همکاری با انجمن علمی گیاهان دارویی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد فیزیولوژی گیاهی، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم پایه، گروه زیست‌شناسی

2 استادیار ‌دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم پایه، گروه زیست‌شناسی

3 استادیار ‌دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده کشاورزی، گروه صنایع غذایی

4 دانشیار ‌دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم پایه، گروه زیست‌شناسی

چکیده

Salvia leriifolia Benth. با نام فارسی نوروزک، گیاهی است از تیره نعناع، بومی استان خراسان و سمنان، که واجد خواص باارزش متعددی از جمله خواص آنتی‌اکسیدانی، ضد باکتری و ضد قارچی، ضد دیابت و ضد درد است. در این تحقیق به منظور تعیین مناسبترین بخش گیاه و بهترین مرحله رشد و نمو برای استفاده بهینه از مواد آنتی‌اکسیدانی آن، تغییر فعالیت آنتی‌اکسیدانی برگ و ریشه در مراحل مختلف رشد و نمو بررسی گردید. برگ و ریشه گیاه نوروزک در سه مرحله مختلف از رشد و نمو (مرحله رشد رویشی، مرحله گلدهی و مرحله رسیدگی بذر) از شمال شهرستان بردسکن (استان خراسان رضوی) جمع‌آوری و خشک گردید. قدرت آنتی‌اکسیدانی عصاره‌های متانولی برگ و ریشه در هر سه مرحله‌ به روش رنسیمت در درجه حرارت ºC110 مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. تجزیه وتحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار JMP و براساس آزمون HSD در سطح اطمینان 95% انجام شد. براساس نتایج حاصل، ریشه‌ها در مرحله رشد رویشی گیاه بیشترین قدرت آنتی‌اکسیدانی را داشتند و از این لحاظ تفاوت معنی‌داری بین مرحله رشد رویشی و مرحله گلدهی وجود داشت (0.0028=P). از طرف دیگر، بیشترین قدرت آنتی‌اکسیدانی مربوط به برگ مرحله گلدهی بود که تفاوت معنی‌داری با قدرت آنتی‌اکسیدانی برگها در مرحله رشد رویشی داشت (0.0053=P). مقایسه قدرت آنتی‌اکسیدانی بین برگ و ریشه در مراحل مختلف رشد و نمو نشان داد که در مرحله رشد رویشی قدرت آنتی‌اکسیدانی ریشه بطور معنی‌داری بیشتر از برگ است (0.004=P) و در مرحله گلدهی این خاصیت در برگ بطور معنی‌داری قویتر از ریشه می‌باشد (0.0032=P). در حالی که در مرحله رسیدگی بذر بین این دو تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد. بنابراین، به نظر می‌رسد که بهترین زمان برای بهره‌برداری از خاصیت آنتی‌اکسیدانی ریشه گیاه اسفند ماه و از برگ اواخر فروردین تا اوایل اردیبهشت است.

