نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان (باغ گیاه‌شناسی کاشان)
2 دانشیار، دانشکده شیمی، دانشگاه کاشان
چکیده
جنس پونه‌سا (Nepeta L.) متعلق به خانواده نعناعیان، دارای گونه‌های دارویی و اسانس‌دار بسیار ارزشمندی است که تاکنون بالغ بر250 گونه از این جنس در جهان و 67 گونه از ایران گزارش شده‌است. در این تحقیق ترکیب‌های شیمیایی اسانس سه گونه از جنس پونه‌سای منطقه کاشان به نام‌های پونه‌سای یزدی (Nepeta gloeocephala Rech. F.)، پونه‌سای قهرودی (N. sessilifolia Bunge) و پونه‌سای تنک (N. laxiflora Benth.) مورد بررسی قرار گرفته‌اند. این گونه‌ها انحصاری ایران بوده و به‌ترتیب در ارتفاعات درین، قهرود و مشهد اردهال کاشان دارای رویشگاه‌های طبیعی می‌باشند. سرشاخه‌های گلدار گونه‌های یاد‌شده در بهار و تابستان سال 1384 جمع‌آوری و در شرایط آزمایشگاه خشک شدند و به روش تقطیر با آب (Hydrodistillation) اسانس‌گیری شدند. برای شناسایی ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس، از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل‌شده به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. 29 ترکیب در اسانس گیاه پونه‌سای یزدی شناسایی شد که اجزای اصلی آن 1،8-سینئول (2/35%)، بتا-پینن (7/21%)، سابینن (7/7%)، ترانس-بتا-اوسیمن (1/7%)، آلفا-پینن (1/7%) و سیس-اوسیمن (9/6%) بودند. 33 ترکیب در اسانس گیاه پونه‌سای قهرودی شناسایی شد که اجزای اصلی آن اسپاتولنول (7/25%)، لاواندولیل استات (7/16%)، لیمونن (4/6%) و ژرانیل‌استات (2/4%) بودند. همچنین تعداد 30 ترکیب در اسانس پونه‌سای تنک شناسایی شد که بیشترین ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس این گیاه به‌ترتیب شامل: آلفا-پینن (7/19%)، 8،1-سینئول (8/11%)، آلفا-بیسابولول (9/6%) و دلتا-کادینن (82/6%) می‌باشند.
کلیدواژه‌ها
)