زراعت و باغبانی
محمد هادی شجاعی باغینی؛ مهدی نقی زاده
چکیده
سابقه و هدف: زیره سبز (.Cuminum cyminum L) یکی از قدیمی‌ترین گیاهان معطر و ادویه‌ای جهان است که از نظر دارویی به‌عنوان دومین گیاه دارویی اهلی در ایران شناخته شده است. تنش خشکی به‌عنوان یک تنش اکسیداتیو بر پاسخ‌های بیوشیمیایی، فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی گیاه تأثیرگذار است. یکی از راهکارهای افزایش مقاومت گیاهان به تنش‌های غیرزیستی ازجمله ...
بیشتر
سابقه و هدف: زیره سبز (.Cuminum cyminum L) یکی از قدیمی‌ترین گیاهان معطر و ادویه‌ای جهان است که از نظر دارویی به‌عنوان دومین گیاه دارویی اهلی در ایران شناخته شده است. تنش خشکی به‌عنوان یک تنش اکسیداتیو بر پاسخ‌های بیوشیمیایی، فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی گیاه تأثیرگذار است. یکی از راهکارهای افزایش مقاومت گیاهان به تنش‌های غیرزیستی ازجمله خشکی، استفاده از براسینواستروئید و ملاتونین است که با دامنه گسترده‌ای از فعالیت‌ها در گیاه، دارای تأثیرات بیولوژیکی منحصربه‌فردی در رشد و نمو گیاه می‌باشد و عملکرد گیاه را از راه تغییرات متابولیسمی آن و حفاظت گیاه در برابر تنش‌های محیطی، افزایش می‌دهد. هورمون‌های رشد گیاهی، با تأثیر بر متابولیت‌های گیاه، تحریک بیوسنتز فیتوهورمون‌ها، افزایش میزان جذب عناصر غذایی، بهبود سازوکارهای دفاعی، تحریک رشد ریشه و بهبود تبادلات گازی موجب بهبود عملکرد کمّی و کیفی گیاه در شرایط تنش و غیر تنش می‌گردند. اگرچه نتایج برخی تحقیق‌ها بیان‌کننده آنست که استفاده از تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی براسینواستروئید و ملاتونین که منشأ طبیعی دارند و نیز سازگار با محیط‌زیست هستند، تأثیر بسزایی در کاهش اثرهای سوء ناشی از تنش‌های محیطی دارند، اما استفاده ترکیبی از این هورمون‌های گیاهی و نیز کاربرد این هورمون‌ها در زیره سبز، کمتر گزارش شده است. بنابراین، این پژوهش با هدف ارزیابی تأثیر محلول‌پاشی براسینواستروئید و ملاتونین بر عملکرد کمّی و کیفی زیره سبز در شرایط تنش خشکی اجرا شد.مواد و روش‌ها: این پژوهش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با شش تکرار در سال 1401 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل سطوح مختلف تنش خشکی (100% و 50% ظرفیت زراعی مزرعه)، ملاتونین (صفر و 100 میکرومولار) و براسینواستروئید (0 و 75/0 میکرومولار) بودند.نتایج: نتایج نشان داد در رویارویی با تنش خشکی میزان مالون‌دی‌آلدئید، پراکسیدهیدروژن، نشت‌یونی، فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی (پراکسیداز (POD)، کاتالاز (CAT)، آسکوربات‌پراکسیداز (APX) و سوپراکسیددیسموتاز (SOD))، غلظت کربوهیدرات‌ها و پرولین در گیاه زیره سبز افزایش یافت. همچنین محلول‌پاشی براسینواستروئید و ملاتونین بهطور قابل‌ملاحظه‌ای فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی و تجمع اسمولیت‌ها را افزایش و سطح مالون‌دی‌آلدئید، پراکسیدهیدروژن و نشت یونی گیاهان رشد کرده در شرایط تنش را کاهش داد. تنش خشکی موجب کاهش عملکرد دانه زیره سبز شد و در مقابل، تحت این شرایط درصد اسانس بذر زیره افزایش یافت. کاربرد براسینواستروئید و ملاتونین در هر دو شرایط تنش و عدم تنش، موجب افزایش عملکرد کمّی و کیفی زیره سبز شد.