مقایسه عملکرد بیولوژیکی، عملکرد کمی وکیفی اسانس و مراحل فنولوژیکی در کشت پاییزه، بهاره و تابستانه بادرشبویه (Dracocephalum moldavica L.)

دوازده امامی, سعید; سفیدکن, فاطمه; جهانسوز, محمدرضا; مظاهری, داریوش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران، کرج

² دانشیار، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

³ دانشیار، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران، کرج

⁴ استاد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران، کرج

چکیده

به منظور مقایسه کشت پاییزه، بهاره و تابستانه گیاه دارویی بادرشبویه از نظر عملکرد بیولوژیکی، عملکرد کمی و کیفی اسانس و مراحل فنولوژیک آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار در سالهای 85 و 86 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان انجام شد. سه تیمار کشت پاییزه، بهاره و کشت تابستانه مورد مقایسه قرار گرفت. عملکرد بیولوژیکی در واحد سطح و زمان، ضریب توزیع، میزان اسانس 100 گرم ماده خشک، میزان اسانس در واحد سطح، ضریب تبدیل ماده تر به خشک و مدت زمان لازم تا گلدهی گیاه و ترکیبهای اسانس، مورد اندازه‌گیری و مقایسه قرار گرفت. براساس نتایج بدست آمده از این مطالعه، کشت پاییزه این گیاه در منطقه اصفهان موفق نبود و یخبندان در مرحله برگ لپه‌ای باعث خشکیدن گیاه شد. عملکرد بیولوژی تر و خشک و عملکرد اسانس در واحد سطح اختلاف معنی‌داری داشت و اعداد بدست آمده برای این صفات در کشت بهاره 7/12 و 5/3 کیلوگرم در متر مربع و 3/10 میلی‌لیتر در متر مربع و برای کشت تابستانه 1/4 و 1 کیلوگرم در متر مربع و 1/4 میلی‌لیتر در متر مربع بود. ضریب تبدیل ماده تر به خشک در کشت بهاره 5/27 درصد و در کشت تابستانه 4/25 درصد بدست آمد. ضریب توزیع یا ضریب تبدیل عملکرد بیولوژیکی به عملکرد اقتصادی (سرشاخه گلدار و برگ) در کشت بهاره 7/46 درصد و در کشت تابستانه 2/62 درصد محاسبه شد. کیفیت اسانس نیز تحت تأثیر فصل کاشت قرار گرفت. مجموع 5 ترکیب مهم اسانس بادرشبویه یعنی نرال، ژرانیول، نریل استات و ژرانیل استات در کشت بهاره 92 درصد و در کشت تابستانه 4/64 درصد اسانس را تشکیل دادند و بیشترین میزان تغییر مربوط به افزایش ژرانیل استات در کشت بهاره (3/35%) نسبت به کشت تابستانه (14%) بود. در کشت بهاره تعداد روز تا گلدهی 122 روز و در کشت تابستانه 61 روز بود. به‌رغم برتری عملکرد بیولوژیکی، کمیت و کیفیت اسانس در واحد سطح در کشت بهاره نسبت به کشت تابستانه چنانچه این صفات بر اساس واحد زمان محاسبه گردند و دیگر محدودیتها نیز در نظر گرفته شود، کشت تابستانه قابل مقایسه با کشت بهاره است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

- آزادبخت، م.، 1378. رده‌بندی گیاهان دارویی. نشر طبیب، شیراز، 401 صفحه.

- اکبری‌نیا، ا. خسروی‌فرد، م. رضایی، م.ب. و عاشورآبادی، ا.، 1384. مقایسه کشت پاییزه و بهاره رازیانه، زنیان، انیسون و سیاه‌دانه در شرایط فاریاب و دیم. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 21(3): 334-319.

- برنا، ف.، امیدبیگی، ر. و سفیدکن، ف.، 1386. اثر زمانهای مختلف کاشت بر رشد، عملکرد پیکر رویشی و مقدار اسانس گیاه دارویی بادرشبویه. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 23(3): 314-307.

- بریمانی. م.، قربانلی، م.، خاوری‌نژاد، م.، باباخانلو، پ. و میرزا، م.، 1376. مطالعه تأثیر کودهای ازته در مراحل مختلف زندگی گیاه بادرشبویه (Dracocephalum moldavica L.) و میزان تولید اسانس آن. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم، دانشگاه تربیت معلم تهران.

- خواجه‌پور، م.ر.، 1383. گیاهان صنعتی. انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه صنعتی اصفهان، 564 صفحه.

- مجنون حسینی، ن. و دوازده امامی، س.، 1386. زراعت و تولید برخی گیاهان دارویی و ادویه‌ای. انتشارات دانشگاه تهران، 300 صفحه.

- مظاهری، د.، 1377. زراعت مخلوط. انتشارات دانشگاه تهران، 262 صفحه.

- مظفریان، و.، 1382. فرهنگ نامهای گیاهان ایران. ا نتشارات فرهنگ معاصر، تهران، 362 صفحه.

- نجفی، م.، قاسمیان، ا. و گرجانی، ع.، 1386. اثرات محافظتی عصاره تام گیاه بادرشبی (Dracocephalum moldavica L.) بر روی انفارکت سایز قلب ایسکمیک در موش صحرایی. خلاصه مقالات سومین همایش گیاهان دارویی، دانشگاه شاهد، تهران، 3-2 آبان: 488.

- Balsubramanian, V. and sekeyange, L., 1990. Area Harvest Equivalency Ratio for meaning efficiency in multi season intercropping. Agronomy Journal, 82: 519-522.

- Chevaller Monimh, A., 1997. The Encyclopedia of Medicinal Plants. Borling Kindersley, London, 335p.

- Dastmalchi, K., Dorman, H.G., Kosar, M. and Hiltunen, R., 2007a. Chemical composition and in vitro antioxidant evaluation of a water soluble Moldavian balm (Dracocephalum moldavica L.) extract. Food Science and Technology, 40(2): 239-248.

- Dastmalchi, K., Dorman, H.G., Laakso, I. and Hiltunen, R., 2007b. Chemical composition and antioxidative activity of Moldavian balm (Dracocephalum moldavica L.) extracts. Food Science and Technology, 40(9): 1655-1663.

- Hyam , R. and Rankurst, R., 1995. Plant and their names. A concise dictionary Oxford University Press Inc., New York, 545p.

- Marotti, M., Dellacecca, V., Piccaglia, R. and Glovanelli, E., 1993. Agronomic and chemical evaluation of three varieaties of Foenieulum valgare. Acta Horticulture, 331: 63-69.

- Mnimh, P.O., 1995. Home herbal. The herb society, London, 144p.

- Venskutionis, P.R., Dapkevicius, A. and Baranuauskiene, M., 1995. Flavour composition of some lemon-like aroma herbs from Lithuania. Development in Food Science, 37(1): 833-847.

- Yadav, B.D. and Khurana, S.C., 1999. Effect of planting methods and sowing dates on the growth and yield of fennel (Foeniculum vulgare) Haryana. Agricultural University Journal Research, 29: 81-87.

مقایسه عملکرد بیولوژیکی، عملکرد کمی وکیفی اسانس و مراحل فنولوژیکی در کشت پاییزه، بهاره و تابستانه بادرشبویه (Dracocephalum moldavica L.)

مراجع

مراجع

دوره 24، شماره 3 - شماره پیاپی 41آبان 1387صفحه 263-270

دوره 24، شماره 3 - شماره پیاپی 41
آبان 1387
صفحه 263-270