همکاری با انجمن علمی گیاهان دارویی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج

3 دانشیار، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

مرزه‌ها گیاهان یک‌ساله یا چندساله معطر از خانواده نعنا هستند که قسمت‌های سبز آنها به‌صورت خوراکی و اسانس آنها به فراوانی در صنایع غذایی و دارویی استفاده می‌شود. مرزه رشینگری (Satureja rechingeri Jamzad) یکی از گونه‌های انحصاری جنس مرزه در ایران است که در استان ایلام به‌صورت خودرو می‌روید. در این تحقیق به‌منظور زراعی کردن این گونه و بررسی کمّیت و کیفیت اسانس آن در حالت زراعی، ابتدا بذر شش توده از این گونه از رویشگاه‌های طبیعی در استان ایلام جمع‌آوری شده و در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی، در سه تکرار کشت شدند. به‌منظور بررسی و مقایسه کمّی و کیفی اسانس این توده‌ها، سرشاخه‌های گلدار آنها، طی سه سال متوالی پس از کشت جمع‌آوری شدند و پس از خشک‌شدن در محیط آزمایشگاه به روش تقطیر با آب مورد اسانس‌گیری قرار گرفتند. ضمن محاسبه بازده اسانس، ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس‌ها با استفاده از کروماتوگرافی گازی تجزیه‌ای (GC) و گاز کروماتوگراف متصل به طیف‌سنج جرمی (GS-MS) و محاسبه شاخص بازداری مورد اندازه‌گیری و شناسایی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بازده اسانس چهار جمعیت از شش جمعیت مورد بررسی در سه سال پس از کشت دارای یک روند افزایشی بوده و در سال سوم به 8/4% تا 6% رسید. ترکیب‌‌ عمده اسانس همه جمعیت‌ها در سه سال متوالی پس از کاشت، کارواکرول بود که بین 80% تا 88% اسانس را در گیاهان دو و سه ساله به خود اختصاص ‌داد. براساس این نتایج و بهبود بازده اسانس در نمونه‌های کشت شده نسبت به نمونه‌های خودرو و همچنین حفظ کیفیت اسانس با توجه به مقدار بالای کارواکرول، می‌توان کشت و توسعه مرزه رشینگری را در شرایط زراعی محل اجرای تحقیق و شرایط مشابه توصیه کرد.

کلیدواژه‌ها

- عباسی، خ.، سفیدکن، ف. و یمینی، ی.، 1384. مقایسه بازده و ترکیبهای اسانس دوگونه مرزه (S. khuzistanica و S. hortensis) با استفاده از روش تقطیر و استخراج با سیال فوق بحرانی. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 21(3): 318-307.
- Adams, R.P., 1995. Identification of Essential Oil Components by Gas Chromatography /Mass Spectroscopy. Allured, Coral Stream, IL., 469p.
- Ahmadi, Sh., Sefidkon, F., Babakhanlo, P., Asgari, F. Khademi, K., Valizadeh, N. and Karimifar, M.A., 2009. Comparing Essential oil composition of Satureja bachtiarica Bunge before and full flowering stages in filed and provenance. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 25(2): 159-169.
- Baser, K.H.C., Ozek, T., Kirimer, R. and Tumen, G., 2004. A comparative study of the essential oils of wild and cultivated Satureja hortensis L. Journal of Essential Oil Research, 16(5): 422-424.
- Ćavar, S., Maksimović, M., Šolić, M.E., Jerković-Mujkić, A. and Bešta, R., 2008. Chemical composition and antioxidant and antimicrobial activity of two Satureja essential oils. Food Chemistry, 111(3): 648-653.
- Faker Baher, Z., Mirza, M. and Ghorbanli, M., 2002. The influence of water stress on plant height, herbal and essential oil yield and composition in Satureja hortensis L. Flavour and Fragrance Journal, 17(14): 275-277.
- Hadian, J., Akramian, M., Heydari, H., Mumivand, H. and Asghari, B., 2012. Composition and in vitro antibacterial activity of essential oils from four Satureja species growing in Iran. Natural Product Research, 26(2): 98-108.
- Jamzad, Z., 2009. Thymus and Satureja Species of Iran. Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran, 123p.
- Kurcuoglu, M., Then, G. and Baser, K.H.C., 2001. Essential oil constituents of Satureja boissieri from Turkey. Khimiya Prirodnykh Soedinenii, 37(4): 280-281.
- Mirza, M., Sefidkon, F. and Ahmadi, L., 1996. Natural Essential Oils, Extraction, Quantitative and Qualitative Analysis and Application. Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran, 205p.
- Özkan, A. and Erdoğan, A., 2011. A comparative evaluation of antioxidant and anticancer activity of essential oil from Origanum onites (Lamiaceae) and its two major phenolic components. Turkish Journal of Biology, 35: 735-742.
- Rechinger, K.H., 1982. Flora Iranica. Akademische Druck-u.Verlagsamstalt, Graz, 597p.
- Rojas, L.B. and Alfredo, U., 2000. Composition of the essential oil of Satureja brownei (SW.) Briq. from Venezuela. Flavour and Fragrance Journal, 15: 21-22.
- Sefidkon, F., Jamzad, Z. and Mirza, M., 2004. Chemical variation in the essential oil of  Satureja sahendica from Iran. Food Chemistry, 88(3): 325-328.
- Sefidkon, F. and Jamzad, Z., 2005. Chemical composition of the essential oil of three Iranian Satureja species (S. mutica, S. macrantha and S. intermedia). Food Chemistry, 91: 1-4.
- Sefidkon, F., Abbasi, Kh., Jamzad, Z. and Ahmadi, Sh., 2007. The effect of distillation methods and stage of plant growth on the essential oil content and composition of Satureja rechingeri Jamzad. Food Chemistry, 100(3): 1054-1058.
- Shibamoto, T., 1987. Retention indices in essential oil analysis: 259-275. In: Sandra, P. and Bicchi, C., (Eds.). Capillary Gas Chromatography in Essential oil Analysis. Alfred Heuthig Verlag, NewYork, 435.
- Simon, J.E., Chadwick, A.F. and Graker, L.E., 1981. Herbs: An Indexed Biblogbraphy. Archon books, 710p.
- Skocibusic, M. and Bezic, N., 2004. Phytochemical analysis and in vitro antimicrobial activity of two Satureja species essential oil. Journal of Phytotherapy Research, 18(12): 964-970.
- Taban, A., Saharkhiz, M.J. and Hadian, J., 2013. Allelopathic potential of essential oils from four Satureja spp. Biological Agriculture & Horticulture, 29(4): 244-257.  
- Ultee, A., Slump, R.A., Steging, G. and Smid, E.J., 2000. Antimicrobial activity of carvacrol toward Bacillus cereus on rice. Journal of Food Protection, 63(5): 620-624.