزایش معنی‌داری مواجه گردید، به‌طوری که در گونه O. basilicum بیشترین میزان اسانس در تنش60% ظرفیت زراعی حاصل شد. نتایج کلی حاصل از این تحقیق بیانگر این مطلب بود که در تنش متوسط، عملکرد رویشی گیاه و در تنش نسبتاً شدید، درصد اسانس افزایش یافت.
فرشته شاهبازی اصل؛ علی اشرف جعفری؛ حیدر پناه‌پور
چکیده
به‌منظور بررسی عملکرد سرشاخه و خصوصیات مورفولوژیک در جمعیت‌های دو گونه نعناع تعداد 17 جمعیت از گونه Mentha pulegium L. و 8 جمعیت از گونه Mentha mozaffariani Jamzad به مدت دو سال در ایستگاه تحقیقات کشاورزی البرز کرج در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی مورد ارزیابی قرار گرفتند. در هر کرت آزمایشی 15 بوته به فواصل نیم متر در خط 5/7 متری با فواصل بین ردیف‌ها 75 سانتی‌متر ...
بیشتر
به‌منظور بررسی عملکرد سرشاخه و خصوصیات مورفولوژیک در جمعیت‌های دو گونه نعناع تعداد 17 جمعیت از گونه Mentha pulegium L. و 8 جمعیت از گونه Mentha mozaffariani Jamzad به مدت دو سال در ایستگاه تحقیقات کشاورزی البرز کرج در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی مورد ارزیابی قرار گرفتند. در هر کرت آزمایشی 15 بوته به فواصل نیم متر در خط 5/7 متری با فواصل بین ردیف‌ها 75 سانتی‌متر کشت شدند. مزرعه با سیستم قطره‌ای آبیاری شد و در طول اجرای آزمایش از صفات عملکرد تر و خشک سرشاخه به مدت دو سال و صفات ارتفاع گیاه، تعداد شاخه اصلی، قطر تاج پوشش، طول گل‌آذین و تعداد گل در بوته و بازده اسانس به مدت یک سال اندازه‌گیری شد. پس از جمع‌آوری داده‌ها، تجزیه واریانس و مقایسه میانگین‌ها به روش دانکن انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت بین گونه‌ها از لحاظ کلیه صفات بجز عملکرد خشک سرشاخه در سطوح احتمال 1% معنی‌دار بود. در مقایسه میانگین گونه‌ها، M. pulegium از لحاظ میانگین ارتفاع بوته، قطر تاج پوشش، تعداد شاخه در بوته و عملکرد اسانس نسبت به گونه M. mozaffariani برتری داشت. در مقابل میانگین طول گل‌آذین در گونه M. mozaffariani بیشتر بود. میانگین عملکرد تر سرشاخه M. pulegium و M. mozaffariani به‌ترتیب 183 و 147 گرم در بوته بود. در هر دو گونه بین جمعیت‌ها از نظر کلیه صفات مورفولوژیکی مورد ارزیابی، اختلاف معنی‌دار وجود داشت. در گونه M. pulegium جمعیت‌های مریوان (22607) و رفسنجان (23031) به‌ترتیب با عملکرد 252 و 231 گرم در بوته بیشترین عملکرد سرشاخه تر را داشتند. از لحاظ عملکرد سرشاخه خشک جمعیت‌های رفسنجان (23031) و اراک (22381) به‌ترتیب با عملکرد 115 و 111 گرم در بوته بیشترین سرشاخه خشک را تولید کردند. در مقایسه بین جمعیت‌های گونه M. mozaffariani، جمعیت ارومیه (19625) با میانگین تولید 98 و 202 گرم در بوته به‌ترتیب بیشترین عملکرد سرشاخه خشک و تر را داشت. از لحاظ درصد اسانس تفاوت معنی‌داری بین دو گونه مشاهده نشد ولی از نظر عملکرد اسانس گونه M. pulegium با 14/1 گرم در بوته عملکرد بیشتری نسبت به گونه M. mozaffariani با 76/0 گرم در بوته داشت.
سودابه مفاخری؛ بهور اصغری؛ ملیحه شلتوکی
چکیده
به‌منظور بررسی تأثیر کودهای زیستی، شیمیایی و نانو کود، بر عملکرد کمّی و کیفی گیاه دارویی بالنگو شهری (Lallemantia iberica (M.B.) Fischer & Meyer)، این تحقیق بر پایه طرح کامل تصادفی با 9 تیمار و 5 تکرار در سال زراعی 94-93 در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل شاهد (بدون استفاده از کود)، بیوفسفات، نیتروکسین، ...
بیشتر
به‌منظور بررسی تأثیر کودهای زیستی، شیمیایی و نانو کود، بر عملکرد کمّی و کیفی گیاه دارویی بالنگو شهری (Lallemantia iberica (M.B.) Fischer & Meyer)، این تحقیق بر پایه طرح کامل تصادفی با 9 تیمار و 5 تکرار در سال زراعی 94-93 در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل شاهد (بدون استفاده از کود)، بیوفسفات، نیتروکسین، نانو کود کامل، کود شیمیایی ماکرو، بیوفسفات × نیتروکسین، نیتروکسین × نانو کود، بیوفسفات × نانو کود و بیوفسفات × نیتروکسین × نانو کود بود. نتایج نشان داد که صفت‌های ارتفاع گیاه، وزن تر و خشک پیکر رویشی، درصد اسانس و ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس بالنگو، به‌طور معنی‌داری تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفتند. به‌طوری که بالاترین ارتفاع گیاه در تیمار کاربرد کود شیمیایی (35 سانتی‌متر)، بیشترین وزن تر و خشک پیکر رویشی در تیمار کاربرد همزمان نانو کود و نیتروکسین (به‌ترتیب 05/36 و 09/5 گرم) و بالاترین درصد اسانس در تیمار کاربرد همزمان نانو کود و بیوفسفات به میزان 57/0% حاصل شد. 24 ترکیب در اسانس این گیاه شناسایی شد که مهمترین آنها، لیمونن، لینالول، وربنون، بتا-کاریوفیلن، جرماکرن D و بتا-کوببن بود. بیشترین مقدار لیمونن (7%)، در تیمار کاربرد همزمان بیوفسفات و نیتروکسین؛ بالاترین مقدار لینالول (9/17%) در حضور تیمار نیتروکسین× نانو کود؛ بیشترین مقدار وربنون (8/8%) در تیمار کاربرد همزمان بیوفسفات، نیتروکسین و نانو کود؛ بالاترین درصد بتا-کاریوفیلن (12%) در تیمار کاربرد بیوفسفات× نانو کود و بیشترین درصد جرماکرن D و بتا-کوببن (به‌ترتیب 15% و 5/11%) نیز تحت تأثیر تیمار نانو کود حاصل شدند. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که کاربرد همزمان نانو کود و کودهای زیستی تأثیر هم‌افزایی بر کمّیت و کیفیت محصول و بازده اسانس بالنگو دارند.
