دوره 20، شماره 1 ، اردیبهشت 1383
جمال حسنی
دوره 20، شماره 1 ، اردیبهشت 1383، صفحه 1-18
چکیده
استفاده از گیاهان اسانس دار در ایران از سابقه ای بسیار طولانی برخوردار است و با توجه به اهمیت این گیاهان ضرورت دارد تا مطالعات جامعی در مورد آنها انجام شود. در استان کردستان گونه های متنوعی از گیاهان اسانس دار می رویند. در این مطالعه دو جنس از گیاهان معطر شامل Thymus وZiziphora به منظور شناسایی گونه ها، زیرگونه ها و بررسی ویژگیهای اکولوژیکی ...
بیشتر
استفاده از گیاهان اسانس دار در ایران از سابقه ای بسیار طولانی برخوردار است و با توجه به اهمیت این گیاهان ضرورت دارد تا مطالعات جامعی در مورد آنها انجام شود. در استان کردستان گونه های متنوعی از گیاهان اسانس دار می رویند. در این مطالعه دو جنس از گیاهان معطر شامل Thymus وZiziphora به منظور شناسایی گونه ها، زیرگونه ها و بررسی ویژگیهای اکولوژیکی رویشگاههای آنها مورد بررسی قرار گرفتند. بدین منظور ابتدا با مراجعه به منابع علمی شامل بانکهای اطلاعاتی، کتابها و هرباریوم، اطلاعات مورد نیاز در مورد گیاهان اسانس دار به ویژه جنسهای مورد نظر بدست آمد. پراکنش آنها در نقاط مختلف استان، شامل محل پراکنش، ارتفاع محل رویش از سطح دریا ، درصد و جهت شیب، جنس خاک، گونه های همراه و فنولوژی گیاه ثبت شد . نتایج بدست آمده نشان داد که گونه های جنسThymus شامل , kotschyanus, fallax, eriocalyx transcaucasicus, pubescens و daenensis با دو زیر گونه به نامهای daenensis و lancifolia در مناطق مختلف استان در 1560 تا 2200 متر ارتفاع از سطح دریا و به نحو عمده در شیبهای شمال و شمالغربی رویش دارند. گونه چند ساله clinopodioides متعلق به جنس Ziziphora در دامنه ارتفاعی 1450 تا 2000 متر از سطح دریا در نقاط مختلف استان و اغلب همراه گونه های Thymus دیده می شود. گونه های یکساله این جنس در مناطق مختلف استان در کنار جاده ها و داخل مزارع رویش دارند. به طور کلی گیاهان فوق جزو پوشش طبیعی مراتع هستند و به لحاظ تاج پوشش گسترده و وسیعی که دارند علاوه بر نقش دارویی و معطر بودن در حفاظت خاک نیز از اهمیت خاصی برخوردار می باشند . بنابراین ضروری است تا در حفظ و نگهداری آنها کوشش لازم بعمل آید.
فاطمه سفید کن؛ اعظم آقا ولی جماعت؛ مختار علی نیا رودسری؛ کامکار جایمند
دوره 20، شماره 1 ، اردیبهشت 1383، صفحه 19-38
چکیده
عصاره گل و برگ اقاقیا از روش استخراج با سوکسله (به کمک حلالهای پترولیوم اتر، بنزن، کلروفرم، استون و متانول) و همچنین روش خوابانیدن در حلال ( متانول – آب ) به نسبت (9به 1) و سپس حلال (متانول - آب) به نسبت (1 به 1) و پس از آن اسستخراج با کلروفرم و هگزان بدست آمد. پس از خالص سازی و جدا سازی عصاره های حاصل توسطP.C ، HPLC ، کروماتوگرافی ستونی ...
