فیتوشیمی (استخراج، شناسایی و اندازه گیری مواد موثره)
علیرضا یاوری
چکیده
Teucrium stocksianum L. یکی از گیاهان دارویی متعلق به تیره نعناع (Lamiaceae) می‌باشد. در این تحقیق، اندام‌های مختلف (برگ، گل و ساقه) این گونه از منطقه نیکشهر استان سیستان و بلوچستان جمع‌آوری گردیده و از نظر مقدار اسانس و تنوع ترکیب‌های شیمیایی موجود در آنها مورد بررسی قرار گرفتند. اسانس نمونه‌ها به‌روش تقطیر با آب، استخراج و ترکیب‌های شیمیایی ...
بیشتر
Teucrium stocksianum L. یکی از گیاهان دارویی متعلق به تیره نعناع (Lamiaceae) می‌باشد. در این تحقیق، اندام‌های مختلف (برگ، گل و ساقه) این گونه از منطقه نیکشهر استان سیستان و بلوچستان جمع‌آوری گردیده و از نظر مقدار اسانس و تنوع ترکیب‌های شیمیایی موجود در آنها مورد بررسی قرار گرفتند. اسانس نمونه‌ها به‌روش تقطیر با آب، استخراج و ترکیب‌های شیمیایی آنها با دستگاه گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیفسنج جرمی (GC-MS) شناسایی گردید. عملکرد متوسط اسانس گل، برگ و ساقه به‌ترتیب 0.68، 0.42 و 0.13 درصد (وزنی/وزنی) بهدست آمد. همچنین، در اسانس گل، برگ و ساقه به‌ترتیب 33، 35 و 32 ترکیب شناسایی شد. آلفا-پینن (23-8.6%)، بتا-پینن (10-4.9%)، دلتا-کادنین (24.6-4.3%)، کاریوفیلن اکساید (8.6-1.4%) و ویریدیفلورول + گوایول (7.6-6.1%) عمدهترین ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس بودند. اسانس گل و برگ غنی از هیدروکربنهای مونوترپنی (به‌ترتیب 35.6 و 50.3%) و اسانس ساقه غنی از هیدروکربنهای سسکوییترپنی (42.3%) بودند. یافته‌های این پژوهش نشان داد که گل مریمنخودی بلوچستانی پتانسیل تولید اسانس بیشتری نسبت به برگ و ساقه داشت.
سونیا امینی؛ عباس حسنی؛ ابوالفضل علیرضالو؛ رامین ملکی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.36.466.101.3.1575.1610 گل ماهور یا خرگوشک (Verbascum L.) گیاهی علفی، دوساله، دارویی و متعلق به تیره گل‌میمون (Scrophulariaceae) می‌باشد. از گل‌های این گیاه برای درمان ناراحتی‌های دستگاه تنفس استفاده می‌شود. در این تحقیق تنوع ژنتیکی گونه‌های مختلف گل ماهور جمع‌آوری‌شده از مناطق مختلف استان آذربایجان‌غربی براساس برخی ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.36.466.101.3.1575.1610 گل ماهور یا خرگوشک (Verbascum L.) گیاهی علفی، دوساله، دارویی و متعلق به تیره گل‌میمون (Scrophulariaceae) می‌باشد. از گل‌های این گیاه برای درمان ناراحتی‌های دستگاه تنفس استفاده می‌شود. در این تحقیق تنوع ژنتیکی گونه‌های مختلف گل ماهور جمع‌آوری‌شده از مناطق مختلف استان آذربایجان‌غربی براساس برخی نشانگرهای فیتوشیمیایی در راستای اهلی‌سازی این گیاه ارزشمند مورد بررسی قرار گرفت. تنوع فیتوشیمیایی گونه‌های مختلف گل ماهور براساس محتوای کاروتنوئید، بتا‌کاروتن، مقدار فنل کل، فلاونوئید کل، فعالیت آنتی‌اکسیدانی (روش FRAP و DPPH) و ترکیب‌های فنلی (گالیک اسید، کافئیک اسید، کلروژنیک اسید، روتین، کوماریک اسید، کوئرسیتین، سینامیک اسید و آپی‌ژنین) به روش HPLC در اندام برگ ارزیابی گردید. نتایج نشان داد که نوع گونه تأثیر معنی‌داری در سطح احتمال 1% بر میزان کاروتنوئید، بتا‌کاروتن، فنل، فلاونوئید کل، فعالیت آنتی‌اکسیدانی و ترکیب‌های فنلی داشته است. بیشترین میزان کاروتنوئید کل (mg/g DW 76.27)، بتا‌کاروتن (mg/100 g DW ۸۸/۵)، فنل کل (mg GAE/g DW 32.83)، فلاونوئید کل (mg QE/g DW 7.13) و فعالیت آنتی‌اکسیدانی به روش DPPH (µg AA/mL 34.66) در برگ‌های گونه V. sinuatum C. Kochمشاهده شد. نتایج نشان داد که برگ‌های گونه V. erianthum Benth. بیشترین میزان ترکیب‌های کلروژنیک اسید، کوئرسیتین، سینامیک اسید و آپی‌ژنین را دارد، در حالی‌که بیشترین مقدار گالیک اسید و کافئیک اسید در V. saccatum مشاهده شد. درمجموع یافته‌های این تحقیق نشان داد که تنوع وسیعی از گونه‌های گل ماهور در استان آذربایجان‌غربی وجود دارد. گونه‌های V. erianthum و V. saccatum دارای خصوصیات فیتوشیمیایی منحصر به‌فردی بودند که می‌توان از آنها برای طراحی برنامه‌های اصلاحی و نیز بهره‌برداری در صنایع داروسازی استفاده نمود.