فرشته قانع‌پسند؛ محمدرضا حاج سید هادی
چکیده
به‌منظور بررسی تأثیر کودهای زیستی تأمین‌کننده نیتروژن و کود دامی بر عملکرد و اسانس گیاه دارویی سیاهدانه (Nigella sativa L.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی شرکت کشاورزی ران در منطقه فیروزکوه در سال زراعی 1391 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل کود دامی در چهار سطح (عدم مصرف، 5/2، 5 ...
بیشتر
به‌منظور بررسی تأثیر کودهای زیستی تأمین‌کننده نیتروژن و کود دامی بر عملکرد و اسانس گیاه دارویی سیاهدانه (Nigella sativa L.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی شرکت کشاورزی ران در منطقه فیروزکوه در سال زراعی 1391 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل کود دامی در چهار سطح (عدم مصرف، 5/2، 5 و 5/7 تن در هکتار) و باکتری‌های تثبیت‌کننده نیتروژن در چهار سطح (عدم تلقیح، تلقیح با ازتوباکتر، تلقیح با آزوسپیریلوم و تلقیح توأم با ازتوباکتر و آزوسپیریلوم) بودند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بیشترین ارتفاع بوته (8/47 سانتی‌متر)، درصد اسانس در دانه (14/0%) و عملکرد اسانس (31/768 گرم در هکتار) در کاربرد 5/7 تن کود دامی در هکتار بدست آمد، در حالیکه بیشترین عملکرد زیستی (16/1829 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد دانه (22/556 کیلوگرم در هکتار) از تیمار پنج تن کود دامی در هکتار حاصل شد. کمترین میزان صفات مورد بررسی از تیمار شاهد یا عدم مصرف کود دامی بدست آمد. بیشتر صفات تحت تأثیر مثبت و معنی‌دار تلقیح بذر با باکتری‌های ازتوباکتر و آزوسپیریلوم قرار گرفتند. بیشترین ارتفاع (61/49 سانتی‌متر)، عملکرد دانه (41/553 کیلوگرم در هکتار)، شاخص برداشت (71/37%)، عملکرد زیستی (21/1697 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد اسانس (09/664 گرم در هکتار) از تلقیح توأم بذر با ازتوباکتر و آزوسپیریلوم بدست آمد. کمترین مقادیر نیز از تیمار شاهد یا عدم تلقیح بذر با باکتری‌های تثبیت‌کننده نیتروژن بدست آمد.
محمد امین کهن‌مو؛ محمد مدرسی؛ زینب باقری کاهکش
چکیده
تنش گرما باعث تغییرات ظاهری، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی در گیاهان شده و رشد و نمو گیاه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. با توجه به نقش تعدیل‌کنندگی تنش گرما توسط هورمون‌های گیاهی؛ در این تحقیق اثر محلول‌پاشی سالیسیلیک اسید و جاسمونیک اسید بر روی خصوصیات ریختی و بیوشیمیایی گیاه بابونه (Matricaria chamomilla L.) در شرایط تنش گرمایی طبیعی مورد بررسی قرار ...
بیشتر
تنش گرما باعث تغییرات ظاهری، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی در گیاهان شده و رشد و نمو گیاه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. با توجه به نقش تعدیل‌کنندگی تنش گرما توسط هورمون‌های گیاهی؛ در این تحقیق اثر محلول‌پاشی سالیسیلیک اسید و جاسمونیک اسید بر روی خصوصیات ریختی و بیوشیمیایی گیاه بابونه (Matricaria chamomilla L.) در شرایط تنش گرمایی طبیعی مورد بررسی قرار گرفته است. این آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل چهار غلظت سالیسیلیک اسید (0، 5/12، 25 و 50 میلی‌گرم بر لیتر) و چهار غلظت جاسمونیک اسید (0، 1، 5/1 و 2 میلی‌گرم بر لیتر) بود. تاریخ کاشت به‌نحوی تنظیم شده بود که بیشتر مراحل رشد گیاه و دوره کامل گلدهی در مواجه با تنش گرمایی قرار گیرد. صفات ریختی شامل وزن خشک گل، وزن تر گل، قطر گل و ارتفاع گیاه و صفات بیوشیمیایی شامل درصد اسانس و درصد ماده مؤثره کامازولن مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر متقابل هورمون سالیسیلیک اسید و جاسمونیک اسید بر وزن تر گل و درصد کامازولن معنی‌دار بوده‌است. این در حالیست که هورمون جاسمونیک اسید بر درصد کامازولن نیز اثر معنی‌دار داشت. بهترین درصد کامازولن در تیمار 2 میلی‌گرم بر لیتر جاسمونیک اسید در شرایط تنش گرمایی مشاهده شد.
فاطمه کنشلو؛ فاطمه سفیدکن؛ هاشم کنشلو؛ محمدعلی علی‌زاده
چکیده
آنتمیس متعلق به تیره کاسنی و دارای 23 گونه بومی و یک‌ساله در ایران است که گل‌ها و دیگر اندام هوایی آنها حاوی اسانس و دارای ارزش دارویی می‌باشد. برای بررسی بازده و تعیین نوع ترکیب‌های اسانس اندام‌های هوایی بابونه شیرازی (Anthemis pseudocotula Boiss.)، بذر آن از مراوه‌تپه گلستان جمع‌آوری و در مزرعه گیاهان دارویی ایستگاه تحقیقاتی البرز در شرایط ...
