همکاری با انجمن علمی گیاهان دارویی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی، پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی تهران

2 استادیار، دانشکده علوم زراعی و دامی، ‌دانشگاه تهران

چکیده

با توجه به اهمیت دارویی گیاه گاوزبان و فراوانی منابع آب و خاک شور در کشور، این تحقیق طی دو آزمایش جداگانه اجرا گردید. آزمایش اول با هدف تعیین حدود مقاومت به شوری و شناسایی مکانیزم آن اجرا شد و تیمارهای آزمایش شامل شوری در چهار سطح شاهد، 4، 8، و12 دسی‌زیمنس بر متر بود. صفات اندازه‌گیری شده شامل صفات کمی (درصد سبز شدن، وزن خشک ریشه، گل‌آذین و ساقه- برگ، ارتفاع، نسبت وزن اندام هوایی به ریشه، تعداد گل و تعداد برگ در هر بوته) و صفات کیفی (درصد موسیلاژ، خاکستر کل، سدیم، کلر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم) در مرحله گلدهی کامل گیاه بود. نتایج نشان داد شوری، کاهش معنی‌داری در درصد سبز شدن بذرها، ارتفاع و تعداد گل ایجاد کرده و بر وزن خشک ریشه، ساقه- برگ و گل‌آذین، نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی و تعداد برگ تأثیر معنی‌داری ندارد. همچنین نتایج نشان داد شوری، کاهش معنی‌داری در میزان موسیلاژ، پتاسیم و کلسیم موجود در بافت گیاهی گیاه گاوزبان ایجاد کرده و سبب افزایش معنی‌داری در میزان سدیم، کلر و خاکستر کل بافت گیاهی گاوزبان می‌شود. آزمایش دوم به منظور بررسی میزان جذب املاح از خاک توسط گیاه گاوزبان انجام گرفت و تیمارهای آزمایش شامل زمان نمونه‌برداری از خاک (قبل و بعد از کشت گیاه) بود. صفات اندازه‌گیری شده شامل مقادیر یونهای سدیم، کلر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم در خاک قبل و بعد از کشت گیاه گاوزبان بود. نتایج حاکی از کاهش معنی‌داری در میزان سدیم، کلر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم موجود درخاک بعد از کشت گیاه گاوزبان می‌باشد. با توجه به عدم تأثیر شوری بر وزن خشک و سایر پارامترهای گیاه و با توجه به محتوای بالای سدیم، کلر و خاکستر کل در بافت گیاهی و همچنین کاهش محتوای یونهای سدیم، کلر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم در خاک، می‌توان گفت گاوزبان گیاهی مقاوم به شوری بوده که قادر به جذب این یونها از خاک می‌باشد و می‌توان از این گیاه برای خارج ساختن این یونها از خاک و اصلاح خاکهای شور و قلیا استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

- باقـری، ع.، 1366. بررسی تحـمل به شوری و خشکی در تـوده‌های مختلف اسپـرس. پـایان‌نـامه کارشناسی ارشد اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان.
- جوادزاده، س.م.، 1376. اثر روشهای کشت، مقادیر مختلف کود ازت و تراکم بوته بر کمیت و کیفیت گیاه گاوزبان (Borago officinalis L.). پایان‌نامه کارشناسی ارشد زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت.
- خداشناس، ع.، 1374. اثرات تاریخ کشت، فاصله ردیف و تراکم بوته بر عملکرد و مواد مؤثره دارویی گیاه گاوزبان (Borago officinalis L.) در شرایط اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان.
- صمصام شریعت، ه.، 1386. عصاره‌گیری و استخراج مواد مؤثره گیاهان دارویی و روشهای شناسایی و ارزشیابی آنها. انتشارات مانی،‌ اصفهان، 258 صفحه.
- عابدی، م.ج.، نی‌ریزی، س.، ابراهیمی بیرنگ، ن.، ماهرانی، م.، مهردادی، ن.، خالدی، ه. و چراغی، ع.م.، 1381. استفاده از آب شور در کشاورزی پایدار. کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، تهران، 224 صفحه.
- علیزاده، ا.، 1377. کیفیت آب در آبیاری. انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد، 96 صفحه.
- میرمحمدی میبدی، س.ع.م. و قره‌یاضی، ب.، 1381. جنبه‌های فیزیولوژیک و به‌نژادی تنش شوری گیاهان. انتشارات دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، 247 صفحه.
- Cheeseman, J.M., 1988. Mechanism of salinity tolerance in plants. Plant physiology, 142: 226-229.
- Chhipa, B.R. and Lal, P., 1992. Effect of soil salinities on the pattern of nutrient uptake by susceptible and tolerant varieties of wheat. Agrochimica, 36(6): 418-426.
- Chhipa, B.R. and Lal, P., 1995. Na/ K ratios as the basis of salt tolerance in wheat. Australian Journal of Agricultural Research, 46: 533-539.
- Cramer, G.R., Lynch, J. and Lauchli, A., 1991. Effects of sodium, potassium and calcium on salt- stressed barley. Physiologia Plantarun, 81: 197-202.
- He, T. and Cramer, G.R., 1993a. Cellular response of two rapid cycling Brassica species, B. napus and B. carinata to seawater salinity. Physiologia Plantarun, 87(1): 47-60.
- He, T. and Cramer, G. R., 1993b. Salt tolerance of rapid- cycling Brassica species in relation Potassium /Sodium ratio and selectivity at the whole plant and callous levels. Journal of Plant Nutrition, 16(7): 1263-1277.
- Hung, J. and Redmann, R.E., 1995. Physiology responses of canola and wild mustard to salinity and contrasting calcium supply. Journal of Plant Nutrition, 18(9): 1931-1979.
- Hung, J. and Redmai, R.E., 1995. Salt tolerance of Hordeum and Brassica species during germination and early seedling growth. Canadian Journal of Plant science, 75: 815-816.
- Mansour, M.M.F., 1994. Changes in growth osmotic potential and cell permeability of wheat cultivars under salt stress. Biologia plantarum, 36(3): 429-434.
- Mozafar, A. and Oertli, J.J., 1990. Multiple stress and growth of barley effect of salinity and temperature shock. Plant and soil, 128: 153-160.
- Munns, R. and Weir, R., 1981. Contribution of sugars to osmotic adjustment in elongation and expanded zones of wheat leaves during moderate water deficits at two light levels. Australian Journal of Agricultural Research, 8: 93-105.
- Niu, X., Narasimhan, M., Salzman, R., Bressan, R., and Hawegawa, P., 1993a. NaCl regulation of plasma membrane H+/ ATPase gene expression in a glycophyte and a halophyte. Plant physiology, 103: 713-718.
- Niu, X., Zhu, K., Narasimhan, M., Bressan, R. and Hawegawa, P., 1993b. Plasma-membrane H+/ATPase gene expression is regulated by NaCl in cells of the halophyte Atriplex nummularia L. planta, 190: 433-438.
- Noble, C.L., Halloran, G.M. and West, D.W., 1984. Identification and selection for salt tolerance in lucerne (Medicago sativa L.). Australian Journal of Agricultural Research, 35: 239-252.
- Shalaby, E.E., Epstein, E. and Qualset, C.O., 1993. Variation in salt tolerance among some wheat and triticale genotypes. Journal of Agronomy and Crop Science, 71(5): 298-304.
- Trivedi, S., Galiba, G., Sankhla, N. and Erdei, L., 1991. Responses to osmotic and sodium chlorides stress of wheat varieties differing in drought and salt tolerance in callus cultures. Plant science, 73(2): 223-227.