همکاری با انجمن علمی گیاهان دارویی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 بخش گیاهان دارویی و محصولات فرعی- مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور- سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

2 هیات علمی موسسه جنگلها و مراتع کشور

3 استادیار, موسسه تحقسقات جنگلها و مراتع کشور

4 بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

5 مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

6 گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه گیلان

چکیده

سابقه و هدف: بابونه (Matricaria chamomilla L.) به‌دلیل کاربرد فراوان در صنایع مختلف غذایی، دارویی و آرایشی-بهداشتی از گیاهان دارویی مهم به‌شمار می‌رود. خواص بیولوژیک بابونه به اجزای اسانس، به‌ویژه کامازولن و آلفا-بیزابولول اکسید A و فلاونوئیدهای آن، به‌ویژه آپیژنین و لوتئولین نسبت داده می‌شود. ارزیابی جمعیت‌های گیاهی خودرو متعلق به مناطق مختلف جغرافیایی در محل (بررسی نمونه‌های خودرو) و خارج از محل (بررسی نمونه‌های خودرو در شرایط زراعی)، برای به‌نژادی گیاه و گزینش ژنوتیپ‌های امیدبخش گام بسیار مهمی است. از سویی کشت‌ و ‌اهلی کردن گیاهان خودرو در شرایط زراعی موجب بهبود عملکرد گیاه شده و از برداشت بی‌رویه و انقراض گیاه جلوگیری می‌کند. در این پژوهش به بررسی تنوع کمّی و کیفی اسانس برخی جمعیت‌های خودرو بابونه و کاشته شده همین جمعیت‌ها در شرایط زراعی پرداخته شد.
مواد و روش‌ها: گل و بذر 15 جمعیت‌ خودرو بابونه از رویشگاه‌های طبیعی کشور شامل 12 جمعیت از استان‌ خوزستان (Kh1-12)،2 جمعیت از استان فارس (F1-2) و 1 جمعیت از استان بوشهر (F3) در سال 1400-1399 جمع‌آوری گردید. گل‌ها برای اسانس‌گیری و بذرها برای کشت در مزرعه در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی (تیمار= ژنوتیپ) با 3 تکرار استفاده شدند. مزرعه تحقیقاتی واقع در ایستگاه تحقیقات البرز وابسته به مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور (استان البرز) به‌عنوان محل کشت بدون اضافه کردن هیچ کودی به خاک در نظر گرفته شد. بذرها با فواصل 15 سانتی‌متر بین خطوط کاشت و 15 سانتی‌متر بین بوته‌ها روی خطوط کاشت به‌صورت مستقیم کاشته شدند (فروردین 1401). آبیاری به‌صورت قطره‌ای و وجین علف‌های هرز به صورت مکانیکی انجام شد. برداشت دستی گل‌ها همراه با کمتر از 5 سانتی‌متر دمگل در مرحله بیشتر از 70% گلدهی انجام شد. اسانس‌ گل‌های سایه-خشک به روش تقطیر با آب (دستگاه کلونجر) به‌مدت 3 ساعت استخراج شد و آنالیز کمّی و کیفی آنها با استفاده از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف‌سنج جرمی انجام شد.
نتایج: نتایج نشان داد، هیدروکربن‌های سسکوئی‌ترپن، سسکوئی‌ترپن‌های اکسیژنه و دی‌استیلن‌ها بیشترین درصد ترکیبات اسانس در هر دو گروه نمونه‌های خودرو و کاشته شده را تشکیل می‌دادند. دو ترکیب مهم اسانس بابونه شامل کامازولن (از هیدروکربن‌های سسکوئی‌ترپن) و آلفا-بیزابولول اکسید A‌ (از سسکوئی‌ترپن‌های اکسیژنه) در گیاهان کاشته شده بیشتر از نمونه‌های خودرو بودند. در نمونه‌های خودرو، بیشترین میزان (%) کامازولن (5.3%) و آلفا-بیزابولول اکسید A (21.5%) به‌ترتیب در جمعیت‌های Kh8 و Kh4 و در نمونه‌های کاشته شده، بیشترین میزان کامازولن (11.1% و 11.0%) به‌ترتیب در جمعیت‌های Kh7 و Kh3 و بیشترین مقدار آلفابیزابولول اکسید A (32.3%) در جمعیت F-2 به‌دست آمد. به‌طور کلی، اجزای عمده اسانس (%) در جمعیت‌های کاشته شده و خودرو شامل آلفا-بیزابولون اکسید A (خودرو: 40.1% (F1) تا 64.5% (Kh3) و کاشته شده: 29.8% (F2) تا 56% (Kh3))، آلفا-بیزابولول اکسید A‌ (خودرو: 5.8% (Kh5) تا 21.5% (Kh4) و کاشته شده:10.3% (Kh3) تا 32.3% (F2))، E-بتا-فارنزن (خودرو: 6.1% (Kh3) تا 23.3% (Kh8) و کاشته شده: 6.9% (Kh1) تا 15.6% (F3))، Z-اسپیرو اتر (خودرو: صفر (F1) تا 16.1% (Kh1) و کاشته شده: 9.1% (Kh7) تا 15.1% (Kh13)) و کامازولن (خودرو:1.6% (Kh6) تا 5.3% (Kh8) و کاشته شده: 4.7% (Kh6) تا 11.1% (Kh7)) بودند. همچنین، درصد اسانس با تفاوت قابل ملاحظه‌ای در نمونه‌های کاشته شده (0.9% (Kh5) تا 1.4% (Kh13)) بیشتر از خودرو (0.1% (Kh6) تا 0.5% (Kh10)) بدست آمد.
نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد، با کشت نمونه‌های خودرو بابونه در شرایط زراعی و کنترل آب و مدیریت‌های زراعی، می‌توان اسانسی با کمّیت و کیفیت مطلوب نسبت به نمونه‌های خودرو داشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

