بهزراعی و بهنژادی
برزو یوسفی؛ رویا کرمیان
چکیده
سابقه و هدف: مرزه خزنده (Satureja spicigera (C. Koch) Boiss.) گیاهی دارویی و چند ساله است که در شمال و شمالغرب ایران رویش دارد. اسانس این گیاه خاصیت آنتیبیوتیک دارد و در تهیه داروهای گیاهی، فراوردههای غذایی و بهداشتی استفاده میشود. تنش شوری اثرهای نامطلوبی بر فرایندهای فتوسنتزی و رشد و عملکرد گیاه دارد. اسید سالیسیلیک از طریق تنظیم بسیاری از ...
بیشتر
سابقه و هدف: مرزه خزنده (Satureja spicigera (C. Koch) Boiss.) گیاهی دارویی و چند ساله است که در شمال و شمالغرب ایران رویش دارد. اسانس این گیاه خاصیت آنتیبیوتیک دارد و در تهیه داروهای گیاهی، فراوردههای غذایی و بهداشتی استفاده میشود. تنش شوری اثرهای نامطلوبی بر فرایندهای فتوسنتزی و رشد و عملکرد گیاه دارد. اسید سالیسیلیک از طریق تنظیم بسیاری از فرایندهای فیزیولوژیکی و آنزیمی از گیاهان در برابر تنش محافظت میکند. تاکنون اطلاعات چندانی در مورد تأثیر اسید سالیسیلیک در شرایط تنش شوری بر صفات مورفولوژیکی، عملکردی و فیزیولوژیکی مرزه خزنده منتشر نشده است.مواد و روشها: این آزمایش در قالب طرح فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با چهار سطح شوری (صفر، 50، 100 و 150 میلیمولار) و 2 سطح اسید سالیسیلیک (صفر و 2 میلیمولار) در 3 تکرار در سال 1398 در گلخانه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه اجرا شد. صفات فلورسانس کلروفیل، شـاخص کلروفیـل، محتوای پرولین برگ، پروتئین محلول، ارتفاع گیاه، سطح برگ، وزن تر برگ، وزن تر ریشه، وزن تر اندام هوایی، وزن خشک برگ، وزن خشک ریشه، وزن خشک اندام هوایی، محتوای آب نسبی و هدایت الکتریکی برگ اندازهگیری شد. تجزیهوتحلیل دادهها توسط نرمافزار IBM SPSS Statistics (Ver. 26) انجام شد. مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون دانکن در سطح 5% انجام گردید.نتایج: بیشترین ارتفاع گیاه (92.7 سانتیمتر)، سطح برگ (0.8 سانتیمتر مربع)، وزن تازه اندام هوایی (26.8 گرم) و وزن خشک اندام هوایی (9.1 گرم) در تیمار نمک طعام صفر میلیمولار + اسید سالیسیلیک 2 میلیمولار بهدست آمد. بیشترین وزن تر برگ (13.4 میلیگرم)، بیشترین وزن خشک برگ (2.5 میلیگرم) و بیشترین عملکرد کوانتومی فتوسیستم II (0.80) در تیمار نمک طعام 50 میلیمولار + اسید سالیسیلیک 2 میلیمولار مشاهده شد. بیشترین وزن تر ریشه (27.3 گرم)، بیشترین وزن خشک ریشه (4.3 گرم)، بیشترین شاخص فتوسنتزی (36.9) و بیشترین محتوای آب نسبی (91.7%) در تیمار شاهد نمک بهدست آمد. بیشترین محتوای پرولین (12.7 میکروگرم بر گرم) در تیمار 150 میلیمولار نمک طعام مشاهده شد. بیشترین پروتئین محلول (1.1 میلیگرم بر گرم) در تیمار 100 میلیگرم نمک طعام + اسید سالیسیلیک 2 میلیمولار مشاهده شد. کاربرد اسید سالیسیلیک 2 میلیمولار در شرایط تنش شوری ارتفاع گیاه (16.3%)، سطح برگ (18.6%)، وزن تازه برگ (17.3%)، وزن تازه اندام هوایی (35.4%)، وزن خشک اندام هوایی (35.7%)، محتوای آب نسبی (8.4%) و پروتئین محلول را 41.4% افزایش داد ولی محتوای پرولین (41.4%) و هدایت الکتریکی (49.4%) را کاهش داد.نتیجهگیری: نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که استفاده از سالسیلیک اسید در شرایط تنش شوری موجب بروز تغییراتی در برخی ویژگیهای مرفوفیزیولوژیکی، عملکردی، فتوسنتزی و بیوشیمیایی گیاه مرزه خزنده میشود. افزایش شوری صفات رویشی و عملکردی گیاه و نیز برخی صفات فتوسنتزی و فیزیولوژیکی را کاهش داد ولی میزان تنظیمکنندههای اسمزی از قبیل پرولین و پروتئین را افزایش داد. کاربرد سالیسیلیک اسید 2 میلیمولار توانست برخی اثرهای مخرب شوری را در گیاه مرزه خزنده بهبود ببخشد، بهطوریکه گیاهان تیمار شده با اسید سالیسیلیک نسبت به گیاهانی که تحت تنش شوری بودند ولی اسید سالیسیلیک دریافت نکردند، مقاومت بیشتری به شوری نشان دادند و رشد بهتری داشتند. براساس نتایج این تحقیق، کشت این گیاه در خاکهای با شوری بیشتر از 100 میلیمولار توصیه نمیشود. همچنین در صورت کاشت مرزه خزنده در خاکهای با شوری کمتر از 100 میلیمولار، میتوان از اسید سالیسیلیک 2 میلیمولار به صورت محلولپاشی برگی برای رشد بهتر گیاه و افزایش درآمد زارعان بیشتر استفاده کرد.