بیشتر
آنتمیس متعلق به تیره کاسنی و دارای 23 گونه بومی و یک‌ساله در ایران است که گل‌ها و دیگر اندام هوایی آنها حاوی اسانس و دارای ارزش دارویی می‌باشد. برای بررسی بازده و تعیین نوع ترکیب‌های اسانس اندام‌های هوایی بابونه شیرازی (Anthemis pseudocotula Boiss.)، بذر آن از مراوه‌تپه گلستان جمع‌آوری و در مزرعه گیاهان دارویی ایستگاه تحقیقاتی البرز در شرایط آبی کشت شد. در مرحله گلدهی کامل، نمونه‌های لازم از اندام‌های گل، برگ، ساقه و سرشاخه گلدار تهیه شد. نمونه‌ها پس از خشک شدن با جریان هوا با استفاده از روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شدند. به‌منظور شناسایی و جداسازی ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس از دستگاه کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی استفاده شد. نتایج نشان داد که بازده اسانس گل، برگ، ساقه و سرشاخه‌گلدار بر حسب وزن خشک گیاه به‌ترتیب 06/0، 02/0، 06/0 و 06/0 می‌باشد. نتایج تجزیه اسانس برگ حضور 23 ترکیب را نشان داد که چهار ترکیب عمده اسانس بتا-توجون (3/27%)، کادین-4-ان-ال-(سیس) (11%)، کاریوفیلن اکساید (10%) و بتا-اودسمول (7/6%) بودند. 14 ترکیب در اسانس ساقه شناسایی شد که اجزای عمده آن سیس-بتا-فارنزن (4/62%) و لاواندولیل 2-متیل بوتانوات (4/12%) بودند. از 25 ترکیب شیمیایی شناسایی شده در اسانس گل، ترکیب‌های بتا-توجون (6/33%)، اسپاتولنول (3/20%) و سیس-بتا-فارنزن (5/9%) سه ترکیب اصلی بودند. از 23 ترکیب شناسایی شده در سرشاخه‌گلدار، ترکیب‌های بتا-توجون (34%)، سیس-بتا-فارنزن (3/12%) و کاریوفیلن اکساید (3/12%) سه ترکیب عمده اسانس بودند. نتایج نشان داد که بتا-توجون به‌عنوان جزء اصلی اسانس از 3% تا 34% در اندام‌های مختلف متغیر بود که کمترین و بیشترین مقدار به‌ترتیب مربوط به برگ و سرشاخه گلدار بود. بنا بر نتایج این تحقیق نه تنها می‌توان با اسانس‌گیری از سرشاخه گلدار یا کل اندام هوایی این آنتمیس در مرحله گلدهی کامل، عملکرد بیشتری از اسانس را بدست آورد، بلکه برای اهداف خاص و دستیابی به برخی اجزا به میزان بالاتر در اسانس، می‌توان از اندام دلخواه به‌صورت جداگانه اسانس‌گیری بعمل آید.
محمد وحید صادقی سروستانی؛ سعید حسین‌زاده؛ محسن عصفوری؛ وحید روشن؛ معصومه قاسمی‌نژاد؛ مختار اقتداری
چکیده
کلستریدیوم بوتولینوم یکی از مهمترین باکتری‌های بیماری‌زای منتقله از مواد غذایی به‌ویژه در غذاهای بسته‌بندی شده در خلأ و فراورده‌های گوشتی بوده و کنترل آن نیز از مهمترین مشکلات کارخانه‌های صنایع غذایی محسوب می‌شود. هدف این مطالعه، بررسی آلودگی فراورده‌های لبنی سنتی به کلستریدیوم بوتولینوم و اثر اسانس برگ و گل گیاه کلپوره (Teucrium ...
بیشتر
کلستریدیوم بوتولینوم یکی از مهمترین باکتری‌های بیماری‌زای منتقله از مواد غذایی به‌ویژه در غذاهای بسته‌بندی شده در خلأ و فراورده‌های گوشتی بوده و کنترل آن نیز از مهمترین مشکلات کارخانه‌های صنایع غذایی محسوب می‌شود. هدف این مطالعه، بررسی آلودگی فراورده‌های لبنی سنتی به کلستریدیوم بوتولینوم و اثر اسانس برگ و گل گیاه کلپوره (Teucrium polium L.) در کنترل رشد این باکتری می‌باشد. از 160 نمونه کشک و دوغ سنتی به روش کشت فقط یک مورد تیپ A از دوغ جداسازی شد، اما به روش واکنش زنجیره‌ای پلیمراز چندگانه (MPCR) یک مورد تیپ A از دوغ (25/1%) و از کشک دو مورد تیپ B و یک مورد تیپ A (75/3%) شناسایی شد. آنالیز ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس برگ و گل این گیاه با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنجی جرمی (GC-MS) انجام گردید. ترکیب‌های اصلی تشکیل‌دهنده اسانس گل کلپوره شامل آلفا-پینن (7/16%) و والریانول (3/8%) و در اسانس برگ آن شامل آلفا-پینن (8/14%)، میرسین (9/10%) و جرماکرن D (4/10%) بود. برای ارزیابی اثر ضدمیکروبی، 10 میکرولیتر از اسانس برگ و گل کلپوره به‌طور جداگانه به روش دیسک دیفیوژن در سه تکرار مورد سنجش قرار گرفت و قطر هاله عدم رشد باکتری در رقت‌های µl/ml40 و 80 اسانس برگ به‌ترتیب 9 و 8 میلی‌متر و اسانس گل 12 و 8 میلی‌متر بود. غلظت مهاری حداقل (MIC) اسانس گل و برگ کلپوره µl/ml160 تعیین شد. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که می‌توان از اسانس این گیاه برای کنترل رشد کلستریدیوم بوتولینوم استفاده کرد.