نتیجه‌گیری: درمجموع می‌توان بیان کرد که کاربرد براسینواستروئید و ملاتونین، مقاومت زیره سبز در برابر تنش خشکی را از طریق افزایش فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی، افزایش تجمع اسمولیت‌های سازگار پرولین و کربوهیدرات‌ها و نیز حفظ پایداری غشاء افزایش داد و درنهایت افزایش عملکرد دانه را به‌همراه داشت. استفاده از ملاتونین و براسینواستروئید کیفیت محصول تولیدی را نیز تحت تأثیر قرار داد و موجب افزایش درصد اسانس گردید. قابل توجه است که تأثیر مثبت استفاده توأم از ملاتونین و براسینواستروئید بر روی کمّیت و کیفیت محصول تولیدی زیره سبز در مقایسه با کاربرد هر یک از این هورمون‌های گیاهی به‌تنهایی، بسیار قابل‌ملاحظه‌تر و مشهودتر بود. در مجموع، با توجه به سازگار با محیط زیست بودن براسینواستروئید و ملاتونین و تأثیر مثبت کاربرد آنها بر بهبود کمّیت و کیفیت محصول تولیدی، کاربرد براسینواستروئید و ملاتونین می‌تواند راهکاری مناسب برای افزایش عملکرد کمّی و کیفی گیاه دارویی و اقتصادی ارزشمند زیره سبز در شرایط معمول و تنش خشکی باشد.
مهدی اسکندری
چکیده
تنش‌های محیطی و به‌ویژه تنش کم‌آبی یکی از موانع اصلی در تولید محصولات زراعی و باغی در بسیاری از نقاط دنیا به‌ویژه مناطق خشک و نیمه‌خشک همچون ایران محسوب می‌شوند. براسینواستروئیدها ترکیب‌های استروئیدی گیاهی با فعالیت گسترده بیولوژیکی هستند که توانایی افزایش عملکرد گیاهان را از طریق تغییرات متابولیسمی گیاه و حفاظت ...
بیشتر
تنش‌های محیطی و به‌ویژه تنش کم‌آبی یکی از موانع اصلی در تولید محصولات زراعی و باغی در بسیاری از نقاط دنیا به‌ویژه مناطق خشک و نیمه‌خشک همچون ایران محسوب می‌شوند. براسینواستروئیدها ترکیب‌های استروئیدی گیاهی با فعالیت گسترده بیولوژیکی هستند که توانایی افزایش عملکرد گیاهان را از طریق تغییرات متابولیسمی گیاه و حفاظت آنها در برابر تنش‌های محیطی به‌ویژه تنش خشکی را دارند. در یک پژوهش گلخانه‌ای در مرکز فنی و حرفه‌ای شهرستان ارسنجان، تأثیر سه سطح آبیاری در ظرفیت زراعی، تنش ملایم و تنش شدید و چهار غلظت ماده تنظیم‌کننده رشد گیاهی 28-هموبراسینولید، صفر، 10-10، 8-10 و 6-10 مولار بر برخی صفات گیاه دارویی مرزه گونه بختیاری (Satureja bachtiarica Bunge) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست‌آمده نشان داد که کاهش آبیاری تأثیر معنی‌داری در کاهش پارامترهای رشد شامل وزن خشک و طول ریشه، قطر ساقه، تعداد شاخه فرعی، ارتفاع گیاه و عملکرد کل اندام هوایی داشت. استفاده از غلظت 8-10 مولار 28-هموبراسینولید موجب افزایش معنی‌دار وزن خشک ریشه، قطر ساقه، تعداد شاخه فرعی، ارتفاع گیاه و عملکرد کل مرزه شد. درصد اسانس با کاهش آبیاری، افزایش معنی‌داری را در سطح 1% نشان داد، به‌طوری که مقدار اسانس از 36/0% در تیمار آبیاری کامل، به 87/0% در تنش شدید و استفاده از 8-10 مولار هورمون رسید. بهطور کلی نتایج حاصل از آزمایش نشان می‌دهد که استفاده از 28-هموبراسینولید از طریق تحریک و افزایش پارامترهای رشد، باعث افزایش عملکرد ماده خشک این گیاه شده و راهکار مناسبی برای مقابله با شرایط تنش آبی می‌باشد.