بیشتر
عصاره گل و برگ اقاقیا از روش استخراج با سوکسله (به کمک حلالهای پترولیوم اتر، بنزن، کلروفرم، استون و متانول) و همچنین روش خوابانیدن در حلال ( متانول – آب ) به نسبت (9به 1) و سپس حلال (متانول - آب) به نسبت (1 به 1) و پس از آن اسستخراج با کلروفرم و هگزان بدست آمد. پس از خالص سازی و جدا سازی عصاره های حاصل توسطP.C ، HPLC ، کروماتوگرافی ستونی و کروماتوگرافی تابش لحظه ای ( Flash chromatography) دو فلاونویید کوئر ستین (Quercetin) و روبینین (Robinin) به صورت خالص بدست آمد. از تمامی عصاره ها و فراکسیونهای حاصل از ستون طیف HPLC و از نمونه های خالص بدست آمده طیف HPLC ، 1HNMR و UV تهیه گردید و ساختمان دو فلاونویید ذکر شده تأیید گردید.
معصومه مازندرانی؛ مهرداد کسایی؛ محمدباقر رضایی
دوره 20، شماره 1 ، اردیبهشت 1383، صفحه 39-58
چکیده
منطقه‌ی مورد مطالعه با وسعت 651 هکتار ، واقع در طرح جنگلداری زیارت در 16 کیلومتری شهر گرگان واقع شده ، این ذخیره گاه از نظر توپوگرافی دارای یال ، دره های متعدد با شیبهای متفاوت و محدوده‌ی ارتفاع 2250 – 650 متر است . در این گستره‌ی جغرافیائی ، گیاهان دارویی قابل ملاحظه‌ای گسترش یافته‌اند که به واسطه‌ی سازگاری و تطابق آنها با شرایط اکولوژیکی، ...
بیشتر
منطقه‌ی مورد مطالعه با وسعت 651 هکتار ، واقع در طرح جنگلداری زیارت در 16 کیلومتری شهر گرگان واقع شده ، این ذخیره گاه از نظر توپوگرافی دارای یال ، دره های متعدد با شیبهای متفاوت و محدوده‌ی ارتفاع 2250 – 650 متر است . در این گستره‌ی جغرافیائی ، گیاهان دارویی قابل ملاحظه‌ای گسترش یافته‌اند که به واسطه‌ی سازگاری و تطابق آنها با شرایط اکولوژیکی، از جمله ذخائر ژنتیکی بسیار ارزشمند این سرزمین محسوب می‌شوند، که تحقیقات دامنه داری در طی چند دهه‌ی اخیر به منظور شناسائی ترکیبات شیمیائی و مواد موثر آنها، توسط مراکز مختلف پژوهشی و دانشگاهی در حال انجام می‌باشد. در حال حاضر چندین شرکت و مجتمع کشت و صنعت ، فرآوری و تولید داروهای گیاهی در استان وجود دارد که نتایج تلاشهای مستمر آنها ، تولید داروهایی با منشاءگیاهی واجد مجوز از وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی می‌باشد. با توجه به غنای پوشش گیاهی در استان گلستان و استعداد بالقوه‌ی آن در پرورش گیاهان داروئی، و همچنین مقرون به صرفه نبودن جمع آوری پاره‌ای از گیاهان داروئی به شکل سنتی از رویشگاههای طبیعی ، ضرورت کشت و پرورش آنها را بصورت مکانیزه و در قالب شرکتهای کشت و صنعت را ایجاد می کند. در این تحقیق هدف شناسائی گونه‌های داروئی منطقه است که در مجموع 107 گونه متعلق به 42 تیره و 103 جنس گزارش شده است که در این میان ژئوفیت (36.4 درصد) ، تروفیت‌ها با(20.6 درصد)، فانزوفیت (19.6 درصد)، کام فیت (12.1 درصد) ، همی‌کریپتوفیت با (11.2 درصد)، و مهمترین شکلهای زیستی منطقه‌ی مورد مطالعه محسوب می‌شوند
محمدمهدی برازنده
دوره 20، شماره 1 ، اردیبهشت 1383، صفحه 59-67
چکیده
گونه گیاهی Geranium rotundifolium L. از گیاهان تیره (Geraniaceae) به عنوان گونه ای معطر در اوایل خرداد ماه 1380 از باغ گیاه شناسی ملی ایران جمع آوری گردیده و جهت استخراج اسانس آن از 46 گرم برگ خشک آن به روش تقطیر با آب1 استفاده گردید. به دلیل پایین بودن بازده اسانس، جداکردن آن از فاز آبی به وسیله دی اتیل اترصورت گرفت. سپس ترکیبهای موجود در نمونه استخراجی ...