- Adams, R.P., 2017. Identification of essential oil components by gas chromatography/quadrupole mass spectroscopy. 4th edition. Allured Publishing Corp., Carol Stream, Illinois, 804p.
- Adeli, N., Alizadeh, M.A. and Jafari, A.A., 2013. Evaluation of essential oil yield, morphological and phenological traits in some populations of two chamomile species (Matricaria recutita and
M. aurea). Journal of Medicinal Plants and By-products, 2: 153-158.
- Afzali, S.F., Shariatmadari, H., Hajabbasi, M.A. and Moatar, F., 2007. Salinity and drought stress effects on flower yield and flavonol-O-glycosides in chamomile (Matricaria chamomilla L.). Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 23(3): 382-390.
- Ahmadi, F., Modarresi, M. and Kohanmoo, M.A., 2018. A study on the genetic diversity of different populations of german chamomile (Matricaria chamomilla L.) using morphological traits and essential oil percentage. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 34(1): 115-130.
- Akbarzadeh, M., 2014. Study on adaptability and yield potential of chamomile (Matricaria chamomilla L.) cultivars and populations under Khuzistan and Tehran climatic conditions. MSc. thesis, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. (In Persian)
- Asgary, S., Naderi, Gh., Ghannadi, A., Gharipour, M. and Golbon, S., 2003. Protective effect of Achillea millefolium, Crataegus curvisepala and Matricaria chamomilla on oxidative hemolysis of human erythrocytes and -SH capacity. Journal of Medicinal Plants, 2(6): 41-61.
- Ayoughi, F., Barzegar, M., Sahari, M.A. and Naghdibadi, H., 2011. Chemical compositions of essential oils of Artemisia dracunculus L. and endemic Matricaria chamomilla L. and an evaluation of their antioxidative effects. Journal of Agricultural Science and Technology, 13: 79-88.
- Baghizadeh, A., Balouchi, A. and Nazem, H., 2010. A study of genetic and chemical diversities of some chamomile ecotypes based on RAPD markers and essential oil compositions. Journal of Medicinal Plants and By-products, 1: 41-46.
- Flemming, M., Kraus, B., Rascle, A., Jürgenliemk, G., Fuchs, S., Fürst, R. and Heilmann, J., 2015. Revisited anti-inflammatory activity of matricine in vitro: Comparison with chamazulene. Fitoterapia, 106: 122-128.
- Gevrenova, R., 2010. Determination of natural colorants in plant extracts by high-performance liquid chromatography. Journal of the Serbian Chemical Society, 75 (7): 903-915.
- Ghahreman, A., 1996. Flora Iranica. Research Institute of Forests and Rangelands Press, Botany department, Tehran, 15 (No. 1814).
- Ghanavati, M., Houshmand, S.L., Zainali, H. and Abrahimpour, F., 2010. Chemical composition of the essential oils of Matricaria recutita L. belonging to central and south parts of Iran. Journal of Medicinal Plants, 9(34): 102-109.
- Izadi, Z., Modarres Sanavi, S.A.M., Sorooshzadeh, A., Esna-Ashari, M. and Davoodi, P., 2012. Antimicrobial activity of chamomile (Matricaria chamomilla L.) and feverfew (Tanacetum parthenium L.). Armaghane-danesh, Yasuj University of Medical Sciences Journal (YUMSJ), 18(1): 31-43.
- Jahan, M. and Koocheki, A., 2004. Effect of organic production of german chamomile (Maricaria chamomilla L.) on it’s chemical composition. Pajouhesh & Sazandegi, 61: 87-95.