محمد آقایی؛ عباس حسنی؛ حسین ناظمیه؛ بابک عبدالهی مندولکانی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.471.95.3.1575.1607 ترکیب‌های پلی‌فنل موجود در گیاهان به‌دلیل اثرهای آنتی‌اکسیدانی و احتمالاً ضدسرطانی، از دیرباز مورد توجه پژوهشگران بوده‌اند. در این پژوهش، به‌منظور بررسی تنوع فیتوشیمیایی 32 جمعیت وحشی سالیکورنیای (Salicornia iranica Akhani) رویش یافته در اطراف دریاچه ارومیه، میزان کلروفیل، کاروتنوئیدها، فنل کل، ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.471.95.3.1575.1607 ترکیب‌های پلی‌فنل موجود در گیاهان به‌دلیل اثرهای آنتی‌اکسیدانی و احتمالاً ضدسرطانی، از دیرباز مورد توجه پژوهشگران بوده‌اند. در این پژوهش، به‌منظور بررسی تنوع فیتوشیمیایی 32 جمعیت وحشی سالیکورنیای (Salicornia iranica Akhani) رویش یافته در اطراف دریاچه ارومیه، میزان کلروفیل، کاروتنوئیدها، فنل کل، فلاونوئید کل و ظرفیت آنتی‌اکسیدانی در سال 1395 در گروه علوم باغبانی دانشگاه ارومیه اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان داد که جمعیت‌های مورد مطالعه تنوع بالایی را از نظر ویژگی‌های فیتوشیمیایی مورد اندازه‌گیری داشتند. بیشترین میزان کلروفیل کل با مقدار 12.05 میلی‌گرم در گرم وزن تر مربوط به جمعیت کارخانه ماسه و کمترین مقدار با 0.835 میلی‌گرم در گرم وزن تر مربوط به توده قوشچی I بود. بیشترین (10.41 میلی‌گرم اسید گالیک در گرم وزن تر) و کمترین (3.7 میلی‌گرم اسید گالیک در گرم وزن تر) میزان فنل کل به‌ترتیب در جمعیت قوشچی II و جمعیت کارخانه ماسه مشاهده گردید. همچنین جمعیت‌های داشخانه (با 2.12 میلی‌گرم کوئرستین در گرم وزن تر) و رودخانه آجی‌چای (با 0.18 میلی‌گرم کوئرستین در گرم وزن تر) به‌ترتیب بیشترین و کمترین میزان فلاونوئید کل را داشتند. ظرفیت آنتی‌اکسیدانی عصاره جمعیت‌های مختلف در محدوده 3.16 (مربوط به جمعیت رودخانه آجی‌چای) تا 70.89% (مربوط به جمعیت میقیطالو) متغیر بود. براساس تجزیه خوشه‌ای، جمعیت‌های مورد بررسی در سه گروه قرار گرفتند و جمعیت‌های رودخانه آجی‌چای و میقیطالو بیشترین فاصله ژنتیکی را از یکدیگر داشتند. یافته‌های کلی این تحقیق نشان داد که جمعیت‌های سالیکورنیا رویش یافته در اطراف دریاچه ارومیه از تنوع قابل‌ملاحظه‌ای به‌ویژه از نظر ظرفیت آنتی‌اکسیدانی برخوردارند که این می‌تواند در مدیریت ژرم‌پلاسم و اصلاح این گیاه مورد استفاده قرار گیرد.