بیشتر
گونه گیاهی Geranium rotundifolium L. از گیاهان تیره (Geraniaceae) به عنوان گونه ای معطر در اوایل خرداد ماه 1380 از باغ گیاه شناسی ملی ایران جمع آوری گردیده و جهت استخراج اسانس آن از 46 گرم برگ خشک آن به روش تقطیر با آب1 استفاده گردید. به دلیل پایین بودن بازده اسانس، جداکردن آن از فاز آبی به وسیله دی اتیل اترصورت گرفت. سپس ترکیبهای موجود در نمونه استخراجی توسط دستگاههای کروماتوگرافی گازی (2 CGC-FID ) باستون مویینه و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی3 (GC/MS ) مورد شناسایی کمی و کیفی قرار گرفتند . در میان 42 ترکیب شناسایی شده در این اسانس، به ترتیب ترکیبهای آلفا- ترپینیل استات (39.3%) و پولگون (27.7%)، بالاترین درصد را به خود اختصاص می دهند.
حسین خاکدامن؛ عباس پورمیدانی
دوره 20، شماره 1 ، اردیبهشت 1383، صفحه 69-87
چکیده
گیاه Zizyphus jujuba Millبه عنوان یک گیاه دارویی ارزشمند که در طب سنتی ایران جایگاه ویژه‌ای دارد با پراکنش در مناطق مختلف کشور با شرایط آب و هوایی متفاوت, دامنه بردباری اکولوژیکی وسیعی از خود نشان داده است. این درخت در مناطق مرطوب و کم‌ارتفاع سواحل دریای خزر در استانهای گیلان و مازندران تا مناطق خشک و کویری یزد و طبس و ارتفاعات استانهای ...
بیشتر
گیاه Zizyphus jujuba Millبه عنوان یک گیاه دارویی ارزشمند که در طب سنتی ایران جایگاه ویژه‌ای دارد با پراکنش در مناطق مختلف کشور با شرایط آب و هوایی متفاوت, دامنه بردباری اکولوژیکی وسیعی از خود نشان داده است. این درخت در مناطق مرطوب و کم‌ارتفاع سواحل دریای خزر در استانهای گیلان و مازندران تا مناطق خشک و کویری یزد و طبس و ارتفاعات استانهای فارس ، لرستان و همدان مشاهده می‌شود.وجود عناب در این مناطق نشان‌دهنده تنوع ژنتیکی زیاد این گونه است . درخت عناب ضمن استفاده در توسعه فضای سبز، در عرصه‌های منابع طبیعی و باغها با شرایط اکولوژیکی متفاوت ، ترکیبهای شیمیایی و مواد موثر دارویی متنوعی خواهد داشت.با ایجاد کلکسیون تحقیقاتی اکوتیپهای عناب ذخایر ژنتیکی این گونه که به دلایل مختلف در معرض تهدید است، حفظ خواهد شد. این طرح به منظور شناسایی مناطق پراکنش و ویژگیهای توده‌های مختلف عناب در ایران و بررسی تنوع مورفولوژیکی آنها طی سالهای 81- 1378 اجرا شد. در بازدیدهای میدانی، اکوتیپهای عناب در 15 استان شناسایی و از 29 اکوتیپ نهال جهت بررسیهای مورفولوژیکی و فنولوژیکی در ایستگاه تحقیقاتی مرحوم بدیعی واقع در 50 کیلومتری غرب قم در قالب بلوکهای کامل تصادفی کاشته شد (از هر اکوتیپ 5 نهال). صفات رویشی و زایشی نهالها از جمله زاویه شاخه با تنه, تعداد خار در شاخه, اندازه بزرگترین خار, اندازه شاخه یکساله , اندازه خار یکساله, شکل برگ, طول دمبرگ, طول برگ, عرض برگ, طول برگ انتهایی, عرض برگ انتهایی و رنگ برگ، یادداشت‌برداری گردید. تجزیه واریانس صفات نشان داد که صفات طول و عرض برگ و طول و عرض برگ انتهایی در تکرارهای مختلف با یکدیگر اختلاف معنی‌داری داشتند. با مقایسه میانگینها به روش آزمون چند دامنه‌ای دانکن، اکوتیپهای تحت بررسی از نظر صفات مورد ارزیابی در گروههای مختلفی قرار گرفتند.
