تجزیه کمّی و کیفی اسانس توده‌های مختلف Satureja rechingeri Jamzad در شرایط زراعی

زارع زاده, عباس; سفیدکن, فاطمه; طبایی عقدایی, سید رضا; میرحسینی, علی; عرب زاده, محمدرضا; میرجلیلی, محمدرضا

doi:10.22092/ijmapr.2017.109315

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ مربی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یزد، ایران

² استاد، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

³ کارشناس، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یزد، ایران

https://doi.org/10.22092/ijmapr.2017.109315

چکیده

جنس مرزه (Satureja) در ایران 17 گونه گیاه علفی یک‌ساله و چندساله دارد که Satureja rechingeri Jamzad یکی از گونه‌های اندمیک آن در ایران است. هدف از اجرای این تحقیق، بررسی کمّیت و کیفیت اسانس توده‌‌های مختلف S. rechingeri در حالت زراعی بود. ابتدا بذر هشت توده‌ مختلف S. rechingeri جمع‌آوری شده از رویشگاه‌های طبیعی استان ایلام پس از نشاء در گلخانه مزرعه تحقیقات گیاهان دارویی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی، در سه تکرار کشت شدند. سرشاخه‌های گلدار توده‌‌های مختلف طی چهار سال متوالی جمع‌آوری، در سایه خشک و اسانس آ‌نها به روش تقطیر با آب استخراج شد. پس از تعیین بازده اسانس براساس وزن خشک گیاه، به‌وسیله دستگاه‌های کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی تجزیه و شناسایی اسانس‌ها انجام شد. براساس نتایج تجزیه واریانس داده‌ها، توده‌های مختلف از نظر تولید اسانس در هکتار اختلاف معنی‌داری در سطح 5% داشتند، اما اختلاف آنها در بازده و درصد مواد تشکیل‌دهنده اسانس معنی‌دار نبود. مقایسه میانگین‌ها توسط آزمون دانکن در سطح احتمال 5% انجام شد. از میان ترکیب‌های شیمیایی موجود در توده‌های مختلف دو ترکیب آلفا-ترپینن و گاما-ترپینن و میزان تولید اسانس در هر هکتار دارای اختلاف معنی‌دار بودند و ترکیب عمده در تمام توده‌ها کارواکرول بود (64% تا 9/90%). نتایج تجزیه خوشه‌ای توده‌ها براساس ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس دو گروه غنی از کارواکرول (SR8، SR7، SR5، SR3، SR2، SR1) و غنی از کارواکرول و تیمول (SR6 و SR4) را نشان می‌دهد. توده‌های SR4 با بازده اسانس 85/5% و تولید اسانس 9/113 کیلوگرم در هکتار و 64% کارواکرول و 2/12% تیمول و SR6 با بازده اسانس 22/4% و تولید 8/63 کیلوگرم اسانس در هکتار و 75% کارواکرول و 2/6% تیمول به‌عنوان توده‌های برتر معرفی می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

- جمزاد، ز.، 1388. آویشن‌ها و مرزه‌های ایران. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 171 صفحه.

- عباسی، خ.، سفیدکن، ف. و یمینی، ی.ف.، 1384. مقایسه بازده و ترکیب‌های اسانس دو گونه مرزه (Satureja rechingeri و Satureja hortensis) با استفاده از روش تقطیر و استخراج با سیال فوق. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 21(3): 318-307.

-نوش‌کام، ا.، مجنون حسینی، ن.، هادیان، ج. و جهانسوز، م.ر.، 1393الف. بررسی تغییرات درصد اسانس دو گونه دارویی مرزه خوزستانی (Satureja khuzistanica Jamzad) و مرزه رشینگری (Satureja rechingeri Jamzad) در مراحل مختلف رشدی گیاه در منطقه شمال خوزستان. سیزدهمین همایش علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران و سومین همایش علوم و تکنولوژی بذر ایران، انجمن علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران کرج، 6-4 شهریورماه.

-نوش‌کام، ا.، مجنون حسینی، ن.، هادیان،ج.، جهانسوز، م.ر. و خاوازی، ک.، 1393ب. تأثیر شرایط فاریاب و دیم بر عملکرد پیکر رویشی و عملکرد اسانس دو گونه دارویی مرزه خوزستانی (Satureja khuzistanica Jamzad) و مرزه رشینگری (S. rechingeri Jamzad) در شمال خوزستان. تولید گیاهان زراعی، 7(2): 75-61.

- Adams, R.P., 1989. Identification of Essential Oil Components by Gas Chromatography/Mass Spectroscopy. John Wiley, New York, 302pp.

- Davis, N.W., 1990. Gas chromatographic retention indices of monoteroense and sesquiterpenes on methyl silicone and carbowax 2oM phaseses. Journal of Chromatography A, 503: 1-24.

- Hadian, J., Najafi, F., Salehnia, A., Ehteshamnia, A. and Ganjipoor, P., 2010. Screening of Satureja khuzestanica and Satureja rechingeri collections for high yielding genotypes. 58th International Congress and Annual Meeting of the Society for Medicinal Plant and Natural Product Research, Berlin, Germany, 29th August – 2nd September.

- Hadian, J., Najafi. F., Esmaeili, H. and Khadivi-khub, A., 2014. Essential oil characterization of Satureja rechingeri in Iran. Journal of Industrial Crops and Products, 61: 403-409.

- Sefidkon, F., Abbasi, Kh., Jamzad, Z. and Ahmadi, Sh., 2007. The effect of distillation method and stage of plant growth on the Essential Oil content and composition of Satureja rechingeri. Journal Food Chemistery, 100(3): 1054-1058.

- Shibamoto, T., 1987. Retention indices in essential oil analysis: 259-274. In: Sandra, P. and Bicchi, C., (Eds.). Capillary Gas Chromatography in Essential Oil Analysis. Huethig, Verlag, New York, 435p.

تجزیه کمّی و کیفی اسانس توده‌های مختلف Satureja rechingeri Jamzad در شرایط زراعی

مراجع

مراجع

دوره 32، شماره 6 - شماره پیاپی 80اسفند 1395صفحه 981-987

دوره 32، شماره 6 - شماره پیاپی 80
اسفند 1395
صفحه 981-987