زراعت و باغبانی
امید حیدر پور؛ بهروز اسماعیل پور؛ علی اشرف سلطانی؛ زهرا اصلانی
چکیده
سابقه و هدف: کمبود آب اثرهای نامطلوبی بر فرایندهای فیزیولوژیکی مانند فتوسنتز، جذب عناصر غذایی، توسعه و تقسیم سلولی، تجمع و انتقال مواد غذایی داشته و بدین طریق موجب کاهش عملکرد گیاهان می‌گردد. کودهای زیستی باعث تحریک جوانه‌زنی، افزایش طول ریشه، فتوسنتز، در دسترس بودن و جذب مواد مغذی خاک و فعالیت میکروبی خاک در شرایط استرس‌زا می‌شوند. ...
بیشتر
سابقه و هدف: کمبود آب اثرهای نامطلوبی بر فرایندهای فیزیولوژیکی مانند فتوسنتز، جذب عناصر غذایی، توسعه و تقسیم سلولی، تجمع و انتقال مواد غذایی داشته و بدین طریق موجب کاهش عملکرد گیاهان می‌گردد. کودهای زیستی باعث تحریک جوانه‌زنی، افزایش طول ریشه، فتوسنتز، در دسترس بودن و جذب مواد مغذی خاک و فعالیت میکروبی خاک در شرایط استرس‌زا می‌شوند. کاربرد کودهای ارگانیک مانند کمپوست و ورمی‌کمپوست برای بهبود انعطاف‌پذیری و عملکرد محصول نشان داده شده است. استفاده از اصلاح‌کننده‌های آلی می‌تواند باعث افزایش کربن و محتوی کل مواد آلی در خاک و همچنین افزایش تغذیه معدنی و ظرفیت نگهداری آب در خاک شود. هدف از این پژوهش، بررسی تنش خشکی، باکتری‌های محرک رشد و ورمی‌کمپوست بر عملکرد، میزان عناصر غذایی و اجزای اسانس گیاه مرزه است.
مواد و روش‌ها: آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 1396-1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل: تنش خشکی در سه سطح (S1: آبیاری کامل، S2: قطع آبیاری در 50% گلدهی و S3: قطع آبیاری در اوایل گلدهی)، مایه‌کوبی شامل عدم مایه‌کوبی و مایه‌کوبی با باکتری سودوموناس 15P و باکتری استرپتومایسس و ورمی‌کمپوست در چهار سطح (صفر، 1، 1.5 و 2 تن در هکتار) بود. قبل از کاشت بذرهای مورد نظر را در محرک‌های زیستی قرار داده و به‌صورت بذرمال آماده شد. بذر مرزه به‌صورت ردیفی با فاصله بین ردیف‌ها 25 سانتی‌متر و فاصله روی ردیف‌ها 20 سانتی‌متر و در عمق 0.5 سانتی‌متری کشت گردید. برای اعمال تیمار آبیاری، خاک مزرعه در افق ریشه‌های گیاه تا عمق 20 سانتی‌متر با حفر پروفیل، بررسی شد. برای کنترل آب از روش وزنی استفاده گردید. ظرفیت مزرعه‌ای و نقطه پژمردگی دائم با استفاده از نمونه‌های دست‌نخورده در حالت 24 ساعت پس از اشباع خاک برای ظرفیت مزرعه‌ای و قرار دادن در دستگاه مکش با 15 اتمسفر فشار منفی برای نقطه پژمردگی دائم بدست آمد و مقادیر مربوط برای خاک در عمق صفر تا 30 سانتی‌متر با توجه به لایه‌بندی خاک و از تفاضل آنها میزان آب قابل استفاده خاک تعیین شد. در طول آزمایش آب قابل استفاده (با توجه به مرحله رشدی گیاه) توسط سیلندر نمونه‌برداری خاک و انتقال به آون به‌صورت درصد وزنی رطوبت تعیین شد. صفات مورد بررسی شامل ارتفاع گیاه، وزن خشک شاخساره، وزن خشک ریشه، غلظت عناصر فسفر، پتاسیم و اجزای اسانس بودند.