محمدامین سلطانی‌پور؛ سیدمحسن حسام‌زاده حجازی؛ پریسا جنوبی؛ مهدی میرزا
چکیده
گیاه مورخوش (Zhumeria majdae Rech. f. & Wendelbo)، گونه‌ای دارویی، انحصاری و در معرض انقراض است که از ارتفاع 520 تا 1450 متر از سطح دریا در شیب‌های بسیار تند صخره‌ها و کوهستان‌ها در جنوب کشور پراکنش دارد. این گونه در درمان ناراحتی‌های گوارشی مانند اسهال، نفخ، دل درد و ترشی معده، سوزش معده و سرماخوردگی کاربرد دارد و برگ تازه له شده برای بهبود ...
بیشتر
گیاه مورخوش (Zhumeria majdae Rech. f. & Wendelbo)، گونه‌ای دارویی، انحصاری و در معرض انقراض است که از ارتفاع 520 تا 1450 متر از سطح دریا در شیب‌های بسیار تند صخره‌ها و کوهستان‌ها در جنوب کشور پراکنش دارد. این گونه در درمان ناراحتی‌های گوارشی مانند اسهال، نفخ، دل درد و ترشی معده، سوزش معده و سرماخوردگی کاربرد دارد و برگ تازه له شده برای بهبود سردرد و التیام زخم و همچنین به‌عنوان خنکی مصرف می‌شود. به‌منظور بررسی تنوع اسانس در افراد جمعیت‌های گونه، اندام‌های هوایی پنج فرد (بوته) در مرحله گلدهی از یازده رویشگاه آن در استان هرمزگان جمع‌آوری و به روش تقطیر با آب توسط دستگاه طرح کلونجر طبق فارماکوپه بریتانیا برای مدت سه ساعت اسانس‌گیری شد. ترکیب‌های شیمیایی اسانس‌ها با استفاده از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) شناسایی شدند. بازده خشک اسانس، هم در رویشگاه‌های مختلف و هم در افراد مختلف یک رویشگاه متفاوت بود. بیشترین بازده خشک اسانس در منطقه آبماه با میانگین 9/5% و کمترین آن در منطقه سیرمند با میانگین 9/1% بود. همچنین بیشترین بازده خشک اسانس در فرد دوم از منطقه آبماه با 9/7% و کمترین آن در فرد سوم در منطقه سیرمند با 9/0% بود. تعداد 25 ترکیب شیمیایی در اسانس برگ گیاه مورخوش در مرحله گلدهی در افراد مختلف رویشگاه‌های متفاوت شناسایی شد. مقایسه افراد داخل یک جمعیت نشان داد که افراد یک جمعیت در داشتن ترکیب‌های شیمیایی تنوع نشان می‌دهند. از میان ترکیب‌های شیمیایی موجود در اسانس 55 فرد مورد مطالعه، ترکیب‌های لینالول (۸/71%-۴/42%)، کامفور (9/40%-2/17%)، نرول (۷/5%-۴/0%) و بورنئول (9/4%-9/0%) به‌طور گسترده تنوع نشان دادند. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده‌های شیمیایی با نرم‌افزار PCA نشان داد که افراد جمعیت‌های مختلف گونه مورخوش در دو گروه قرار می‌گیرند. در گروه اول 12 فرد که درصد دو ترکیب اصلی لینالول و کامفور به هم نزدیک بود قرار گرفتند و 43 فرد بعدی در گروه دوم که درصد دو ترکیب اصلی یادشده از هم دور بود قرار گرفتند.
محبوبه ناصری؛ شیوا گل‌محمدزاده؛ حسین آرویی؛ محمودرضا جعفری؛ حسین نعمتی
چکیده
به‌منظور مرتفع کردن مشکلات استفاده از اسانس آویشن شیرازی (Zataria multiflora Boiss.) (ناپایداری، تبخیر و تجزیه در مقابل شرایط محیطی و شیمیایی (نور، اکسیژن، رطوبت، pH)) و افزایش کارایی آن در کنترل عوامل قارچی بیماری‌زای Alternaria solani، Rhizoctonia solani و Rhizopus stolonifer از سیستم حامل نانوذرات لیپیدی جامد (Solid Lipid Nanoparticle) استفاده شد. این تحقیق در مرکز تحقیقات نانوفناوری ...
بیشتر
به‌منظور مرتفع کردن مشکلات استفاده از اسانس آویشن شیرازی (Zataria multiflora Boiss.) (ناپایداری، تبخیر و تجزیه در مقابل شرایط محیطی و شیمیایی (نور، اکسیژن، رطوبت، pH)) و افزایش کارایی آن در کنترل عوامل قارچی بیماری‌زای Alternaria solani، Rhizoctonia solani و Rhizopus stolonifer از سیستم حامل نانوذرات لیپیدی جامد (Solid Lipid Nanoparticle) استفاده شد. این تحقیق در مرکز تحقیقات نانوفناوری دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و گروه علوم باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در شرایط آزمایشگاهی اجرا شد. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار به روش اختلاط اسانس و نانوذرات لیپیدی جامد حاوی اسانس با محیط کشت دکستروز آگار (Potato dextrose agar) با چهار غلظت 20، 50، 100 و 200 میکرولیتر بر لیتر بود. نانوذرات لیپیدی جامد حاوی اسانس با استفاده از روش امواج فراصوت تهیه شد. نتایج نشان داد که اندازه نانوذرات لیپیدی جامد حاوی اسانس کمتر از 200 نانومتر، شاخص پراکندگی 483/0، پتانسیل زتا 6/42- میلی‌ولت و شکل ذرات نیز کروی بود. نتایج نشان داد که حداقل غلظت بازدارندگی (Minimum Inhibitory Concentration) برای فرم اسانس آزاد برای تمامی جدایه‌های قارچی مورد آزمایش 200 (میکرولیتر بر لیتر) و حداقل غلظت بازدارندگی نانوذرات لیپیدی جامد حاوی اسانس برای گونه‌های R. solani و Rh. stolonifer 50 میکرولیتر بر لیتر و برای A. solani 100 میکرولیتر بر لیتر بود، که نشان‌دهنده تأثیر بهتر نانوذرات حاوی اسانس نسبت به فرم اسانس آزاد بر بازداری از رشد عوامل بیماری‌زای قارچی می‌باشد. نتایج این آزمایش نشان داد که نانوذرات لیپیدی جامد می‌توانند حامل‌های مناسبی برای اسانس آویشن شیرازی باشند.
