به‌زراعی و به‌نژادی
ریحانه زندی؛ محمدحسین میرجلیلی؛ قاسم اقلیما؛ علی سنبلی؛ حسن رضادوست
چکیده
بابونه کبیر (Tanacetum parthenium (L.) Schultz-Bip.) گیاه دارویی چندساله از خانواده کاسنی (Asteraceae) و منبع غنی از سزکوئی‌ترپن لاکتون پارتنولید است که اثرهای ضد سرطانی، ضد التهابی، ضد اسپاسم و به‌ویژه ضد میگرن آن گزارش شده است. در این تحقیق اندام هوایی پنج جمعیت وحشی این گیاه از استان‌های مازندران (مرزن‌آباد، سیاه‌بیشه و ولی‌آباد) و تهران (آهار و گچسر) ...
بیشتر
بابونه کبیر (Tanacetum parthenium (L.) Schultz-Bip.) گیاه دارویی چندساله از خانواده کاسنی (Asteraceae) و منبع غنی از سزکوئی‌ترپن لاکتون پارتنولید است که اثرهای ضد سرطانی، ضد التهابی، ضد اسپاسم و به‌ویژه ضد میگرن آن گزارش شده است. در این تحقیق اندام هوایی پنج جمعیت وحشی این گیاه از استان‌های مازندران (مرزن‌آباد، سیاه‌بیشه و ولی‌آباد) و تهران (آهار و گچسر) در سال 1399 در مرحله گلدهی کامل برداشت شد و صفات مورفولوژیک و محتوای پارتنولید آنها ارزیابی گردید. نتایج، تفاوت معنی‌دار در سطح احتمال 1% را میان جمعیت‌های مورد مطالعه برای همه صفات نشان داد. بیشترین ارتفاع بوته (130 سانتی‌متر)، وزن خشک گل (8.60 گرم بر بوته) و محتوای پارتنولید (0.33 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک سرشاخه گلدار) به‌ترتیب در جمعیت‌های گچسر، سیاه‌بیشه و مرزن‌آباد مشاهده شد. محتوای پارتنولید با صفات طول برگ، تعداد شاخه جانبی و قطر تاج همبستگی منفی و با صفت تعداد کاپیتول همبستگی مثبت و معنی‌دار در سطح احتمال 5% نشان داد. تجزیه خوشه‌ای، پنج جمعیت بابونه کبیر را در دو گروه اصلی جای داد. تجزیه به عامل‌ها نشان داد که سه عامل اول توانستند 93.06% از کل واریانس را توجیه کنند. به‌طور کلی، نتایج نشان‌دهنده وجود تنوع بالا در جمعیت‌های بابونه کبیر برای استفاده در برنامه‌های به‌نژادی و کشت و اهلی کردن این گونه می‌باشد.
فیتوشیمی (استخراج، شناسایی و اندازه گیری مواد موثره)
سپیده پارسافر؛ قاسم اقلیما؛ محمدحسین میرجلیلی؛ صمد نژادابراهیمی؛ جواد هادیان
چکیده
ویژگی‌های مورفولوژیکی، عملکردی و فیتوشیمیایی گیاه دارویی علف طلایی (Solidago virgaurea L.) در دو رویشگاه پل‌سفید و سنگده استان مازنداران در مرحله گلدهی کامل در سال 1398 بررسی شدند. صفات ارتفاع بوته، قطر بوته، طول گل‌آذین، تعداد ساقه، طول و عرض برگ، طول و عرض گلچه شعاعی، طول گلچه لوله‌ای، قطر گل، قطر نهنج، قطر ساقه، وزن تر و خشک بوته، وزن تر ...
