مقایسه ترکیبهای موجود در اسانس مرزه بختیاری (Satureja bachtiarica Bunge) در مراحل قبل از گلدهی و گلدهی کامل در رویشگاه و مزرعه

احمدی, شهلا; سفیدکن, فاطمه; باباخانلو, پرویز; عسگری, فاطمه; خادمی, کریم; ولیزاده, ناهید; کریمی‌فر, محمدعلی

doi:10.22092/ijmapr.2009.7187

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان

² استاد، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

³ دانشیار، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

⁴ مربی پژوهشی، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

⁵ کارشناس، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان

https://doi.org/10.22092/ijmapr.2009.7187

چکیده

جنس مرزه در دنیا حدود 30 گونه دارد که Satureja bachtiarica Bunge یکی از گونه‌های اندمیک این جنس در ایران است. به منظور بررسی تغییرات ترکیبهای اسانس مرزه بختیاری، نمونه‌ها در سال 1382 در خرم‌آباد و به روش اسپلیت فاکتوریل در سه تکرار در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در 36 کرت کشت شدند. سرشاخه‌های گیاه جهت بررسی کمیت و کیفیت اسانس در سال دوم و در دو مرحله قبل از گلدهی و گلدهی از رویشگاه گیاه و مزرعه جمع‌آوری شدند و از آنها اسانس تهیه شد. اسانسهای حاصل با استفاده از دستگاههای آنالیز GC و GC/MS مورد شناسایی کیفی و کمی قرار گرفتند. در اسانس مرزه بختیاری جمع‌آوری شده از رویشگاه در مرحله قبل از گلدهی، عمده‌ترین ترکیبهای شناسایی شده پارا-سیمن (5/36٪)، کارواکرول (0/20٪) و تیمول (2/19٪) و در مرحله گلدهی کامل پارا-سیمن (2/23٪)، کارواکرول (8/25٪)، تیمول (3/1٪) و منتون (5/18٪) بودند. در اسانس مرزه بختیاری جمع‌آوری شده از مزرعه در مرحله قبل از گلدهی عمده‌ترین این ترکیبها پارا-سیمن (6/28٪) و کارواکرول (6/48٪) و در مرحله گلدهی کامل پارا-سیمن (2/21٪) و کارواکرول (3/62٪) بودند. بازده اسانس مرزه بختیاری کشت شده و جمع‌آوری شده از رویشگاه در مراحل قبل از گلدهی و گلدهی کامل به‌ترتیب (1/1% و 1/2%) و (8/1% و 1/1%) بود. مقایسه میزان کارواکرول در مرزه بختیاری کشت شده و وحشی در مراحل قبل از گلدهی و گلدهی کامل که به‌ترتیب 6/48%، 3/62% و 20%، 8/25% بودند، نشان‌دهنده این است که تغییرات شرایط اکولوژیک ازجمله: ارتفاع از سطح دریا، دما، خاک، رطوبت، اقلیم و ... بر درصد کارواکرول تأثیر مثبت داشته است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

- زرگری، ع.، 1369. گیاهان دارویی. جلد چهارم، انتشارات دانشگاه تهران، 969 صفحه.

- سفیدکن، ف.، جم‌زاد، ز.، و برازنده،م.، 1383. اسانس S. bachtiarica Bunge به عنوان منبعی غنی از کارواکرول. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، (4)20: 440-425.

- سفیدکن، ف.، صادق‌زاده، ل.، تیموری، م.، عسگری، ف. و احمدی، ش.، 1386. بررسی اثرات ضد میکروبی اسانس دو گونه مرزه (Satureja khuzestanica و Saturaja bachtiarica) در دو مرحله برداشت. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، (3)23 :1820-174.

- عباسی، خ.، سفیدکن، ف. و یمینی، ی. 1384. مقایسه بازده و ترکیبهای اسانس دو گونه مرزه (S .hortensis L. و S. khuzestanica Jamzad) با استفاده از روش تقطیر و استخراج با سیال فوق بحرانی. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، (3)21: 318-307.

