دوره 39، شماره 2 ، تیر 1402
به‌زراعی و به‌نژادی
مهدیه صالحی وژده نظری؛ زهرا شیرازی؛ سمانه سماوات
چکیده
با توجه به قرابت ظاهری و تشابه خواص برخی گیاهان دارویی، شناسایی دقیق‌تر آنها به کمک روش‌های مختلف ضرورت دارد. بر این اساس در پژوهش حاضر به مطالعه و مقایسه مرزه رشینگری (Satureja rechingeri Jamzad) و مرزه خوزستانی (S. khuzistanica Jamzad) به لحاظ خصوصیات ریخت‌شناختی، فیتوشیمیایی و مولکولی پرداخته شد. بذرهای مرزه رشینگری و خوزستانی به‌ترتیب از استان‌های ...
بیشتر
با توجه به قرابت ظاهری و تشابه خواص برخی گیاهان دارویی، شناسایی دقیق‌تر آنها به کمک روش‌های مختلف ضرورت دارد. بر این اساس در پژوهش حاضر به مطالعه و مقایسه مرزه رشینگری (Satureja rechingeri Jamzad) و مرزه خوزستانی (S. khuzistanica Jamzad) به لحاظ خصوصیات ریخت‌شناختی، فیتوشیمیایی و مولکولی پرداخته شد. بذرهای مرزه رشینگری و خوزستانی به‌ترتیب از استان‌های ایلام و لرستان جمع‌آوری شدند و پس از شناسایی علمی، در گلخانه پژوهشی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور کاشته شدند. سپس نشاءها به مزرعه تحقیقاتی مؤسسه مذکور براساس آزمون t (n=3) منتقل شدند. چندین صفت مهم ریخت‌شناختی ازجمله طول گل‌آذین، طول میانگره ساقه گل‌آذین، طول و قطر کاسه گل، طول سه دندانه بزرگ و دو دندانه کوچک، طول و قطر جام گل، طول پرچم، طول کلاله، طول و عرض برگ اندام رویشی، طول و عرض برگک، قطر ساقه، ارتفاع بوته، تعداد شاخه اصلی و فرعی، بزرگ‌ترین و کوچک‌ترین قطر تاج پوشش و طول و عرض برگ اندام زایشی در مرحله گلدهی کامل در سال سوم کاشت اندازهگیری شد. از سرشاخه‌های گلدار گیاهان در سال سوم کاشت به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شد. بازده اسانس‌ها محاسبه و با استفاده از کروماتوگراف گازی فوق سریع (GC-FID) و کروماتوگراف گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) ترکیب‌های تشکیل‌دهنده آنها شناسایی شد. از روش بارکدگذاری DNA و نشانگر ITS به‌منظور مطالعات مولکولی روی این دو گونه مرزه استفاده شد. نتایج نشان داد، این دو گونه از نظر تمامی صفات ریخت‌شناختی مورد بررسی اختلاف معنی‌دار (P<0.01) با یکدیگر نداشتند. 13 ترکیب مشترک در اسانس این دو گونه مرزه شناسایی شد. اسانس مرزه رشینگری و خوزستانی به‌ترتیب شامل 88.6% و 89.5% کارواکرول بود. بازده اسانس مرزه رشینگری 3.13% و مرزه خوزستانی 3.04% بدست آمد. این دو گونه 100% تشابه نوکلئوتیدی با یکدیگر داشتند و از قرابت بالایی با گونه S. bachtiarica (98%) برخوردار بودند. بر این اساس به احتمال زیاد مرزه رشینگری و خوزستانی نه تنها گونه‌های مستقل از یکدیگر نیستند بلکه ممکن است اکسشن‌های مختلف یک گونه باشند.
زراعت و باغبانی
آذر رفعتی؛ نگار ولی زاده؛ فاطمه سفید کن؛ یوسف ایمانی؛ فرید نورمند موید
چکیده
پونه‌سای البرزی (Nepeta crassifolia Boiss. & Buhse) از خانواده Lamiaceae، گونه‌ای معطر با خاصیت دارویی بوده که بومی و انحصاری ایران است. برای اجرای این تحقیق، بذرها و اندام‌های هوایی این گیاه از شش منطقه مختلف در استان آذربایجان‌شرقی جمع‌آوری گردید. اندام‌های هوایی پس از خشک شدن به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شده و ترکیب‌های موجود در آنها توسط دستگاه‌های ...
