زراعت و باغبانی
مهراب یادگاری
چکیده
با توجه به نقش ارزنده گیاه مرزه (Satureja spp.) در صنایع داروسازی و غذایی کشور، سه آزمایش مجزا به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 1399-1400 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد به منظور بررسی اثر کودهای NPK، بوتامیسول و اسید هیومیک بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیک و اسانس سه گونه مرزه (S. mutica Fisch. & C. A. Mey.، S. bachtiarica Bunge ...
بیشتر
با توجه به نقش ارزنده گیاه مرزه (Satureja spp.) در صنایع داروسازی و غذایی کشور، سه آزمایش مجزا به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 1399-1400 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد به منظور بررسی اثر کودهای NPK، بوتامیسول و اسید هیومیک بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیک و اسانس سه گونه مرزه (S. mutica Fisch. & C. A. Mey.، S. bachtiarica Bunge و S. khuzistanica Jamzad) تحت شرایط تنش خشکی اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل عدم استفاده (A1) و استفاده (A2) از کود NPK، عدم استفاده (B1) و استفاده (B2) از اسید هیومیک، عدم استفاده (C1) و استفاده (C2) از بوتامیسول و تنش خشکی در سه سطح ظرفیت مزرعه (D1)، 50% (D2) و 75% تخلیه رطوبتی (D3) بودند. تیمار A2B2C2D1، بیشترین ارتفاع گیاه (1.1±57.5 سانتی‌متر)، تعداد شاخه اصلی (7.1±23.4)، کلروفیل کل (0.02±1.55 میلی‌گرم بر گرم وزن تر) و اسانس (0.03±1.94%) را در S. bachtiarica و تیمار A1B1C1D3، بیشترین میزان پرولین (1.2±13.99 میکروگرم بر گرم ماده تر) و کمترین میزان اسانس (0.02±0.79%) را در S. mutica ایجاد نمود. از 11 ترکیب شناسایی شده اسانس، ترکیبهای غالب اسانس در S. bachtiarica، پارا-سیمن و کارواکرول، در S. khuzistanica، کارواکرول و گاما-ترپینن و در S. mutica، پارا-سیمن و تیمول از دسته مونوترپن‌ها بودند. بهره‌مندی از مواد مغذی بهتر و تنش در حداقل ممکن به همراه آب و هوای معتدل منطقه مورد تحقیق، منجر به معرفی گونه S. bachtiarica به‌عنوان گونه شاخص شد.
روزبه فرهودی؛ عادل مدحج
چکیده
به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد دانه و اسانس، ویژگی آنتی‌اکسیدانی اسانس و میزان تجمع اسمولیت‌های سازگار در برگ دو اکوتیپ سیاهدانه (Nigella sativa L.)، این تحقیق در سال زراعی 96-1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر انجام شد. آزمایش به‌صورت کرت‌های یک‌بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. ...