- فاکر باهر، ز.، رضایی، م.ب.، میرزا، م. و عباس‌زاده، ب.، 1380. بررسی تغییرات کمی و کیفی اسانس مرزه (S. hortensis L.). تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 11: 37-51.

- مبارکیان خرم‌آبادی، س. م.، 1371. تحلیلی بر وضعیت اقلیمی استان لرستان. سازمان جهاد سازندگی استان لرستان.110 صفحه.

- مظفریان، و.، 1375. فرهنگ نامهای گیاهان ایران. فرهنگ معاصر، 740 صفحه.

- مهندسین مشاور پارساب، 1378. مطالعه جامع کنترل سیل استان لرستان. جلد دهم، سازمان جهاد کشاورزی استان لرستان، مدیریت آبخیزداری، 303 صفحه.

- میرحیدر، ح.، 1372. معارف گیاهی. جلد اول، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 539 صفحه.

- میرزا، م.، سفیدکن، ف. و احمدی، ل.، 1375. اسانسهای طبیعی، استخراج، شناسایی کمی و کیفی، کاربرد. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 205 صفحه.

-Adams, R.P., 1996. Identification of Essential Oil Components by Gas Choromatography/Mass Spectroscopy. Allured publishing Corp., Carol Stream, USA, 456p.

-Baser, K.H.C., Ozek, T., Kirimer, N. and Tumen, G., 2004. A comparative study of the essential oils of wild and cultivated Satureja hortensis L. Jornal of Essential Oil Research, 16(5): 422-424.

-Ghanadi, A., 2002. Composition of the essential of Satureja hortensis L. Seeds from Iran. Jornal of essential oil Research, 14(1): 35-36.

-Javidnia, K., Miri, R., Edraki, N. and Nasiri, A., 2005. Chemical constituensts of the volatile oil of Satureja macrantha from Iran. First Seminar of Medicinal & Natural Products Chemistry, Shiraz, Iran, 10-11 May: 86.

-Leake, G., Gasper, F. and Santos, R., 2003. Effect of water on the solubility of essential oils in dense CO2. Jornal of Essential oil Research, 15: 172-177.

-Rechinger, K.H., 1986. Flora Iranica, Labiatae. Hedg IC(ed), Akademesche Druk Verlagsantalt, Graz, Austria., 150p.

-Rojas, L. and Usubillaga, A., 2000. Composition of the essential oil of Satureja brownie (SW.) Briq. from Venezuela. Flevour & Fragrance Journal, 15: 21-22.

-Sefidkon, F. and Jamzad, Z. 2000. Essential oil of Sautreja bachtiarica Bunge. Journal of Essential oil Research, 12: 545-546.

-Sefidkon, F., Jamzad, Z., Mirza, M., 2004. Chemical variation in the essential oil of Satureja sahandica from Iran. Food chemistry, 88: 325-328.

-Sefidkon, F. and Jamzad, Z., 2005. Chemical composition of the essential oils of the Iranian Satureja species (S. mutica, S. macrantha and S. intermedia). Food Chemistry, 91: 1-4

-Simon, J.E., Chadwick, A.F. and Craker, L.E., 1984. Herbs: An Indexed Bibloghraphy. 1971-1980. The 4 Scientific Litreature on Selected Herbs and Aromatic and Medicinal Plant of the Temprate zone. Archon books, 770p.

-Skocibusic, M. and Bezic, N., 2004. Phytochemical analysis and in vitro antimicrobial activity of two Satureja species essential oils. Phytother. Research, 18(12): 964-970.

مقایسه ترکیبهای موجود در اسانس مرزه بختیاری (Satureja bachtiarica Bunge) در مراحل قبل از گلدهی و گلدهی کامل در رویشگاه و مزرعه

مراجع

مراجع

دوره 25، شماره 2 - شماره پیاپی 44مرداد 1388صفحه 159-169

دوره 25، شماره 2 - شماره پیاپی 44
مرداد 1388
صفحه 159-169