فیتوشیمی (استخراج، شناسایی و اندازه گیری مواد موثره)
الناز فرج زاده معماری تبریزی؛ افسانه یوسف پور دخانیه
چکیده
سابقه و هدف: سنبلالطیب یکی از گیاهان دارویی مهم شناخته شده در جهان است. این گیاه دارویی بهویژه خواص آن بر روی اعصاب شناخته شده است. با وجود این، تولید در این گیاه دارویی وابسته به افزودن نهادههای گیاهیست. اکسین و نانو هیومیک اسید ازجمله ترکیبهای مهم برای بهبود رشد و عملکرد گیاهان بهویژه گیاهان دارویی هستند. اکسینها هورمونهای ...
بیشتر
سابقه و هدف: سنبلالطیب یکی از گیاهان دارویی مهم شناخته شده در جهان است. این گیاه دارویی بهویژه خواص آن بر روی اعصاب شناخته شده است. با وجود این، تولید در این گیاه دارویی وابسته به افزودن نهادههای گیاهیست. اکسین و نانو هیومیک اسید ازجمله ترکیبهای مهم برای بهبود رشد و عملکرد گیاهان بهویژه گیاهان دارویی هستند. اکسینها هورمونهای گیاهی هستند که نقش اساسی در فرایندهای رشد و توسعه گیاهان دارند، مانند ریشهزایی، کشش ساقه و تنظیم پاسخ به شرایط محیطی. این هورمونها به تنظیم تعادل هورمونی در گیاه کمک کرده و میتوانند به افزایش کمیت و کیفیت محصولات گیاهی کمک کنند. نانو اسیدهیومیک نیز از ترکیبهای آلی است که از تجزیه مواد ارگانیک در خاک به دست میآید و بهدلیل ابعاد نانویی خود قابلیت جذب بهتری در گیاهان دارد. این ترکیب به بهبود ویژگیهای خاک، افزایش ظرفیت نگهداری آب، تسهیل جذب مواد مغذی و تقویت سیستم دفاعی گیاه کمک میکند. استفاده از نانو اسیدهیومیک در ترکیب با اکسین میتواند اثرهای مثبتی بر رشد و کیفیت گیاهان دارویی ازجمله افزایش محتوای ترکیبهای فعال دارویی داشته باشد، ازاینرو در این تحقیق تأثیر هورمون اکسین و نانو اسیدهیومیک بر ویژگیهای فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی گیاه دارویی سنبلالطیب را مورد بررسی قرار دادیم.مواد و روشها: تیمارها شامل غلظتهای مختلف اکسین (صفر، 15، 30 و 45 پیپیام) و غلظتهای مختلف نانو اسیدهیومیک (2، 4 و 6 گرم در لیتر) بود، هر دو تیمار به صورت محلولپاشی بهکار برده شد. این بررسی در دو سال به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوکهای تصادفی انجام شد. وزن خشک ریشه و اندام هوایی و محتوای اکسین، سیتوکنین و کربوهیدراتهای ریشه و اندام هوایی اندازهگیری شد.نتایج: در این تحقیق تأثیر هورمون اکسین و نانو اسیدهیومیک بر ویژگیهای فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی گیاه دارویی سنبلالطیب مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که کاربرد اکسین در غلظتهای 30 و 45 پیپیام بهطور قابل توجهی وزن خشک برگها را افزایش داد، بهطوریکه در سال اول تیمار محلولپاشی اکسین با غلظت 30 پیپیام موجب افزایش 15.1 درصدی وزن خشک برگ شد و در سال دوم این افزایش به 40 درصد رسید. همچنین در تیمارهای نانو اسیدهیومیک محلولپاشی با غلظت 6 گرم در لیتر باعث افزایش معنیدار وزن خشک برگها گردید و نسبت به عدم استفاده از نانو هیومیک به میزان 12.8 درصد افزایش یافت. تأثیر هورمون اکسین همچنین موجب افزایش شاخص محتوای کلروفیل شد، بهطوریکه در تیمار با غلظت 30 پیپیام این شاخص 13.9 درصد افزایش یافت. علاوه بر این، استفاده از نانو اسیدهیومیک در غلظت 6 گرم در لیتر نیز افزایش 8 درصدی در شاخص کلروفیل برگها داشت. در مورد رشد ریشهها، کاربرد اکسین بهویژه در غلظتهای 30 و 45 پیپیام باعث افزایش 33 تا 39 درصدی وزن خشک ریشهها شد، همچنین نانو اسیدهیومیک در غلظت 6 گرم در لیتر افزایش 19.1 درصدی در وزن خشک ریشهها داشت. همچنین هر دو تیمار اکسین و نانو اسیدهیومیک موجب افزایش محتوای قندهای محلول در برگها و ریشهها شدند که این افزایش در اثر تیمار نانو هیومیک به میزان 21.7 درصد و در اثر تیمار اکسین به میزان 14.6 درصد مشاهده شد.