بیشتر
پونه‌سای البرزی (Nepeta crassifolia Boiss. & Buhse) از خانواده Lamiaceae، گونه‌ای معطر با خاصیت دارویی بوده که بومی و انحصاری ایران است. برای اجرای این تحقیق، بذرها و اندام‌های هوایی این گیاه از شش منطقه مختلف در استان آذربایجان‌شرقی جمع‌آوری گردید. اندام‌های هوایی پس از خشک شدن به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شده و ترکیب‌های موجود در آنها توسط دستگاه‌های GC و GC/MS شناسایی شدند. همچنین در سال بعد، بذرهای جمع‌آوری شده، پس از نشاء در گلخانه، در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه کشت شدند. در سال دوم سرشاخه‌های گلدار برداشت و پس از خشک شدن، اسانس‌گیری شدند. بررسی کمّی اسانس نمونه‌های رویشگاه‌های طبیعی و مزرعه نشان داد که درصد اسانس در نمونه‌های رویشگاه طبیعی با همدیگر اختلاف معنی‌داری داشته و بیشترین مقدار اسانس متعلق به منطقه مرند بود، در حالی که اسانس‌های بدست آمده از نمونه‌های کشت‌شده در مزرعه با همدیگر اختلاف معنی‌داری نداشتند. نتایج ارزیابی‌ها بیانگر این بود که ترکیب‌های نپتالاکتون I (4aα, 7α, 7aα) و II (4aα, 7α, 7aβ)، گلوبولول، جرماکرون B، کاریوفیلن اکساید و 8،1-سینئول اجزای اصلی اسانس N. crassifolia را تشکیل داده و بیشترین مقدار نپتالاکتون های I و II در شرایط رویشگاه طبیعی (به‌ترتیب 69% و 21.7%) و مزرعه (به‌ترتیب 27.3% و 51.5%)، متعلق به منطقه میشو در مرند بوده‌است. گیاهان منطقه سراب نیز در شرایط رویشگاه طبیعی و مزرعه در مقایسه با سایر نمونه‌ها بیشترین میزان نپتالاکتون II را به خود اختصاص داده و بالاترین مقدار ترکیب 8،1-سینئول (21.8%) در اسانس نیز از نمونه گیاهی رویشگاه طبیعی منطقه خریل بدست آمد.
اثرات بیولوژیک اسانس‌ها و عصاره‌ها
سمانه اکبری؛ شهرام آرمیده
چکیده
شته جالیز (Aphis gossypii Glover.) از آفات مهم کدوییان است. امروزه برای کنترل جمعیت این آفت، به ترکیب‌های سازگار با محیط‌زیست بیشتر توجه می‌شود. در این تحقیق سمّیت تنفسی اسانس دو گیاه بومادران (Achillea millefolium L.) و پونه (Mentha pulegium L.) روی حشرات کامل آفت مذکور، در غلظت و زمان‌های مختلف بررسی شد. همچنین، اثر زیرکشنده این دو اسانس روی پارامترهای زیستی ...