بیشتر
به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد دانه و اسانس، ویژگی آنتی‌اکسیدانی اسانس و میزان تجمع اسمولیت‌های سازگار در برگ دو اکوتیپ سیاهدانه (Nigella sativa L.)، این تحقیق در سال زراعی 96-1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر انجام شد. آزمایش به‌صورت کرت‌های یک‌بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. چهار سطح آبیاری براساس 90، 80، 70 و 60 درصد ظرفیت زراعی مزرعه در کرت اصلی و اکوتیپ‌های کاشمر و شهرضا به‌عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که تنش خشکی ملایم، متوسط و شدید به‌ترتیب عملکرد دانه سیاهدانه توده کاشمر را 2.4، 20.2 و 40.1 درصد و عملکرد دانه توده شهرضا را 6.2، 38.1 و 63 درصد در مقایسه با شرایط نرمال کاهش داد. کاهش عملکرد دانه در شرایط تنش شدید به‌دلیل کاهش معنی‌دار تعداد کپسول و دانه در کپسول بود. عملکرد اسانس تودههای کاشمر و شهرضا در شرایط تنش خشکی شدید نسبت به شاهد به‌ترتیب 18% و 54% کاهش یافت. البته توده کاشمر دارای میزان کربوهیدرات و پرولین بیشتری در شرایط تنش نسبت به توده شهرضا بود. این ویژگی باعث شد که توده کاشمر از محتوی نسبی آب بیشتر و شیب تغییرات عملکرد دانه و عملکرد اسانس کمتری نسبت به توده شهرضا برخوردار باشد. در شرایط شاهد و تنش خشکی شدید به‌ترتیب 85% و 93% اجزای تشکیل‌دهنده اسانس توده کاشمر و 82% و 93% اجزای اسانس توده شهرضا شناسایی شد. تنش خشکی موجب افزایش درصد اسانس در هر دو توده شد و اسانس توده کاشمر خاصیت آنتی‌اکسیدانی بیشتری داشت. به‌طور کلی در شرایط تنش ملایم به‌دلیل افزایش درصد اسانس و عدم کاهش معنی‌دار عملکرد دانه، بیشترین عملکرد اسانس هر دو توده بدست آمد. از این‌رو به نظر می‌رسد اعمال تنش ملایم کنترل شده باعث بهبود ویژگی‌های کیفی سیاهدانه بدون اثر بر عملکرد کمّی آن می‌شود.
فاطمه سفیدکن؛ اسرین حیدری؛ مریم کسیانی اول؛ سیدرضا طبایی عقدایی؛ محمود نادری
چکیده
جنس مرزه با نام علمی Satureja از خانواده Lamiaceae است و S.macrantha C. A. Mey. یکی از گونه‌های آن در ایران است که در استانهای زنجان، کردستان، همدان و کرمانشاه رویش دارد. در این تحقیق به‌منظور زراعی کردن این گونه و بررسی کمّیت و کیفیت مواد مؤثره آن در حالت زراعی، ابتدا بذر چهار اکسشن از این گونه از رویشگاه‌های مختلف کشور جمع‌آوری شده و در مزرعه تحقیقاتی ...
بیشتر
جنس مرزه با نام علمی Satureja از خانواده Lamiaceae است و S.macrantha C. A. Mey. یکی از گونه‌های آن در ایران است که در استانهای زنجان، کردستان، همدان و کرمانشاه رویش دارد. در این تحقیق به‌منظور زراعی کردن این گونه و بررسی کمّیت و کیفیت مواد مؤثره آن در حالت زراعی، ابتدا بذر چهار اکسشن از این گونه از رویشگاه‌های مختلف کشور جمع‌آوری شده و در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی، در سه تکرار کشت شدند. به‌منظور بررسی و مقایسه کمّی و کیفی اسانس این اکسشن‌ها، سرشاخه‌های گلدار آنها، طی سه سال متوالی پس از کشت جمع‌آوری شدند و پس از خشک‌شدن در محیط آزمایشگاه به روش تقطیر با آب مورد اسانس‌گیری قرار گرفتند. ضمن محاسبه بازده اسانس، ترکیبهای تشکیل‌دهنده اسانسها با استفاده از کروماتوگرافی گازی تجزیه‌ای (Analytical GC) و گاز کروماتوگراف متصل به طیف‌سنج جرمی (GS-MS) و محاسبه شاخص بازداری مورد اندازه‌گیری و شناسایی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که ترکیبهای عمده اسانس همه اکسشن‌ها در سه سال متوالی پس از کاشت، تیمول، پارا-سیمن و گاما-ترپینن بودند که مقادیر آنها در اسانس اکسشن‌های مختلف با هم فرق داشت. البته کارواکرول هم در اسانس موجود بود که مقدار آن قابل‌توجه نبود. همچنین برای کلیه اکسشن‌های مورد بررسی با رشد و استقرار گیاه، به‌تدریج بازده اسانسها افزایش یافت. کیفیت اسانسها نیز با افزایش عمر گیاه، بجز برای یک اکسشن، به‌تدریج بهبود یافت، به‌نحوی که گیاهان سه ساله هم دارای بازده اسانس بالاتری بودند و هم درصد بیشتری از ترکیبهای فنلی تیمول و کارواکرول نسبت به گیاهان یکساله داشتند. حذف و ظهور تدریجی برخی ترکیبهای غیرعمده اسانس هم در طول رشد گیاه نشان داد که تعیین مقدار کمّی و آنالیز اسانس گیاه کاشته شده در سال اول پس از کاشت نمی‌تواند نتیجه قابل استنادی را تولید کند و برای دستیابی به نتایج قابل‌قبول حداقل باید بررسی کمّی و کیفی اسانس تا چندین سال متوالی ادامه یابد.
