بیوتکنولوژی
امیرعلی شایان؛ مجید شکرپور؛ وحیده ناظری؛ مصباح بابالار؛ علی اشرف مهرابی
چکیده
توسعه کشت آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak) سازگار به شرایط محیطی خاص از طریق اصلاح جمعیت، نیازمند ایجاد یک خزانه ژنتیکی غنی از ژنوتیپهای برتر و بهرهبرداری از این تنوع برای شناسایی ژنوتیپهای با ترکیبپذیری بالا میباشد. در این پژوهش، بهمنظور مطالعه تنوع ژنتیکی و میزان ترکیبپذیری اکوتیپهای مختلف آویشن دنایی در شرایط شوری، آزمایشی ...
بیشتر
توسعه کشت آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak) سازگار به شرایط محیطی خاص از طریق اصلاح جمعیت، نیازمند ایجاد یک خزانه ژنتیکی غنی از ژنوتیپهای برتر و بهرهبرداری از این تنوع برای شناسایی ژنوتیپهای با ترکیبپذیری بالا میباشد. در این پژوهش، بهمنظور مطالعه تنوع ژنتیکی و میزان ترکیبپذیری اکوتیپهای مختلف آویشن دنایی در شرایط شوری، آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط گلخانهای اجرا شد. فاکتورها شامل تنش شوری (0 و 90 میلیمولار نمک NaCl) و اکوتیپ (12 خانواده ناتنی حاصل از تلاقی پلیکراس بین 12 اکوتیپ آویشن دنایی) بودند. شوری سبب کاهش معنیدار همه صفات (بجز مقادیر پرولین و کاروتنوئید) نسبت به شاهد گردید. اکوتیپها از نظر طول و عرض برگ، طول شاخههای جانبی، وزن خشک اندامهای هوایی، میزان اسانس و پرولین اختلاف معنیدار داشتند. درصد اسانس و عرض برگ دارای بیشترین ضریب تنوع فنوتیپی و ژنوتیپی بودند. وراثتپذیری عمومی صفات مورد مطالعه از 4.61% (طول برگ) تا 81.07% (عرض برگ) متغیر بود. بیشترین میزان وراثتپذیری به عرض برگ، میزان اسانس و وزن خشک اندامهای هوایی اختصاص داشت. با توجه به میزان بالای ضریب تنوع ژنوتیپی و فنوتیپی، وراثتپذیری و پیشرفت ژنتیکی میزان اسانس و وزن خشک اندامهای هوایی، از این صفات میتوان بهعنوان مهمترین معیارهای انتخاب والدین در برنامههای اصلاحی آویشن دنایی نام برد. نتایج نشان داد که اکوتیپهای ملایر2، زاغه، اراک و ایلام دارای ترکیبپذیری بالایی از نظر صفت میزان اسانس بودند. با توجه به تنوع ژنتیکی کافی مشاهده شده میان اکوتیپهای مطالعه شده و ترکیبپذیری مناسب آنها، راهبرد اصلاح جمعیت با تولید ارقام ساختگی (ترکیبی) را میتوان برای بهنژادی این گونه در شرایط نرمال (بدون تنش) و شوری توصیه نمود.
وحیده ناظری؛ رضا کیانی؛ کرامت الله رضایی؛ رمضان کلوندی
چکیده
کتان سفید (Linum album Ky. ex Boiss.) گیاهی از تیره کتان و اندمیک ایران است. بهمنظور بررسی تنوع ژنتیکی این گیاه با استفاده از صفات مورفولوژیکی و ترکیبهای اسید چرب، 11 جمعیت از این گیاه در استان همدان انتخاب شد. در بهار و تابستان سال 1393 از هر یک از جمعیتهای مورد نظر در فصل گلدهی و در زمان رسیدن بذر، پنج نمونه گیاهی کامل بهطور تصادفی انتخاب و ...
