سید فاضل میراحمدی؛ محمدرضا حسندخت؛ فاطمه سفیدکن؛ محمداسماعیل حسنی
چکیده
بومادران زرد (Achillea biebersteinii Afan.) گیاهی متعلق به تیره Astraceae می‌باشد که در اروپا، ترکیه، ایران و آسیای مرکزی یافت می‌شود. علاوه بر کاربرد در طب سنتی، این گیاه به سبب ویژگی‌های اسانس در طب نوین و استفاده در صنایع مختلف بسیار قابل‌توجه می‌باشد. هدف از انجام این مطالعه، بررسی اجزای اسانس نُه جمعیت مختلف بومادران زرد استان خراسان ...
بیشتر
بومادران زرد (Achillea biebersteinii Afan.) گیاهی متعلق به تیره Astraceae می‌باشد که در اروپا، ترکیه، ایران و آسیای مرکزی یافت می‌شود. علاوه بر کاربرد در طب سنتی، این گیاه به سبب ویژگی‌های اسانس در طب نوین و استفاده در صنایع مختلف بسیار قابل‌توجه می‌باشد. هدف از انجام این مطالعه، بررسی اجزای اسانس نُه جمعیت مختلف بومادران زرد استان خراسان بود. بدین منظور، پس از استخراج اسانس و محاسبه عملکرد آن در هر جمعیت بر مبنای وزن خشک گیاه، ترکیبهای اسانس آنها با استفاده از دستگاه‌های کروماتوگراف گازی (GC) و کروماتوگراف گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) شناسایی شدند. متوسط عملکرد اسانس جمعیتها با سه تکرار تعیین شد که توده گلول و چلمیر به‌ترتیب با 62/1% و 6/1% بالاترین عملکرد را در بین سایر توده‌ها به خود اختصاص دادند. در مجموع 23 ترکیب در تمام اسانس‌ها شناسایی گردید که مونوترپن‌های اکسیژنه (1/73- 9/47%) اصلی‌ترین گروه اجزای اسانس را در میان توده‌های مورد مطالعه به خود اختصاص دادند. 1،8-سینئول، مشتقات نپتالاکتون، پارا-سیمن، آلفا-ترپینن و سیس-کریزانتیل استات، به‌ترتیب سهم هر ترکیب در تشکیل درصد کل اجزای اسانس جمعیتهای مختلف مورد بررسی، به‌عنوان اجزای عمده بودند و لاواندولیل 2-متیل بوتیرات و سیس-کریزانتنول به‌عنوان نادرترین ترکیبهای اسانس جمعیتهای مختلف شناسایی شدند و تنها در دو جمعیت مورد مطالعه وجود داشتند. با توجه به بازده اسانس بالا و غنی بودن از سه ترکیب پارا-سیمن، 1،8-سینئول و نپتالاکتون (4aα-7α,7a-β-Nepetalactone) که دارای اثرهای بیولوژیکی شناخته شده می‌باشند، دو توده گلول و ازغد مناسبترین نمونه‌ها جهت استفاده در صنایع مختلف، به‌ویژه دارویی به‌شمار می‌روند.
علیرضا یاوری؛ وحیده ناظری؛ فاطمه سفیدکن؛ ذبیح‌اله زمانی؛ محمداسماعیل حسنی
چکیده
در مطالعه حاضر نشانگرهای مولکولی RAPD جهت بررسی تنوع ژنتیکی ژرم‌پلاسم برخی از جمعیتهای وحشی آویشن آذربایجانی (Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost) در ایران بکار برده شد. از تعداد 21 آغازگر ده نوکلئوتیدی بکار برده شده، در مجموع 310 نوار با وضوح بالا تولید شد که از این تعداد، 14 نوار مونومورفیک و 296 نوار دارای چند شکلی (پلی‌مورفیسم) بودند. به‌طور ...
