همکاری با انجمن علمی گیاهان دارویی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران

2 دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، دانشکده منابع طبیعی، گروه مرتعداری

3 گروه مرتع، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، ساری، مازندران، ایران

4 هیات علمی موسسه جنگلها و مراتع کشور

10.22092/ijmapr.2023.362076.3312

چکیده

سابقه و هدف: گونه آویشن (Thymus lancifolius Celak.) یکی از گونه‌های انحصاری جنس آویشن در ایران است که به‌علت داشتن ترکیبات فنولی بالا، از ارزش اقتصادی و دارویی زیادی برخوردار است .با در نظر گرفتن برداشت بی‌رویه از رویشگاه‌های آویشن، کم بودن میزان تولید و استاندارد نبودن کمّیت و کیفیت مواد مؤثره به‌علت تنوع بالای ژنتیکی آویشن، اهلی کردن گونهT. lancifolius Celak. و استانداردسازی آن از اهداف این مطالعه است. در این راستا، کمّیت و کیفیت اسانس این گونه آویشن در شرایط طبیعی و زراعی بررسی و مقایسه شد.
مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسی تأثیر عوامل محیطی بر عملکرد کمّی و کیفی اسانس گونه T. lancifolius Celak. در شرایط زراعی و رویشگاهی (پنج رویشگاه رزن، اسدآباد، همدان، ملایر و تویسرکان)، این گونه در ایستگاه اکباتان همدان، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار از طریق تکثیر بذر کاشته شد. اسانس گیاهان در مرحله گلدهی کامل به روش تقطیر با آب استخراج و ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس به‌‌وسیله دستگاه‌های GC و GC/MS اندازه‌گیری و شناسایی گردید.
نتایج: مقایسه درصد اسانس جمعیت‌های T. lancifolius بیانگر آن است که در رویشگاه با هم اختلاف معنی‌داری دارند، به‌طوری که رویشگاه اسدآباد دارای بیشترین درصد اسانس (3.85%) و رویشگاه ملایر دارای کمترین درصد اسانس (1.94%) بود. میزان اسانس جمعیت‌ها در مزرعه هم اختلاف معنی‌داری داشتند، به‌طوری که بیشترین درصد اسانس (4.18%) مربوط به جمعیت اسدآباد و کمترین آن مربوط به ملایر بود (1.78%). در جمعیت اسدآباد و تویسرکان، درصد اسانس مزرعه از رویشگاه بیشتر بود اما در جمعیت‌های رزن، همدان و ملایر نمونه‌های رویشگاهی درصد اسانس بالاتری داشتند. ترکیبات تشکیل‌دهنده در همه جمعیت‌ها هم در شرایط رویشگاه و هم در شرایط زراعی تقریباً مشابه بود اما در نوع ترکیبات غالب و نیز میزان آنها تفاوت‌ داشتند. نتیجه حاصل از تجزیه خوشه‌ای مواد مؤثره مهم اسانس در پنج جمعیت مورد مطالعه، نشان‌دهنده وجود دو نوع تیپ شیمیایی (کموتایپ) شامل تیمول (کموتایپ 1) و ژرانیول/ژرانیل استات (کموتایپ 2) در دو شرایط مزرعه و رویشگاه بود. در اسانس چهار جمعیت T. lancifolius مربوط به کموتایپ 1، ترکیب‌های اصلی شامل تیمول (رویشگاه: 71.4%-52.2%، مزرعه: 68.1%-49.4%)، کــارواکرول
(رویشگاه: 23.5%-4.5%، مزرعه: 25.5%-3.9%)، پارا-سیمن (رویشگاه: 6.1%-4.3%، مزرعه: 6.6%-4.6%) و گاما-ترپینن (رویشگاه: 9.3%-3.9%، مزرعه: 8.9%-5.7%) بودند. در این کموتایپ بیشترین میزان تیمول (71.4%) در رویشگاه همدان و بیشترین مقدار ترکیبات فنولی (80%) در رویشگاه ملایر مشاهده شد. در جمعیت رزن مربوط به کموتایپ 2، مواد مؤثره شامل ژرانیول (رویشگاه: 52.1%، مزرعه 35.8%)، ژرانیل استات (رویشگاه: 22%، مزرعه: 16%)، لینالول (رویشگاه: 6.3%، مزرعه: 14.7%) و تیمول (رویشگاه: 7%، مزرعه: 12%) ترکیب‌های عمده اسانس را تشکیل دادند.
نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج حاصل از بررسی کمّیت و کیفیت اسانس جمعیت‌های مختلف T. lancifolius Celak.، می‌توان دو کموتایپ اصلی شامل کموتایپ تیمول و کموتایپ ژرانیول/ژرانیل استات را برای اهلی کردن و کشت این گونه در استان همدان معرفی کرد تا ضمن استفاده از آنها در صنایع دارویی از تخریب رویشگاهای آویشن جلوگیری بعمل آورد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

