بررسی تنوع اکولوژیک، مورفولوژیک و ترکیب‌های اسید چرب گیاه کتان سفید (Linum album Ky. ex Boiss.)

ناظری, وحیده; کیانی, رضا; رضایی, کرامت الله; کلوندی, رمضان

doi:10.22092/ijmapr.2017.109721

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار، گروه مهندسی علوم باغبانی و فضای سبز، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران

² دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه مهندسی علوم باغبانی و فضای سبز، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران

³ استاد، گروه علوم و مهندسی صنایع غذایی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران

⁴ استادیار، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران

https://doi.org/10.22092/ijmapr.2017.109721

چکیده

کتان سفید (Linum album Ky. ex Boiss.) گیاهی از تیره کتان و اندمیک ایران است. به‌منظور بررسی تنوع ژنتیکی این گیاه با استفاده از صفات مورفولوژیکی و ترکیب‌های اسید چرب، 11 جمعیت از این گیاه در استان همدان انتخاب شد. در بهار و تابستان سال 1393 از هر یک از جمعیت‌های مورد نظر در فصل گلدهی و در زمان رسیدن بذر، پنج نمونه گیاهی کامل به‌طور تصادفی انتخاب و اندازه‌گیری‌های کمّی (33 صفت) و کیفی (9 صفت) برای هر صفت با پنج تکرار انجام شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SAS.v9.2 آنالیز شدند. تجزیه واریانس و مقایسه کلیه میانگین‌ها با استفاده از آزمون چند دامنه‌ای دانکن (در سطح احتمال 5%) انجام شد و ارتباط بین میزان اسیدهای چرب و خصوصیات اقلیمی با استفاده از روش همبستگی کانونی سنجیده شد. نتایج نشان داد که این گونه در استان همدان در ارتفاع 1551 تا 2176 متر بالاتر از سطح دریا می‌روید. جمعیت‌های مورد بررسی در کلیه صفات بجز شش صفت (طول و عرض برگ ساقه‌ای و نسبت طول به عرض برگ ساقه‌ای و برگه) در سطح احتمال 5% دارای اختلاف معنی‌دار بودند. نتایج تجزیه اسیدهای چرب نشان داد که پالمیتیک اسید (6.5-5.5%)، استئاریک اسید (5.1-0.5%)، اولئیک اسید (28.1-21.9%)، لینولئیک اسید (66.8-15.4%) و لینولنیک اسید (45.7-2.0%) اجزای اصلی اسید چرب موجود در بذر کتان و کتان سفید است و تفاوت زیادی بین درصد این ترکیب‌ها بین دو گونه و درون جمعیت‌های مختلف کتان سفید وجود دارد. همبستگی کانونیک مشخصات جغرافیایی و اکولوژیکی با میزان اسیدهای چرب بذرها نشان داد که با افزایش فسفر قابل جذب، پتاسیم قابل جذب، درصد ماده آلی، EC، بارش سالیانه و میانگین دمای سالیانه میزان لینولنیک اسید در روغن بذر افزایش می‌یابد. گیاه کتان سفید در مناطق با 1700 متر ارتفاع از سطح دریا، متوسط دمای سالیانه 13 درجه سلسیوس، میزان بارش سالیانه 340 میلی‌متر و در شیب‌های جنوبی عملکرد بالاتری دارد. اگرچه معرفی جمعیتی برای کشت و اهلی کردن کتان سفید هنوز نیاز به بررسی‌های دقیق‌تر دارد، اما نتایج این تحقیق نشان داد که جمعیت‌های 1A، 4A، 7A و 10A مناسب‌ترند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

- Afshar, F., Sheidai, M., Talebi, S. M. and Keshavarzi, M., 2015. Bayesian and multivariate analyses of combined molecular and morphological data in Linum austriacum (Linaceae) populations: evidence for infraspecific taxonomic groups. Biodiversitas, 16: 178-187.

- Ayerza, R., 1995. Oil content and fatty acid composition of chia (Salvia hispanica L.) from five northwestern locations in Argentina. Journal of the American Oil Chemists’ Society, 72: 1079-1081.

- Ballesteros, E., Gallego, M. and Valcárcel, M., 1993. Automatic method for on-line preparation of fatty acid methyl esters from olive oil and other types of oil prior to their gas chromatographic determination. Analytica Chimica Acta, 282: 581-588.

- Bernáth, J., 1986. Production ecology of secondary plant products: 185-234. In: Craker, L.E. and Simon, J.E., (Eds.). Herbs, Spices, and Medicinal Plants (Vol. 1). Oryx Press, Arizona, 363p.

- Bhatty, R. and Cherdkiatgumchai, P., 1990. Compositional analysis of laboratory-prepared and commercial samples of linseed meal and of hull isolated from flax. Journal of the American Oil Chemist’s Society, 67: 79-84.

- Dostalek, T., Munzbergova, Z. and Plackova, I., 2010. Genetic diversity and its effect on fitness in an endangered plant species, Dracocephalum austriacum L. Conservation Genetics, 11(3): 773-783.

- Moss, G., 2000. Nomenclature of lignans and neolignans (IUPAC Recommendations 2000). Pure and applied chemistry, 72: 1493-1523.

- Raney, J. and Diederichsen, A., 2002. Oil content and composition of the flax germplasm collection held by plant gen resources of Canada. Agriculture and Agri-Food Canada Research Branch, 321.

- Ranjzad, M., Khayyami, M., Heidari, R. and Hasanzadeh, A., 2009a. Phenological and morphological studies on Linum nodiflorum L. populations of Kermanshah. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 24(4): 455-462.

- Ranjzad M., Khayyami, M. and Asadi, A., 2009b. Measuring and investigation of omega 3 and 6 fatty acids in species of Linum ssp. Journal of Medicinal Plants, 8(32): 25-32.

- Rechinger, K.H., 1974. Flora Iranica (106). Akademische Druk, Verlagsanstalt, Graz-Austria.

- Saeidi, G., Abbasi, Z. and Mirlohi, A.F., 2003. Genetic variation, heritability and relation among agronomic traits in yellow and brown-seeded genotypes of flax. Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources, 10(1): 99-114.

- Seidel, V., Windhövel, J., Eaton, G., Alfermann, W.A., Arroo, R.R., Medarde, M., Petersen, M. and Woolley, J.G., 2002. Biosynthesis of podophyllotoxin in Linum album cell cultures. Planta, 215(6): 1031-1039.

- Sharifinia, F. and Asadi, M., 2000. Flora of Iran No. 34: Linaceae Family. Research Institute of Forests and Rangelands Publication, Tehran, 42p.

- Sharma, S., 1996. Applied Multivariate Techniques. John Wiley & Sones, Inc., USA, 493p.

- Yermanos, D., 1966. Variability in seed oil composition of 43 Linum species. Journal of the American Oil Chemists’ Society, 43: 546-549.

تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران

بررسی تنوع اکولوژیک، مورفولوژیک و ترکیب‌های اسید چرب گیاه کتان سفید (Linum album Ky. ex Boiss.)

مراجع

مراجع

دوره 33، شماره 1 - شماره پیاپی 81
اردیبهشت 1396
صفحه 168-184

بررسی تنوع اکولوژیک، مورفولوژیک و ترکیب‌های اسید چرب گیاه کتان سفید (Linum album Ky. ex Boiss.)

مراجع

مراجع

دوره 33، شماره 1 - شماره پیاپی 81اردیبهشت 1396صفحه 168-184

دوره 33، شماره 1 - شماره پیاپی 81
اردیبهشت 1396
صفحه 168-184