نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه شاهد، تهران
2 استادیار، گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه شاهد، تهران
3 استادیار، گروه شیمی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه شاهد، تهران
چکیده
فیتواسترول نامیست برای بسیاری از استرول‌های گیاهی که دارای فعالیت زیستی مؤثری در انسان‌ها هستند و به‌عنوان یک عامل پایین‌آورنده کلسترول می‌توانند در پیشگیری و مهار بیماری‌های قلبی-عروقی و همچنین انواعی از سرطان‌ها نقش داشته باشند. فیتواسترول‌ها به مقدار زیاد در روغن‌های بعضی گونه‌های گیاهی ازجمله جنس گل‌گاوزبان (Echium) از تیره گل‌گاوزبان (Boraginaceae) یافت می‌شوند. تاکنون در ایران 4 گونه گل‌گاوزبان شناسایی شده‌است. با توجه به نقش منحصر به‌فرد فیتواسترول‌ها در سلامتی انسان، هدف پژوهش حاضر شناسایی و تعیین مقدار این ترکیب‌های دارویی در دو گونه گل‌گاوزبان ایران بود. بذرهای 6 جمعیت از دوگونه گل‌گاوزبان ایرانی (E. amoenum) و گل‌گاوزبان ایتالیایی (E. italicum) از رویشگاه‌های طبیعی آنها جمع‌آوری شدند. وجود فیتواسترول‌ها در نمونه‌های بذر پس از استخراج با حلال‌های مناسب به روش TLC مورد مطالعه قرار گرفت و بعد مقدار آنها با روش‌های GC و طیف‌سنجی نوری تعیین شد. در روش طیف‌سنجی، مقدار فیتواسترول تام در نمونه‌ها با استفاده از معادله منحنی استاندارد بدست آمده از تغییرات جذب محلول‌های با غلظت‌های 4/1-0 میلی‌گرم در لیتر استیگما استرول استاندارد در طول موج 640 نانومتر تعیین شد. به روش GC، ببیشترین مقدار فیتواسترول تام در بذر گل‌گاوزبان ایتالیایی، جمعیت الموت قزوین با 4/399 میلی‌گرم در 100گرم وزن خشک و کمترین مقدار آن با 112 میلی‌گرم در 100گرم وزن خشک در بذر گل‌گاوزبان ایرانی، جمعیت هزارجریب بدست آمد. همچنین بتا-سیتواسترول (با بیش از50% فیتواسترول تام) و کمپسترول (50-20% فیتواسترول تام) به‌عنوان استرول‌های اصلی بذرها شناسایی شدند. بذر گل‌گاوزبان ایرانی، جمعیت بهشهر با 141 میلی‌گرم/100گرم وزن خشک بتا-سیتواسترول و بذر گل‌گاوزبان ایتالیایی، جمعیت الموت قزوین به‌ترتیب با 212 و 4/141 میلی‌گرم/100گرم وزن خشک کمپسترول و بتا-سیتواستانول، غنی‌ترین منابع از نظر فیتواسترول‌ها بودند.
کلیدواژه‌ها
)