سکینه کهنسال واجارگاه؛ رضا برادران؛ سید غلامرضا موسوی؛ محید تولیت ابوالحسنی؛ داراب یزدانی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.182.94.2.1576.41 عناب (Zizyphus jujuba Mill.) گیاهی باغی-دارویی متعلق به تیره Rhamnaceae است. این تحقیق، به‌منظور ارزیابی صفات مورفولوژیکی و ترکیب‌های فیتوشیمیایی اکوتیپ‌های عناب در ایران جهت دست‌یابی به اکوتیپ دارویی برتر به اجرا در آمد. طرح با چهارده اکوتیپ عناب از کلکسیون عناب جهاد دانشگاهی واحد خراسان جنوبی (بیرجند) ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.35.182.94.2.1576.41 عناب (Zizyphus jujuba Mill.) گیاهی باغی-دارویی متعلق به تیره Rhamnaceae است. این تحقیق، به‌منظور ارزیابی صفات مورفولوژیکی و ترکیب‌های فیتوشیمیایی اکوتیپ‌های عناب در ایران جهت دست‌یابی به اکوتیپ دارویی برتر به اجرا در آمد. طرح با چهارده اکوتیپ عناب از کلکسیون عناب جهاد دانشگاهی واحد خراسان جنوبی (بیرجند) در بهار 1396 در قالب طرح کاملاً تصادفی در 3 تکرار اجرا شد. نمونه‌های برگ و میوه رسیده از لحاظ مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که عملکرد وزن صد دانه با طول میوه، عرض میوه و نسبت طول به عرض میوه همبستگی مثبت و معنی‌داری دارد. نسبت طول به عرض میوه و نسبت طول به عرض برگ نیز با عرض برگ همبستگی مثبت و معنی‌دار نشان داد. همبستگی عملکرد فلاونویید کل و فنل کل با دیگر صفات فیتوشیمیایی معنی‌دار نبود. ظرفیت آنتی‌اکسیدانی تنها با فنل کل همبستگی مثبت معنی‌دار داشت. تجزیه واریانس صفات مورفولوژیک نشان داد که اکوتیپ‌های مورد مطالعه تفاوت معنی‌دار با یکدیگر داشته و این نشان از وجود ژرم‌پلاسم متنوع عناب در ایران است. بر اساس نتایج تجزیه خوشه‌ای، چهارده اکوتیپ در دو خوشه جداگانه قرار گرفتند. نتایج این تحقیق نشان داد که تنوع قابل ملاحظه‌ای در اکوتیپ‌های مورد مطالعه وجود دارد که می‌تواند در برنامه‌های اصلاحی این گونه مورد استفاده قرار گیرد.
امین باقی زاده؛ زهرا مشایخی؛ محمدعلی ابراهیمی
چکیده
پونهسا گربهای (Nepeta cataria L.)، یک گیاه دارویی، اسانسدار و معطر متعلق به خانواده نعناعیان است که بهنام نعناع گربهای معروف است. در این تحقیق، تنوع ژنتیکی و فیتوشیمیایی قسمتی از ژرم‌پلاسم پونهسا گربهای با استفاده از نشانگر مولکولی RAPD و روش GC/MS بررسی شد. اندام‌های هوایی این گیاه از رویشگاههای مختلف جمع‌آوری و بعد ...
