نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران
2 گروه باغبانی و گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران
چکیده
شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra L.) یکی از گیاهان دارویی ارزشمند جهان است که گلیسیریزین، مهم‌ترین متابولیت تری ترپنوئیدی موجود در ریشه آن در صنایع غذایی و داروسازی نوین کاربردهای فراوانی دارد. برای غلبه بر مشکلات جوانه‌زنی بذور، خطر انقراض ناشی از برداشت بی‌رویه ریشه و سرعت کند بیوسنتز طبیعی متابولیت‌های ثانویه، توجه به کشت بافت ریشه و کاربرد محرک‌ها جهت افزایش بیوسنتز گلیسیریزین دراین گیاه ضروری است. در پژوهش حاضر، نرخ جوانه‌زنی بذرهای دو اکوتیپ شیرین‌بیان ایرانی (کاشمر و جغتای) و یک اکوتیپ عراقی در سطوح مختلف پیش‌تیمار اسید سولفوریک ارزیابی شد. همچنین تفاو‌ت‌های مورفولوژیکی و محتوای گلیسیریزین ریشه‌ی اکوتیپ‌ها در پاسخ به محرک‌های ایندول استیک‌اسید (IAA) و نفتالین استیک‌اسید (NAA) با غلظت‌های 0، 5/0، 1 و 5/1 میلی‌گرم در لیتر، در محیط پایه MS ½ با استفاده از ریزنمونه ریشه بررسی گردید. نتایج نشان داد که حداکثر جوانه‌زنی بذور هر سه اکوتیپ، در شرایط پیش‌تیمار اسید سولفوریک 98 درصد به‌مدت 40 دقیقه حاصل گردید. اکوتیپ عراقی در شرایط شاهد و برخی سطوح هورمونی (به‌ویژه NAA) در کلیه صفات بجز محتوای گلیسیریزین در گروه برتر آماری قرار داشت. با این حال، کاربرد محرک‌های هورمونی در مقایسه با شرایط عدم کاربرد آنها، صفات ریشه و محتوای گلیسیریزین را در اکوتیپ‌های ایرانی به‌طور معنی‌داری بهبود بخشید. اکوتیپ کاشمر با دریافت 5/0 میلی‌گرم در لیتر IAA قطورترین ریشه‌ها و در سطوح متوسط و بالای NAA و IAA ریشه‌هایی با وزن خشک بالا (به‌ترتیب 8/5 و 4/5 میلی گرم) تولید نمود. اکوتیپ جغتای نیز به‌ترتیب با کاربرد 5/1 و 5/0 میلی‌گرم IAA و NAA ریشه‌هایی وزین تولید نمود. در مجموع، کاربرد سطوح متوسط و بالای (1 و 5/1 میلی‌گرم در لیتر) هر یک از هورمون-های IAA و NAA بالاترین بازدهی(به‌ترتیب 82/8 و83/7 میکروگرم/گرم ماده خشک) تولید گلیسیریزین را در ریشه‌ی اکوتیپ کاشمر داشت. بنابراین، گزینش اکوتیپ مناسب و کاربرد محرک‌های اکسینی می‌تواند تولید درون شیشه‌ای ریشه و محتوی گلیسیریزین را در گیاه شیرین بیان افزایش دهد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
)