همکاری با انجمن علمی گیاهان دارویی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده مهندسی کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

2 دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده مهندسی کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

چکیده

به‌منظور بررسی تأثیر قارچ میکوریزا و امواج فراصوت بر برخی صفات کمّی و کیفی گیاه دارویی سیاه‌دانه (Nigella sativa L.) این آزمایش در سال 1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهرود انجام شد. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در 3 تکرار بود. فاکتورهای آزمایش شامل قارچ میکوریزا در سه سطح عدم تلقیح، تلقیح به میزان توصیه شده، تلقیح به میزان دو برابر توصیه شده و پرتودهی در پنج سطح صفر، 3، 5، 7 و 9 دقیقه با امواج فراصوت با فرکانس 42 کیلوهرتز بود. نتایج این بررسی نشان داد که عملکرد دانه، وزن هزاردانه، درصد کلونیزاسیون ریشه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت تحت تأثیر اثر اصلی قارچ میکوریزا قرار گرفتند. درصد و عملکرد اسانس به‌طور معنی‌داری تحت تأثیر سطوح مختلف میکوریزا قرار گرفت. بیشترین درصد اسانس از مصرف مضاعف ماده تلقیح به میزان 1/1% بدست آمد. بین دو تیمار تلقیح از نظر تأثیر بر عملکرد دانه و وزن هزاردانه تفاوت معنی‌دار مشاهده نشد. اثر امواج فراصوت باعث افزایش در ارتفاع ساقه، عملکرد دانه، وزن هزاردانه، عملکرد بیولوژیک، درصد و عملکرد اسانس گردید. بیشترین عملکرد دانه و وزن هزاردانه از تیمار 7 دقیقه پرتودهی و به‌ترتیب به میزان 696.3 کیلوگرم در هکتار و 2.7 گرم حاصل شد. براساس نتایج حاصل، اثر متقابل قارچ میکوریزا و امواج فراصوت بر ارتفاع ساقه، تعداد کپسول در بوته و درصد اسانس معنی‌دار شد. بالاترین درصد اسانس در ترکیب‌های تیماری 9 دقیقه پرتودهی و عدم تلقیح با میکوریزا و همچنین 3 دقیقه پرتودهی و استفاده از میکوریزا بدست آمد.