طه ایزان؛ فریبرز شکاری؛ یوسف نصیری
چکیده
بادرشبی (Dracocephalum moldavica L.) گیاهی یک‌ساله و معطر از تیره نعناعیان است که در طب سنتی و نوین، در درمان برخی از ناراحتی‌های گوارشی، قلبی و عروقی کاربرد دارد. به‌منظور بررسی اثر اسید سالیسیلیک بر عملکرد و اسانس بادرشبی در شرایط تنش خشکی، آزمایشی مزرعه‌ای در ایستگاه تحقیقاتی اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان پیرانشهر در سال ...
بیشتر
بادرشبی (Dracocephalum moldavica L.) گیاهی یک‌ساله و معطر از تیره نعناعیان است که در طب سنتی و نوین، در درمان برخی از ناراحتی‌های گوارشی، قلبی و عروقی کاربرد دارد. به‌منظور بررسی اثر اسید سالیسیلیک بر عملکرد و اسانس بادرشبی در شرایط تنش خشکی، آزمایشی مزرعه‌ای در ایستگاه تحقیقاتی اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان پیرانشهر در سال 1391 به‌صورت کرت‌های خردشده بر پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل اصلی شامل سه سطح آبیاری (40، 80 و 120 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر) و سه سطح افشانه کردن با اسید سالیسیلیک (0، 5/0 و 1 میلی‌مولار)، به‌عنوان عامل فرعی بودند. نتایج نشان داد که اثر تنش خشکی بر عملکرد خشک، وزن هزاردانه، شاخص برداشت سرشاخه گلدار و عملکرد اسانس معنی‌دار بود. مشابه آن در تأثیر افشانه کردن اسید سالیسیلیک بر عملکرد خشک و عملکرد اسانس نیز دیده شد. شایان ذکر است که عملکرد خشک و عملکرد اسانس بیشترین تأثیر را از تنش خشکی متحمل شدند. به‌علاوه، وزن هزاردانه و شاخص برداشت سرشاخه گلدار در تیمار آبیاری 120 میلی‌متر تبخیر از تشتک بیشترین مقدار را نشان دادند. نتایج این پژوهش همچنین نشان داد که اثر متقابل دو فاکتور مورد بررسی بر درصد اسانس و شاخص برداشت اسانس معنی‌دار بود. به‌طوری که، بیشترین درصد اسانس و شاخص برداشت اسانس مربوط به کاربرد میزان 1 میلی‌مولار اسید سالیسیلیک در 120 میلی‌متر تبخیر از تشتک بودند.
نجمه هادی؛ فاطمه سفیدکن؛ عبدالعلی شجاعیان؛ علی‌اشرف جعفری
چکیده
جنس پونه‌سا (Nepeta) از بزرگترین جنس‌های خانواده نعنا و ایران از خواستگاه‌های اصلی آن است. نپتالاکتون‌ها و فلاونوئیدها، متابولیت‌های ثانویه اصلی گونه‌های پونه‌سا و عامل اصلی ارزش دارویی و فعالیت‌های بیولوژیک آنها می‌باشند. در مورد بررسی فعالیت‌های زیستی متابولیت‌های ثانویه جنس پونه‌سا گزارشهای متعددی وجود دارد که نشان‌دهنده ...
بیشتر
جنس پونه‌سا (Nepeta) از بزرگترین جنس‌های خانواده نعنا و ایران از خواستگاه‌های اصلی آن است. نپتالاکتون‌ها و فلاونوئیدها، متابولیت‌های ثانویه اصلی گونه‌های پونه‌سا و عامل اصلی ارزش دارویی و فعالیت‌های بیولوژیک آنها می‌باشند. در مورد بررسی فعالیت‌های زیستی متابولیت‌های ثانویه جنس پونه‌سا گزارشهای متعددی وجود دارد که نشان‌دهنده اهمیت این جنس است. در این تحقیق، تنوع اسانس 21 جمعیت وحشی گونه Nepeta kotschyi Boiss.، از گونه‌های انحصاری ایران ارزیابی شد. به‌منظور حذف اثر محیط، بذر جمعیت‌ها در یک محل کشت و نگهداری گردید. اندام‌های گیاهی در مرحله گلدهی کامل برداشت شدند و پس از خشک شدن در سایه، به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شدند. بررسی کمّی و کیفی اجزای اسانس به‌ترتیب با استفاده از GC و GC/MS انجام شد. بعد از بررسی‌های گیاه‌شناسی و تجزیه اسانس مشخص شد که جمعیت‌ها از دو واریته مختلف هستند. دو جمعیت بویراحمد1 و بویراحمد2 متعلق به N. kotschyi var. kotschyi و بقیه جمعیت‌ها به N. kotschyi var. persica تعلق داشتند. 23 ترکیب در اسانس گونه N. kotschyi شناسایی شد. بیشترین بازده اسانس (وزنی/وزنی) در جمعیت‌های واریته kotschyi (7/0-5/0%) بدست آمد. در میان جمعیت‌های واریته persica بر اساس ترکیب(های) غالب اسانس سه کموتایپ اصلی a حاوی نپتالاکتون I (a4-آلفا، 7-آلفا، a7-آلفا نپتالاکتون)، b حاوی نپتالاکتون II (a4-آلفا، 7-آلفا، a7-بتا نپتالاکتون) و کوبنول و c حاوی ژرانیل استات و کوبنول شناسایی شدند. جمعیت‌های سمیرم و تفت5 در کموتایپ b، تفت4 در کموتایپ c و بقیه جمعیت‌ها ازجمله جمعیت‌های واریته kotschyi در کموتایپ a قرار گرفتند. در کموتایپ a میزان نپتالاکتون I از 9/53% (چلگرد) تا 8/84% (بویراحمد2) و نپتالاکتون II از 1% (تفت1) تا 7/13% (چلگرد) متغیر بودند. در کموتایپ b میزان نپتالاکتون I از 3/0% (تفت5) تا 9/4% (سمیرم) و نپتالاکتون II از 4/13% (تفت5) تا 7/44% (سمیرم) اندازه‌گیری شد. نپتالاکتون III (a4-آلفا، 7-بتا، a7-آلفا نپتالاکتون) (3/3-3/1%) منحصراً در اسانس جمعیت‌های واریته persica شناسایی شد.
