بررسی عملکرد، میزان و ترکیب‌های اصلی اسانس آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak.) کشت شده در قزوین

اکبری‌نیا, احمد; شریفی عاشورآبادی, ابراهیم; میرزا, مهدی

doi:10.22092/ijmapr.2010.6863

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان قزوین

² استادیار، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

³ دانشیار، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

https://doi.org/10.22092/ijmapr.2010.6863

چکیده

آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak.) در عرصه‌های طبیعی برخی از مناطق ایران ازجمله استان قزوین پراکنش دارد. پایه‌های حاصل از تقسیم بوته‌های آویشن دنایی جمع‌آوری شده از رویشگاهی واقع در بخش آبگرم قزوین، به مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی اسماعیل‌آباد قزوین منتقل و در کرت‌های آزمایشی و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1384 کشت شدند. سرشاخه‌های گلدار گیاه به مدت سه سال (از 1385 تا 1387)‌ برداشت و پس از خشک شدن در سایه به روش تقطیر با آب به مدت سه ساعت اسانس‌گیری شدند. جداسازی و شناسایی ترکیب‌های اسانس با دستگاه کروماتوگراف گازی و گازکروماتوگراف متصل به طیف‌سنج جرمی انجام گردید. سرشاخه گلدار آویشن دنایی در سال اول تعداد سه چین و در سال‌های دوم و سوم تعداد چهار چین برداشت شدند. نتایج نشان داد که عملکرد سرشاخه آویشن دنایی با افزایش سن گیاه روند افزایشی داشت. به‌طوری که عملکرد سرشاخه تر و خشک آن در سال اول آزمایش 9124 و 1568، سال دوم 10250 و 2176 و سال سوم 11337 و 2750 کیلوگرم در هکتار بود. بیشترین عملکرد سرشاخه در هر سال مربوط به چین اول برداشت بود. از این رو متوسط عملکرد سرشاخه تر و خشک آویشن دنایی چین اول 3498-800، چین دوم 3015-720، چین سوم 1947-508 و چین چهارم 1976-504 کیلوگرم در هکتار بود. میزان اسانس تحت تأثیر سال‌های آزمایش قرار نگرفت. اما بین چین‌های برداشت تفاوت معنی‌داری وجود داشت و کمترین آن 83/2 درصد مربوط به چین سوم و بیشترین آن معادل 07/3 درصد مربوط به چین اول بود. تیمول، گاما-ترپینن، پارا-سیمن، متیل اتر کارواکرول و کارواکرول از ترکیب‌های اصلی اسانس در همه چین‌ها و همه سال‌های آزمایش بودند. مقدار تیمول در اسانس گیاه در چین‌های برداشت و سال‌های آزمایش بین 69 تا 76 درصد بود. کمترین و بیشترین مقدار تیمول به‌ترتیب مربوط به چین اول و چین دوم برداشت بود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

- اکبری‌نیا، ا. و باباخانلو ، پ.، 1381. جمع‌آوری و شناسایی گیاهان دارویی استان قزوین. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر. 16: 41-1.

- اکبری‌نیا، ا.، 1386. شناسایی ترکیب‌های معطر آویشن دنایی در شرایط رویشگاه و کشت شده. چکیده مقالات اولین همایش فیتوشیمی ایران، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، 22-20 آذر، 112.

- امیدبیگی، ر.، 1376. بررسی جنبه‌های تولید آویشن و فرآوری مواد مؤثره آن. پژوهش و سازندگی، 36: 71-67.

- امیدبیگی، ر.، 1379. تولید و فرآوری گیاهان دارویی. انتشارات آستان قدس رضوی، 424 صفحه.

- باقرزاده، ک.، 1377. بررسی اثر NPK بر روی میزان اسانس و ترکیبات فنلی آویشن (Thymus daenensis subsp. daenensis Celak.) در مرحله گلدهی‌. پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم گیاهی، دانشگاه اصفهان.

- برازنده، م.م. و باقرزاده، ک.، 1386. بررسی ترکیبات شیمیایی روغن فرار آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak.) جمع‌آوری شده از چهار منطقه مختلف استان اصفهان. فصلنامه گیاهان دارویی، 6: 19-15.

- جم‌زاد، ز.، 1373. آویشن. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 17 صفحه.

- نقدی بادی، ح.ع. و مکی‌زاده تفتی، م.، 1382. مروری بر گیاه آویشن (Thymus vulgarisL.). فصلنامه گیاهان دارویی، 2(7): 12-1.

- نوری شرق، د.، بهاروند، ب.، رفتاری، س. و دیهیمی، ف.، 1384. بررسی ترکیب‌های فرار گیاه Thymus daenensis از ایران. مجله علوم پایه (ویژه‌نامه شیمی)، 15(56(: 226-221.

- نیک‌آور، ب. و مجاب، ف.، 1383. بررسی اجزای تشکیل‌دهنده اسانس سرشاخه‌های گلدار آویشن دنایی. فصلنامه گیاهان دارویی، 13: 50-45.

- Adams, R.P., 2001. Identification of essential oil components by Gas Chromatography and Mass Spectrometry. Allured, USA, 750p.

- Akbarinia, A., Sharifi-Ashabadi, A. and Sefidkon, F., 2009. Influence of harvest dynamics on herb and oil yield of Thymus kotschyanus and Thymus daenensis cultivated at two Sites. International workshop on medicinal and aromatic plant, Acta Horticulture, 786: 229-234.

- Askari, F., 2003. Essential oil composition of Thymus daenensis Celak. from Iran. Journal of Essential oil Bearing Plants, 6l(3):123-125.

- Miguel M.G. and Gujerrero, C., 2003. Essential oils of Portuguese Thymus mastichina (L.) L. subsp. mastichina grown on different substrates and harvested on different dates. Journal of Horticultural Science and Biotechnology, 78(3): 358-353.

- Naghdi Badi, H., Darab, H., Yazdani, D., Sajedi, M. and Nazari, F., 2004. Effects of spacing and harvesting time on herbage yield and quality/quantity of oil in thyme, Thymus vulgaris L. Industrial crops and products, 19(3): 231-238.

تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران

بررسی عملکرد، میزان و ترکیب‌های اصلی اسانس آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak.) کشت شده در قزوین

مراجع

مراجع

دوره 26، شماره 2 - شماره پیاپی 48
مرداد 1389
صفحه 205-212

بررسی عملکرد، میزان و ترکیب‌های اصلی اسانس آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak.) کشت شده در قزوین

مراجع

مراجع

دوره 26، شماره 2 - شماره پیاپی 48مرداد 1389صفحه 205-212

دوره 26، شماره 2 - شماره پیاپی 48
مرداد 1389
صفحه 205-212