کلیدواژه‌ها

- بینا، ف.، رضایی، آ. و آقایی‌زاده، م.، 1387. بررسی تأثیر امواج مافوق صوت بر فرایند فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی تنژیدن بذر. مجموعه مقالات اولین همایش ملی زیست‌شناسی گیاهی، دانشگاه گیلان، 27-25 تیرماه، 7 صفحه.
- توکلی دینانی، ا.، 1388. بررسی تأثیر کودهای زیستی حل‌کننده فسفات بر عملکرد کمّی و کیفی دو رقم گیاه دارویی شوید (Anethum graveolens L.). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، تهران، 120 صفحه.
- ثواقبی، غ.ر.، سادات، ع.، رجالی، ف.، فرح‌بخش، م.، خاوازی، ک. و شیرمردی، م.، 1389. تأثیر چند نوع قارچ میکوریزا آربوسکولار و باکتری محرک رشد گیاه بر شاخص‏های رشد و عملکرد دو رقم گندم در یک خاک شور. آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی)، 24(1): 62-53.
- درزی، م.ت، قلاوند، ا.، رجالی، ف. و سفیدکن، ف.، 1385. بررسی کاربرد کودهای زیستی بر عملکرد و اجزاء عملکرد گیاه دارویی رازیانه (Foeniculum vulgar Mill.). تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 22(4): 276-292.
- ذکی دیزجی، ح.، مینایی، س.، توکلی هشتجین، ت.، مختاری دیزجی، م. و منتظر، ع.، 1387. کیفیت‌سنج فراصوتی برای محصولات کشاورزی. مجموعه مقالات پنجمین کنگره مهندسی ماشینهای کشاورزی و مکانیزاسیون ایران، دانشگاه فردوسی مشهد، 7-6 شهریورماه: 35-23.
- زرگری، ع.، 1368. گیاهان دارویی (جلد اول). انتشارات دانشگاه تهران، 947 صفحه.
- سرخی لله لو، ف.، 1388. ارزیابی اثرات امواج فراصوت و میدان مغناطیسی بر جوانه‌زنی بذور گیاه دارویی همیشه‌بهار (Calendula officinalis L.). ششمین گنگره علوم باغبانی ایران، دانشگاه گیلان، 25-22 تیرماه: 47-42.
- صالح راستین، ن.، 1377. کودهای بیولوژیک. نشریه علمی خاک و آب، مؤسسه تحقیقات آب و خاک، سازمان تحقیقات کشاورزی، 12(3): 26-17.
- عبادی قهرمان، ش.، 1392. اثر امواج اولتراسونیک و کود بیولوژیک نیتروکسین بر رشد و عملکرد لوبیا چشم‌بلبلی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شاهرود، 96 صفحه.
- مسکوکی، ع.م. و مرتضوی، ع.، 1380. طرح جامع استراتژیک تولید، تبدیل و توزیع زرشک بی‌دانه. وزارت صنایع، معاونت پژوهشی دانشگاه فردوسی مشهد، 20 صفحه.
- ملازم الحسینی، ح.، 1393. برهمکنش امواج اولتراسونیک و تنش خشکی بر روی گیاه نخود. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شاهرود، 108 صفحه.
- نعیمی نوشهر، ه.، 1393. برهمکنش امواج اولتراسونیک و تنش خشکی بر روی لوبیا چشم‌بلبلی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شاهرود، 114 صفحه.
- یلداگرد، م.، مرتضوی، س.ع. و طباطبایی، ف.، 1387. بررسی اثر توأم امواج فراصوت و دما بر میزان فعالیت آنزیم آلفا آمیلاز جو جوانه زده. مهندسی بیوسیستم ایران، 39(1): 50-43.
- Chen, F., Sun, Y., Zhao, G., Liao, X., Hu, X., Wu, J. and Wang, Z., 2006. Optimization of ultrasound assisted extraction of anthocyanins in red raspberries and identification of anthocyanins in extract using HPLC–MS. Ultrasonics Sonochem, 14: 767-778.
- Dokra, F.D., Matiru, V., King, M. and Fillips, D.A., 2003. Plant growth promotion in legumes and cereals by lumichrome, a rhizobial signal metabolite. 321-222. In: Finan, T.M., O′Brain, M.R., Layzell, D.B., Vessey, K. and Newton, W.E., (Eds.). Nitrogen Fixation: Global Perspectives. CABI publishing, Wallingford, U.K., 553p.
- Filippo, L., Moretti, A. and Lovat, A., 2002. Seed yield components, oil content and essential oil content and composition of Nigella sativa L. and Nigella damascene L. Industrial Crop and products, 15: 59-69.
- Garg, N. and Chandel, S., 2011. Effect of mycorrhizal inoculation on growth, nitrogen fixation and nutrient uptake in Cicer arietinum L. under salt stress. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 35: 205-214.
- Gupta, M., Prasad, L., Ram, M. and Kumar, S., 2002. Effect of the vesicular- arbuscular mycorrhizal (VAM) fungus Glomus fasiculatum on the essential oil yield related character and nutrient acquisitioin in the crops of different cultivars of menthol mint (Mentha arvensis) under field conditions. Journal of Bioresource Technology, 81: 79-99.
- Hromadkova, Z. and Ebringerova, A., 2003. Ultrasonic extraction of plant materials-investigation of hemicelluloses release from buckwheat hull. Ultrasonics Sonochem, 10(3): 127-133.
- Jakobsen, I., 1987. Effect of VAM mycorrhiza and harvest index on field grown pea. Plant Soil, 98: 407-415.
- Kapoor, R., Giri, B. and Mukurji, K.G., 2004. Improved growth and essential oil yield and quality in foeniculum vulgare Mill. on mycorrhizal inoculation supplemented with P-fertilizer. Bioresource Technology, 93: 307-311.
- Mason, T.J., 1998. Power ultrasonic food processing-The way forward: 105-117. In: Povey, M.J.W. and Mason, T.J., (Eds.). Ultrasound in Food Processing. Springer, Technology and Engeeniring, 282p.
- Phillips, J.M. and Hayman, D.S., 1970. Improved procedures for clearing roots and staining parasitic and vesicular arbuscular mycorrhizal fungi for rapid assessment of infection. Transactions of British Mycological Society, 55(1): 158-161.
- Schipper, B., Bakker, A.W., Bakker. P.A. and Vanpeer, R., 1990. Beneficial deleterious effect of hcn-production pseudomonas on rhizospher intraction. Plant Soil, 129: 75-83.
- Sharma, A.K. and Johri, B.N., 2002. Arbuscular Mycorrhizae, Interaction in Plants, Rhizosphere and Roils. Science Publisher, 311p.
- Shimomura, S., 1990. The effects of ultrasonic irradiation on sprouting radish seed. Ultrasonic Symposium Proceedings, 3: 1665-1667.
- Sieverding, E., 1991. Vesicular Arbuscular Mycorrhiza Management in Tropical Agrosystems. Bremer, 371p.
- Wang, X., Wang, B., Jia, Y., Duan, C.H. and Akio, S., 2002. Effect of sound water on synthesis of nucleic acid and protein in chrysanthemum. Colloids and Surfaces, B: Biointerface, 29: 99-102.