بیشتر
شته جالیز (Aphis gossypii Glover.) از آفات مهم کدوییان است. امروزه برای کنترل جمعیت این آفت، به ترکیب‌های سازگار با محیط‌زیست بیشتر توجه می‌شود. در این تحقیق سمّیت تنفسی اسانس دو گیاه بومادران (Achillea millefolium L.) و پونه (Mentha pulegium L.) روی حشرات کامل آفت مذکور، در غلظت و زمان‌های مختلف بررسی شد. همچنین، اثر زیرکشنده این دو اسانس روی پارامترهای زیستی شته جالیز بالغ بررسی شد. نتایج نشان داد که اسانس‌های موجود در این گیاهان باعث مرگ و میر معنی‌دار حشرات بالغ می‌شوند. مقدار LC50 اسانس گیاه بومادران و پونه روی شته جالیز به‌ترتیب معادل 34.9 و 23.34 میکرولیتر بر لیتر هوا بود. مقدار LT50 اسانس‌ها با غلظت 34.90 میکرولیتر بر لیتر هوا برای اسانس بومادران برابر با 12.3 ساعت و در غلظت 23.34 میکرولیتر بر لیتر هوا برای اسانس پونه برابر با 12.02 ساعت بدست آمد. نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) به‌عنوان مهمترین پارامتر جدول زندگی آفت، در تیمار اسانس پونه برابر با 0.28 (ماده/ماده/روز: تعداد افراد ماده تولید شده به‌ازای هر فرد ماده در هر روز) و در تیمار اسانس بومادران 0.27 (ماده/ماده/روز) بود که نسبت به شاهد (0.34) کاهش معنی‌دار داشت. نتایج بررسی اثر زیرکشندگی این اسانس‌ها روی پارامترهای رشد جمعیت نشان داد که نرخ بقای وابسته به سن برای شته جالیز تیمار شده با اسانس‌ها نسبت به شاهد کاهش یافت. تیمارهای شاهد و پونه به‌ترتیب بیشترین (20.73 روز) و کمترین (10.97 روز) امید به زندگی را داشتند. نرخ خالص تولیدمثل در شته‌های تیمار شده با بومادران، پونه و کنترل به‌ترتیب برابر با 15.64 ،9.38 و 35.76 (ماده/ماده/نسل) محاسبه شد. این یافته‌ها نشان داد که اسانس دو گیاه مطالعه شده، پتانسیل بالایی از نظر سمّیت تنفسی و کاهش جمعیت شته جالیز برای استفاده در برنامه‌های کنترل تلفیقی آفت مذکور در گلخانه‌ها را دارا می‌باشد.
اثرات بیولوژیک اسانس‌ها و عصاره‌ها
پویا شیری؛ امیر آراسته؛ گلناز تجدد
چکیده
گیاه بارهنگ (Plantago major L.) گیاهی علفی و چندساله با اثرات بیولوژیکی فراوان همچون خواص آنتی‌اکسیدانی قوی می‌باشد. هدف از این مطالعه، بررسی اثر مهاری عصاره دانه بارهنگ بر تولید نانورشته‌های آمیلوئیدی و همچنین ویژگی آنتی‌اکسیدانی این عصاره بود. در مرحله اول، عصاره هیدرو الکلی دانه پودر شده گیاه با استفاده از اتانول 96% تهیه شد. سپس ترکیب‌های ...
بیشتر
گیاه بارهنگ (Plantago major L.) گیاهی علفی و چندساله با اثرات بیولوژیکی فراوان همچون خواص آنتی‌اکسیدانی قوی می‌باشد. هدف از این مطالعه، بررسی اثر مهاری عصاره دانه بارهنگ بر تولید نانورشته‌های آمیلوئیدی و همچنین ویژگی آنتی‌اکسیدانی این عصاره بود. در مرحله اول، عصاره هیدرو الکلی دانه پودر شده گیاه با استفاده از اتانول 96% تهیه شد. سپس ترکیب‌های موجود در عصاره با روش کروماتوگرافی گازی- طیفسنجی جرمی (GC/MS) بررسی شد. تولید رشتههای آمیلوئیدی با استفاده از روش طیفسنجی کنگورد و نیز تصویربرداری میکروسکوپ الکترونی گذاره مورد تأیید قرار گرفت و اثرات آنتی اکسیدانی آن با روش DPPH بررسی شد. حضور ماده پیرولیدینون (2.95%) و آمینوبوتیل استامید (17.98%) در عصاره با روش GC/MS تایید شد. بیشترین فعالیت آنتی‌اکسیدانی (99.18%) و کمترین تولید نانورشته‌های آمیلوئیدی (55.73%) به‌ترتیب در غلظت‌های 2 و 0.4 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر از عصاره بدست آمد. حضور رشتههای آمیلوئیدی با تصویربرداری میکروسکوپی الکترونی مورد تأیید قرار گرفت. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد عصاره دانه بارهنگ می‌تواند به‌عنوان کاندیدای مناسبی برای کاهش عوارض ناشی از بیماری آلزایمر معرفی گردد.
اثرات بیولوژیک اسانس‌ها و عصاره‌ها
زهره کلوندی؛ جواد ناظمی رفیع؛ امین صادقی؛ عبداله سلیمی؛ رمضان کلوندی؛ مریم نگهبان
چکیده
امروزه ابداع و بکارگیری روش‌های کنترل غیرشیمیایی آفات کشاورزی ازجمله موارد مهم کاربردی در برنامه‌های مدیریتی آفات در بیشتر جوامع دنیاست. در این میان حجم وسیعی از مطالعات روی آفت‌کش‌های زیست بنیاد متمرکز گردیده است. در این راستا فرمولاسیون‌های جدیدی از حشره‌کش‌های گیاهی به‌عنوان جایگزینی مناسب برای آفت‌کش‌های مصنوعی توسعه ...