نتیجهگیری: بهطورکلی نتایج این مطالعه نشان داد که هر دو ترکیب اکسین و نانو اسیدهیومیک با تأثیر بر فرایندهای هورمونی و متابولیکی گیاه میتوانند رشد و عملکرد گیاهان دارویی مانند سنبلالطیب را بهطور قابل توجهی بهبود ببخشند و موجب افزایش شاخصهای کلروفیل، قندهای محلول و رشد ریشهها شوند. هر دو تیمار اکسین و نانو هیومیکاسید با افزایش ظرفیت فتوسنتزی، محتوای سیتوکنین و قدرت منبع گیاه موجب بهبود رشد برگها و ریشهها و افزایش عملکرد گیاه دارویی سنبلالطیب میشوند.
عادل پشت دار؛ علیرضا ابدالی مشهدی؛ فواد مرادی؛ سید عطااله سیادت؛ عبدالمهدی بخشنده
چکیده
روشهای مختلفی بهمنظور افزایش تولید متابولیتهای ثانوی در گیاهان دارویی استفاده میشود، ازجمله آنها افزودن الیسیتورها به گیاهان است. سالیسیلیک اسید اثر مثبتی در رشد و عملکرد گیاهان با اثر بر جذب عناصر معدنی دارد. برای بررسی پاسخ نعناع فلفلی (Mentha piperita L.) به کاربرد سالیسیلیک اسید در سطوح مختلف نیتروژن، آزمایش زراعی دوساله، ...
بیشتر
روشهای مختلفی بهمنظور افزایش تولید متابولیتهای ثانوی در گیاهان دارویی استفاده میشود، ازجمله آنها افزودن الیسیتورها به گیاهان است. سالیسیلیک اسید اثر مثبتی در رشد و عملکرد گیاهان با اثر بر جذب عناصر معدنی دارد. برای بررسی پاسخ نعناع فلفلی (Mentha piperita L.) به کاربرد سالیسیلیک اسید در سطوح مختلف نیتروژن، آزمایش زراعی دوساله، در سالهای 93-1392 و 94-1393 اجرا گردید. آزمایش بهصورت اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل مقدار کود (0، 70، 140، 210 و 280 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) بهعنوان عامل اول و غلظت سالیسیلیک اسید (0، 100، 200 و 300 میکرومولار) بهعنوان عامل فرعی بود. نتایج نشان داد که در دو سال، بیشترین میزان فعالیت نیترات ردوکتاز در ریشه با کاربرد غلظت 200 میکرومولار سالیسیلیک اسید و مصرف 280 کیلوگرم نیتروژن در هکتار مشاهده شد. فعالیت این آنزیم در برگ تنها تحت تأثیر نیتروژن قرار گرفت. بیشترین میزان فعالیت آنزیم در برگ (در سال اول و دوم بهترتیب 2.87 و 2.82 میکرومولار نیتریت در گرم وزن تازه بر ساعت) با مصرف 280 کیلوگرم نیتروژن در هکتار مشاهده شد. در هر دو سال محتوی نیتروژن و اسید آمینه آزاد در برگ با افزایش غلظت سالیسیلیک اسید، همزمان با افزایش مقدار کود افزایش یافت. هر دو سال محتوای نیترات، فنول کل و کربوهیدرات محلول برگ با افزایش غلظت سالیسیلیک اسید و مقدار کود کاهش یافت. در سال اول و دوم بیشترین عملکرد تر (به ترتیب 3316.2 و 3480.7 گرم در مترمربع)، خشک (به ترتیب 811.7 و 855.6 گرم در مترمربع) و اسانس (بهترتیب 13.01 و 15.2 میلیلیتر در مترمربع) با مصرف 210 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدست آمد. در مجموع مصرف 210 تا 280 کیلوگرم در هکتار نیتروژن همراه با کاربرد غلظتهای 200 میکرومولار سالیسیلیک اسید برای دستیابی به عملکرد کمّی و کیفی مطلوب توصیه می شود.