بیشتر
کتان سفید (Linum album Ky. ex Boiss.) گیاهی از تیره کتان و اندمیک ایران است. بهمنظور بررسی تنوع ژنتیکی این گیاه با استفاده از صفات مورفولوژیکی و ترکیبهای اسید چرب، 11 جمعیت از این گیاه در استان همدان انتخاب شد. در بهار و تابستان سال 1393 از هر یک از جمعیتهای مورد نظر در فصل گلدهی و در زمان رسیدن بذر، پنج نمونه گیاهی کامل بهطور تصادفی انتخاب و اندازهگیریهای کمّی (33 صفت) و کیفی (9 صفت) برای هر صفت با پنج تکرار انجام شد. دادهها با استفاده از نرمافزار SAS.v9.2 آنالیز شدند. تجزیه واریانس و مقایسه کلیه میانگینها با استفاده از آزمون چند دامنهای دانکن (در سطح احتمال 5%) انجام شد و ارتباط بین میزان اسیدهای چرب و خصوصیات اقلیمی با استفاده از روش همبستگی کانونی سنجیده شد. نتایج نشان داد که این گونه در استان همدان در ارتفاع 1551 تا 2176 متر بالاتر از سطح دریا میروید. جمعیتهای مورد بررسی در کلیه صفات بجز شش صفت (طول و عرض برگ ساقهای و نسبت طول به عرض برگ ساقهای و برگه) در سطح احتمال 5% دارای اختلاف معنیدار بودند. نتایج تجزیه اسیدهای چرب نشان داد که پالمیتیک اسید (6.5-5.5%)، استئاریک اسید (5.1-0.5%)، اولئیک اسید (28.1-21.9%)، لینولئیک اسید (66.8-15.4%) و لینولنیک اسید (45.7-2.0%) اجزای اصلی اسید چرب موجود در بذر کتان و کتان سفید است و تفاوت زیادی بین درصد این ترکیبها بین دو گونه و درون جمعیتهای مختلف کتان سفید وجود دارد. همبستگی کانونیک مشخصات جغرافیایی و اکولوژیکی با میزان اسیدهای چرب بذرها نشان داد که با افزایش فسفر قابل جذب، پتاسیم قابل جذب، درصد ماده آلی، EC، بارش سالیانه و میانگین دمای سالیانه میزان لینولنیک اسید در روغن بذر افزایش مییابد. گیاه کتان سفید در مناطق با 1700 متر ارتفاع از سطح دریا، متوسط دمای سالیانه 13 درجه سلسیوس، میزان بارش سالیانه 340 میلیمتر و در شیبهای جنوبی عملکرد بالاتری دارد. اگرچه معرفی جمعیتی برای کشت و اهلی کردن کتان سفید هنوز نیاز به بررسیهای دقیقتر دارد، اما نتایج این تحقیق نشان داد که جمعیتهای 1A، 4A، 7A و 10A مناسبترند.
مرتضی یوسفی؛ وحیده ناظری؛ مهدی میرزا
چکیده
در این پژوهش بهمنظور بررسی تأثیر برخی از عوامل محیطی بر کمّیت و کیفیت اسانس گیاه نوروزک (Salvia leriifolia Benth.)، دوازده جمعیت از این گیاه از مناطق مختلف رویشگاهی آن جمعآوری شد. اسانسگیری به روش تقطیر با آب توسط دستگاه کلونجر طبق فارموکوپه بریتانیا از سرشاخههای گلدار خشک شده انجام شد. ترکیبهای شیمیایی اسانسها با استفاده از دستگاههای ...