نتایج: براساس نتایج بدست آمده تنش خشکی، ورمی‌کمپوست و مایه‌کوبی با باکتری‌های محرک رشد بر پارامترهای اندازه‌گیری شده تأثیر معنی‌داری داشته است. به‌طوری که بیشترین میزان ارتفاع بوته (62.36 سانتی‌متر)، وزن خشک شاخساره (28.72 گرم)، وزن خشک ریشه (6.35 گرم)، جذب فسفر (1.3%) و میزان جذب پتاسیم (2.3%) در شرایط بدون تنش، کاربرد دو تن در هکتار ورمی‌کمپوست و مایه‌کوبی با باکتری استرپتومایسس و کمترین میزان ارتفاع بوته ( 22.33 سانتی‌متر)، وزن خشک شاخساره(18.33 گرم)، وزن خشک ریشه (3.07 گرم)، فسفر ( 0.85%) و پتاسیم ( 1.2%) در بسترهای کاشت بدون کاربرد ورمی‌کمپوست و بدون مایه‌کوبی با محرک‌های زیستی و در تیمار تنش قطع آبیاری در ابتدای گلدهی بدست آمد. همچنین بالاترین میزان کارواکرول (62%) و گاما-ترپینن (26/9%) در تیمار تنش خشکی (قطع آبیاری در ابتدای گلدهی) و بسترهای حاوی 2 تن در هکتار ورمی‌کمپوست در گیاهان مایه‌کوبی شده با باکتری استرپتومایسس بدست آمد.
نتیجه‌گیری: کاربرد ورمی‌کمپوست همراه با باکتری‌های محرک رشد را می‌توان به‌عنوان کودهای کشاورزی پایدار حاوی میکروارگانیسم‌های مفید برای بهبود عملکرد رشد و اجزای اسانس گیاه مرزه در شرایط تنش خشکی و بدون تنش پیشنهاد کرد.
شناسایی، معرفی، اکولوژی و دانش بومی
زهرا اصلانی؛ احد هدایتی؛ بهروز اسماعیل پور
چکیده
سابقه و هدف: گیاه سنجد تلخ (Hippophae rhamnoides L.) درختچه یا درخت خزان‌کننده از خانواده سنجد است. این گیاه از گونه‌های بومی مناطق ایران تورانی با رویشگاه‌های محدود و پراکنده در گچسر، هراز، ارسباران، خوی و الموت می‌باشد که یک گیاه معجزه‌آسای قدیمی، به دلیل غنی بودن از مواد فعال زیستی و تغذیه‌ای بسیار مورد توجه است. سنجد تلخ یکی از گونه‌های ...
بیشتر
سابقه و هدف: گیاه سنجد تلخ (Hippophae rhamnoides L.) درختچه یا درخت خزان‌کننده از خانواده سنجد است. این گیاه از گونه‌های بومی مناطق ایران تورانی با رویشگاه‌های محدود و پراکنده در گچسر، هراز، ارسباران، خوی و الموت می‌باشد که یک گیاه معجزه‌آسای قدیمی، به دلیل غنی بودن از مواد فعال زیستی و تغذیه‌ای بسیار مورد توجه است. سنجد تلخ یکی از گونه‌های پیش‌آهنگ ارزشمند از نظر تثبیت‌کنندگی ازت برای خاک به‌شمار می‌رود و درختچه‌ای خزان‌کننده، مقاوم به سرما، خشکی و محیط‌های کم پوشش است. سنجد تلخ حاوی حدود 200 ترکیب تغذیه‌ای و زیست فعال است و میوه‌های این گیاه غنی از ترکیباتی مانند لیپیدها، کاروتنوئیدها، آسکوربیک اسید و فلاونوئیدها می‌باشد. با توجه به اهمیت دارویی و اکولوژیکی بالای گیاه سنجد تلخ و مطالعه ناکافی در ایران، به‌ویژه در زمینه ترکیبات فیتوشیمیایی این گیاه ارزشمند، هدف از این مطالعه، معرفی گیاه سنجد تلخ، ترکیبات فیتوشیمیایی و برخی کاربردهای آن در صنایع دارویی و غذایی است.