سمیه شاهوردی؛ فاطمه سفیدکن؛ زیبا جمزاد؛ طاهر نژادستاری
چکیده
گونه Origanum Strobilaceum Mobayen & Ghahreman گیاهی از خانواده نعنا و متعلق به جنس Origanum است. در این تحقیق برای اولین بار، اسانس این گونه از نظر کمّی و کیفی مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور سرشاخه گلدار گیاه مذکور از استان مازندران، جاده جنت رودبار جمع‌آوری گردید. پس از خشک کردن در سایه با روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شد. سپس اجزای تشکیل‌دهنده ...
بیشتر
گونه Origanum Strobilaceum Mobayen & Ghahreman گیاهی از خانواده نعنا و متعلق به جنس Origanum است. در این تحقیق برای اولین بار، اسانس این گونه از نظر کمّی و کیفی مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور سرشاخه گلدار گیاه مذکور از استان مازندران، جاده جنت رودبار جمع‌آوری گردید. پس از خشک کردن در سایه با روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شد. سپس اجزای تشکیل‌دهنده اسانس با استفاده از دستگاههای GC و GC/MS مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفت. 29 ترکیب در اسانس شناسایی شدند که 3/97% اسانس را تشکیل میدادند. عمده‌ترین اجزای اسانس پارا-سیمن (25%)، ترانس کاریوفیلن (4/14%)، تیمول (6/9%)، کارواکرول (3/5%) و کومینآلدئید (1/5%) می‌باشند. اسانس این گونه از نظر نوع ترکیبهای تشکیل‌دهنده با اسانس گونه O. vulgare که اجزای اصلی آن فنولهای تیمول و کارواکرول و نیز جرماکرن D و کاریوفیلن هستند، مشابهتها و تفاوتهایی دارد.
سید فاضل میراحمدی؛ محمدرضا حسندخت؛ فاطمه سفیدکن؛ محمداسماعیل حسنی
چکیده
بومادران زرد (Achillea biebersteinii Afan.) گیاهی متعلق به تیره Astraceae می‌باشد که در اروپا، ترکیه، ایران و آسیای مرکزی یافت می‌شود. علاوه بر کاربرد در طب سنتی، این گیاه به سبب ویژگی‌های اسانس در طب نوین و استفاده در صنایع مختلف بسیار قابل‌توجه می‌باشد. هدف از انجام این مطالعه، بررسی اجزای اسانس نُه جمعیت مختلف بومادران زرد استان خراسان ...
