اثرات بیولوژیک اسانس‌ها و عصاره‌ها
نرگس اسماعیلی ایرانی؛ مجید اولیا
چکیده
سابقه و هدف: امروزه استفاده از گیاهان دارویی برای مهار زیستی بسیاری از عوامل بیماری‌زای گیاهی گسترش یافته است. گوجهفرنگی نیز به‌عنوان یک محصول ضروری در صنایع غذایی اهمیت ویژهای در سراسر جهان دارد. از آنجا که نماتد ریشه گرهی (Meloidogyne spp.) با تغذیه و تولیدمثل در ریشه، گال تولید می‌کند و باعث تغییرات بیوشیمیایی و فیزیولوژیک می‌شود ...
بیشتر
سابقه و هدف: امروزه استفاده از گیاهان دارویی برای مهار زیستی بسیاری از عوامل بیماری‌زای گیاهی گسترش یافته است. گوجهفرنگی نیز به‌عنوان یک محصول ضروری در صنایع غذایی اهمیت ویژهای در سراسر جهان دارد. از آنجا که نماتد ریشه گرهی (Meloidogyne spp.) با تغذیه و تولیدمثل در ریشه، گال تولید می‌کند و باعث تغییرات بیوشیمیایی و فیزیولوژیک می‌شود و نیز محیط مناسبی برای فعالیت قارچ‌های ساپروفیت و انگل خاکزی فراهم می‌کند، درنتیجه سبب تشدید خسارت به گیاه میزبان می‌شود. ازاین‌رو، هدف از این پژوهش، بررسی اثر عصاره‌های گیاهان شنبلیله (Trigonella foenum-graecum)، اسطوخودوس (Lavandula sublepoidota)، گل گاوزبان (Echium amoenum) و خرفه (Portulaca oleracea) بر کنترل نماتد ریشه گرهی بود.مواد و روشها: به منظور بررسی اثر ترکیبات طبیعی گیاهان دارویی شنبلیله، اسطوخودوس، گل گاوزبان و خرفه بر کنترل نماتد ریشه گرهی در گوجه فرنگی، آزمایش‌هایی جداگانه در شرایط آزمایشگاه و گلخانه به صورت طرح فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام شد. ریشه‌های گوجهفرنگی آلوده به نماتد جمع آوری و از هر نمونه به روش تک کیسه تخم، یک توده تخم مناسب درون پتریدیش حاوی آب مقطر قرار داده شد. نشاء 2 تا 4 برگی گوجهفرنگی رقم فلات برای تکثیر نماتد ریشه گرهی انتخاب شد. ریشه‌های آلوده پس از 70 روز به قطعات دو سانتیمتری خرد شد و در تماس با محلول 10% هیپوکلریت سدیم قرار گرفت. سپس از الک 370 و 400 مش عبور داده شد. سوسپانسیون تخم بدست آمده در بخش گلخانه استفاده شد. به منظور انجام آزمایش، ابتدا عصاره‌های آبی، اتانولی و استونی از گیاهان مذکور تهیه گردید. در بخش آزمایشگاهی، تأثیر عصاره‌ها بر مرگومیر لارو و نیز تعداد تفریخ تخم بعد 24، 48 و 72 ساعت قرارگیری لاروها و تخم‌ها در معرض عصاره‌ها با غلظت‌های 0، 250، 500، 750 و ppm 1000 بررسی شد. در بخش گلخانه‌ای، با اضافه کردن غلظت‌های 0، 250، 500، 750 و ppm 1000 عصاره به گلدان‌های حاوی نشاء گوجهفرنگی و خاک آلوده به نماتد، فعالیت ضد نماتدی این ترکیبات بررسی شد. در پایان، مقایسات میانگین دادههای بدست آمده براساس آزمون حداقل اختلاف معنی‌دار انجام شد.