همکاری با انجمن علمی گیاهان دارویی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان تهران، ایران

2 استاد، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

3 استادیار، دانشگاه پیام نور استان تهران، ایران

چکیده

جنس بومادران در ایران 19 گونه گیاه علفی چندساله و اغلب معطر دارد که شش گونه آن انحصاری کشور ایران است. Achillea nobilis L. با نام فارسی بومادران تماشایی، یکی از گونه‌های بومی این جنس در ایران است. بخش‌های مختلف گونه‌های بومادران به‌طور گسترده در طب سنتی به علت خواص متعدد دارویی ازجمله فعالیت‌های ضد میکروبی، ضد التهابی، ضد آلرژی و آنتی‌اکسیدان استفاده می‌شوند. در این تحقیق بذر بومادران تماشایی از استان همدان جمع‌آوری شده و در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات البرز واقع در شهرستان کرج وابسته به مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور کشت شد. به‌منظور بررسی و مقایسه کمّی و کیفی اسانس سرشاخه گلدار و هر یک از اجزای آن (گل، برگ و ساقه) به‌صورت مجزا، پس از جمع‌آوری گیاه در زمان اوج گلدهی، جدا کردن اندام‌ها و خشک کردن در سایه، اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب انجام شد. اسانس‌های حاصل با استفاده از دستگاه‌های کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) مورد تجزیه کمّی و کیفی قرار گرفتند. بیشترین بازده اسانس (نسبت به وزن خشک) مربوط به گل (32/1%) و کمترین مقدار بازده اسانس مربوط به ساقه (14/0%) بود و بازده اسانس کل سرشاخه گلدار (85/0%) و برگ (62/0%) بود. ترکیب‌های عمده اسانس گل و برگ شامل سیس-کریزانتنول (به‌ترتیب 1/47% و 8/50%) و آلفا-توجون (به‌ترتیب 8/8% و 1/9%) بودند. اسانس ساقه با 7/19‌% کوبنول، 2/19‌% ایندیپون، 4/15% سیس-کریزانتنول و 9/9% اینترمدول، با اسانس برگ و گل تفاوت‌های زیادی داشت. ترکیب‌های عمده اسانس سرشاخه گلدار شامل سیس-کریزانتنول (7/41%)، آلفا-توجون (2/10%) و کامفور (1/8%) بودند. با توجه به نتایج حاصل نمونه مورد بررسی را می‌توان به‌عنوان یک کموتایپ غنی از سیس-کریزانتنول معرفی کرد. همچنین با توجه به اینکه ترکیب اسانس سرشاخه گلدار از نظر حضور ترکیب‌های عمده با ترکیب اسانس برگ و گل تفاوت زیادی ندارد، و از طرفی عملکرد سرشاخه گلدار از عملکرد برگ و گل به تنهایی بالاتر است، بنابراین اسانس‌گیری از سرشاخه گلدار این گیاه قابل‌توصیه است.