کامکار جایمند؛ محمدباقر رضایی
دوره 20، شماره 1 ، اردیبهشت 1383، صفحه 89-98
چکیده
سر شاخه گلدار گیاه گونه بومادران با نام علمی Achillea eriophora DC از شیراز، ارتفاع 1650 متر و در تیر ماه سال 1382 جمع آوری گردید. نمونه ها با روشهای تقطیر اسانس گیری شد. بازده اسانس در روش تقطیر با بخار, در نمونه های گل و برگ به ترتیب 1 درصد و 9/0 درصد و با روش تقطیر با آب, 1.2 درصد و 0.9 درصد بدست آمد. سپس نمونه ها توسط دستگاههای کروماتوگرافی ...
بیشتر
سر شاخه گلدار گیاه گونه بومادران با نام علمی Achillea eriophora DC از شیراز، ارتفاع 1650 متر و در تیر ماه سال 1382 جمع آوری گردید. نمونه ها با روشهای تقطیر اسانس گیری شد. بازده اسانس در روش تقطیر با بخار, در نمونه های گل و برگ به ترتیب 1 درصد و 9/0 درصد و با روش تقطیر با آب, 1.2 درصد و 0.9 درصد بدست آمد. سپس نمونه ها توسط دستگاههای کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) مورد تجزیه قرار گرفتند.ترکیبهای عمده با استفاده از روش تقطیر با آب, در گل 1,8-(cineole (41.3% درصد), (%b- pinene (12.4 درصد) و(a-thujene (6.5% درصد) و در برگ 1,8-cineole (41 درصد), b- pinene ( 13.8% ) و (terpinen-4-ol (9.1% و با روش تقطیر با بخار, در نمونه گل 1,8-(%cineole (45 درصد, (%b- pinene (16.6 و (E-nerolidol (%7.6 و در برگ 1,8-(%cineole (41.5%) , (E)-nerolidol (10 و (b- pinene (9.8% شناسایی و تعیین گردید.
محمد دینی؛ پرویز باباخانلو؛ محمد علیها؛ مصطفی گلی پور؛ فرهنگ جعفری
دوره 20، شماره 1 ، اردیبهشت 1383، صفحه 99-109
چکیده
به منظور بررسی اثر ایجاد زخم (تیغ‌زدن)برریشه‌غده‌ای Ferula gumosa Boiss باریجه در ادامه حیات آن از سال 79 تا پایان 82 طرحی با سه تیمار سه بار، چهاربار و پنج بار تیغ و تیمار شاهد باروش آماری کاملا تصادفی وبا چهل تکرار مشاهداتی در مرکز همند آبسرد دماوند اجرا شد. غده‌های گیاه مذکور از منطقه لار به مزرعه انتقال یافت. پس از دو دوره رویش ...
بیشتر
به منظور بررسی اثر ایجاد زخم (تیغ‌زدن)برریشه‌غده‌ای Ferula gumosa Boiss باریجه در ادامه حیات آن از سال 79 تا پایان 82 طرحی با سه تیمار سه بار، چهاربار و پنج بار تیغ و تیمار شاهد باروش آماری کاملا تصادفی وبا چهل تکرار مشاهداتی در مرکز همند آبسرد دماوند اجرا شد. غده‌های گیاه مذکور از منطقه لار به مزرعه انتقال یافت. پس از دو دوره رویش تیمارها اعمال شد و صمغ استحصال گردید. بعد از اجرای سال اول طرح ، زندهمانی پایههای تیغخورده و شاهد مورد مطالعه قرار گرفتند. مقایسه میانگین تولید صمغ نشان دادکه افزایش تعداد دفعات تیغزنی، کاهش محصول را به دنبال داشت. بیشترین میزان صمغ در تیمار سه باروکمترین آن در تیمار پنج بار تیغ زنی استحصال گردید. زندهمانی بوتهها در مقایسه با شاهد نشان از مرگ و میر آنها در تمام تیمارها میدهد.در تجزیه واریانس میان تیمارهای مختلف تولید صمغ و همچنین زندهمانی تیمارها اختلاف معنی‌داری وجود ندارند. جهت ترمیم و بازسازی غده‌های جا به جا شده مدت زمان دو سال (دو دوره رویش) کافی نیست.