- Jaimand, K. and Rezaee, M.B., 2002. A study on chemical composition of essential oils of Matricaria chamomilla L. from Tehran, Hammadan and Kazeroon. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 13: 11-24.
- Jakovlev, V., Isaac, O., Thiemer, K. and Kunde, R., 1979. Pharmacological investigations with compounds of chamomile ii. New investigations on the antiphlogistic effects of (−)-alpha-bisabolol and bisabolol oxides. Planta Medica, 35: 125-140.
- Jalali, Z., Sefidkon, F., Assareh, M.H. and Attar, F., 2008. Comparison of sesquiterpenes in the essential oils of Anthemis hyalina DC., Matricaria recutita L. and Matricaria aurea (Loefl.) Schultz-Bip. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 24(1): 31-37.
- Jamalian, A., Shams-Ghahfarokhi, M., Jaimand, K., Pashootan, N., Amani, A. and Razzaghi-Abyaneh, M., 2012. Chemical composition and antifungal activity of Matricaria recutita flower essential oil against medically important dermatophytes and soil-borne pathogens. Journal de Mycologie Médicale, 22: 308-315.
- Karami, A., Khosh-Khui, M. and Sefidkon, F., 2007. Quantitative and qualitative study on two wild and cultivated populations of chamomile (Matricaria chamomilla L.) under Shiraz climatic conditions. Abstracts of the 5th Iranian Horticultural Science Congress, Shiraz University, Fars, Iran. (In Persian)
- Maurya, A.K., Singh, M., Dubey, V., Srivastava, S., Luqman, S. and Bawankule, D.U., 2014. α-(−)-Bisabolol reduces pro-inflammatory cytokine production and ameliorates skin inflammation. Current Pharmaceutical Biotechnology, 15: 173-181.
- Mavandi, P., Assareh, M.H., Dehshiri, A., Rezadoost, H. and Abdossi, V., 2019. Flower biomass, essential oil production and chemotype identification of some Iranian Matricaria chamomilla var. recutita (L.) accessions and commercial varieties. Journal of Essential Oil Bearing Plants, 22(5): 1228-1240.
- Mozaffarian, V., 1996. Dictionary of Iranian Plant Names. Farhang Moaser Press, Tehran, 596p.
- Mozaffarian, V., 2008. Ilam Province Flora. General Directorate of Natural Resources of Ilam Province Publication in cooperation with Farhang Moaser Press, 700p.
- Naghshe Javaheri, M., Kesmati, M. and Pilevarian, A.A., 2009. Phytoestrogenic effect of Matricaria recutita L. and its relationship with endogenous estrogens on locomotor activity in open field test. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 24(4): 519-529.
- Nargesi, S., Moayeri, A., Ghorbani, A., Seifinejad, Y., Shirzadpour, E. and Amraei, M., 2018. The effects of Matricaria chamomilla L. hydroalcoholic extract on atherosclerotic plaques, antioxidant activity, lipid profile and inflammatory indicators in rats. Biomedical Research and Therapy, 5(10):
2752-2761.
- Nurzyńska-Wierdak, R., 2011. The essential oil of Chamomilla recutita (L.) Rausch. cultivated and wild growing in Poland. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Lublin-Polonia, Sectio DDD, XXIV, (2): 197-206.
- Omidbaigi, R., 2006. Production and Processing of Medicinal Plants. Vol. 3, 4th edition, Astan Quds Razavi publications (Behnashr Co.), 397p.
- Piri, E., Mahmoodi Sourestani, M., Khaleghi, E., Mottaghipisheh, J., Zomborszki, Z.P., Hohmann, J. and Csupor, D., 2019. Chemo-diversity and antiradical potential of twelve Matricaria chamomilla L. populations from Iran: proof of ecological effects. Molecules, 24: 1-14.