محبوبه کشیری؛ یحیی مقصودلو؛ مرتضی خمیری
چکیده
بسته‌بندی ضدمیکروبی تکنولوژی جدیدی است که رهایش ترکیب‌های مؤثر آن رشد میکروارگانیسم‌ها در محصولات غذایی فاسدشدنی را کنترل می‌کند. در این پژوهش ترکیب‌های شیمیایی اسانس آویشن شیرازی (.Zataria multiflora Boiss) با استفاده از طیف‌سنج جرمی تعیین شد. کارواکرول (2/37%) و تیمول (4/28%)، از مهمترین ترکیب‌های قابل شناسایی اسانس آویشن شیرازی بودند. فیلم ...
بیشتر
بسته‌بندی ضدمیکروبی تکنولوژی جدیدی است که رهایش ترکیب‌های مؤثر آن رشد میکروارگانیسم‌ها در محصولات غذایی فاسدشدنی را کنترل می‌کند. در این پژوهش ترکیب‌های شیمیایی اسانس آویشن شیرازی (.Zataria multiflora Boiss) با استفاده از طیف‌سنج جرمی تعیین شد. کارواکرول (2/37%) و تیمول (4/28%)، از مهمترین ترکیب‌های قابل شناسایی اسانس آویشن شیرازی بودند. فیلم زیست کامپوزیت فعال زئین حاوی 10% اسانس آویشن شیرازی تولید شد. مقدار و سینیتیک رهایش کارواکرول و تیمول از فیلم زیست فعال زئین در دو مدل غذایی (اسید استیک 3% و اتانول 10%) در دمای 4 و 37 درجه سانتی‌گراد با استفاده از کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا ارزیابی شدند. فعالیت ضدمیکروبی فیلم فعال زئین ارزیابی شد. نتایج این پژوهش نشان داد که رهایش ترکیب‌های فعال از بستر پلیمری تحت تأثیر محیط ماده غذایی قرار گرفت. میانگین رهایش کارواکرول و تیمول در دمای 4 درجه سانتی‌گراد در محیط اسیدی در 60 دقیقه نخست آزمون (به‌ترتیب ppm34/1±93/11 و 06/0±40/1) در مقایسه با محیط اتانولی (به‌ترتیب ppm22/0±60/7 و 02/0±98/0) بیشتر بود. تصاویر میکروسکوپ روبشی تأییدکننده نقش مدل غذایی بر ساختار فیلم زئین بود که این تغییر ساختاری زئین بر سرعت رهایش ترکیب‌های فعال اسانس در مدل‌های غذایی مؤثر بود. سرعت رهایش کارواکرول و تیمول با افزایش دما به 37 درجه سانتی‌گراد افزایش یافت. فیلم زئین فعال در مدل غذایی اتانولی و دمای 4 درجه سانتی‌گراد از پایداری بهتری برخوردار بود. اندیس کاهش لگاریتمی فیلم زیست کامپوزیت فعال زئین علیه Listeria innocua وEscherichia coli به‌ترتیب 75/2 و 07/3 تعیین شد.
بهلول عباس‌زاده؛ فاطمه ذاکریان
چکیده
به‌منظور بررسی اثر کودهای میکوریزا (Glomus mosseae و G. intraradieces)، شبه میکوریزا (Piriformospora indica) و ورمی‌کمپوست بر برخی از عناصر بادرنجبویه (Melissa officinalis L.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب بلوک‌های کامل تصادفی در 3 تکرار در مجتمع تحقیقات البرز، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در سال 1391 اجرا شد. تیمارهای مورد استفاده شامل کاربرد ورمی‌کمپوست ...
بیشتر
به‌منظور بررسی اثر کودهای میکوریزا (Glomus mosseae و G. intraradieces)، شبه میکوریزا (Piriformospora indica) و ورمی‌کمپوست بر برخی از عناصر بادرنجبویه (Melissa officinalis L.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب بلوک‌های کامل تصادفی در 3 تکرار در مجتمع تحقیقات البرز، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در سال 1391 اجرا شد. تیمارهای مورد استفاده شامل کاربرد ورمی‌کمپوست در 3 سطح (صفر، 5 و 10 تن در هکتار) و تلقیح نشاء با کودهای زیستی در 4 سطح (بدون تلقیح، تلقیح با میکوریزا، تلقیح با شبه‌میکوریزا و تلقیح با میکوریزا+ شبه‌میکوریزا) بودند. نتایج نشان داد که اثر ورمی‌کمپوست و کود زیستی بر پتاسیم، فسفر، کلسیم، منیزیم، آهن، روی، منگنز و مس در سطح 1% معنی‌دار بود. اثر ورمی‌کمپوست بر میزان آهن جذبی در سطح 1% معنی‌دار بود. تجزیه واریانس اثر متقابل تیمارها بر عناصر فسفر، کلسیم، منیزیم، آهن، روی، منگنز و مس در سطح 1% معنی‌دار نشان داد. مقایسه میانگین اثرات ساده نشان داد که در تیمار مصرف 10 تن در هکتار ورمی‌کمپوست مقدار نیتروژن (83/2%) و پتاسیم (66/1%) بادرنجبویه بیشترین بود. بیشترین مقدار فسفر این گیاه (53/0%) متعلق به تیمار مصرف مایکوریزا بود. مقایسه میانگین اثر متقابل تیمارها نشان داد که بادرنجبویه با مصرف مایکوریزا به همراه 10 تن در هکتار ورمی‌کمپوست بیشترین میزان فسفر را داشت. حداکثر کلسیم (77/0%) در تیمار مصرف 5 تن ورمی‌کمپوست×عدم مصرف کود زیستی مشاهده شد. حداکثر منیزیم (6/0%) را تیمارهای عدم مصرف ورمی‌کمپوست×مایکوریزا و 10 تن ورمی‌کمپوست×مایکوریزا داشتند. بیشترین مقدار آهن (ppm 2/925) را تیمار 5 تن ورمی‌کمپوست×مایکوریزا نشان داد. نتایج این تحقیق نشان داد که استفاده از مایکوریزا و 10 تن در هکتار ورمی‌کمپوست و یا مایکوریزا به همراه 5 تن کود ورمی‌کمپوست موجب افزایش جذب بیشتر عناصر در گیاه دارویی بادرنجبویه شد.