بیشتر
امروزه ابداع و بکارگیری روش‌های کنترل غیرشیمیایی آفات کشاورزی ازجمله موارد مهم کاربردی در برنامه‌های مدیریتی آفات در بیشتر جوامع دنیاست. در این میان حجم وسیعی از مطالعات روی آفت‌کش‌های زیست بنیاد متمرکز گردیده است. در این راستا فرمولاسیون‌های جدیدی از حشره‌کش‌های گیاهی به‌عنوان جایگزینی مناسب برای آفت‌کش‌های مصنوعی توسعه یافته است. در این پژوهش سمّیت تنفسی و تماسی اسانس خالص و فرموله شده اکالیپتوس (Eucalyptus globulus Labill.) و همچنین دوام سمّیت تنفسی نانوکپسول اسانس آن روی حشرات کامل شپشه آرد (Tribolium confusum Herbest. (Col., Tenebrionidae)) در شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرارگرفت. براساس نتایج بدست آمده، مقدار LC50 اسانس خالص و فرموله شده در مدت 24 ساعت در سمّیت تنفسی به‌ترتیب برابر 46.39 و 1472 میکرولیتر بر لیتر هوا بدست آمد. مقدار LT50 اسانس فرموله شده در سه غلظت LC25، LC50 و LC90 به‌ترتیب برابر با 12.3، 10.39 و 0.36 روز تعیین گردید. همچنین، نتایج نشان داد سمّیت تماسی اسانس فرموله شده (LC50=19030 µl.l-1) روی این حشره بسیار بالاتر از سمّیت تماسی اسانس خالص (LC50=3770 µl.l-1) می‌باشد. بنابراین با توجه به پایداری خوب اسانس فرموله شده در سمّیت تنفسی و تأثیر بسیار زیاد در سمّیت تماسی، پس از آزمایش‌های تکمیلی می‌توان از نانوکپسول اسانس اکالیپتوس در مدیریت این آفت مهم استفاده کرد.
اثرات بیولوژیک اسانس‌ها و عصاره‌ها
فرهنگ مراقبی؛ شیدا آقازاده یامچلو؛ سیده مهدخت مداح
چکیده
سرطان معده یک تومور بدخیم است که یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در جهان و ایران شناخته می‌شود. گیاهان منابعی سرشار از انواع ترکیب‌های آنتی‌اکسیدانی می‌باشند که می‌توانند در جهت تولید داروهای ضد سرطانی استفاده شوند. در این پژوهش خواص آنتی‌اکسیدانی و اثر سمّیت سلولی عصاره گیاه Ephedra major Host.، جمع‌آوری شده از پرندک در شهرستان رباط کریم، ...
بیشتر
سرطان معده یک تومور بدخیم است که یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در جهان و ایران شناخته می‌شود. گیاهان منابعی سرشار از انواع ترکیب‌های آنتی‌اکسیدانی می‌باشند که می‌توانند در جهت تولید داروهای ضد سرطانی استفاده شوند. در این پژوهش خواص آنتی‌اکسیدانی و اثر سمّیت سلولی عصاره گیاه Ephedra major Host.، جمع‌آوری شده از پرندک در شهرستان رباط کریم، استان تهران روی سلولهای سرطان معده ردهAGS بررسی شد. عصاره هیدروالکلی اتانولی و متانولی (80%) سرشاخه‌های رویشی گیاه به روش خیساندن استخراج شد. محتوی فنلی عصاره‌ها با عامل Folin-Ciocalteu و فعالیت آنتی‌اکسیدانی آنها با استفاده از تست DPPH مورد سنجش قرار گرفت. همچنین میزان سمّیت سلولی غلظت‌های مختلف عصاره این گیاه روی سلولهای رده AGS سرطان معده در سه زمان 24، 48 و 72 ساعت با استفاده از روش MTT ارزیابی شد. میزان تغییر بیان ژن BCL2 با استفاده از روش Real time-PCR اندازهگیری شد. نتایج نشان داد، خاصیت آنتی‌اکسیدانی و محتوای فنولی عصاره اتانولی نسبت به عصاره متانولی بیشتر بود. نتایج تست MTT نشان داد که با افزایش غلظت عصاره اتانولی، زنده‌مانی سلول‌ها کمتر شده و پس از 48 ساعت، IC50 به میزان 250 میکروگرم در میلی‌لیتر عصاره بدست آمد. میزان بیان ژن BCL2 در تیمار با عصاره کاهش یافت هر چند این کاهش معنی‌دار نبود. به‌طور کلی، عصاره اتانولی سرشاخه‌های هوایی این گیاه توانست موجب مهار رشد سلولهای سرطان معده گردد، اما تأثیر معنی‌داری بر کاهش بیان ژن ضد آپوپتوزی BCL2 نداشت.