بیشتر
ویژگی‌های مورفولوژیکی، عملکردی و فیتوشیمیایی گیاه دارویی علف طلایی (Solidago virgaurea L.) در دو رویشگاه پل‌سفید و سنگده استان مازنداران در مرحله گلدهی کامل در سال 1398 بررسی شدند. صفات ارتفاع بوته، قطر بوته، طول گل‌آذین، تعداد ساقه، طول و عرض برگ، طول و عرض گلچه شعاعی، طول گلچه لوله‌ای، قطر گل، قطر نهنج، قطر ساقه، وزن تر و خشک بوته، وزن تر و خشک برگ، وزن تر و خشک ساقه، وزن تر و خشک برگ+گل، محتوای فنل کل (به روش فولین سیوکالتو)، فلاونوئید کل (به روش آلومینیوم کلراید) و مقدار لئوکارپوزاید (آنالیز کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا) اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان داد که بیشترین میزان صفات طول گل‌آذین (40 سانتی‌متر)، قطر گل (21.1 میلی‌متر)، وزن خشک بوته (9.44 گرم در بوته)، وزن خشک گل (6.06 گرم در بوته)، وزن خشک برگ+گل (7.22 گرم در بوته) و وزن خشک ساقه (2.22 گرم در بوته) در جمعیت "پل‌سفید" بدست آمد. همبستگی مثبت و معنی‌داری بین صفت وزن خشک بوته با صفات ارتفاع بوته، تعداد ساقه، قطر ساقه، قطر گل، وزن تر بوته، وزن تر و خشک برگ، وزن تر و خشک ساقه، وزن تر و خشک برگ+گل و فلاونوئید کل مشاهده شد. محتوای فنل کل (26.95 میلی‌گرم گالیک اسید بر گرم وزن خشک)، فلانوئید کل (8.82 میلی‌گرم روتین بر گرم وزن خشک) و لئوکارپوزاید (2.08 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک) در جمعیت "سنگده" بیشتر از جمعیت "پل‌سفید" بدست آمد.
حبیبه نوری داشلی‌برون؛ سارا خراسانی نژاد؛ سیدجواد موسوی زاده؛ محمدحسین میرجلیلی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1399.36.572.102.4.1575.101 اسطوخودوس (Lavandula stricta Delile) یکی از گونه‌های بومی ایران می‌باشد که در مناطق جنوبی ایران رشد می‌کند. القاء پلی‌پلوئیدی با استفاده از مواد شیمیایی جهش‌زا مانند کلشی‌سین، به‌عنوان یکی از روشهای اصلاح گیاهان دارویی است که قابلیت زیادی برای استفاده از این فرایندهای تکاملی طبیعی برای بهبود ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1399.36.572.102.4.1575.101 اسطوخودوس (Lavandula stricta Delile) یکی از گونه‌های بومی ایران می‌باشد که در مناطق جنوبی ایران رشد می‌کند. القاء پلی‌پلوئیدی با استفاده از مواد شیمیایی جهش‌زا مانند کلشی‌سین، به‌عنوان یکی از روشهای اصلاح گیاهان دارویی است که قابلیت زیادی برای استفاده از این فرایندهای تکاملی طبیعی برای بهبود محصول هدفمند وجود دارد. برای بررسی امکان‌سنجی القای پلی‌پلوئیدی در گیاه دارویی اسطوخودوس افراشته، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با دو تیمار کلشی‌سین در پنج غلظت (0، 0.05، 0.1، 0.2، 0.4 درصد) به‌صورت ژل روی مریستم انتهایی گیاه و چهار زمان (8، 16، 24 و 48 ساعت) با سه تکرار و 20 واحد آزمایشی، در شرایط گلخانه‌ای اجرا شد. برای مشاهده تأثیر کلشی‌سین بر خصوصیات مورفولوژیک و بیوشیمیایی در زمان گلدهی، طول اندام هوایی، تعداد برگ اصلی، تعداد برگ فرعی، تعداد میانگره ساقه اصلی، تعداد ساقه فرعی، طول سنبله، تعداد سنبله‌ها، تعداد گل در خوشه، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن تر و خشک ریشه، طول ریشه، سطح برگ، طول میانگره، محتوای فنل کل، میزان فلاونوئید کل، فعالیت آنتی‌اکسیدانی، میزان قند کل و کیفیت کلروفیل اندازه‌گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تیمارهای مورد بررسی روی تمامی صفات بجز تعداد برگ اصلی و تعداد میانگره ساقه اصلی و طول ریشه اختلاف معنی‌دار داشت. به‌طوری که نتایج مقایسه میانگین‌ها نشان داد با افزایش غلظت و مدت زمان اعمال کلشی‌سین، ارتفاع، طول میانگره، تعداد گل و میزان قند کل کاهش و طول سنبله خوشه اصلی و محتوای فنل کل افزایش یافت. بررسی‌های فیلوسایتومتری نشان داد که میانگین اندازه ژنوم 0.73 پیکوگرم در گیاهان تحت تیمار کلشی‌سین با غلظت 0.4% در مدت زمان 48 ساعت بدست آمد، در حالی‌که میانگین اندازه ژنوم در تیمار شاهد 0.55 پیکوگرم بود. بقیه گیاهان تیمارشده در زمان و غلظت‌های متفاوت میانگین اندازه ژنوم 0.57 را نشان داد. به‌طور کلی از نتایج این آزمایش برآورد می‌شود که اسطوخودوس افراشته برای القای پلی‌پلوئیدی به کلشی‌سین پاسخ مثبت نشان داده‌است و چشم‌انداز روشنی در اصلاح این گیاه با افزایش سطح پلوئیدی آن به این روش وجود دارد.