بیشتر
بومادران زرد (Achillea biebersteinii Afan.) گیاهی متعلق به تیره Astraceae می‌باشد که در اروپا، ترکیه، ایران و آسیای مرکزی یافت می‌شود. علاوه بر کاربرد در طب سنتی، این گیاه به سبب ویژگی‌های اسانس در طب نوین و استفاده در صنایع مختلف بسیار قابل‌توجه می‌باشد. هدف از انجام این مطالعه، بررسی اجزای اسانس نُه جمعیت مختلف بومادران زرد استان خراسان بود. بدین منظور، پس از استخراج اسانس و محاسبه عملکرد آن در هر جمعیت بر مبنای وزن خشک گیاه، ترکیبهای اسانس آنها با استفاده از دستگاههای کروماتوگراف گازی (GC) و کروماتوگراف گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) شناسایی شدند. متوسط عملکرد اسانس جمعیت‌ها با سه تکرار تعیین شد که توده گلول و چلمیر به‌ترتیب با 62/1% و 6/1% بالاترین عملکرد را در بین سایر توده‌ها به خود اختصاص دادند. در مجموع 23 ترکیب در تمام اسانسها شناسایی گردید که مونوترپن‌های اکسیژنه (1/73- 9/47%) اصلی‌ترین گروه اجزای اسانس را در میان تودههای مورد مطالعه به خود اختصاص دادند. 1،8-سینئول، مشتقات نپتالاکتون، پارا-سیمن، آلفا-ترپینن و سیس-کریزانتیل استات، به‌ترتیب سهم هر ترکیب در تشکیل درصد کل اجزای اسانس جمعیت‌های مختلف مورد بررسی، به‌عنوان اجزای عمده بودند و لاواندولیل 2-متیل بوتیرات و سیس-کریزانتنول به‌عنوان نادرترین ترکیبهای اسانس جمعیت‌های مختلف شناسایی شدند و تنها در دو جمعیت مورد مطالعه وجود داشتند. با توجه به بازده اسانس بالا و غنی بودن از سه ترکیب پارا-سیمن، 1،8-سینئول و نپتالاکتون (4aα-7α,7a-β-Nepetalactone) که دارای اثرهای بیولوژیکی شناخته شده می‌باشند، دو توده گلول و ازغد مناسبترین نمونه‌ها جهت استفاده در صنایع مختلف، به‌ویژه دارویی به‌شمار می‌روند.
احمد اکبری‌نیا؛ فاطمه سفیدکن؛ سیدرضا رزاز هاشمی
چکیده
مرزه سهندی (Satureja sahendica Bornm.) گیاهی از خانواده Lamiaceaeو انحصاری ایران می‌باشد. این گیاه علاوه بر استفاده سنتی از نظر کاربرد در صنایع غذایی، دارویی، آرایشی و بهداشتی نیز حائز اهمیت است. سه توده ژنتیکیاین گونه جمع‌آوری شده از استان قزوین در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه کشت شد. سرشاخه‌های گلدار آنها از پایه‌های سه ساله ...
بیشتر
مرزه سهندی (Satureja sahendica Bornm.) گیاهی از خانواده Lamiaceaeو انحصاری ایران می‌باشد. این گیاه علاوه بر استفاده سنتی از نظر کاربرد در صنایع غذایی، دارویی، آرایشی و بهداشتی نیز حائز اهمیت است. سه توده ژنتیکیاین گونه جمع‌آوری شده از استان قزوین در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه کشت شد. سرشاخه‌های گلدار آنها از پایه‌های سه ساله در چین‌های مختلف برداشت شده و مورد مقایسه آماری قرار گرفتند. از سرشاخه‌های خشک شده به روش تقطیر با آب به مدت 3 ساعت اسانس‌گیری بعمل آمد و میزان اسانس براساس درصد ماده خشک محاسبه شد. در عرصه طبیعت شنین با 3/3% بالاترین میزان اسانس و پس از آن آبگرم با 3% و آروچان با 21/2% در مرتبه‌های بعدی قرار گرفتند. در مزرعه میزان اسانس تودههای ژنتیکی در چین‌های مختلف روند یکسانی نشان نداد. در چین‌های اول و دوم آبگرم و در چین سوم آروچان بیشترین اسانس را دارا بودند. بیشترین کاهش اسانس در مقایسه بین گیاهان کشت شده و عرصه طبیعت مربوط به شنین بود. از لحاظ میزان تیمول بین توده‌ها در نمونه‌های جمع‌آوری شده از طبیعت در دامنه 35% تا 36% بود. اما در شرایط کشت شده بیشترین میزان تیمول مربوط به چین سوم آبگرم (6/49%) و بعد چین دوم آروچان (3/38%) و چین اول شنین (1/38%) بود. کارواکرول در نمونه‌های طبیعت حدود 1% و بیشتر از نمونه‌های کشت شده بود.