نتایج: نتایج مطالعات آزمایشگاهی نشان داد عصاره‌های آبی، الکلی و استونی شنبلیله، اسطوخودوس، گل‌گاوزبان و خرفه به‌ترتیب بیشترین بازدارندگی از تفریخ تخم نماتد را داشتند. بیشترین میزان بازدارندگی به غلظت ppm 1000 اختصاص داشت. همچنین، بیشترین ممانعت از تفریخ تخم به‌ترتیب در عصاره آبی شنبلیله و غلظت ppm 1000 عصاره‌ها مشاهده شد. بیشترین تعداد تخم تفریخ نشده در غلظت ppm 1000 عصاره شنبلیله و 72 ساعت پس از شروع آزمایش مشاهده گردید. مطابق نتایج بدست آمده، عصاره آبی بیشترین تأثیر را در از بین بردن لارو نماتد داشت و بعد از آن عصاره الکلی و استونی در رده‌های بعد قرار گرفتند. شنبلیله، اسطوخودوس، گل گاوزبان و خرفه به‌ترتیب بیشترین اثرگذاری در مرگ و میر لاروهای سن دوم را داشتند. در بین غلظت عصاره‌های مختلف نیز، غلظت ppm 1000 بیشترین تأثیر را در مقایسه با تیمار شاهد داشت. در این آزمایش تشکیل گال توسط نماتد در شرایط کاربرد عصاره گیاه شنبلیله در کمترین مقدار بود. عصاره گیاهان اسطوخودوس، گل گاوزبان و خرفه به‌ترتیب بعد از شنبلیله، بیشترین ممانعت از تشکیل گال روی ریشه گوجهفرنگی را ثبت کردند. بیشترین اثر در کاهش تعداد نماتد در خاک، مربوط به عصاره آبی گیاهان شنبلیله و خرفه با غلظت ppm 1000 بود. هرچند از نظر آماری اختلافی با سایر گیاهان در همین غلظت نشان ندادند.نتیجه گیری: نتایج نشان‌دهنده اثرهای مثبت عصاره‌های آبی، اتانولی و استونی چهار گیاه دارویی شنبلیله، اسطوخودوس، گل گاوزبان و خرفه بر ممانعت از تفریخ تخم و مرگومیر لارو سن دو نماتد ریشه گرهی بود. در تیمار شنبلیله تعداد محدودی گال روی ریشه‌ها مشاهده شد و تشکیل گال را به شدت کاهش داد. عصاره اسطوخودوس و گل‌گاوزبان و خرفه به‌ترتیب بیشترین ممانعت از تشکیل گال روی گوجهفرنگی را بعد از شنبلیله نشان دادند. عصاره گیاه شنبلیله بیشترین تأثیر مثبت را بر کنترل نماتد ریشه گرهی داشت و عصاره گیاهان اسطوخودوس، گل‌گاوزبان و خرفه به‌ترتیب در درجات بعدی بودند.
محمود نادری حاجی باقرکندی؛ محمد باقر رضایی
دوره 20، شماره 3 ، آبان 1383، ، صفحه 377-383
چکیده
گیاه گاوزبان (Echium amoenum) یکی از گیاهان دارویی معروف می باشد، که از گذشته های دور در طب سنتی موارد استفاده فراوان داشته است. درکشور ما، تیره های مختلفی از این گیاه از جمله گونه ذکر شده در ارتفاعات کندوان ، چالوس و ارتفاعات حیران بین اردبیل و آستارا به صورت خودرو می روید. دراین تحقیق گلبرگ گیاه Echium amoenum از ایستگاه تحقیقات الموت قزوین جمع ...
بیشتر
گیاه گاوزبان (Echium amoenum) یکی از گیاهان دارویی معروف می باشد، که از گذشته های دور در طب سنتی موارد استفاده فراوان داشته است. درکشور ما، تیره های مختلفی از این گیاه از جمله گونه ذکر شده در ارتفاعات کندوان ، چالوس و ارتفاعات حیران بین اردبیل و آستارا به صورت خودرو می روید. دراین تحقیق گلبرگ گیاه Echium amoenum از ایستگاه تحقیقات الموت قزوین جمع آوری و خشک گردید. جهت بررسی فیتوشیمیایی، عصاره آن به روش پرکولاسیون با استفاده از حلال متانل تهیه و از عصاره بدست آمده جهت تشخیص فلاونوئیدها بوسیله حلالهای هیدروکلریک اسید، منیزیم، پترولیوم اتر و الکل استفاده گردید. مقداری از عصاره بدست آمده، بوسیله آب مقطر جهت تشخیص وجود ساپونین ها بکاربرده و در ادامه جهت تشخیص وجود تانن مقداری از این محلول، بوسیله حلالهای کلرید آهن و ژلاتین 1% استفاده گردید. در این تحقیق حضور ترکیبهای فلاونوئیدی، ساپونینی وفنولیکی در گیاه تایید گردید، و ترکیبهای تانن دار در این گونه یافت نمی شود.