محرم ولی‌زاده؛ عبدالرضا باقری؛ جعفر ولی‌زاده؛ محمدحسین میرجلیلی؛ نسرین مشتاقی
چکیده
گیاه پنیرباد (Withania coagulans (Stocks) Dunal)، متعلق به خانواده سولاناسه، ازجمله گیاهان دارویی و چند منظوره است که در ایران، منحصراً در برخی از رویشگاه‌های جنوب‌شرقی استان سیستان و بلوچستان پراکنش دارد. عمده ویژگی دارویی این گیاه مربوط به حضور گروهی از لاکتون‌های استروییدی به نام ویتانولوئیدها می‌باشد. در بین ویتانولیدهای موجود، ترکیب ویتافرین ...
بیشتر
گیاه پنیرباد (Withania coagulans (Stocks) Dunal)، متعلق به خانواده سولاناسه، ازجمله گیاهان دارویی و چند منظوره است که در ایران، منحصراً در برخی از رویشگاه‌های جنوب‌شرقی استان سیستان و بلوچستان پراکنش دارد. عمده ویژگی دارویی این گیاه مربوط به حضور گروهی از لاکتون‌های استروییدی به نام ویتانولوئیدها می‌باشد. در بین ویتانولیدهای موجود، ترکیب ویتافرین A به دلیل ویژگی بازدارندگی رشد سلول‌ها و تومورهای سرطانی، دارا بودن ویژگی آنتی‌آنژیوژنرو القاء مرگ برنامه‌ریزی شده سلول در صنایع دارویی از ارزش بالایی برخوردار می‌باشد. در این پژوهشنمونه ریشه 20 توده مختلف گیاه W. coagulans از رویشگاه‌های مختلف استان سیستان و بلوچستان جمع‌آوری شده و حضور ترکیب دارویی ویتافرین A با استفاده از تکنیک کروماتوگرافی لایه نازک (TLC) و محتوای ترکیب‌های فنل کل، فلاونوئید کل و آنتوسیانین‌ها مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌های حاصل از این پژوهش نشان داد که ترکیب ویتافرین A در ریشه تمامی توده‌های جمع‌آوری شده از رویشگاه‌های استان وجود دارد. بررسی‌های فیتوشیمیایی نیز وجود مقادیر قابل‌توجهی از ترکیب‌های فنلی (µgGAE/mg D.W7/23-91/14)، فلاونوئیدی (50/6-70/5%) و آنتوسیانینی (µmol/g51/9-51/4) را نشان داد. نتایج تجزیه واریانس نیز بیانگر وجود اختلاف معنی‌دار بین رویشگاه‌های مختلف بود (05/0>p). به‌طور کلی نتایج این تحقیق کاربرد تکنیک TLC را در شناسایی ترکیب دارویی ویتافرین A و همچنین قابلیت رویشگاه‌های مختلف استان را در خصوص تولید این ترکیب با ارزش مورد تأیید قرار می‌دهد. علاوه‌بر این، محتوای بالای ترکیب‌های فنلی حکایت از توانمندی قابل توجه این گیاه در راستای بکارگیری آن در صنایع دارویی و غذایی دارد.
محرم ولی‌زاده؛ عبدالرضا باقری؛ جعفر ولی‌زاده؛ محمدحسین میرجلیلی؛ نسرین مشتاقی
چکیده
تدوین و اجرای برنامه‌های مؤثر در راستای احیاء، حفاظت و بهره‌برداری کارآمد از گونه‌های گیاهی تنها با شناخت ویژگی‌ها و خواهش‌های اکولوژیکی آنها امکان‌پذیر می‌باشد. گیاه پنیرباد (Withania coagulans (Stocks) Dunal)، از خانواده سولاناسه (Solanaceae)، گونه‌ای دارویی است که از نظر دارا بودن ترکیب‌هایی موسوم به ویتانولید، با ویژگی بازدارندگی رشد سلول‌ها ...