شهلا احمدی؛ فاطمه سفیدکن؛ پرویز باباخانلو؛ فاطمه عسگری؛ کریم خادمی؛ ناهید ولیزاده؛ محمدعلی کریمی‌فر
چکیده
جنس مرزه در دنیا حدود 30 گونه دارد که Satureja bachtiarica Bunge یکی از گونه‌های اندمیک این جنس در ایران است. به منظور بررسی تغییرات ترکیبهای اسانس مرزه بختیاری، نمونه‌ها در سال 1382 در خرم‌آباد و به روش اسپلیت فاکتوریل در سه تکرار در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در 36 کرت کشت شدند. سرشاخه‌های گیاه جهت بررسی کمیت و کیفیت اسانس در سال دوم و در دو مرحله ...
بیشتر
جنس مرزه در دنیا حدود 30 گونه دارد که Satureja bachtiarica Bunge یکی از گونه‌های اندمیک این جنس در ایران است. به منظور بررسی تغییرات ترکیبهای اسانس مرزه بختیاری، نمونه‌ها در سال 1382 در خرم‌آباد و به روش اسپلیت فاکتوریل در سه تکرار در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در 36 کرت کشت شدند. سرشاخه‌های گیاه جهت بررسی کمیت و کیفیت اسانس در سال دوم و در دو مرحله قبل از گلدهی و گلدهی از رویشگاه گیاه و مزرعه جمع‌آوری شدند و از آنها اسانس تهیه شد. اسانسهای حاصل با استفاده از دستگاههای آنالیز GC و GC/MS مورد شناسایی کیفی و کمی قرار گرفتند. در اسانس مرزه بختیاری جمع‌آوری شده از رویشگاه در مرحله قبل از گلدهی، عمده‌ترین ترکیبهای شناسایی شده پارا-سیمن (5/36٪)، کارواکرول (0/20٪) و تیمول (2/19٪) و در مرحله گلدهی کامل پارا-سیمن (2/23٪)، کارواکرول (8/25٪)، تیمول (3/1٪) و منتون (5/18٪) بودند. در اسانس مرزه بختیاری جمع‌آوری شده از مزرعه در مرحله قبل از گلدهی عمده‌ترین این ترکیبها پارا-سیمن (6/28٪) و کارواکرول (6/48٪) و در مرحله گلدهی کامل پارا-سیمن (2/21٪) و کارواکرول (3/62٪) بودند. بازده اسانس مرزه بختیاری کشت شده و جمع‌آوری شده از رویشگاه در مراحل قبل از گلدهی و گلدهی کامل به‌ترتیب (1/1% و 1/2%) و (8/1% و 1/1%) بود. مقایسه میزان کارواکرول در مرزه بختیاری کشت شده و وحشی در مراحل قبل از گلدهی و گلدهی کامل که به‌ترتیب 6/48%، 3/62% و 20%، 8/25% بودند، نشان‌دهنده این است که تغییرات شرایط اکولوژیک ازجمله: ارتفاع از سطح دریا، دما، خاک، رطوبت، اقلیم و ... بر درصد کارواکرول تأثیر مثبت داشته است.
جلیل زرین‌زاده؛ مهدی میرزا؛ هوشنگ آلیاری
دوره 23، شماره 1 ، اردیبهشت 1386، ، صفحه 134-140
چکیده
به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و رژیمهای آّبیاری بر روی کمیّت و کیفیت اسانس گیاه دارویی زیره سبز (Cuminum cyminum L.) در سال 82-1381 آزمایش فاکتوریل بر مبنای طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز با سه تکرار به مورد اجرا گذاشته شد. در تیمارهای مختلف حداقل و حداکثر اسانس استخراج شده به ترتیب 3/1% و 36/3% بدست ...