مواد و روش‌ها: این مقاله، مقاله‌ای مروری می‌باشد که مطالب آن از مقالات علمی منتشر شده بین سال‌های 2001 تا 2023 از پایگاهای علمی Google Scholar، Web of Science، Scopus و Pub Med گردآوری شده است.نتایج: همه اندام‌های سنجد تلخ (میوه، برگ، ساقه، شاخه، ریشه و خار) به‌طور سنتی در پزشکی و مکمل‌های غذایی استفاده شده است. برگ‌ها و میوه‌های سنجد تلخ و روغن بدست آمده از آن سرشار از عناصر ماکرو، میکرو، ویتامین A، C، E، لیپیدها، کاروتنوئیدها، اسیدهای آمینه، اسیدهای چرب غیراشباع و فنل‌ها هستند. در سال‌های اخیر، گزارش‌های متعددی در مورد فعالیت‌های دارویی سنجد تلخ ازجمله فعالیت‌های ضد سرطانی، ضد التهابی، ضد میکروبی و ضد ویروسی و توانایی آن در محافظت از قلب و عروق گزارش شده است. روغن بدست آمده از بذر و میوه سنجد تلخ شامل ترکیبات زیست فعالی مانند پالمیتولئیک اسید (امگا 7) است که جزئی از لیپیدهای پوستی بوده و باعث تحریک فرایندهای ترمیم کننده در اپیدرم و بهبود زخم می‌شود. گلیکوزیدهای فلاونول از فراوان‌ترین ترکیبات فنلی موجود در سنجد تلخ هستند. فلاونوئیدها از آنتی‌اکسیدان‌های موجود در سنجد تلخ، از تجمع پلاکت‌های خون جلوگیری می‌کنند، گردش خون را بهبود می‌بخشند، التهاب را کاهش داده و از رشد و گسترش سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کنند. سنجد تلخ در حال حاضر بدلیل فعالیت بالای آنتی‌اکسیدانی و ضد میکروبی به‌عنوان یک افزودنی طبیعی در انواع محصولات غذایی استفاده می‌شود. سنجد تلخ به شکل‌های مختلفی مانند روغن، پودر خشک شده، آب میوه، قرص، نوشیدنی‌ها، میوه و چای استفاده می‌شود.نتیجه‌گیری: گونه Hippophae rhamnoides علاوه بر ارزش تغذیه‌ای بالا به‌عنوان یک غذا، دارای مزایای اقتصادی متعددی به‌عنوان ماده اولیه برای مواد آرایشی، مواد غذایی، صنایع داروسازی و حفاظت از محیط‌زیست است. به دلیل تحمل زیاد آن در برابر سرما، خشکی، شوری، قلیایی و توانایی تثبیت نیتروژن در خاک، به‌عنوان محصولی ایده‌آل برای حفاظت از خاک و آب و بادشکن از مزرعه در زمین‌های حاشیه‌ای و مستعد فرسایش در خاک شناخته شده است.
به‌زراعی و به‌نژادی
زهرا اصلانی؛ احد هدایتی؛ عباس حسنی؛ محسن برین
چکیده
قارچ Piriformospora indica از جمله میکروارگانیسم‌های محرک رشد است که می‌تواند باعث تحریک رشد و افزایش تحمل گیاه در شرایط نامساعد محیط گردد. به‌منظور بررسی تأثیر همزیستی گیاه مرزنجوش (Origanum vulgare L. ssp. vulgare) با قارچ P. indica بر برخی ویژگی‌های رویشی، فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و جذب عناصر غذایی و میزان اسانس گیاه یک آزمایش گلدانی در قالب طرح کاملاً تصادفی ...