بیشتر
در مطالعه حاضر نشانگرهای مولکولی RAPD جهت بررسی تنوع ژنتیکی ژرم‌پلاسم برخی از جمعیتهای وحشی آویشن آذربایجانی (Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost) در ایران بکار برده شد. از تعداد 21 آغازگر ده نوکلئوتیدی بکار برده شده، در مجموع 310 نوار با وضوح بالا تولید شد که از این تعداد، 14 نوار مونومورفیک و 296 نوار دارای چند شکلی (پلی‌مورفیسم) بودند. به‌طور میانگین تعداد 76/14 نوار به‌ازای هر آغازگر بدست آمد که تعداد 09/14 نوار از آنها چند شکل بودند. ماتریس فاصله جمعیتها توسط روش نی محاسبه شد و براساس تجزیه خوشه‌ای حاصل از این ماتریس، دندروگرام به روش UPGMA ترسیم گردید. تجزیه واریانس داده‌های مولکولی (AMOVA) انجام شد. تجزیه خوشه‌ای نشان داد که در بین جمعیتهای آویشن آذربایجانی، جمعیتهای بند (استان آذربایجان غربی) و جلفا (استان آذربایجان‌شرقی) با میزان فاصله 130/0 بیشترین تفاوت را نشان دادند. جمعیتهای نازلو و بند (هر دو جمعیت آویشن آذربایجانی) از استان آذربایجان‌غربی با میزان فاصله 081/0 بیشترین شباهت را در بین جمعیتهای مورد مطالعه داشتند. میانگین تنوع ژنتیکی نی (h) و شاخص اطلاعاتی شانون (I) نشان دادند که بیشترین تنوع در درون جمعیت جلفا (294/0 =I و 196/0 =h) و کمترین تنوع ژنتیکی در جمعیت قوشچی (209/0 =I و 139/0 =h) دیده می‌شود. میانگین شاخص‌های Fst و Nm که میزان جریان ژنی بین جمعیتها را نشان می‌دهند، به‌ترتیب 30/0 و 14/1 بدست آمد که بیانگر بالا بودن تبادل ژنی بین پنج رویشگاه آویشن آذربایجانی مورد مطالعه در این بررسی می‌باشد. نتایج این تحقیق بیانگر وجود تنوع قابل توجه برای جمعیتهای آویشن آذربایجانی در ایران می‌باشد که می‌تواند در برنامه‌های اصلاحی مورد استفاده قرار گیرد.
علیرضا یاوری؛ وحیده ناظری؛ فاطمه سفیدکن؛ محمداسماعیل حسنی
چکیده
به منظور ارزیابی برخی از خصوصیات بوم‌شناختی، ریختی و همچنین تعیین سطح پلوئیدی و شناسایی ترکیبهای اسانس آویشن کرک‌آلود (Thymus pubescens Boiss. & Kotschy ex Celak) دو رویشگاه بستان‌آباد و یام در استان آذربایجان شرقی جهت انجام مطالعات مذکور انتخاب شدند. در این پژوهش در بهار سال 1387 در مرحله گلدهی، جهت ارزیابی ریختی از هر رویشگاه پنج نمونه کامل گیاهی ...
بیشتر
به منظور ارزیابی برخی از خصوصیات بوم‌شناختی، ریختی و همچنین تعیین سطح پلوئیدی و شناسایی ترکیبهای اسانس آویشن کرک‌آلود (Thymus pubescens Boiss. & Kotschy ex Celak) دو رویشگاه بستان‌آباد و یام در استان آذربایجان شرقی جهت انجام مطالعات مذکور انتخاب شدند. در این پژوهش در بهار سال 1387 در مرحله گلدهی، جهت ارزیابی ریختی از هر رویشگاه پنج نمونه کامل گیاهی و سرشاخه‌های گلدار جهت استخراج اسانس تهیه و به همراه بذر به منظور تعیین سطح پلوئیدی در فصل تولید بذر جمع‌آوری شد. اطلاعات مربوط به رویشگاه‌ها یادداشت‌برداری شد. خصوصیات رویشی و زایشی هر جمعیت مورد مطالعه قرار گرفت و بازده و ترکیبهای اسانس گونه مورد مطالعه توسط دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC) و دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) اندازه‌گیری و تعیین شد. به منظور تعیین سطح پلوئیدی، در هر جمعیت حداقل 10 یاخته متافازی نوک ریشه مورد مطالعه قرار گرفت و ضمن شمارش تعداد کروموزوم، سطح پلوئیدی آنها تعیین گردید. نتایج نشان داد که میانگین طول ساقه گلدار، طول و عرض برگ، تعداد گل در گل‌آذین و طول گل‌آذین در جمعیت یام بیشتر از جمعیت دیگر بود. از نظر سطح پلوئیدی، جمعیت بستان‌آباد هگزاپلوئید (90=x6=n2) و جمعیت یام تتراپلوئید (60=x4=n2) مشخص گردید. بازده اسانس رویشگاه بستان‌آباد و یام به‌ترتیب 3/1% و 2/2% بدست آمد. ترکیب غالب در اسانس هر دو رویشگاه تیمول می‌باشد که به‌ترتیب 6/57% و 9/44% در رویشگاه‌های بستان‌آباد و یام می‌باشد.
علیرضا یاوری؛ وحیده ناظری؛ فاطمه سفیدکن؛ محمداسماعیل حسنی
چکیده
گیاه آویشن آذربایجانی با نام علمی Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost. یکی از 14 گونه مختلف از جنس آویشن است که در کشور ایران رویش طبیعی دارد. در این پژوهش در اوایل فصل رویش (سال 1387) طی مسافرتهای متعدد به نقاط مختلف استانهای آذربایجان‌شرقی و غربی، رویشگاه‌های این گونه شناسایی و بعد در هنگام گلدهی، جهت ارزیابی ریختی از هر رویشگاه پنج نمونه کامل گیاهی ...