بیشتر
در این پژوهش بهمنظور بررسی تأثیر برخی از عوامل محیطی بر کمّیت و کیفیت اسانس گیاه نوروزک (Salvia leriifolia Benth.)، دوازده جمعیت از این گیاه از مناطق مختلف رویشگاهی آن جمعآوری شد. اسانسگیری به روش تقطیر با آب توسط دستگاه کلونجر طبق فارموکوپه بریتانیا از سرشاخههای گلدار خشک شده انجام شد. ترکیبهای شیمیایی اسانسها با استفاده از دستگاههای گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگراف متصل به طیفسنج جرمی (GC/MS) جداسازی، شناسایی و تعیین مقدار گردیدند. بهمنظور بررسی اثر برخی عوامل محیطی بر میزان اسانس و ترکیبهای اصلی سازنده تیپهای شیمیایی از تجزیه همبستگی کانونیک توسط نرمافزار آماری SAS v. 9.1 استفاده شد. نتایج حاصل نشان داد که میانگین بازده اسانس 5/1-7/0 درصد بهترتیب مربوط به جمعیت طبس سبزوار و بجستان بود. در مجموع، در اسانسهای مورد مطالعه 22 ترکیب شناسایی شد که از میان این ترکیبها سه ترکیب جونیپر کامفور (9/39-12%)، 1،8-سینئول (21-6/3%)، بتا-پینن (1/18-7/8%) و آلفا-پینن (10-4/4%) در میان جمعیتهای مختلف از غلظت بالایی برخوردار بودند. تجزیه همبستگی چندگانه بین 8 ترکیب شیمیایی و 9 عامل محیطی نشان داد که شش متغیر اول کانونیک دارای همبستگی کانونیک قابل توجه و معنیدار بودند. ضرایب همبستگی کانونیک اولین متغیر نشان داد که میزان بالای آلفا-پینن و بتا-پینن و درصد کم دلتا-کادینول با مقدار کم کلسیم و پتاسیم خاک رابطه مستقیم و مثبتی دارند. به عبارت دیگر، کاشت گیاه نوروزک در خاکهای غنی از کلسیم و پتاسیم باعث افزایش دلتا-کادینول موجود در اسانس شده و در عین حال میزان آلفا-پینن و بتا-پینن موجود در اسانس را کاهش میدهد.
محمد فتاحی؛ وحیده ناظری؛ فاطمه سفیدکن؛ ذبیحاله زمانی
چکیده
بررسی روابط بین یک گونه و محیط زنده و غیرزنده اطراف آن در رویشگاههای طبیعی اطلاعات باارزشی را از لحاظ تکثیر، اهلی کردن و اصلاح گیاهان فراهم میکند. به این منظور آتاکولوژی گیاه بادرنجبویه دنایی (Dracocephalum kotschyi Boiss.) در 12 رویشگاه بررسی شد. مناطق رویش گیاه با استفاده از فلورا ایرانیکا و کمک اهالی محلی مشخص گردید. خصوصیات هر رویشگاه ...
بیشتر
بررسی روابط بین یک گونه و محیط زنده و غیرزنده اطراف آن در رویشگاههای طبیعی اطلاعات باارزشی را از لحاظ تکثیر، اهلی کردن و اصلاح گیاهان فراهم میکند. به این منظور آتاکولوژی گیاه بادرنجبویه دنایی (Dracocephalum kotschyi Boiss.) در 12 رویشگاه بررسی شد. مناطق رویش گیاه با استفاده از فلورا ایرانیکا و کمک اهالی محلی مشخص گردید. خصوصیات هر رویشگاه با استفاده از وضعیت توپوگرافی و اقلیمی تعیین گردید. همچنین فنولوژی گیاه و گیاهان همراه با گیاه مورد مطالعه در مناطق مختلف تعیین شد. سایر صفات بررسی شده عمدتاً صفات رویشی و زایشی گیاه بوده و ارتفاع گیاهان، قطر در منطقه یقه و تاج پوشش گیاه نیز در محل اندازهگیری شد. همچنین شایستگی گیاهان (براساس تعداد بذر تولید شده در گیاه، تعداد ساقههای گلدار، پتانسیل بالفعل و بالقوه تولید بذر گیاهان) در مناطق مختلف تعیین گردید. منظور از شایستگی، توانایی گیاه در تولید بذر بهعنوان یکی از روشهای تولیدمثل میباشد. برآورد حاصل از دادههای اقلیمی از محلهای موجود حکایت از این داشت که این گیاه نیازمند رشد در مناطق صخرهای مرتفع، هوای خنک در تابستان و رطوبت نسبی بالا میباشد. همچنین شایستگی گیاهان و وضعیت رشد گیاهان در مناطق مختلف متفاوت بود که میتواند به علت تغییرات اقلیمی یا ژنتیکی باشد. نتایج پژوهش حاضر، با توجه به تعداد کم گیاهان و در معرض انقراض بودن این گونه در زیستگاههای طبیعی آن، نشاندهنده ضرورت حفاظت و بعد اصلاح و اهلی کردن آن میباشد.