مرضیه فوادالدینی؛ محمدجواد ثقهالاسلامی؛ سیدغلامرضا موسوی
چکیده
بهمنظور بررسی اثر تنش کمآبی و تاریخ کاشت بر برخی صفات کاسنی (Cichorium intybus L.)، آزمایشی بهصورت کرتهای خردشده در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال 91-90 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند انجام شد. تیمارهای مورد بررسی شامل چهار سطح آبیاری 100، 75، 50 و 25 درصد تبخیر و تعرق گیاه مرجع (ET0) بهعنوان کرت اصلی ...
بیشتر
بهمنظور بررسی اثر تنش کمآبی و تاریخ کاشت بر برخی صفات کاسنی (Cichorium intybus L.)، آزمایشی بهصورت کرتهای خردشده در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال 91-90 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند انجام شد. تیمارهای مورد بررسی شامل چهار سطح آبیاری 100، 75، 50 و 25 درصد تبخیر و تعرق گیاه مرجع (ET0) بهعنوان کرت اصلی و سه تاریخ کاشت (26/12/90، 14/1/91 و 7/2/91) بهعنوان کرت فرعی بودند. نتایج آزمایش نشان داد تنش کمآبی کلیه صفات بجز نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی را تحت تأثیر قرار داد. بهطوری که بیشترین ارتفاع بوته، طول، قطر و تعداد انشعابات ریشه، عملکرد خشک اندام هوایی، عملکرد خشک ریشه، ماده خشک کل (زیستتوده) و نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی از تیمار آبیاری معادل ET0 100% و بیشترین بازدهی مصرف آب از تیمار آبیاری معادل ET0 25% بدست آمدند. مقایسه میانگینها نشان داد که تاریخ کاشت26 اسفند در کلیه صفات بجز نسبت ریشه به اندام هوایی، بیشترین مقدار را داشت. اثر متقابل عوامل نیز بر تعداد شاخه جانبی، عملکرد خشک ساقه، عملکرد خشک اندام هوایی، عملکرد خشک ریشه و بهرهوری آب معنیدار شد. بهطور کلی، کاشت کاسنی در اواخر اسفند ماه، بهدلیل تعداد چین بیشتر، از عملکرد و بهرهوری آب بیشتری برخوردار بود. همچنین تیمار آبیاری معادل ET0 50% در تاریخ کاشت 26 اسفند به دلیل آن که از نظر ماده خشک کل با تیمار آبیاری معادل ET0 100% در این تاریخ کاشت تفاوت معنیداری نداشت، بهویژه در شرایط کمبود رطوبت، قابل توصیه است.
الهام مرتضی؛ غلامعلی اکبری؛ سید علیمحمد مدرس ثانوی؛ حسین علیآبادی فراهانی؛ بهروز فوقی؛ محمد عبدلی
چکیده
به منظور مطالعه تأثیر تاریخ و تراکم کاشت بر برخی ویژگیهای رشد گیاه دارویی سنبلالطیب (Valeriana officinalis L.) و میزان دیدرووالترات، آزمایشی در سالهای 1385-1384، در مزرعه آزمایشی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران انجام شد. آزمایش به صورت کرتهای خرد شده در قالب بلوکهای کامل تصادفی با 4 تکرار اجرا شد. عامل اصلی زمان کاشت، در سه سطح 20 مرداد، 10 و 30 شهریور ...