دیاکو رسولی؛ محمود سلوکی؛ براتعلی فاخری؛ صدیقه اسمعیل‌زاده بهابادی
چکیده
به‌منظور بررسی اثر منگنز و سالیسیلیک اسید در سه زمان مختلف بر فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی، پرولین و قندهای محلول، رنگریزه‌های فتوسنتزی و اسانس گیاه دارویی نعناع فلفلی (Mentha piperita L.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه زابل اجرا شد. نمونه گیاهی در سه زمان 1، 3 و 5 روز ...
بیشتر
به‌منظور بررسی اثر منگنز و سالیسیلیک اسید در سه زمان مختلف بر فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی، پرولین و قندهای محلول، رنگریزه‌های فتوسنتزی و اسانس گیاه دارویی نعناع فلفلی (Mentha piperita L.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه زابل اجرا شد. نمونه گیاهی در سه زمان 1، 3 و 5 روز بعد از محلول‌پاشی با تیمارهای منگنز (500 میکرومولار) و سالیسیلیک اسید (1 میلی‌مولار) برداشت شدند. نتایج نشان داد که تنش منگنز اثر معنی‌داری بر میزان فعالیت آنزیم اسکوربات پراکسیداز و محتوای پرولین برگ‌های گیاه نعناع فلفلی در هر سه زمان داشت. محتوای پرولین و قندهای محلول تحت تنش منگنز و سالیسیلیک اسید در طول سه زمان نسبت به تیمار شاهد افزایش معنی‌دار داشتند. از طرفی کاهش معنی‌داری در رنگریزه‌های فتوسنتزی تحت تنش منگنز مشاهده نشد. همچنین میزان اسانس در برگ‌های نعناع فلفلی، در تیمارهای منگنز و سالیسیلیک اسید افزایش یافت، البته این افزایش تحت تیمار سالیسیلیک اسید بیشتر بود. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن بود که افزایش فعالیت آنزیم APX و محتوای پرولین، پاسخ‌های فیزیولوژیک گیاه نعناع فلفلی در مقابل تنش اکسیداتیو ناشی از منگنز بودند و سالیسیلیک اسید به‌عنوان یک تنظیم‌کننده رشد در تعدیل میزان اثرات تنش منگنز بر گیاه نعناع فلفلی، نقش مؤثری داشت.
محمدتقی عبادی؛ فاطمه سفیدکن؛ مجید عزیزی؛ نوراله احمدی
چکیده
به‌منظور بررسی تأثیر سرعت جریان هوا و شدت تابش مادون قرمز بر زمان خشک کردن، درصد و اجزای اسانس گیاه دارویی به‌لیمو (Lippia citriodora Kunth.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار اجرا شد. سرعت جریان هوا در سه سطح (5/0، 1 و 5/1 متر بر ثانیه) و سه سطح شدت تابش مادون قرمز 2/0، 3/0 و 5/0 وات بر سانتی‌متر مربع در این آزمایش مورد ...
بیشتر
به‌منظور بررسی تأثیر سرعت جریان هوا و شدت تابش مادون قرمز بر زمان خشک کردن، درصد و اجزای اسانس گیاه دارویی به‌لیمو (Lippia citriodora Kunth.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار اجرا شد. سرعت جریان هوا در سه سطح (5/0، 1 و 5/1 متر بر ثانیه) و سه سطح شدت تابش مادون قرمز 2/0، 3/0 و 5/0 وات بر سانتی‌متر مربع در این آزمایش مورد بررسی قرار گرفتند. پس از خشک شدن نمونه‌ها و استخراج اسانس به روش تقطیر با آب، به کمک دستگاه‌های GC و GC/MS ترکیب‌های اسانس‌ها مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفتند. نتایج نشان‌دهنده تأثیر معنی‌دار تیمارها بر زمان خشک شدن و میزان اسانس برگ‌های به‌لیمو بود. با کاهش سرعت جریان هوا و افزایش میزان شدت تابش مادون قرمز، زمان خشک شدن نمونه‌ها کاهش یافت، به‌طوری که کمترین مدت زمان خشک کردن (35 دقیقه) مربوط به تیمار سرعت جریان هوای 5/0 (m/s) و شدت تابش 5/0 (W/cm2) بود و بیشترین زمان (65 دقیقه) به تیمار سرعت جریان هوا 5/1 (m/s) و شدت تابش 3/0 (W/cm2) تعلق داشت. افزایش شدت تابش مادون قرمز در تمامی سرعت‌های جریان هوا سبب افزایش درصد اسانس شد، به‌طوری که بیشترین میزان اسانس (1/1%) در تیمار استفاده از سرعت جریان هوا 1 و 5/1 (m/s) همراه با استفاده از شدت تابش 5/0 (W/cm2) بدست آمد. بررسی اجزای اسانس نشان داد که بیشترین میزان مونوترپن‌های اکسیژن‌دار (3/73%) به‌خصوص سیترال (3/61%) در اسانس نمونه‌های خشک شده با سرعت جریان هوای 5/0 (m/s) همراه با تابش مادون قرمز 2/0 (W/cm2) وجود داشت. با توجه به نتایج این تحقیق، می‌توان بیان کرد که کاربرد تابش مادون قرمز در خشک‌کن‌های متداول ضمن کاهش زمان خشک کردن، سبب حفظ کمّیت و کیفیت اسانس گیاه دارویی به‌لیمو خواهد شد.