بیشتر
به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و رژیمهای آّبیاری بر روی کمیّت و کیفیت اسانس گیاه دارویی زیره سبز (Cuminum cyminum L.) در سال 82-1381 آزمایش فاکتوریل بر مبنای طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز با سه تکرار به مورد اجرا گذاشته شد. در تیمارهای مختلف حداقل و حداکثر اسانس استخراج شده به ترتیب 3/1% و 36/3% بدست آمد. ترکیب کومین آلدئید (Cuminaldehyde) که بیشترین درصد اسانس زیره سبز را به خود اختصاص داده است، به طور معنیداری (در سطح 01/0) تحت تأثیر تاریخ کاشت قرار گرفت. امّا سطوح مختلف آبیاری اثر معنیداری بر آن نداشتند. ترکیب پارا-سیمن (p-cymen) دومین رتبه از نظر میزان درصد در اسانس زیره سبز را دارا بود. تاریخ کاشت اثر معنیداری بر روی این تر کیب نشان نداد. امّا سطوح مختلف آبیاری اثر معنیداری (در سطح 05/0) بر روی میزا ن (p-cymen) نشان دادند.
فاطمه سفیدکن؛ زیبا جمزاد؛ محمدمهدی برازنده
دوره 20، شماره 4 ، بهمن 1383، ، صفحه 425-439
چکیده
جنس Satureja با نام فارسی مرزه، در ایران 15 گونه گیاه علفی یک ساله و چند ساله دارد که 9 تا از آنها انحصاری هستند. یکی از این گونه های انحصاری S. bachtiarica می باشد. در این تحقیق سرشاخه S. bachtiarica در مرحله گلدهی کامل از دو رویشگاه طبیعی در استانهای فارس و یزد جمع آوری گردید و پس از خشک شدن در محیط آزمایشگاه، به روش تقطیر با آب، مورد اسانس گیری قرار گرفت. ...
بیشتر
جنس Satureja با نام فارسی مرزه، در ایران 15 گونه گیاه علفی یک ساله و چند ساله دارد که 9 تا از آنها انحصاری هستند. یکی از این گونه های انحصاری S. bachtiarica می باشد. در این تحقیق سرشاخه S. bachtiarica در مرحله گلدهی کامل از دو رویشگاه طبیعی در استانهای فارس و یزد جمع آوری گردید و پس از خشک شدن در محیط آزمایشگاه، به روش تقطیر با آب، مورد اسانس گیری قرار گرفت. سپس ترکیبهای تشکیل دهنده اسانس ها با استفاده از کروماتوگرافی گازی تجزیه ای (Analytical GC) و گازکروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) و محاسبه اندیس های بازداری، مورد شناسایی قرار گرفت. بازده اسانس نمونه یزد به میزان 2.15% و نمونه فارس 1.65% (وزنی/وزنی) بدست آمد. تعداد 20 ترکیب در اسانس سرشاخه S. bachtiarica استان فارس شناسایی شد. ترکیبهای عمده اسانس در این نمونه، کارواکرول (49.3%)، پارا-سیمن (12.7%)، ترانس-آلفا-برگاموتن (5.8%) و تیمول (4.5%) بودند. تعداد 22 ترکیب در اسانس نمونه یزد شناسایی شد که از بین آنها کارواکرول (66.5%)، پارا-سیمن (15.2%) و لینالول (4.6%) اجزای اصلی اسانس بودند. با توجه به میزان نسبتاُ بالای اسانس S. bachtiarica و وجود کارواکرول به عنوان ترکیب عمده، به نظر می رسد که این گونه می تواند خواص مفید دارویی و غذایی S. hortensis و S. montana را داشته باشد و جایگزین مناسبی برای آنها، که هیچ کدام بومی ایران نیستند، در کشور ما باشد.
فاطمه سفیدکن؛ فاطمه عسگری
دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1381، ، صفحه 29-51
چکیده
جنس آویشن در نقاط مختلف ایران 14 گونه دارد که برخی از آنها انحصاری ایرانند(جم زاد، 1373).در این طرح تعدادی از گونه‌های بومی و غیربومی آویشن شامل: Thymus carnosus Boiss.، آویشن کوهی T. kotschyanus Boiss. and Hohen، آویشن ایرانی T. persicus (Ronniger ex Rech. F.) Jalas، آویشن کرک آلود T. Pubescens Boiss. et Kotschy ex Celak وآویشن واقعی T. serpyllum L. از مناطق مختلف ایران در دو مرحله قبل ازگلدهی و گلدهی ...
