همکاری با انجمن علمی گیاهان دارویی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، ایران

2 استاد، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

3 استادیار، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

4 استادیار، دانشکده علوم پایه، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، ایران

چکیده

بومادران کوهستانی با نام علمی Achillea vermicularis Trin. از خانواده Asteraceae است. در طب سنتی ایران دم‌کرده این گیاه برای درمان بیماری‌هایی مثل آرتریت، گاستریت، آسم و انواع بیماری‌های کبدی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این تحقیق برای اولین بار، ابتدا بذر بومادران کوهستانی از استان آذربایجان‌غربی جمع‌آوری شده و در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات البرز واقع در شهرستان کرج وابسته به مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور کشت شد. به‌منظور بررسی و مقایسه کمّی و کیفی اسانس سرشاخه گلدار و هر یک از اجزای آن (گل، برگ و ساقه) به‌صورت مجزا، پس از جمع‌آوری گیاه در زمان اوج گلدهی، جدا کردن اندام‌ها و خشک کردن در سایه، اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب انجام شد. اسانس‌های حاصل با استفاده از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) مورد تجزیه کمّی و کیفی قرار گرفتند. بیشترین بازده اسانس (W/W نسبت به وزن خشک) از گل (53/0%) و برگ (52/0%) و کمترین بازده اسانس از ساقه (24/0%) بدست آمد. بازده اسانس کل سرشاخه گلدار نیز 43/0% بود. طبق این نتایج، اسانس‌گیری از گل‌های بومادران کوهستانی و حذف سایر اندام‌های هوایی (که برای برخی گونه‌های دیگر بومادران مرسوم است) منجر به هدر دادن مقدار زیادی اسانس موجود در برگ و ساقه شد. تعداد 29 ترکیب در اسانس‌ها شناسایی شد که 8،1-سینئول، پیپریتون و کامفور در همه اسانس‌ها به مقدار قابل‌توجه وجود داشتند. مقدار کامفور در اسانس‌ها از 1/4% (در اسانس ساقه) تا 2/19% در اسانس سرشاخه گلدار متغیر بود. کمترین مقدار 8،1-سینئول (3/3%) در اسانس ساقه و بیشترین مقدار آن (3/23%) در اسانس گل مشاهده شد. همچنین اسانس ساقه دارای کمترین مقدار پیپریتون (9/4%) و اسانس سرشاخه گلدار دارای حداکثر مقدار پیپریتون (4/26%) بود. همچنین تفاوت‌های ویژه‌ای بین اسانس اندام‌های مختلف دیده ‌شد. حضور برخی ترکیب‌ها مثل 1/31% هپتادکان، 6/18% هگزادکانول، 5/4% n-هنی کوسان و 1/3% n-اکتادکان فقط در اسانس ساقه، 6/13% جرماکرن D در اسانس سرشاخه گلدار از دیگر تفاوت‌های اسانس اندام‌های مختلف بومادران کوهستانی بود.

کلیدواژه‌ها

- حقیقی، ف.، جعفری، ش. و بیت‌الهی، ج.، 1382. مقایسه اثرات ضدمیکروبی عصاره‌های ده گونه گیاهی با دهانشویه کلر هگزیدین بر سه نوع میکروارگانیسم آسیب‌زای دهان در شرایط آزمایشگاهی. پژوهشی حکیم، 6(3): 76-71.
- رجحان، م.ص.، 1382. دارو و درمان گیاهی. انتشارات علوی، 288 صفحه.
- صابر آملی، س.، ناصری، ا.، رحمانی، غ.ح. و کالیراد، ع.، 1383. گیاهان دارویی استان کرمان. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 20(4): 532-487.
- فرقانی، ب.، 1371. تاریخ پزشکی در ایران و سرزمین‌های خلاف شرقی (ترجمه). انتشارات امیرکبیر، تهران، 670 صفحه.
- قهرمان، ا.، 1375. فلور ایران (جلد 15). انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور.
- مظفریان، و.، 1381. فرهنگ نامهای گیاهان ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، تهران، 671 صفحه.
- میرزا، م.، سفیدکن، ف. و احمدی، ل.، 1375. اسانسهای طبیعی، استخراج، شناسایی کمّی و کیفی، کاربرد. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، 205 صفحه.
- Ardestani, A. and Yazdanparast, R., 2007. Antioxidant and free radical scavenging potential of Achillea santolina extract. Food Chemistry, 104(1): 21-29.
- Awang, D.V.C., 1998. Prescribing therapeutic feverfew (Tanacetum parthenium). Integrative Medicine, 1(1): 11-13.
- Boland, D.J., Brophy, J.J. and House, A.P.N., 1991. Eucalyptus Leaf Oils, Use, Chemistry, Distillation and Marketing. Inkata Press, Melbourne, 252p.
- Cernaj, P., LiptakovaH., Mohr, G., Repeak, M. and Honcariv, R., 1983. Variability of the content and composition of essential oil duringontogensis of Achillea collina Becker. Herba Hungarica., 22: 21-27.