مرتضی یوسفی؛ وحیده ناظری؛ مهدی میرزا
چکیده
نوروزک با نام علمی Salvia leriifolia Benth. گیاه دارویی ارزشمندی از خانواده نعناع میباشد. بهمنظور بررسی تنوع موجود در نوروزک 180 نمونه گیاهی متعلق به 12 جمعیت از این گیاه از سه استان خراسان جنوبی، خراسان رضوی و سمنان جمعآوری شد. برای بررسی صفات ظاهری نمونههای جمعآوری شده، در فصل گلدهی و بذردهی از هر رویشگاه، 15 نمونه گیاهی کامل انتخاب ...
بیشتر
نوروزک با نام علمی Salvia leriifolia Benth. گیاه دارویی ارزشمندی از خانواده نعناع میباشد. بهمنظور بررسی تنوع موجود در نوروزک 180 نمونه گیاهی متعلق به 12 جمعیت از این گیاه از سه استان خراسان جنوبی، خراسان رضوی و سمنان جمعآوری شد. برای بررسی صفات ظاهری نمونههای جمعآوری شده، در فصل گلدهی و بذردهی از هر رویشگاه، 15 نمونه گیاهی کامل انتخاب و 33 صفت رویشی و زایشی با پنج تکرار برای هر صفت بررسی شد. بهمنظور استخراج اسانس، سرشاخههای گلدار گیاه در فصل گلدهی تهیه گردید. مقایسه میانگین دادههای کمّی با استفاده از نرمافزار SAS و براساس آزمون چند دامنهای دانکن در سطح احتمال 5% (05/0 > p) انجام شد. گروهبندی صفات اندازهگیری شده با استفاده از نرمافزار SPSS به روش Ward انجام گردید. نتایج نشان داد که این گیاه در ارتفاع 1533-1000 متر از سطح دریا رویش داشته و با متوسط دمای سالیانه 23-15 درجه سانتیگراد و میزان بارش 194-80 میلیمتر در سال میتواند به رشد مطلوب ادامه دهد. مهمترین صفات ریختشناسی از قبیل ارتفاع گیاه، طول و عرض برگ بهترتیب در دامنه 8/35-9/18، 29/15-59/6 و 7/29-2/18 سانتیمتر متغیر بود. بیشترین و کمترین مقدار اسانس با مقدار 37/1 و 69/0 درصد بهترتیب مربوط به جمعیتهای نجمآباد و طبس سبزوار بود. نتایج حاصل از گروهبندی صفات نشان داد که جمعیتهای مورد مطالعه براساس محل جمعآوری به سه گروه مجزا تقسیم شدند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که دو جمعیت نجمآباد و بجستان به دلیل داشتن صفات مطلوب مورفولوژیکی و همچنین میزان اسانس فراوان، گیاهان مناسب برای کارهای اصلاحی و اهلیسازی این گونه میباشند و در ضمن حفاظت از این رویشگاههای مطلوب یکی از اولویتهای مهم میباشد.
مهدی بیگدلو؛ وحیده ناظری؛ جواد هادیان
چکیده
گیاه آویشن کرمانی با نام علمی Thymus caramanicus Jalas متعلق به خانواده نعناعیان (Lamiaceae) میباشد. از میان 250 گونه مختلف از این جنس که در سراسر جهان پراکنش دارند، 14 گونه در کشور ایران رویش طبیعی دارند. گونه آویشن کرمانی یکی از 4 گونه اندمیک در ایران میباشد که در قسمتهای مرکزی ایران پراکنش دارد. در این پژوهش پس از شناسایی رویشگاههای این ...