- Abdel-Rahman, A. and Migahid, M., 2019. The autecological characteristics of endangered medicinal plant Thymus capitatus, in the Western Mediterranean region of Egypt. Egyptian Journal of Botany, 59(2): 387-398.
- Adams, R., 2017. Identification of essential oil components by gas chromatography/mass spectrometry, Carol Stream. Carol Stream, Allured Publication, 804 p.
- Aprotosoaie, A.C., Hăncianu, M., Costacheb, I.I. and Mirona, A., 2016. Linalool: a review on a key odorant molecule with valuable biological properties. Flavour and Fragrance Journal, 29(4): 193-219.
- Badawy, M.E.I., Marei, G.I.K., Rabea, E.I. and Taktak, N.E.M., 2019. Antimicrobial and antioxidant activities of hydrocarbon and oxygenated monoterpenes against some foodborne pathogens through in vitro and in silico studies. Pesticide Biochemistry and Physiology, 158: 185-200.
- Chen, J., Jiang, Q.-D., Chai, Y.-P., Zhang, H., Peng, P. and Yang, X.-X., 2016a. Natural terpenes as penetration enhancers for transdermal drug delivery. Molecules, 21(12): 1709.
- Chen, S.L., Hua, Y., Luo, H.M. and Wu, Q., 2016b. Conservation and sustainable use of medicinal plants: problems, progress, and prospects. Chinese Medicine, 11(37): 1-10.
- Chen, W. and Viljoen, A.M., 2022. Geraniol- A review update. South African Journal of Botany, 150: 1205-1219.
- El-Bakkal, S., Zeroual, S., Elouazkiti, M., Mansori, M., Bouamama, H., Zehhar, N. and El-Kaoua, M., 2020. Comparison of yield chemical composition and biological activities of essential oils obtained from Thymus pallidus and Thymus satureioides Coss. grown in wild and cultivated conditions in Morocco. Journal of Essential Oil-Bearing Plants, 23:1-14.
- Emami Bistgani, Z. and Sefidkon, F., 2019. Review on ethnobotany, phytochemical, molecular and pharmacological activity of Thymus daenensis Celak. Biocatalysis and Agricultural Biotechnology, 22: 101400.
- Ghasemi Pirbalouti, A., Hashemi, M. and Ghahfarokhi, F.T., 2013. Essential oil and chemical compositions of wild and cultivated Thymus daenensis Celak. and Thymus vulgaris L. Industrial Crops and Products, 48: 43-48.
- Gupta, A., Mumtaz, Sh., Li, C.H., Hussain, I. and  Rotello, V.M., 2019. Combatting antibiotic-resistant bacteria using nanomaterials. Chemical Society Reviews, 48: 415-427.
- Hasani, J., 2013. Essential oil comparison in Thymus daenensis Celak. and Thymus fedtschenkoi Ronniger. in natural Kurdistan habitats. Eco-phytochemical Journal of Medical Plants, 1(1): 1-12.
- Heydari, A., Hadian, J., Esmaeili, H., Kanani, M.R., Mirjalili, M.H. and Sarkhosh, A., 2019. Introduction of Thymus daenensis into cultivation: Analysis of agro-morphological, phytochemical and genetic diversity of cultivated clones. Industrial Crops and Products, 131: 14-24.
- Jamzad, Z., 2009. Iran's thymes and spices. Publications of the Research Institute of Forests and Rangelands, 177p (In persin).
- Karimi, Z., Houshmand, S., Mohammad Khani, A. and Yousefzadeh, K., 2016. Investigating the effect of harvesting time on the quantity and quality of the essential oil of two species of medicinal plants (Thymus armeniacus, Thymus lancifolius). Ecophytochemistry Quarterly of Medicinal Plants, 5(1): 40-56.
- Khorshidi, J., Shokrpour, M. and Nazeri, V., 2019. Phytochemical investigation and comparison of the essential oil of Thymus daenensis Celak. medicinal plant in the conditions of natural habitats and farm. Ecophytochemical Quarterly of Medicinal Plants, 25(1): 1-11.