بیشتر
جنس آویشن در نقاط مختلف ایران 14 گونه دارد که برخی از آنها انحصاری ایرانند(جم زاد، 1373).در این طرح تعدادی از گونه‌های بومی و غیربومی آویشن شامل: Thymus carnosus Boiss.، آویشن کوهی T. kotschyanus Boiss. and Hohen، آویشن ایرانی T. persicus (Ronniger ex Rech. F.) Jalas، آویشن کرک آلود T. Pubescens Boiss. et Kotschy ex Celak وآویشن واقعی T. serpyllum L. از مناطق مختلف ایران در دو مرحله قبل ازگلدهی و گلدهی جمع آوری گردیدند. از اندامهای هوایی خشک شده این گیاهان به روش تقطیر با بخارآب اسانس‌گیری بعمل آمد. مقدار اسانس به ترتیب ذکر گونه‌ها در زمان قبل از گلدهی (0.66% ، 0.28% ، 0.26% ، 0.55% ، 0.57%) و در مرحله گلدهی (0.86% ، 2.1% ، 0.43% ، 1.45% ، 0.90%) بود. درمجموع مقدار اسانس در مرحله رویشی کمتر از مرحله گلدهی بود. مقدار اسانس در دو گونه T. kotschyanusو T. Pubescensبیشتر از سایر گونه‌ها بود.
تجزیه و شناسایی ترکیبهای تشکیل دهنده اسانسها به وسیله دستگاههای GC و GC/MS، با محاسبه شاخصهای بازداری کواتس و مطالعه طیف‌های جرمی صورت گرفت. در مجموع 37 ترکیب (93.1% تا 98.3% اسانس) در مرحله رویشی و 39 ترکیب (88.2% تا 99.3% اسانس) در مرحله گلدهی شناسایی شدند.ترکیبهای عمده اسانسها در مرحله قبل ازگلدهی و گلدهی کامل به ترتیب عبارت بودنداز:
T. carnosus ، کارواکرول (2.2% و 2.5%)، تیمول (27.2% و 36.1%)، گاما-ترپینن (19.6% و 19.1%)، پارا-سیمن (26.2% و21.3%)، بتا-کاریوفیلن (2.5% و 2.8%)، کارواکرول (2.2% و 2.5%) و بورنئول (1.6% و 1.6%)
T. kotschyanus ، کارواکرول (40.7% ، 41.4%)، تیمول (26.9% و 19.5%)، گاما-ترپینن (7.3% و 10.3%)، پارا-سیمن (3.9% و 5.3%) ، بتا-کاریوفیلن (1.8% و2.5%) و بورنئول (1.3% و 2.4%)
T. persicus ، کارواکرول (0.39% و27.1%)، تیمول (6.5% و 11.9%)، گاما-ترپینن (6.1% و 6.5%)، پارا-سیمن (7.5% و 10.2%) ، بتا-کاریوفیلن (2.0% و 3.0%) و بورنئول (1.6 % و 2.9%)
T. Pubescens، کارواکرول (64.8%، 48.8%)، تیمول (11.9% و 13.9%)، گاما-ترپینن (6.1% و جزئی)، پارا-سیمن (2.9% و 12.7%) ، بتا-کاریوفیلن (1.6% و 1.3%) و بورنئول (0.7% و 3.8%)
T. serpyllum، تیمول (18.7% و18.7%)، گاما-ترپینن (21.9% و22.7%)، پارا-سیمن (21.1% و20.7%) ، بتا-کاریوفیلن (7.1 % و 0.1%) و بورنئول (3.9% و3.1%)
در اسانس گونه T. persicus در مرحله قبل ازگلدهی و گلدهی به ترتیب ترکیبهای ژرانیول (15.7% و9.4%) ، ژرانیل استات (5.3% و 5.3%) و آلفا-ترپینئول (0 % و 9.5%) یافت شدند. همچنین در گونه T. serpyllumجرماکرن دی (6.0% و 5.1%) یافت شد.