سیدرضا طیائی عقدائی؛ محمدباقر رضایی؛ مریم جبلی
دوره 20، شماره 1 ، اردیبهشت 1383، صفحه 111-122
چکیده
ژنوتیپهای گیاه Rosa damascena Mill از نقاط مختلف کشور جمع آوری و در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع در قالب یک طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار کشت شدند. در میان نمونه های فوق تعداد 11 ژنوتیپ از نظر عملکرد گل در یک دورة گلدهی ،تعداد گل در شاخه، وزن متوسط گل، و صفات مورفولوژیکی شامل ارتفاع گیاه ،قطر تاج تاج تاج پوشش ،زاویه ...
بیشتر
ژنوتیپهای گیاه Rosa damascena Mill از نقاط مختلف کشور جمع آوری و در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع در قالب یک طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار کشت شدند. در میان نمونه های فوق تعداد 11 ژنوتیپ از نظر عملکرد گل در یک دورة گلدهی ،تعداد گل در شاخه، وزن متوسط گل، و صفات مورفولوژیکی شامل ارتفاع گیاه ،قطر تاج تاج تاج پوشش ،زاویه شاخه ،تعداد برگ، طول و عرض نهنج ،طول و عرض غنچه وتراکم خار مورد بررسی قرار گرفتند . ارزیابی و تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از تجزیه واریانس ، گروه بندی میانگینها و تجزیه همبستگی انجام گرفت. بر اساس نتایج تجزیه واریانس، ژنوتیپها از نظر عملکرد، تعداد گل در متر مربع و وزن متوسط گل،اختلاف بسیار معنی داری نشان دادند. مقایسه میانگینها نیز ژنوتیپها را بر اساس صفات عملکرد گل، تعداد گل و وزن متوسط گل به ترتیب در 3، 4 و 3 گروه قرار داد. ژنوتیپهای شمارة 6 و 2 از لحاظ عملکرد گل در هکتار، ژنوتیپهای شمارة 6 و 18 ازنظرتعداد گل در واحد سطح بیشترین مقادیر را به خود اختصاص دادند، در حالی که ژنوتیپ شماره 26 با عملکرد و تعداد ناچیز گل، بیشترین وزن متوسط گل را نشان داد و پس از آن ژنوتیپهای شمارة 3 و 2 قرار گرفتند. تفاوت بسیار معنی‌داری نیز از نظر صفات مورفولوژیکی از قبیل ارتفاع، زاویة شاخه، تعداد برگ، تراکم خار، طول خار، تعداد گل درشاخه، طول وعرض نهنج میان ژنوتیپها مشاهده شد. همچنین ژنوتیپها بر اساس مقایسه میانگین صفات ارتفاع و تعداد گل در شاخه، به 4 گروه، قطر تاج پوشش وطول غنچه به 2گروه، زاویه شاخه و تعداد برگ به 5 گروه و تراکم خار وطول خار ،طول وعرض نهنج ، عرض غنچه به 3 گروه مجزا تقسیم شدند. نتایج تجزیه همبستگی میان صفات نیز نشان داد که تعداد گل در واحد سطح، طول غنچه و عرض نهنج با عملکرد همبستگی مثبت ومعنی داری دارند،.تفاوت میان ژنوتیپهای تحت مطالعه از نظر عملکرد و صفات مورفولوژیکی و نیز همبستگی میان صفات مختلف نشان دهنده ژرم پلاسم غنی این گیاه و وجود ظرفیت و پتانسیل های وسیع برای اصلاح صفات مورد نظر درجهت توسعه کشت ، افزایش بازده و بهره برداری تجاری گل محمدی در کشور می‌باشد.