بیشتر
به منظور مطالعه تأثیر تاریخ و تراکم کاشت بر برخی ویژگیهای رشد گیاه دارویی سنبلالطیب (Valeriana officinalis L.) و میزان دیدرووالترات، آزمایشی در سالهای 1385-1384، در مزرعه آزمایشی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران انجام شد. آزمایش به صورت کرتهای خرد شده در قالب بلوکهای کامل تصادفی با 4 تکرار اجرا شد. عامل اصلی زمان کاشت، در سه سطح 20 مرداد، 10 و 30 شهریور و عامل فرعی تراکم کاشت نیز در سه سطح 40000، 80000 و 120000 بوته در هکتار گزینش شدند. بذرهای سنبلالطیب از واحد تحقیقات گیاهان دارویی دانشگاه شهید بهشتی تهیه شدند و مقدار دیدرووالترات با دستگاه کروماتوگرافی با کارآیی بالا (HPLC) اندازهگیری شد. نتایج این آزمایش نشان داد که تاریخ و تراکم کاشت بر طول و قطر ریشه و ریزوم و مقدار دیدرووالترات، در سطح 1 درصد تأثیر معنیداری داشت و اثرهای متقابل تاریخ و تراکم کاشت، تأثیر معنیداری بر مقدار دیدرووالترات داشت. با توجه به نتایج، بالاترین مقدار طول ریشه و ریزوم از تیمار تاریخ کاشت 20 مرداد و تراکم 120000 بوته در هکتار حاصل شد و بالاترین مقدار قطر ریشه و ریزوم از تیمار تاریخ کاشت 20 مرداد و تراکم 40000 بوته در هکتار بدست آمد. همچنین، نتایج نشان داد که بالاترین درصد دیدرووالترات (46/1 درصد)، از تیمار تاریخ کاشت 30 شهریور و تراکم 40000 بوته در هکتار حاصل شد.
معصومه مدرس؛ پروانه ابریشمچی؛ رضا فرهوش؛ حمید اجتهادی
دوره 23، شماره 3 ، آبان 1386، ، صفحه 285-294
چکیده
Salvia leriifolia Benth. با نام فارسی نوروزک، گیاهی است از تیره نعناع، بومی استان خراسان و سمنان، که واجد خواص باارزش متعددی از جمله خواص آنتیاکسیدانی، ضد باکتری و ضد قارچی، ضد دیابت و ضد درد است. در این تحقیق به منظور تعیین مناسبترین بخش گیاه و بهترین مرحله رشد و نمو برای استفاده بهینه از مواد آنتیاکسیدانی آن، تغییر فعالیت آنتیاکسیدانی ...
بیشتر
Salvia leriifolia Benth. با نام فارسی نوروزک، گیاهی است از تیره نعناع، بومی استان خراسان و سمنان، که واجد خواص باارزش متعددی از جمله خواص آنتیاکسیدانی، ضد باکتری و ضد قارچی، ضد دیابت و ضد درد است. در این تحقیق به منظور تعیین مناسبترین بخش گیاه و بهترین مرحله رشد و نمو برای استفاده بهینه از مواد آنتیاکسیدانی آن، تغییر فعالیت آنتیاکسیدانی برگ و ریشه در مراحل مختلف رشد و نمو بررسی گردید. برگ و ریشه گیاه نوروزک در سه مرحله مختلف از رشد و نمو (مرحله رشد رویشی، مرحله گلدهی و مرحله رسیدگی بذر) از شمال شهرستان بردسکن (استان خراسان رضوی) جمعآوری و خشک گردید. قدرت آنتیاکسیدانی عصارههای متانولی برگ و ریشه در هر سه مرحله به روش رنسیمت در درجه حرارت ºC110 مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. تجزیه وتحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار JMP و براساس آزمون HSD در سطح اطمینان 95% انجام شد. براساس نتایج حاصل، ریشهها در مرحله رشد رویشی گیاه بیشترین قدرت آنتیاکسیدانی را داشتند و از این لحاظ تفاوت معنیداری بین مرحله رشد رویشی و مرحله گلدهی وجود داشت (0.0028=P). از طرف دیگر، بیشترین قدرت آنتیاکسیدانی مربوط به برگ مرحله گلدهی بود که تفاوت معنیداری با قدرت آنتیاکسیدانی برگها در مرحله رشد رویشی داشت (0.0053=P). مقایسه قدرت آنتیاکسیدانی بین برگ و ریشه در مراحل مختلف رشد و نمو نشان داد که در مرحله رشد رویشی قدرت آنتیاکسیدانی ریشه بطور معنیداری بیشتر از برگ است (0.004=P) و در مرحله گلدهی این خاصیت در برگ بطور معنیداری قویتر از ریشه میباشد (0.0032=P). در حالی که در مرحله رسیدگی بذر بین این دو تفاوت معنیداری مشاهده نشد. بنابراین، به نظر میرسد که بهترین زمان برای بهرهبرداری از خاصیت آنتیاکسیدانی ریشه گیاه اسفند ماه و از برگ اواخر فروردین تا اوایل اردیبهشت است.