کلیدواژه‌ها

- آزادبخت، م.، 1378. رده‌بندی گیاهان دارویی. انتشارات تیمورزاده، تهران، 270 صفحه.
- امیدبیگی، ر.، 1384. تولید و فرآوری گیاهان دارویی (جلد دوم). انتشارات آستان قدس رضوی، به نشر، مشهد، 438 صفحه.
- پارسا، ا.، 1375. فلور ایران (جلد سوم). انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 227 صفحه.
- زرگری، ع.، 1371. گیاهان دارویی (جلد سوم). انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 925 صفحه.
- شریعتی، م.، طهماسب، آ. و مدرس هاشمی، س.م.، 1381. بررسی تأثیر تیمارهای مختلف بر شکستن خواب بذر گیاه بومادران (Achillea millefolium). پژوهش و سازندگی، 15(4-3): 8-2.
- غنی، ع.، عزیزی، م.، حسنزاده خیاط، م. و پهلوان پورفرد جهرمی، ع.ا، 1387. مقایسه درصد و اجزای اسانس دو توده وحشی بومادران (Achillea wilhelmsii Koch.). علوم آب و خاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی)، 45: 589-581.
- کاظمی‌زاده، ز.، مرادی، ا. و یوسفی، م.، 1390. بررسی ترکیب‌های شیمیایی اسانس گل و برگ بومادران تماشایی (Achillea nobilis L. subsp. neilreichii) رویش یافته در استان گیلان. گیاهان دارویی، 38: 162-156.
- مظفریان، و.، 1381. فرهنگ نامهای گیاهان ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، تهران، 671 صفحه.
- مظفریان، و.، 1387. فلور ایران: تیره کاسنی. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 443 صفحه.
- Azizi, M., Chizzola, R., Ghani, A. and Oroojalian, F., 2010. Composition at different development stages of the essential oil of four Achillea species grown in Iran. Natural Product Communications, 5: 283-290.
- Carnat, A.P., Madesclaire, M., Chavignon, O. and Lamaison, J.L., 1992. Cis-Chrysanthenol, a main component in essential oil of Artemisia absinthium L. growing in Auvergne (Massif Central), France. Journal of Essential Oil Research, 4(5): 487-490.
- Chen, J., Cantrell, C.L., Duke, S.O. and Allen, S.O., 2008. Repellency of callicarpenal and intermedeol against workers of imported fire ants (Hymenoptera: Formicidae). Journal of Economic Entomology, 101(2): 265-271.
- Demirci, F., Demirci, B., Gorboz, L., Yesilada, E. and Baser K.H.C., 2009. Characterizathon and biological activity of Achillea teritifolia willd and A. nobilis L. subsp neilreichi (Kerner) formanek essential oils. Turkish Journal of Biology, 33: 129-136.
- Jeong, S.H., Koo, S.J., Choi, J.H., Park, J.H., Ha, J., Park, H.J. and Lee, K.T., 2002. Intermedeol isolated from the leaves of Ligularia fischeri var. spiciformis induces the differentiation of human acute promyeocytic leukemia HL-60 Cells. Planta Medica, 68(10): 881-885.
- Karabay-Yavasoglu, N.U., Karamenderes, C., Baykan, S. and Apaydin, S., 2007. Antinociceptive and anti-inflammatory activities and acute toxicity of Achillea nobilis subsp neilreichii extract in mice and rats. Pharmaceutical Biology, 45: 162-168.
- Karamenderes, C. and Apaydin, S., 2003. Antispasmodic effect of Achillea nobilis L. subsp. sipylea (O. Schwarz) Bassler on the rat isolated duodenum. Journal of Ethnopharmacology, 84: 178-179.
- Kim, K.J., Kim, Y.H., Yu, H.H., Jeong, S.I., Cha, J.D., Kil, B.S. and You, Y.O., 2003, Antibacterial activity and chemical composition of essential oil of Chrysanthemum boreale. Planta Medica, 69(3):
274-277.
- Lutgen, P., 2013. Artemisia ketone, phytosterols and lipid metabolism. Food and Chemical Toxicology, 58: 37-49.
- Nai-Yun, J., Wei, W., Xiu-Li, Y. and Qin-Zhao, X., 2009. A New Epoxy-cadinane Sesquiterpene from the Marine Brown Alga Dictyopteris divaricata. Drugs, 7(4): 600-604.
- Rustaiyan, A., Masoudi, S., Ezatpour, L., Taherkhani, M. and Aghajani, Z., 2011. Composition of the essential oils of Anthemis hyalina DC., Achillea nobilis L. and Cichorium intybus L. three Asteraceae herbs growing wild in Iran. Journal of Essential Oil Bearing Plants, 14(4): 472-480.
- Santos F.A. and Rao V.S.N., 2000. Antiinflammatory and antinociceptive effects of 1,8-cineole a terpenoid oxid present in many plant essential oils. Phytotherapy Research, 14(4): 240-244.
- Takao, Y., Kuriyama, I., Yamada, T., Mizoguchi, H., Yoshida, H. and Mizushina, Y., 2012. Antifungal properties of Japanese cedar essential oil from waste wood chips made from used sake barrels. Molecular Medicine Reports, 5(5): 1163-1168.
- Yashphe, J., Feuerstein, I., Barel, S. and Segal, R., 1987. The antibacterial and antispasmodic activity of Artemisia herba-alba Asso. II. examination of essential oils from various chemotypes. Pharmaceutical Biology, 25(2): 89-96.