- Demirci, F., Demirci, B., Gorboz, L., Yesilada, E. and Baser, K.H.C., 2009. Characterization and biological activity of Achillea teritifolia willd. and A. nobilis L. subsp. neilreichi (Kerner) formanek essential oils. Turkish Journal of Biology, 33: 129-36.

- Ernestt, E. and Pittler, M.H., 2000. The efficacy and safety of a systemic review. Public Health Nutrition, 3(4): 509-514.
- Gilles, M., Zhao, J., An, M. and Agboola, S., 2010. Chemical composition and antimicrobial properties of essential oils of three Australian Eucalyptus species. Food Chemistry, 119(2): 731-737.
- Gomez, M.A., Saenz, M.T., Garcia, M.D. and Fenandez, M.A., 1999. Study of the topical anti-inflammatory activity of Achillea ageratum on chronic and acute inflammation models. IBIDS. Z Naturforsch, 54(11): 937-941.
- Jaimand, K. and Rezaee, M.B., 2003. Chemical constituents of essential oil from Achillea vermicularis Trin. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 15: 49-58.
- Kianpour, V., Fakhari, A., Asghari, B. and Yousefzadi, M., 2011. Chemical composition and antibacterial activity of the essential oil of Achillea filipendulina (Asteraceae). Planta Medica, 77: PE49.
- Mosayebi, M., Amin, G., Arzani, H., Azarnivand, H., Maleki, M. and Shafaghat, A., 2008. Effect of habitat on essential oil of Achillea filipendulina L. in Iran. Asian Journal of Plant Sciences, 7(8): 779-781.
- Moteki, H., Hibasami, H., Yamada, Y., Katsuzaki, H., Imai, K. and Komiya, T., 2002. Specific induction of apoptosis by 1,8-cineole in two human leukemia cell lines, but not in a human stomach cancer cell line. Oncology Reports, 9(4): 757-760.
- Motl, O., Ochir, G. and Kubeczka, K.H., 1990. Composition of Achillea asiatica Serg. essential oil. Flavour and Fragrance Journal, 5(3): 153-155.
- Okunrobo, L.O., Usefoh, C.O., Ching, P.F. and Bariweni, M., 2009. Anti-inflammatory evaluation of methanol extract and aqueous fraction of the leaves of Anthocleista djalonensis A. Chev (Gentianaceae). The Internet Journal of Pharmacology, 7: 1.
- Rechinger, K.H., 1963. Flora Iranica No 158. AkademischeDruke-U, Verlagsanstaltwien Austria, 234P.
- Rustaiyan, A., Komeilizadeh, H., Sanei Shariatpanahi, M., Jassbi, A.R. and Masoudi, S., 1997. Comparative study of the essential oils of three Achillea species from Iran. Journal of Essential Oil Research, 10(2): 207-209.
- Saeidnia, S., Moradi-Afrapoli, F., Gohari, A.R. and Malmir, M., 2009. Cytotoxic flavonoid from Achillea talagonica Bioss. Journal of Medicinal Plants, 8(5): 52-56.
- Santos, F.A. and Rao, V.S.N., 2000. Anti-inflammatory and antinociceptive effects of 1,8-cineole a terpenoid oxid present in many plant essential oils. Phytotherapy Research, 14(4): 240-244.
- Sefidkon, F., Assareh, M.H., Abravesh, Z. and Barazandeh, M.M., 2007. Chemical composition of the essential oils of four cultivated Eucalyptus in Iran as medicinal plants (E. micratheca, E. spathulata, E. largiflorens and E. torquata). Iranian Journal of Pharmaceutical Research, 6(2): 135-140.
- Wollenweber, E., Valent-Vetschera, K.M., Ivancheva, S. and Kusmanov, B., 1987. Flavonoids aglycones from the leaf surface of some Achillea species. Phytochemistry, 26: 181-182.