بیشتر
گیاه آویشن کرمانی با نام علمی Thymus caramanicus Jalas متعلق به خانواده نعناعیان (Lamiaceae) میباشد. از میان 250 گونه مختلف از این جنس که در سراسر جهان پراکنش دارند، 14 گونه در کشور ایران رویش طبیعی دارند. گونه آویشن کرمانی یکی از 4 گونه اندمیک در ایران میباشد که در قسمتهای مرکزی ایران پراکنش دارد. در این پژوهش پس از شناسایی رویشگاههای این گونه در سه منطقه از استان کرمان، یک منطقه از استان اصفهان و سه منطقه از استان سمنان، از هر رویشگاه ده نمونه کامل گیاهی در زمان گلدهی برای ارزیابی ویژگیهای ریختشناسی و سرشاخههای گلدار برای استخراج اسانس جمعآوری شد. مشخصات مربوط به هر رویشگاه یادداشتبرداری گردید و از هر رویشگاه سه نمونه خاک برای ارزیابی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک نمونهگیری شد. خصوصیات رویشی و زایشی هر جمعیت بهعلاوه میزان اسانس گونه مورد مطالعه در هر رویشگاه مورد بررسی قرار گرفت. دادههای بدست آمده با استفاده از نرمافزار آماری SPSS تجزیه آماری شد و همبستگی بین صفات ارزیابی شده و میزان اسانس تعیین گردید. تجزیه خوشهای، صفات ارزیابی شده جمعیتهای مورد مطالعه را در دو گروه مجزا قرار داد. جمعیتهای جمعآوری شده از استان کرمان و اصفهان در یک گروه و جمعیتهای جمعآوری شده از استان سمنان در گروهی دیگر قرار گرفتند. تفاوت این دو گروه در جدا شدن از هم را میتوان به شرایط اقلیمی مختلف در این رویشگاهها و سازگاری این گونه به شرایط مختلف محیطی نسبت داد. در نهایت جمعیتهای موجود در استان کرمان بهدلیل داشتن خصوصیات رویشی و زایشی بهتر از قبیل بالا بودن طول ساقه گلدار، طول و عرض برگ، تعداد گل در گلآذین و طول جام گل و همچنین عملکرد بالای اسانس در دامنه 2 تا 3 درصد میتواند در برنامههای بهنژادی یا برای کشت و تولید مورد توجه قرار گیرد.
علیرضا یاوری؛ وحیده ناظری؛ فاطمه سفیدکن؛ ذبیحاله زمانی؛ محمداسماعیل حسنی
چکیده
در مطالعه حاضر نشانگرهای مولکولی RAPD جهت بررسی تنوع ژنتیکی ژرمپلاسم برخی از جمعیتهای وحشی آویشن آذربایجانی (Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost) در ایران بکار برده شد. از تعداد 21 آغازگر ده نوکلئوتیدی بکار برده شده، در مجموع 310 نوار با وضوح بالا تولید شد که از این تعداد، 14 نوار مونومورفیک و 296 نوار دارای چند شکلی (پلیمورفیسم) بودند. بهطور ...
بیشتر
در مطالعه حاضر نشانگرهای مولکولی RAPD جهت بررسی تنوع ژنتیکی ژرمپلاسم برخی از جمعیتهای وحشی آویشن آذربایجانی (Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost) در ایران بکار برده شد. از تعداد 21 آغازگر ده نوکلئوتیدی بکار برده شده، در مجموع 310 نوار با وضوح بالا تولید شد که از این تعداد، 14 نوار مونومورفیک و 296 نوار دارای چند شکلی (پلیمورفیسم) بودند. بهطور میانگین تعداد 76/14 نوار بهازای هر آغازگر بدست آمد که تعداد 09/14 نوار از آنها چند شکل بودند. ماتریس فاصله جمعیتها توسط روش نی محاسبه شد و براساس تجزیه خوشهای حاصل از این ماتریس، دندروگرام به روش UPGMA ترسیم گردید. تجزیه واریانس دادههای مولکولی (AMOVA) انجام شد. تجزیه خوشهای نشان داد که در بین جمعیتهای آویشن آذربایجانی، جمعیتهای بند (استان آذربایجان غربی) و جلفا (استان آذربایجانشرقی) با میزان فاصله 130/0 بیشترین تفاوت را نشان دادند. جمعیتهای نازلو و بند (هر دو جمعیت آویشن آذربایجانی) از استان آذربایجانغربی با میزان فاصله 081/0 بیشترین شباهت را در بین جمعیتهای مورد مطالعه داشتند. میانگین تنوع ژنتیکی نی (h) و شاخص اطلاعاتی شانون (I) نشان دادند که بیشترین تنوع در درون جمعیت جلفا (294/0 =I و 196/0 =h) و کمترین تنوع ژنتیکی در جمعیت قوشچی (209/0 =I و 139/0 =h) دیده میشود. میانگین شاخصهای Fst و Nm که میزان جریان ژنی بین جمعیتها را نشان میدهند، بهترتیب 30/0 و 14/1 بدست آمد که بیانگر بالا بودن تبادل ژنی بین پنج رویشگاه آویشن آذربایجانی مورد مطالعه در این بررسی میباشد. نتایج این تحقیق بیانگر وجود تنوع قابل توجه برای جمعیتهای آویشن آذربایجانی در ایران میباشد که میتواند در برنامههای اصلاحی مورد استفاده قرار گیرد.
