نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 محقق، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی،
2 محقق، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور. سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.
3 استاد موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع تهران
4 هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی
5 عضو هئیت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی
چکیده
پونه‌سای البرزی (Nepeta crassifolia) از خانواده Lamiaceae، گونه‌ای معطر با خاصیت دارویی بوده که بومی و انحصاری ایران است. به منظور اجرای این طرح، بذور و اندام‌های هوایی Nepeta crassifoliaاز شش منطقه مختلف در استان آذربایجان شرقی جمع‌آوری گردید و اندام‌های هوایی گیاه پس از خشک شدن به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شده و ترکیب‌های موجود در آن توسط دستگاه‌های GC و GC/MS مورد شناسایی قرار گرفت. همچنین بذور جمع‌آوری شده، پس از نشاء در گلخانه، سال بعد در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه کشت شدند و در سال دوم سرشاخه های گلدار برداشت و پس از خشک شدن، اسانس‌گیری به عمل آمد. بررسی کمی اسانس نمونه‌های رویشگاه‌های طبیعی و مزرعه نشان داد که درصد اسانس در نمونه‌های رویشگاه طبیعی با همدیگر اختلاف معنی‌داری داشته و بیشترین مقدار اسانس متعلق به منطقه مرند بود در حالیکه نمونه اسانس‌های به دست آمده از مزرعه با همدیگر اختلاف معنی‌داری نداشتند. نتایج ارزیابی‌ها بیانگر این بود که ترکیبات نپتالاکتون I و II، گلوبولل، ژرماکرون B ، کاریوفیلن اکساید و 8،1- سینئول اجزای اصلی اسانس Nepeta crassifolia را تشکیل داده و بیشترین مقدار نپتالاکتونI (4aα, 7α, 7aα)و نپتالاکتونII (4aα, 7α, 7aβ) در شرایط رویشگاه طبیعی و مزرعه، متعلق به منطقه میشو در مرند بوده و درصد ترکیب نپتالاکتونI و II، در میشوی مرند به ترتیب (69 % و 7/21%) و در شرایط مزرعه (3/27 % و 5/51 %) است. منطقه سراب نیز در شرایط رویشگاه طبیعی و مزرعه در مقایسه با سایر نمونه ها بیشترین میزان نپتالاکتون II (4aα, 7α, 7aβ) را به خود اختصاص داده و بالاترین مقدار ترکیب 8،1- سینئول (8/21 %) نیز از رویشگاه طبیعی منطقه خریل بدست آمد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
)