بیشتر
قارچ Piriformospora indica از جمله میکروارگانیسم‌های محرک رشد است که می‌تواند باعث تحریک رشد و افزایش تحمل گیاه در شرایط نامساعد محیط گردد. به‌منظور بررسی تأثیر همزیستی گیاه مرزنجوش (Origanum vulgare L. ssp. vulgare) با قارچ P. indica بر برخی ویژگی‌های رویشی، فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و جذب عناصر غذایی و میزان اسانس گیاه یک آزمایش گلدانی در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. تیمارها شامل شاهد (بدون مایه‌کوبی) و مایه‌کوبی با قارچ P. indica بودند. نتایج نشان داد که مایه‌کوبی با P. indica موجب افزایش معنادار ویژگی‌های رشدی، شاخص کلروفیل، میزان فنل کل و فلاونوئید کل، درصد اسانس و جذب عناصر غذایی آهن، پتاسیم و فسفر گردید. بیشترین و کمترین مقادیر عملکرد وزن تر اندام هوایی (3.92 و 3.06 گرم در گیاه)، عملکرد ماده خشک اندام هوایی (1.12 و 0.78 گرم در گیاه)، شاخص کلروفیل (47 و 42.23)، فنل کل (4.88 و 2.96 میلی‌گرم اسید گالیک در وزن تر)، فلاونوئید کل (0.52 و 0.23 میلی‌گرم کوئرستین در وزن تر)، محتوی اسانس (1.43% و 1.01%)، فسفر (0.41% و 0.35%)، پتاسیم (3.8% و 2.6%) و آهن (219 و 180 میلی‌گرم در کیلوگرم) به‌ترتیب در گیاهان مایه‌کوبی شده با قارچ و گیاهان مایه‌کوبی نشده مشاهده گردید. مایه‌کوبی با P. indica میزان ترکیب‌های اصلی اسانس مانند کارواکرول و تیمول را کاهش و در مقابل میزان ترکیب‌های پارا-سیمن، کارواکرول متیل اتر و گاما-ترپینن را نسبت به شاهد افزایش داد. در مجموع یافته‌های این تحقیق نشان داد که مایه‌کوبی با میکروارگانیسم‌های محرک رشد می‌تواند منجر به بهبود ویژگی‌های مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی گیاه دارویی مرزنجوش از طریق بهبود جذب عناصر غذایی گردد.
زهرا اصلانی؛ عباس حسنی؛ میرحسن رسولی صدقیانی؛ فاطمه سفیدکن؛ محسن برین
چکیده
به منظور بررسی ﺗﺃثیر همزیستی قارچ‌های آربوسکولار مایکوریزا (AM) و تنش خشکی بر رشد، عملکرد، محتوی کلروفیل و میزان جذب فسفر در گیاه ریحان (Ocimum basilicum L.)، یک آزمایش گلدانی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی و در چهار تکرار اجرا گردید. فاکتورهای مورد آزمایش شامل سه رژیم آبیاری (آبیاری در فواصل 4، 8 و 12 روز یک‌بار) و کاربرد ...
بیشتر
به منظور بررسی ﺗﺃثیر همزیستی قارچ‌های آربوسکولار مایکوریزا (AM) و تنش خشکی بر رشد، عملکرد، محتوی کلروفیل و میزان جذب فسفر در گیاه ریحان (Ocimum basilicum L.)، یک آزمایش گلدانی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی و در چهار تکرار اجرا گردید. فاکتورهای مورد آزمایش شامل سه رژیم آبیاری (آبیاری در فواصل 4، 8 و 12 روز یک‌بار) و کاربرد دو گونه قارچ مایکوریزا (Glomus mosseae T.H. Nicolson & Gerd. و Glomus intraradices N.C. Schenck & G.S. Sm) و عدم کاربرد قارچ (شاهد) بودند. نتایج نشان داد که تنش خشکی تأثیر معنی‌داری بر صفات مورد ارزیابی داشته‌است. به‌طوری که با کاهش میزان رطوبت خاک، ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد و سطح برگ، تعداد شاخه‌ی جانبی، وزن خشک ریشه، عملکرد ماده تر و خشک، میزان کلروفیل، غلظت فسفر و درصد کلونیزاسیون ریشه کاهش یافت. به‌علاوه اثر کاربرد قارچ‌های AM بر پارامترهای رشدی و میزان جذب فسفر معنی‌دار بود. گیاهان مایه‌کوبی شده با قارچ‌های AM در مقایسه با گیاهان مایه‌کوبی نشده از رشد، عملکرد و میزان فسفر بیشتری هم در شرایط تنش خشکی و هم در شرایط بدون تنش برخوردار بودند. تأثیر قارچ G. mosseae در کاهش اثر خشکی بیشتر از قارچ G. intraradices بود. بنابراین می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که در شرایط کم‌آبی قارچ‌های AM با افزایش جذب عنصر فسفر، رشد و عملکرد گیاه ریحان را بهبود می‌بخشند.