علیرضا یاوری؛ وحیده ناظری؛ فاطمه سفیدکن؛ محمداسماعیل حسنی
چکیده
به منظور ارزیابی برخی از خصوصیات بومشناختی، ریختی و همچنین تعیین سطح پلوئیدی و شناسایی ترکیبهای اسانس آویشن کرکآلود (Thymus pubescens Boiss. & Kotschy ex Celak) دو رویشگاه بستانآباد و یام در استان آذربایجان شرقی جهت انجام مطالعات مذکور انتخاب شدند. در این پژوهش در بهار سال 1387 در مرحله گلدهی، جهت ارزیابی ریختی از هر رویشگاه پنج نمونه کامل گیاهی ...
بیشتر
به منظور ارزیابی برخی از خصوصیات بومشناختی، ریختی و همچنین تعیین سطح پلوئیدی و شناسایی ترکیبهای اسانس آویشن کرکآلود (Thymus pubescens Boiss. & Kotschy ex Celak) دو رویشگاه بستانآباد و یام در استان آذربایجان شرقی جهت انجام مطالعات مذکور انتخاب شدند. در این پژوهش در بهار سال 1387 در مرحله گلدهی، جهت ارزیابی ریختی از هر رویشگاه پنج نمونه کامل گیاهی و سرشاخههای گلدار جهت استخراج اسانس تهیه و به همراه بذر به منظور تعیین سطح پلوئیدی در فصل تولید بذر جمعآوری شد. اطلاعات مربوط به رویشگاهها یادداشتبرداری شد. خصوصیات رویشی و زایشی هر جمعیت مورد مطالعه قرار گرفت و بازده و ترکیبهای اسانس گونه مورد مطالعه توسط دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC) و دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیفسنج جرمی (GC/MS) اندازهگیری و تعیین شد. به منظور تعیین سطح پلوئیدی، در هر جمعیت حداقل 10 یاخته متافازی نوک ریشه مورد مطالعه قرار گرفت و ضمن شمارش تعداد کروموزوم، سطح پلوئیدی آنها تعیین گردید. نتایج نشان داد که میانگین طول ساقه گلدار، طول و عرض برگ، تعداد گل در گلآذین و طول گلآذین در جمعیت یام بیشتر از جمعیت دیگر بود. از نظر سطح پلوئیدی، جمعیت بستانآباد هگزاپلوئید (90=x6=n2) و جمعیت یام تتراپلوئید (60=x4=n2) مشخص گردید. بازده اسانس رویشگاه بستانآباد و یام بهترتیب 3/1% و 2/2% بدست آمد. ترکیب غالب در اسانس هر دو رویشگاه تیمول میباشد که بهترتیب 6/57% و 9/44% در رویشگاههای بستانآباد و یام میباشد.
علیرضا یاوری؛ وحیده ناظری؛ فاطمه سفیدکن؛ محمداسماعیل حسنی
چکیده
گیاه آویشن آذربایجانی با نام علمی Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost. یکی از 14 گونه مختلف از جنس آویشن است که در کشور ایران رویش طبیعی دارد. در این پژوهش در اوایل فصل رویش (سال 1387) طی مسافرتهای متعدد به نقاط مختلف استانهای آذربایجانشرقی و غربی، رویشگاههای این گونه شناسایی و بعد در هنگام گلدهی، جهت ارزیابی ریختی از هر رویشگاه پنج نمونه کامل گیاهی ...
