نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکترا، گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس
2 استاد، گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس
3 استاد، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
4 استادیار، مؤسسه تحقیقات خاک و آب
5 دانشیار، گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس
چکیده
بادرشبو (Dracocephalum moldavica L.) گیاهی علفی، یک‌ساله و متعلق به خانواده Lamiaceae است. اسانس بادرشبو دارای خاصیت ضدمیکروبی و باکتریایی بوده و در صنایع داروسازی، آرایشی و بهداشتی، غذایی و عطر‌سازی کاربردهای فراوانی دارد. در این تحقیق، اثر زمان‌های مختلف برداشت بر میزان و ترکیب‌های اسانس مورد بررسی قرار گرفت. بذر اصلاح شده و اکوتیپ بومی گیاه بادرشبو در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی استان آذربایجان‌غربی واقع در شهرستان خوی به‌طور همزمان کشت گردید. اندام هوایی گیاه در شش مرحله برداشت و پس از خشک شدن (در سایه و هوای آزاد) اسانس‌گیری از آنها به روش تقطیر با آب انجام شد. به منظور جداسازی و شناسایی ترکیب‌های اسانس از دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. نتایج نشان داد که بیشترین درصد اسانس برای اکوتیپ بومی و اصلاح شده به‌ترتیب در مرحله گلدهی کامل (53/0%-52/0%) و کمترین آن در مرحله زرد شدن کل بوته (17/0%-07/0%) بدست آمد. مراحل مختلف برداشت بر روی ترکیب‌های اسانس رقم اصلاح شده و اکوتیپ بومی تأثیرات متفاوتی گذاشت. ترکیب‌های عمده اسانس ژرانیال، ژرانیول، ژرانیل استات بودند. مجموع بیشترین مقدار دو ترکیب ژرانیال و ژرانیول برای اکوتیپ بومی در مرحله 10% گلدهی (1/65%) و کمترین مقدار آن (9/44%) در مرحله زرد شدن کل بوته‌ها بدست آمد. بیشترین مقدار ژرانیل استات (7/50%) برای رقم اصلاح شده در مرحله 10% گلدهی و کمترین مقدار آن (1/28%) برای اکوتیپ بومی در مرحله‌ای که 10 تا 30 درصد گلها روی بوته‌ها باقی مانده بودند بدست آمد. نتایج نشان داد که مراحل مختلف برداشت بر روی درصد اسانس و ترکیب‌های تشکیل‌دهنده آن مؤثر است.
کلیدواژه‌ها
)