فیتوشیمی (استخراج، شناسایی و اندازه گیری مواد موثره)
مهدیه توکلی؛ سعید سلطانی؛ مصطفی ترکش اصفهانی؛ رویا کرمیان
چکیده
گونههای جنس مریمگلی (Salvia) بهواسطه تولید متابولیتهای ثانویه اهمیت بالایی در صنایع مختلف غذایی، دارویی و بهداشتی-آرایشی دارند. اگرچه تولید متابولیتهای ثانویه در گیاهان تحت کنترل ژنتیک گیاه میباشد، اما عوامل محیطی روی تولید و ترکیب آنها در گیاهان تأثیر زیادی دارند. در پژوهش حاضر بهمنظور بررسی اثرات برخی از عوامل اقلیمی، ...
بیشتر
گونههای جنس مریمگلی (Salvia) بهواسطه تولید متابولیتهای ثانویه اهمیت بالایی در صنایع مختلف غذایی، دارویی و بهداشتی-آرایشی دارند. اگرچه تولید متابولیتهای ثانویه در گیاهان تحت کنترل ژنتیک گیاه میباشد، اما عوامل محیطی روی تولید و ترکیب آنها در گیاهان تأثیر زیادی دارند. در پژوهش حاضر بهمنظور بررسی اثرات برخی از عوامل اقلیمی، توپوگرافی و پارامترهای خاکی بر ترکیب اسانس گیاه Salvia multicaulis Vahl.، نمونههای گیاه در فصل گلدهی از 9 رویشگاه متفاوت در استان همدان جمعآوری شدند. نمونههای خاک نیز از پای هر گیاه در مناطق نمونهگیری برداشت شدند. اسانس گیاهان به روش تقطیر با آب استخراج و ترکیب آنها توسط دستگاههای GC و GC/MS شناسایی شد. فاکتورهای خاک براساس دستورالعملهای مربوطه اندازهگیری و آمار هواشناسی نیز از ایستگاههای هواشناسی استان همدان استخراج گردید. برای بررسی تأثیر عوامل محیطی مختلف بر ترکیب اسانسها از آنالیز RDA استفاده شد. خوشهبندی رویشگاههای مورد مطالعه بر مبنای ترکیبهای غالب اسانسها و براساس روش WARDS انجام گرفت. ترکیب اسانس در رویشگاههای مختلف متفاوت بود. ترکیبهای آلفا-پینن (32.1-1.3%)، آلفا-فلاندرن (7-1.1%)، 8،1-سینئول (17.2-1%)، بورنیل استات (16.2-7%) و بتا-کاریوفیلن (40.6-9.1%) ترکیبهای غالب اسانس این گیاه بودند. نتایج RDA نشان داد که بازده اسانس و درصد ترپنهای اکسیژندار با افزایش ارتفاع افزایش یافتند، اما درصد ترپنهای هیدروکربنی همبستگی معکوس با ارتفاع داشت. مونوترپنها همبستگی مثبت با رطوبت نسبی، بارندگی و کربن آلی خاک داشتند، اما سسکوییترپنها رابطه معکوس با عوامل یاد شده و همبستگی مثبت با فسفر و تا حدی کلسیم خاک داشتند. رویشگاههای مورد مطالعه به دو گروه متمایز با غالبیت مونوترپنها و سسکوییترپنها در اسانس خوشهبندی شدند. این یافتهها جهت بهرهبرداری تجاری از گیاه مریمگلی با هدف استخراج ترکیبهای ثانویه خاص موجود در اسانس آن میتوانند حائز اهمیت باشند.