- Pourfaraj, J., Akbarzadeh, M., Shahrokhi, Sh. and Nourafcan, H., 2018. German chamomile essential oils quality of environmental factors in three watershed areas of Arasbaran, East Azarbaijan province, Iran. Agroecology Journal, 14(3): 59-68.
- Raal, A., Kaur, H., Orav, A., Arak, E., Kailas, T. and Müürisepp, M., 2011. Content and composition of essential oils in some Asteraceae species. Proceedings of the Estonian Academy of Sciences, 60(1): 55-63.
- Repčák, M., Pastírová, A., Imrich, J., Švehlíková, V. and Mártonfi, P., 2001. The variability of (Z)- and (E)-2-β-D-glucopyranosyloxy-4-methoxycinnamic acids and apigenin glucosides in diploid and tetraploid Chamomilla recutita. Plant Breeding, 120: 188-190.
- Saeedi, K., Sayedi, F. and Kiani, M., 2015. Evaluation of essential oil content and composition of some improved cultivars of chamomile, Moldavian dragonhead and fennel in Shahrekord climate condition. Journal of Crop Improvement, 17(4): 1101-1109.
- Šalamon, I., 2007. Effect of the internal and external factors on yield and qualitative-quantitative characteristics of chamomile essential oil. Acta Horticulturae, 749: 45-64.
- Šalamon, I., Ghanavati, M. and Abrahimpour, F., 2010a. Potential of medicinal plant production in Iran and variability of chamomile (Matricaria recutita L.) essential oil quality. Journal of Essential Oil Bearing Plants (Jeobp), 13(5): 638-643.
- Šalamon, I., Ghanavati, M. and Khazaei, H., 2010b. Chamomile biodiversity and essential oil qualitative-quantitative characteristics in Egyptian production and Iranian landraces. Emirates Journal of Food and Agriculture, 22(1): 59-64.
- Samsam Sheriat, H., Ghassemi Dehkordi, N. and Rahimi, H., 1991. Cultivation of European tetraploid and diploid species of Matricaria chamomilla and comparison of ingredients of their volatile oils with those of Iranian diploid species. Department of Pharmacognosy Journal, Medical Sciences University of Tehran, 2(1): 181-193.
- Shams-Ardakani, M.R., Ghannadi, A. and Rahimzadeh, A., 2006. Volatile constituents of Matricaria chamomilla L. from Isfahan, Iran. Iranian Journal of Pharmaceutical Sciences, 2(1): 57-60.
- Sharifi-Rad, M., Nazaruk, J., Polito, L., Bezerra Morais-Braga, M.F., Esmeraldo Rocha, J., Melo Coutinho, H.D., Salehi, B., Tabanelli, G., Montanari, C., del Mar Contreras, M., Yousaf, Z., Setzer, W.N., Verma, D.R., Martorell, M., Sureda, A. and Sharifi-Rad, J., 2018. Matricaria genus as a source of antimicrobial agents: from farm to pharmacy and food applications. Microbiological Research, 215: 76-88.
- Stojanović-Radić, Z., 2012. Antimicrobial activity of the three commercial drug’s essential oils: chamomillae flos, calendulae flos and millefolii herba. Biologica Nyssana, 3(2): 69-76.
- Tolouee, M., Alinezhad, S., Saberi, R., Eslamifar, A., Zad, J., Jaimand, K., Taeb, J., Rezaee, M.B., Kawachi, M., Shams-Ghahfarokhi, M. and Razzaghi-Abyaneh, M., 2010. Effect of Matricaria chamomilla L. flower essential oil on the growth and ultrastructure of Aspergillus niger van Tieghem. International Journal of Food Microbiology, 139: 127-133.
- Zeinali, H., Mozafarian, V., Safaii, L., Davazdah emami, S. and Hooshmand, S.A., 2010. Study of morphological, phenological and essential oil variation in Matricaria recutita L. Iranian Journal of Plant Production Technology, 10(1): 49-58.