امل مقدم؛ محمد محمودی سورستانی؛ زهرا رمضانی؛ احمد فرخیان فیروزی؛ فرخنده اسکندری
چکیده
ریحان مقدس (Ocimum sanctum L.) یکی از مهمترین گیاهان دارویی محسوب می‌شود و متعلق به تیره نعناعیان می‌باشد. به‌منظور بررسی اثر محلول‌پاشی آهن بر تعداد و اندازه کرک‌های ترشحی، میزان، عملکرد و اجزاء اسانس گیاه دارویی ریحان مقدس در برداشت اول و دوم، آزمایشی در سال زراعی 92-1391 در مزرعه تحقیقاتی گروه علوم باغبانی، دانشگاه شهید چمران اهواز بر ...
بیشتر
ریحان مقدس (Ocimum sanctum L.) یکی از مهمترین گیاهان دارویی محسوب می‌شود و متعلق به تیره نعناعیان می‌باشد. به‌منظور بررسی اثر محلول‌پاشی آهن بر تعداد و اندازه کرک‌های ترشحی، میزان، عملکرد و اجزاء اسانس گیاه دارویی ریحان مقدس در برداشت اول و دوم، آزمایشی در سال زراعی 92-1391 در مزرعه تحقیقاتی گروه علوم باغبانی، دانشگاه شهید چمران اهواز بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در شش تیمار و سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل: شاهد (بدون محلول‌پاشی)، محلول‌پاشی با کلات آهن (1 و 5/1 گرم در لیتر) و نانو کلات آهن (5/0، 1 و 5/1 گرم در لیتر) بود. نتایج نشان داد که کاربرد محلول‌پاشی کود آهن بر صفات اندازه‌گیری شده در سطح احتمال 1% معنی‌دار بود. بیشترین تعداد (8/19) و اندازه (3/173 میکرومتر مربع) کرک‌های ترشحی، میزان اسانس (2/2%)، عملکرد اسانس (7/14 کیلوگرم) و میزان اوژنول (3/33%) در برداشت اول در تیمار محلول‌پاشی 1 گرم در لیتر نانوکلات آهن مشاهده شد. همچنین بیشترین میزان (3/2%) و عملکرد (8/12 کیلوگرم در هکتار) اسانس و بیشترین میزان اوژنول (5/41%) در برداشت دوم در تیمار محلول‌پاشی 1 گرم در لیتر نانو کلات آهن بدست آمد. کمترین میزان صفات مذکور در تیمار شاهد مشاهده گردید. البته بین تیمارهای 1 و 5/1 گرم در لیتر نانو کلات آهن اختلاف معنی‌داری وجود نداشت. براساس نتایج موجود، برای افزایش درصد و عملکرد اسانس ریحان مقدس، محلول‌پاشی 1 گرم در لیتر نانو کلات آهن پیشنهاد شد.
رقیه عظیمی؛ فاطمه سفیدکن؛ اعظم منفرد
چکیده
جنس بومادران در ایران 19 گونه گیاه علفی چندساله و اغلب معطر دارد که شش گونه آن انحصاری کشور ایران است. Achillea nobilis L. با نام فارسی بومادران تماشایی، یکی از گونه‌های بومی این جنس در ایران است. بخش‌های مختلف گونه‌های بومادران به‌طور گسترده در طب سنتی به علت خواص متعدد دارویی ازجمله فعالیت‌های ضد میکروبی، ضد التهابی، ضد آلرژی و آنتی‌اکسیدان ...
بیشتر
جنس بومادران در ایران 19 گونه گیاه علفی چندساله و اغلب معطر دارد که شش گونه آن انحصاری کشور ایران است. Achillea nobilis L. با نام فارسی بومادران تماشایی، یکی از گونه‌های بومی این جنس در ایران است. بخش‌های مختلف گونه‌های بومادران به‌طور گسترده در طب سنتی به علت خواص متعدد دارویی ازجمله فعالیت‌های ضد میکروبی، ضد التهابی، ضد آلرژی و آنتی‌اکسیدان استفاده می‌شوند. در این تحقیق بذر بومادران تماشایی از استان همدان جمع‌آوری شده و در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات البرز واقع در شهرستان کرج وابسته به مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور کشت شد. به‌منظور بررسی و مقایسه کمّی و کیفی اسانس سرشاخه گلدار و هر یک از اجزای آن (گل، برگ و ساقه) به‌صورت مجزا، پس از جمع‌آوری گیاه در زمان اوج گلدهی، جدا کردن اندام‌ها و خشک کردن در سایه، اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب انجام شد. اسانس‌های حاصل با استفاده از دستگاه‌های کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) مورد تجزیه کمّی و کیفی قرار گرفتند. بیشترین بازده اسانس (نسبت به وزن خشک) مربوط به گل (32/1%) و کمترین مقدار بازده اسانس مربوط به ساقه (14/0%) بود و بازده اسانس کل سرشاخه گلدار (85/0%) و برگ (62/0%) بود. ترکیب‌های عمده اسانس گل و برگ شامل سیس-کریزانتنول (به‌ترتیب 1/47% و 8/50%) و آلفا-توجون (به‌ترتیب 8/8% و 1/9%) بودند. اسانس ساقه با 7/19% کوبنول، 2/19% ایندیپون، 4/15% سیس-کریزانتنول و 9/9% اینترمدول، با اسانس برگ و گل تفاوت‌های زیادی داشت. ترکیب‌های عمده اسانس سرشاخه گلدار شامل سیس-کریزانتنول (7/41%)، آلفا-توجون (2/10%) و کامفور (1/8%) بودند. با توجه به نتایج حاصل نمونه مورد بررسی را می‌توان به‌عنوان یک کموتایپ غنی از سیس-کریزانتنول معرفی کرد. همچنین با توجه به اینکه ترکیب اسانس سرشاخه گلدار از نظر حضور ترکیب‌های عمده با ترکیب اسانس برگ و گل تفاوت زیادی ندارد، و از طرفی عملکرد سرشاخه گلدار از عملکرد برگ و گل به تنهایی بالاتر است، بنابراین اسانس‌گیری از سرشاخه گلدار این گیاه قابل‌توصیه است.