بیشتر
گیاه آویشن آذربایجانی با نام علمی Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost. یکی از 14 گونه مختلف از جنس آویشن است که در کشور ایران رویش طبیعی دارد. در این پژوهش در اوایل فصل رویش (سال 1387) طی مسافرتهای متعدد به نقاط مختلف استانهای آذربایجان‌شرقی و غربی، رویشگاه‌های این گونه شناسایی و بعد در هنگام گلدهی، جهت ارزیابی ریختی از هر رویشگاه پنج نمونه کامل گیاهی و سرشاخه‌های گلدار برای استخراج اسانس تهیه و به همراه بذر در فصل تولید بذر جمع‌آوری شد. اطلاعات مربوط به رویشگاه‌ها یادداشت‌برداری شد و خصوصیات رویشی و زایشی هر جمعیت بعلاوه میزان اسانس گونه مورد مطالعه در هر رویشگاه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS تجزیه خوشه‌ای شده و جمعیتهای جمع‌آوری شده براساس تمامی خصوصیات کمی رویشی، زایشی و میزان اسانس گروه‌بندی شدند. به‌طوری که تمامی جمعیتها در سه گروه قرار گرفتند. جمعیتهای بند، نازلو و قوشچی در یک گروه، هریس در گروهی دیگر و سرانجام جمعیت جلفا در گروهی جداگانه قرار گرفتند. پراکنش این گونه در دو استان آذربایجان‌شرقی و غربی، از ارتفاع 730 تا 1900 متر از سطح دریا و رویش در خاکهای مختلف و مناطق شیب‌دار نشان‌دهنده سازگاری بالای این گونه با شرایط اقلیمی این دو استان می‌باشد. درنهایت، از بین جمعیتهای جمع‌آوری شده، دو جمعیت جلفا و نازلو بدلیل داشتن عملکرد بالای اسانس و سازگاری با اقلیم منطقه برای کاربرد در برنامه به‌نژادی در مناطق سرد شمال‌غرب کشور توصیه می‌شوند.
علیرضا یاوری؛ وحیده ناظری؛ فاطمه سفیدکن؛ محمداسماعیل حسنی
چکیده
آویشن آذربایجانی با نام علمی .Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost متعلق به خانواده نعناعیان (Lamiaceae) می‌باشد. از میان 250 گونه مختلف از این جنس که در سراسر جهان پراکنش دارند، 14 گونه در کشور ایران رویش طبیعی دارند که از این تعداد، 4 گونه اندمیک ایران است. سرشاخه‌های گلدار این گیاه در اوایل خرداد 1387 از سه منطقه قوشچی، نازلو و بند واقع در استان آذربایجان‌غربی ...
بیشتر
آویشن آذربایجانی با نام علمی .Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost متعلق به خانواده نعناعیان (Lamiaceae) می‌باشد. از میان 250 گونه مختلف از این جنس که در سراسر جهان پراکنش دارند، 14 گونه در کشور ایران رویش طبیعی دارند که از این تعداد، 4 گونه اندمیک ایران است. سرشاخه‌های گلدار این گیاه در اوایل خرداد 1387 از سه منطقه قوشچی، نازلو و بند واقع در استان آذربایجان‌غربی جمع‌آوری شده و بعد در سایه و در دمای اتاق خشک گردیدند. استخراج اسانس به روش تقطیر با آب و توسط دستگاه طرح کلونجر طبق فارماکوپه بریتانیا برای مدت 4 ساعت انجام شد. ترکیبهای شیمیایی اسانس‌ها با استفاده از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی گازی (GC) و گاز کروماتوگراف متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) شناسایی شدند. بازده متوسط تولید اسانس توسط سرشاخه‌های گلدار در سه بار تکرار بر حسب وزن سرشاخه خشک، تقریباً 5/1 درصد (قوشچی)، 7/1 درصد (نازلو) و 4/1 درصد (بند) تعیین شد. در مجموع در اسانس قوشچی، نازلو و بند به‌ترتیب 20، 18 و 21 ترکیب شناسایی شد که از میان این ترکیبها، سه ترکیب تیمول (5/70%-6/46%)، گاما-ترپینن (7/16%-2/6%) و پارا-سیمن (2/6%-0/4%) در میان سه منطقه مشترک بوده و از غلظت بالایی برخوردار بودند. با توجه به بازده اسانس بالا و غنی بودن از ترکیب فنولی ارزشمند تیمول، می‌توان نتیجه گرفت که نمونه اسانس نازلو در میان سه منطقه مورد مطالعه در استان آذربایجان‌غربی می‌تواند جهت مقاصد مختلف به‌ویژه کاربردهای دارویی بکار برده شود.