بیشتر
پونهسا گربهای (Nepeta cataria L.)، یک گیاه دارویی، اسانسدار و معطر متعلق به خانواده نعناعیان است که بهنام نعناع گربهای معروف است. در این تحقیق، تنوع ژنتیکی و فیتوشیمیایی قسمتی از ژرم‌پلاسم پونهسا گربهای با استفاده از نشانگر مولکولی RAPD و روش GC/MS بررسی شد. اندام‌های هوایی این گیاه از رویشگاههای مختلف جمع‌آوری و بعد بهدور از نور خورشید خشک شد. استخراج DNA به‌روش CTAB انجام گردید. از 11 آغازگر تصادفی RAPD برای واکنش PCR استفاده شد. 15 جمعیت مورد بررسی براساس نتایج حاصل از تجزیه خوشه‌ای و تجزیه به مؤلفه‌های اصلی به‌ترتیب در چهار و پنج گروه قرار گرفتند. از 15 جمعیت جمع‌آوری شده، 8 جمعیت مورد بررسی فیتوشیمیایی قرار گرفت. استخراج اسانس با روش تقطیر با آب و با کلونجر انجام شد. تعداد 27 ترکیب از اسانس همه جمعیتها شناسایی شد. براساس نتایج حاصل از GC/MS، 100% ترکیب‌های اسانس در جمعیت‌های سیرچ، محمدآباد مسکون، سقدر2، دلفارد2 و میجان2 شناسایی شد. در نمونه‌های دهبکری، دلفارد1 و سقدر1 به‌ترتیب 94.84%، 99.8% و 96.6% ترکیب‌های اسانس شناسایی شد. سه ایزومر نپتالاکتون بخش عمده ترکیب‌های اسانس را تشکیل دادند. بتا-کاریوفیلین، کاریوفیلین اکساید، بتا-پینن و آلفا-پینن نیز از ترکیب‌های اصلی اسانس بودند. براساس تجزیه خوشه‌ای بر روی دادههای GC/MS، جمعیت‌های مورد نظر در 3گروه طبقهبندی شدند. مقایسه ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس در جمعیت‌های مطالعه شده نشان داد که اسانس این 8 جمعیت از لحاظ کمّی و کیفی با هم متفاوتند که این امر می‌تواند ناشی از تفاوتهای اکولوژیکی مناطق رویش این جمعیتها مانند تفاوت رطوبت، دما و ارتفاع از سطح دریا و یا سایر عوامل خاکی، جغرافیایی و ژنتیکی باشد.
زیبا نصیری؛ علیرضا فرخزاد؛ محمد فتاحی
چکیده
در این پژوهش 19 جمعیت از چهار گونه جاشیر (P. acaulic، P. ferulacea،P. uloptera وP. asperula) از مناطق مختلف شمال‌غرب ایران جمع‌آوری و میزان فنل و فلاونوئید کل، فعالیت آنتی‌اکسیدانی، کلروفیل a و b، کاروتنوئید کل و درصد اسانس آنها ارزیابی شد. نتایج نشان داد که بیشترین میزان فنل کل (mg GAE/g DW 12.5) مربوط به جمعیت قوشچی از گونه P. uloptera جمع‌آوری شده از استان آذربایجان‌غربی ...
بیشتر
در این پژوهش 19 جمعیت از چهار گونه جاشیر (P. acaulic، P. ferulacea،P. uloptera وP. asperula) از مناطق مختلف شمال‌غرب ایران جمع‌آوری و میزان فنل و فلاونوئید کل، فعالیت آنتی‌اکسیدانی، کلروفیل a و b، کاروتنوئید کل و درصد اسانس آنها ارزیابی شد. نتایج نشان داد که بیشترین میزان فنل کل (mg GAE/g DW 12.5) مربوط به جمعیت قوشچی از گونه P. uloptera جمع‌آوری شده از استان آذربایجان‌غربی و کمترین میزان آن (mg GAE/g DW4.18) در جمعیت شوط از گونه P. ferulacea جمع‌آوری شده از استان آذربایجان‌غربی مشاهده شد. بیشترین میزان فلاونوئید کل مربوط به جمعیت استان کردستان-بانه به مقدار mg/g DW5.51 از گونه P. ferulacea و کمترین آن در جمعیت استان آذربایجان‌غربی-نقده (mg/g DW1.2) از گونه P. asperula ثبت گردید. بیشترین میزان کلروفیل a و b به میزان mg/g DW0.41 و mg/g DW0.69 مربوط به جمعیت آذربایجان‌غربی- شوط3 از گونه P. uloptera و بیشترین کاروتنوئید کل (mg/g DW61.36) در جمعیت استان کردستان-سقز از گونه P. ferulacea گزارش شد. بیشترین فعالیت آنتی‌اکسیدانی در جمعیت استان آذربایجان‌غربی-شوط در گونه P. ferulacea به میزان 77.089% ارزیابی گردید. بالاترین درصد اسانس مربوط به جمعیت استان آذربایجان‌غربی- ماکو و جمعیت استان آذربایجان‌غربی- شوط2 به‌ترتیب از گونه‌های P. acaulic و P. ferulacea مشاهده شد. براساس نتایج خوشه‌بندی و تجزیه به مؤلفه‌های اصلی، مشخص شد که تنوع فیتوشیمیایی بالایی در جمعیت‌های مختلف جاشیر جمع‌آوری شده در نقاط مختلف شمال‌غرب ایران وجود دارد که می‌تواند در برنامه‌های اصلاحی این گیاه مورد استفاده قرار گیرد.