کلیدواژه‌ها

- ابراهیم‌زاده، ح.، 1371. فیزیولوژی گیاهی 2. انتشارات دانشگاه تهران، 597 صفحه.
- ابریشم‌چی، پ.، 1380. استخراج بهینه عصاره آنتی‌اکسیدانی برگ گیاه نوروزک(Salvia leriifolia) . پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده کشاورزی.
- باغی، ن.، 1375. بررسی اثرات ضد میکروبی گیاه نوروزک. پایان‌نامه دکترای داروسازی دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد.
- پوربزرگی، ن.، شریفی، م. و بهمنش، م.، 1385. بررسی تغییرات فنلی و اسانس ریحان سبز و بنفش در مراحل مختلف دوره رویش. مجموعه خلاصه مقالات چهاردهمین کنفرانس سراسری و دومین کنفرانس بین‌المللی زیست‌شناسی ایران، دانشگاه تربیت مدرس، 9-7 شهریور: 77.
- تایز، ل. و زایگر، ا.، 1379. فیزیولوژی گیاهی. جلد دوم، ترجمه کافی، م. و زند، ا.، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 379 صفحه.
- حبیبی، ز. و روستائیان، ع.، 1377. بررسی شیمیایی سالویا لریفولیا. مجموعه خلاصه مقالات سیزدهمین کنگره شیمی و مهندسی شیمی ایران، دانشگاه تهران، 29-27 بهمن، 25.
- جبارزاده، م.، 1378. بررسی خواص ضد میکروبی عصاره‌های ریشه و دانه گیاه نوروزک. پایان‌نامه دکترای داروسازی دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد.
- شکوهی‌زاده، ح.، 1375. مطالعة اثرات پایین‌آورندگی قند خون برگ و دانة نوروزک بر موش سفید کوچک. پایان‌نامه دکترای داروسازی، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد.
- طباطبائی یزدی، ف.، 1374. بررسی اثرات آنتی‌اکسیدانی اسانس و عصاره برگ گیاه نوروزک و شناسایی فیتوشیمیایی آن. پایان‌نامه کارشناسی ارشد شیمی، دانشکده علوم، دانشگاه تهران.
- فرهوش، ر.، 1382. استخراج، تخلیص و شناسایی فراکسیون عمده آنتی‌اکسیدانی برگ گیاه نوروزک و بررسی خصوصیات آن. پایان‌نامه دکتری، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد.
- Anto, R.J., Sukumaran, K., Kutta, G., Rao, M.N.A., Subbaraju, V. and Kuttan, R., 1995. Anticancer and antioxidant activity of synthetic chalcones and related compounds. Cancer Letters, 9: 33-37.
- Dziedzic, S.Z. and Hudson, B.J.F., 1983. Polyhydroxychalcones and flavanones as antioxidants for edible oils. Food Chemistry, 12: 205-212.
- Farhoosh, R., Purazrang, H., Haddad Khodaparast, M.H., Rahimizadeh, M., Seyedi, S.M., 2004. Extraction and separation of antioxidative compounds from Salvia leriifolia leaves. Journal of Agricultural Scientist Technology, 6: 43-50.
- Gordon, M.H., and Mursi, E., 1994. A comparison of oil stability based on the Metrohm rancimat with storage at 20oC. Journal of American Oil Chemistries Society, 71: 649-651.
- Hadad Khodaparast, M.H., Haghdoost, A., Elhami-Rad, A.H., Movahhed, G. and Karazhiyan, H., 2006. Antioxidant activity and thermal Properties of salvia leriifolia (Norozak) root extract. Proceedings of the international conference on Innovations in Food and Bioprocess Technologies, Pathumthani, Thailand, 12-14 December: 378.
- Hosseinzadeh, H. and Yavary, M., 1999. Anti-inflammatory effect of Salvia leriifolia Benth leaf extract in mice and rat. Pharmaceutical and Pharmacological Letters, 9(2): 60-61.
- Hosseinzadeh, H. and Lary, P., 2000. The effect of Salvia leriifolia Benth root extracts on morphine dependence in mice. Phytotherapy Research, 14(5): 384-387.
- Hosseinzadeh, H., Haddad Khodaparast, M.H. and Hosseini, E., 2000. Anti-ulcer effect of Salvia leriifolia Benth leaf extract in mice. Pharmaceutical and Pharmacological Letters, 10(2): 63-64.
 - Kim, N.Y., Pea, H.O., Oh, G.S., Kang, T.H., Kim. Y.C., Rhew, H.Y., and Chung, H.T., 2001. Butein, a plant polyphenol, induces apoptosis concomitant with increased Caspase-activity, decreased Bcl-2 expressionand increased bax expression in HL-60cells. Pharmacological Toxicology, 88: 261-266.
 - Larson, L., 1998. The antioxidants of higher plants. Phytochemistry, 27: 969-978.
 - Marja, P. and Heinonen, M., 1999. Antioxidant activity of plant extracts containing phenolic compounds. Journal of Agricultural Food chemistry, 47: 3954-3962.
- Pichersky, E. and Gong, D.R., 2000. Genetics and biochemistry of secondary metabolites in plants: an evolutionary perspective. Trends Plants Science, 5(10): 439-445.
 - Rechinger, K.H., 1982. Flora Iranica. N.150, Academishe Druk. U. Verlag sustalt Gratz, 439 p.
 - Sadeghnia, H.R., Nassiri Asl, M., Haddad Khodaparast, M.H. and Hosseinzadeh, H., 2003. The effect of Salvia leriifolia Benth root extracts on lipid peroxidation during global ischemic-reperfusion in rats. Journal of Medicinal Plants, 7: 19-28.
 - Savelev, S.U., Okello, E.J. and Perry, E.K., 2004. Butyryl and acetyl-cholinesterase inhibitory activities in essential oils of Salvia species and their constituens. Phytotherapy Research, 18(4): 315-324.
- Wu, J.W., Lee, M.H., Ho, C.T. and Chang, S.S., 1982. Elucidation of the chemical structures of natural antioxidants isolated from rosemary. Journal of American Oil Chemistries Society, 59: 339-345.
- Wu, T.W., Fung, K.P., Zeng, L.H., Wu, J., Hempel, A., Grey, A.A. and Camerman, N., 1995. Molecular properties and myocardial salvage effects of Morin hydrate. Biochemistry and Pharmacology, 49: 537-543.
- Yang, E.B., Zhang, K., Cheng, L.Y. and Mack, P., 1998. Butein, a specific protein tyrosone kinase inhibitor. Biochemistry and Biophysics Research, 245: 435-438.