نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سعید یوسف‌زاده ¹
• سیدعلی‌محمد مدرس ثانوی ²
• فاطمه سفیدکن ³
• احمد اصغرزاده ⁴
• امیر قلاوند ⁵
• محسن رشدی ⁶
• امین صفرعلیزاده ⁷

¹ دانش‌آموخته دکتری، گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت‌ مدرس

² استاد، گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس

³ استاد، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

⁴ استادیار، مؤسسه تحقیقات خاک و آب

⁵ دانشیار، گروه زراعت، دانشگاه تربیت‌مدرس

⁶ استادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی

⁷ دانشجوی کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد واحد خوی

چکیده

به‌منظور بررسی اثر تلفیقی کودهای بیولوژیک و نیتروژن بر تعدادی از خصوصیات مورفولوژیک و میزان اسانس بادرشبی (Dracocephalum moldavica L.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل سه عاملی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 20 تیمار در 3 تکرار در سال زراعی 89-1388 در دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس (منطقه 1) و در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی استان آذربایجان‌غربی (منطقه 2) انجام گردید. تیمارهای آزمایشی شامل ژنوتیپ (اکوتیپ بومی و رقم (SZK-1، باکتری (تلقیح بذر با باکتری‌های ازوتوباکتر + آزوسپرلیوم + سودوموناس و عدم‌تلقیح)، رژیم کودی (100% کود اوره، 75% کود اوره + 25% آزوکمپوست، 50% کود اوره + 50% آزوکمپوست، 25% کود شیمیایی + 75% آزوکمپوست و 100% آزوکمپوست) بود. براساس نتایج بدست‌آمده بیشتر صفات مورفولوژیک مورد مطالعه تحت تأثیر ژنوتیپ قرار گرفت. اثر رژیم کودی بر عملکرد ماده خشک، بازده و عملکرد اسانس در هر دو منطقه معنی‌دار شد. تعداد شاخه گل‌دهنده در منطقه 1 و ارتفاع بوته، تعداد برگ ساقه اصلی و تعداد شاخه گل‌دهنده در منطقه 2 تحت تأثیر عامل تلقیح با باکتری قرار گرفنتد. برهم‌کنش اثر متقابل دو جانبه تعدادی از صفات مورد مطالعه را تحت تأثیر قرار دادند. اثر متقابل سه جانبه بر تعداد شاخه گل‌دهنده در منطقه 1 و بر بازده و عملکرد ماده خشک در منطقه 2 معنی‌دار بود. بیشترین ارتفاع بوته، ارتفاع اولین شاخه گل‌دهنده از سطح زمین، تعداد برگ در ساقه اصلی، تعداد شاخه فرعی و عملکرد اسانس در اکوتیپ بومی بدست آمد. تلقیح با باکتری ارتفاع، تعداد برگ ساقه اصلی، قطر ساقه و تعداد شاخه گل‌دهنده را افزایش داد. کاربرد تلفیقی 50 درصد کود اوره + 50 درصد آزوکمپوست توانست عملکرد ماده خشک، بازده و عملکرد اسانس را افزایش دهد. به‌طوری‌که کاربرد 100% آزوکمپوست کمترین عملکرد اسانس را تولید کرد. عملکرد اسانس در اکوتیپ بومی نسبت به رقم اصلاح‌شده افزایش یافت. افزایش عملکرد اسانس به واسطه تلقیح با باکتری در اکوتیپ بومی در مقایسه با رقم اصلاح‌شده بیشتر بود. در مجموع، نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که کاربرد تیمار تلفیقی 50% کود اوره + 50% آزوکمپوست در حالت تلقیح با باکتری می‌تواند به‌عنوان یک جایگزین مناسب برای کودهای شیمیایی مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

• بادرشبی (Dracocephalum moldavica L.)
• آزوکمپوست
• ازوتوباکتر
• نیتروژن
• کود‌های زیستی