بیشتر
تدوین و اجرای برنامه‌های مؤثر در راستای احیاء، حفاظت و بهره‌برداری کارآمد از گونه‌های گیاهی تنها با شناخت ویژگی‌ها و خواهش‌های اکولوژیکی آنها امکان‌پذیر می‌باشد. گیاه پنیرباد (Withania coagulans (Stocks) Dunal)، از خانواده سولاناسه (Solanaceae)، گونه‌ای دارویی است که از نظر دارا بودن ترکیب‌هایی موسوم به ویتانولید، با ویژگی بازدارندگی رشد سلول‌ها و تومورهای سرطانی، در صنایع دارویی از ارزش بالایی برخوردار است. در این بررسی، نقشه پراکنش جغرافیایی این گونه با استفاده از منابع و گزارش‌های موجود تهیه گردید. سپس مشخصات اقلیمی، تجزیه فیزیکی و شیمیایی خاک، مراحل مختلف فنولوژیکی و گیاهان همراه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در ایران، این گیاه منحصراً در مناطق محدودی از استان سیستان و بلوچستان پراکنش دارد. پهنه‌بندی اقلیمی مناطق رویشگاهی براساس ضریب خشکی دومارتن از نوع اقلیم خشک می‌باشد. متوسط میزان بارندگی سالیانه این رویشگاه‌ها 8/124 میلی‌متر، رطوبت نسبی 32% و دمای متوسط آن C°2/24 است. این گونه به‌طور عمده (45%) در ارتفاع 1200 تا 1400 متر از سطح دریا، در دامنه‌ها، دره، حاشیه جاده و عمدتاً در آبراهه‌ها وبستر رودخانه‌های فصلی و در تمامی جهات به‌ویژه جهت جنوبی و شیب صفر تا 74% پراکنش دارد. خاک رویشگاه‌ها عمدتاً دارای بافت لوم شنی با اسیدیته 5/7 تا 8/7، هدایت الکتریکی ds/m5/0-2/5 و مقدار آهک 1/23-4/8% می‌باشد. پنیرباد گونه‌ای مقاوم به خشکی است و در شرایط اقلیمی خشک با متوسط بارندگی سالیانه کمتر از 150 میلی‌متر قادر به رویش است. در مجموع لازم است که در جهت حفظ و گسترش این گونه نادر و با ارزش اقدامات لازم انجام شود.
یعقوب آقایی نوروزلو؛ محمدحسین میرجلیلی؛ وحیده ناظری؛ علیرضا مشرفی عراقی
چکیده
گیاه چای کوهی با نام علمی Stachys lavandulifolia Vahl. یکی از 34 گونه مختلف جنس Stachys است که در کشور ایران رویش طبیعی دارد. در این پژوهش پس از شناسایی رویشگاه‌های این گونه در چهار منطقه از استان آذربایجان‌غربی، دو منطقه از استان آذربایجان‌شرقی، یک منطقه از استان البرز و یک منطقه از استان کردستان، از هر رویشگاه ده نمونه کامل گیاهی در زمان ...
بیشتر
گیاه چای کوهی با نام علمی Stachys lavandulifolia Vahl. یکی از 34 گونه مختلف جنس Stachys است که در کشور ایران رویش طبیعی دارد. در این پژوهش پس از شناسایی رویشگاه‌های این گونه در چهار منطقه از استان آذربایجان‌غربی، دو منطقه از استان آذربایجان‌شرقی، یک منطقه از استان البرز و یک منطقه از استان کردستان، از هر رویشگاه ده نمونه کامل گیاهی در زمان گلدهی برای ارزیابی ریخت‌شناسی و سرشاخه‌های گلدار برای استخراج اسانس جمع‌آوری شد. مشخصات جغرافیایی و اقلیمی مربوط به هر رویشگاه یادداشت‌برداری گردید و از هر رویشگاه یک نمونه خاک برای ارزیابی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک نمونه‌گیری شد. خصوصیات رویشی و زایشی هر جمعیت به‌علاوه میزان اسانس گونه مورد مطالعه در هر رویشگاه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست‌آمده با استفاده از نرم‌افزارهای آماری SPSS و SAS تجزیه آماری شد و همبستگی بین صفات ارزیابی شده و میزان اسانس تعیین گردید. تجزیه خوشه‌ای، صفات ارزیابی شده جمعیت‌های مورد مطالعه را در دو گروه مجزا قرار داد. جمعیت‌های جمع‌آوری شده از استان آذربایجان‌شرقی (عجب‌شیر و آذرشهر) در یک گروه و جمعیت‌های جمع‌آوری شده از استان‌های آذربایجان‌غربی، البرز و کردستان در گروهی دیگر قرار گرفتند. تفاوت این دو گروه در جدا شدن از هم را می‌توان به شرایط اقلیمی مختلف در این رویشگاه‌ها و سازگاری این گونه به شرایط مختلف محیطی در این رویشگاه‌ها نسبت داد. در نهایت جمعیت موجود در رویشگاه آذرشهر به‌دلیل داشتن خصوصیات رویشی و زایشی بهتر و بازده بالای تولید اسانس نسبت به جمعیت‌های دیگر می‌تواند در برنامه‌های به‌نژادی یا برای کشت و تولید مورد توجه قرار گیرد.