- Kalvandi, R., Mirza, M., Atri, M., Hessamzadeh Hejazi, M., Jamzad, Z. and Safikhani, K., 2014. Introduction of seven new chemotypes of Thymus eriocalyx (Ronniger) Jalas species in Iran by examining the diversity of essential oil compounds in individuals of different populations of this species. Iran Medicinal and Aromatic Plants Research, 30(1): 101-122.
- Miró, M.V., Costa-Júnior, L.M., Alvarez, L.I., Lanusse, C., Virkel, G. and Lifschitz, A., 2022. Pharmacological characterization of geraniol in sheep and its potential use in the control of gastrointestinal nematodes. Veterinary and Animal Science, 18: 65-69.
- Mozaffarian, M., 2007. A Dictionary of Iranian Plant Names, Farhang Moaser Press, Tehran, 671p.
- Mousavi, A., Ghahraninejad, F and Mirza, M., 2015, chemical diversity of Thymus lancifolius populations in Iran, National Conference of Medicinal Plants, Shahroud, Iran, 8-9 march: 21-22.
- Nakamura, A., Fujiwara, S., Matsumoto, I. and Abe, K., 2009. Stress repression in restrained rats by (R)- (-)-linalool inhalation and gene expression profiling of their whole blood cells. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 57(12): 5480-5485.
- Paulino, B.N., Silva, G.N.S., Araújo, F.F., Néri-Numa, I.A., Pastore, G.M., Bicas, J.L. and Molina, G., 2022. Beyond natural aromas: The bioactive and technological potential of monoterpenes. Trends in Food Science & Technology, 128: 188-201.
- Pereira, S.I., Santos, P.A.G., Barroso, J.G., Figueiredo, A.C., Pedro, L.G., Salgueiro, L.R., Deans, S.G. and Scheffer, J.J.C., 2000. Chemical polymorphism of the essential oils from populations of Thymus caespititus grown on the Island S. Jorge (Azores). Phytochemistry, 55(3): 241-246.
- Pluhár, Z., Sárosi, S. and Simkó, H., 2012. Enviromental condition and essentioal oil diversity of native Thymus Pulegioides population in highlands of Hungery and in the Carpathians. Acta Horticulturae, 955: 65-71.
- Raguso, A.R., 2016. More lessons from linalool: insights gained from a ubiquitous floral volatile. Current Opinion in Plant Biology, 32: 31-36.
- Safai, L., Sharifi Ashourabadi, A. and Afiuni, D., 2017. Study of environmental factors effects on Thymus daenensis quality and quantity in field and habitat conditions. Journal of Plant Ecophysiology, 9(29): 195-203.
- Sajjadi, S.E. and Khatamsaz, M., 2003. Composition of the essential oil of Thymus daenensis Celak. subsp. lancifolius (Celak.) Jalas. Journal of Essential Oil Research, 15: 34-35.
- Sefidkon, F., Kalvandi, R., Atri, M. and Barazandeh, M.M., 2005. Essential oil variability of Thymus eriocalyx (Ronniger) Jalas. Flavour and Fragrance Journal, 20(5): 521-524.
- Sepahvand, A., Khademi, K., Astereki, H. and Mohammadian, A., 2017. 'Effects of density on yield and yield components of thyme (Thymus lancifolius Celak.) under dry farming conditions of Lorestan province'. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research, 32(6): 988-997.
- Silva, G. dos S.E., Marques, J.N. de J., Linhares, E.P.M., Bonora, C.M., Costa, É.T. and Saraiva, M.F., 2022. Review of anticancer activity of monoterpenoids: Geraniol, nerol, geranial and neral. Chemico-Biological Interactions, 362: 90-94.
- Torras, J., Grau, M.D., Lopez, J.F. and Heras, F.X.C., 2007. Analysis of essential oils from chemotypes of Thymus vulgaris in Catalonia. Journal of the Science of Food and Agriculture, 87: 2327-2333.
- Vaičiulytė, V., Ložienė, K., Taraškevičius, R. and Butkienė., R., 2017. Variation of essential oil composition of Thymus pulegioides in relation to soil chemistry. Industrial Crops and Products, 95: 422-433.