بیشتر
گیاه آویشن آذربایجانی با نام علمی Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost. یکی از 14 گونه مختلف از جنس آویشن است که در کشور ایران رویش طبیعی دارد. در این پژوهش در اوایل فصل رویش (سال 1387) طی مسافرتهای متعدد به نقاط مختلف استانهای آذربایجانشرقی و غربی، رویشگاههای این گونه شناسایی و بعد در هنگام گلدهی، جهت ارزیابی ریختی از هر رویشگاه پنج نمونه کامل گیاهی و سرشاخههای گلدار برای استخراج اسانس تهیه و به همراه بذر در فصل تولید بذر جمعآوری شد. اطلاعات مربوط به رویشگاهها یادداشتبرداری شد و خصوصیات رویشی و زایشی هر جمعیت بعلاوه میزان اسانس گونه مورد مطالعه در هر رویشگاه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده با استفاده از نرمافزار آماری SPSS تجزیه خوشهای شده و جمعیتهای جمعآوری شده براساس تمامی خصوصیات کمی رویشی، زایشی و میزان اسانس گروهبندی شدند. بهطوری که تمامی جمعیتها در سه گروه قرار گرفتند. جمعیتهای بند، نازلو و قوشچی در یک گروه، هریس در گروهی دیگر و سرانجام جمعیت جلفا در گروهی جداگانه قرار گرفتند. پراکنش این گونه در دو استان آذربایجانشرقی و غربی، از ارتفاع 730 تا 1900 متر از سطح دریا و رویش در خاکهای مختلف و مناطق شیبدار نشاندهنده سازگاری بالای این گونه با شرایط اقلیمی این دو استان میباشد. درنهایت، از بین جمعیتهای جمعآوری شده، دو جمعیت جلفا و نازلو بدلیل داشتن عملکرد بالای اسانس و سازگاری با اقلیم منطقه برای کاربرد در برنامه بهنژادی در مناطق سرد شمالغرب کشور توصیه میشوند.
علیرضا یاوری؛ وحیده ناظری؛ فاطمه سفیدکن؛ محمداسماعیل حسنی
چکیده
آویشن آذربایجانی با نام علمی .Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost متعلق به خانواده نعناعیان (Lamiaceae) میباشد. از میان 250 گونه مختلف از این جنس که در سراسر جهان پراکنش دارند، 14 گونه در کشور ایران رویش طبیعی دارند که از این تعداد، 4 گونه اندمیک ایران است. سرشاخههای گلدار این گیاه در اوایل خرداد 1387 از سه منطقه قوشچی، نازلو و بند واقع در استان آذربایجانغربی ...
بیشتر
آویشن آذربایجانی با نام علمی .Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost متعلق به خانواده نعناعیان (Lamiaceae) میباشد. از میان 250 گونه مختلف از این جنس که در سراسر جهان پراکنش دارند، 14 گونه در کشور ایران رویش طبیعی دارند که از این تعداد، 4 گونه اندمیک ایران است. سرشاخههای گلدار این گیاه در اوایل خرداد 1387 از سه منطقه قوشچی، نازلو و بند واقع در استان آذربایجانغربی جمعآوری شده و بعد در سایه و در دمای اتاق خشک گردیدند. استخراج اسانس به روش تقطیر با آب و توسط دستگاه طرح کلونجر طبق فارماکوپه بریتانیا برای مدت 4 ساعت انجام شد. ترکیبهای شیمیایی اسانسها با استفاده از دستگاههای گاز کروماتوگرافی گازی (GC) و گاز کروماتوگراف متصل به طیفسنج جرمی (GC/MS) شناسایی شدند. بازده متوسط تولید اسانس توسط سرشاخههای گلدار در سه بار تکرار بر حسب وزن سرشاخه خشک، تقریباً 5/1 درصد (قوشچی)، 7/1 درصد (نازلو) و 4/1 درصد (بند) تعیین شد. در مجموع در اسانس قوشچی، نازلو و بند بهترتیب 20، 18 و 21 ترکیب شناسایی شد که از میان این ترکیبها، سه ترکیب تیمول (5/70%-6/46%)، گاما-ترپینن (7/16%-2/6%) و پارا-سیمن (2/6%-0/4%) در میان سه منطقه مشترک بوده و از غلظت بالایی برخوردار بودند. با توجه به بازده اسانس بالا و غنی بودن از ترکیب فنولی ارزشمند تیمول، میتوان نتیجه گرفت که نمونه اسانس نازلو در میان سه منطقه مورد مطالعه در استان آذربایجانغربی میتواند جهت مقاصد مختلف بهویژه کاربردهای دارویی بکار برده شود.