مصباح بابالار؛ سعیده محتشمی؛ سیدمحمد ابراهیم‌زاده موسوی؛ محمدحسین میرجلیلی
چکیده
در این تحقیق به‌منظور بررسی اثر بسته‌بندی‌های مختلف بر میزان اسانس، فعالیت آنتی‌اکسیدانی، میزان ترکیب‌های فنلی، فلاونوئید کل، فلاون و فلاونول، بار میکروبی و رنگ گیاه دارویی بادرشبی (Dracocephalum moldavica L.)، آزمایشی به‌صورت طرح کاملاً تصادفی شامل 9 تیمار با سه تکرار انجام شد. تیمارهای بسته‌بندی شامل: P1: تیمار شاهد (فاقد بسته‌بندی خاص)، ...
بیشتر
در این تحقیق به‌منظور بررسی اثر بسته‌بندی‌های مختلف بر میزان اسانس، فعالیت آنتی‌اکسیدانی، میزان ترکیب‌های فنلی، فلاونوئید کل، فلاون و فلاونول، بار میکروبی و رنگ گیاه دارویی بادرشبی (Dracocephalum moldavica L.)، آزمایشی به‌صورت طرح کاملاً تصادفی شامل 9 تیمار با سه تکرار انجام شد. تیمارهای بسته‌بندی شامل: P1: تیمار شاهد (فاقد بسته‌بندی خاص)، P2: پاکت‌های پلی‌اتیلنی با ترکیب گازی هوای معمولی در معرض نور، P3: پاکت‌های پلی‌اتیلن- پلی‌آمید با ترکیب گازی هوای معمولی در معرض نور، P4: پاکت‌های پلی‌اتیلن- پلی‌آمید با ترکیب گازی هوای معمولی در تاریکی، P5: پاکت‌های پلی‌اتیلن- پلی‌آمید با ترکیب گازی 5% O2 و 95% N2 در معرض نور، P6: پاکت‌های پلی‌اتیلن- پلی‌آمید با ترکیب گازی 5% O2 و 95% N2 در تاریکی، P7: پاکت‌های پلی‌اتیلن- پلی‌آمید تحت خلأ در معرض نور، P8: پاکت‌های پلی‌اتیلن- پلی‌آمید تحت خلأ در تاریکی و P9: نمونه گیاهی خشک شده قبل از بسته‌بندی بود. بسته‌های مذکور به مدت 3 ماه در دمای اتاق نگهداری شدند. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان‌دهنده تأثیر معنی‌دار تیمارها بر برخی فاکتورهای اندازه‌گیری شده بود. بالاترین میزان اسانس (درصد حجمی به وزنی) مربوط به نمونه قبل از بسته‌بندی و تیمار پاکت‌های پلی‌اتیلن- پلی‌آمید تحت خلأ در تاریکی بود (به‌ترتیب 73/0% و 72/0%). کمترین میزان اسانس مربوط به تیمار شاهد (بدون بسته‌بندی) و تیمارهای P2 و P5 به‌ترتیب با 28/0%، 37/0% و 39/0% بود. از نظر فعالیت آنتی‌اکسیدانی، تیمارهای قبل از بسته‌بندی، P1 و P5 دارای بیشترین میزان فعالیت آنتی‌اکسیدانتی بودند در حالی‌که تیمارهای P2 و P4 دارای کمترین میزان بودند. بیشترین (8/188) و کمترین (8/72) میزان ترکیب‌های فنلی به ترتیب در تیمارهای قبل از بسته‌بندی و P2 بدست آمد. بیشترین (6/78 میلی‌گرم کوئرستین بر گرم وزن خشک نمونه) و کمترین (1/14) میزان ترکیب‌های فلاونوئیدی به‌ترتیب در تیمارهای P9 و P7 بدست آمد. از نظر آلودگی قارچی بالاترین میزان (Cfu103 × 4) مربوط به نمونه قبل از بسته‌بندی بود و بقیه تیمارها از این نظر در یک گروه قرار داشتند.