به‌زراعی و به‌نژادی
محبوبه عدالتیان خرازی؛ احمد اصغرزاده
چکیده
به منظور بررسی اثرهای تنش خشکی، اسید سالیسیلیک و پلی‌آمین‌ها بر عملکرد رشدی گیاه و میزان روغن و اسانس بذر سیاه‌دانه (Nigella sativa L.)، آزمایشی در سال زراعی 1400-1399 به‌صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه آزاد شیروان اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل تنش خشکی در چهار سطح (25، 50، 75 و 100 درصد ظرفیت زراعی ...
بیشتر
به منظور بررسی اثرهای تنش خشکی، اسید سالیسیلیک و پلی‌آمین‌ها بر عملکرد رشدی گیاه و میزان روغن و اسانس بذر سیاه‌دانه (Nigella sativa L.)، آزمایشی در سال زراعی 1400-1399 به‌صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه آزاد شیروان اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل تنش خشکی در چهار سطح (25، 50، 75 و 100 درصد ظرفیت زراعی (شاهد)) به‌عنوان عامل اول و محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک، پوترسین و اسپرمیدین هر یک در دو سطح (0.5 و 1 میلی‌مولار) به‌عنوان عامل دوم بودند. نتایج نشان داد، بیشترین تعداد کپسول بارور در بوته (12.66)، تعداد دانه در کپسول (96.24) و شاخص برداشت (58.69%) در تیمار 100% ظرفیت زراعی بدست آمد. همچنین، بیشترین عملکرد دانه در گلدان در تیمار 100% ظرفیت زراعی (16.05 گرم) و اسید سالیسیلیک 1 میلی‌مولار (11.46 گرم) حاصل شد. از طرف دیگر، بیشترین ارتفاع بوته (62.5 سانتی‌متر)، وزن خشک تک بوته (6.44 گرم)، زیست‌توده در گلدان (32.2 گرم)، درصد روغن (31.21%) و عملکرد روغن (5.71 گرم در گلدان) در اثر متقابل تیمار 100% ظرفیت زراعی و اسید سالیسیلیک 1 میلی‌مولار و همچنین، بیشترین درصد اسانس (0.09%) در اثر متقابل تیمار 25% ظرفیت زراعی و اسید سالیسیلیک 1 میلی‌مولار حاصل شد. به‌طور کلی، نتایج نشان داد که بهترین تیمار برای سیاه‌دانه در شرایط گلخانه، آبیاری 100% ظرفیت زراعی و محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک 1 میلی‌مولار بود. در کل، با افزایش شدت تنش، خصوصیات رشدی گیاه کاهش یافت، ولی با اعمال محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک اثرات منفی تنش خشکی تعدیل یافت.
فیتوشیمی (استخراج، شناسایی و اندازه گیری مواد موثره)
رهام محتشمی
چکیده
تنش آبی از مهمترین تنش‌های غیرزیستی محدود کننده رشد و عملکرد گیاه در شرایط دیم محسوب می‌شود که ویژگی‌های مورفولوژی و فیزیولوژی گیاهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار با هدف ارزیابی خصوصیات مورفولوژیک، عملکرد، موسیلاژ و روغن دانه گیاه دارویی بالنگوی شهری (Lallemantia iberica (M.B.) Fisch. & C.A. ...
بیشتر
تنش آبی از مهمترین تنش‌های غیرزیستی محدود کننده رشد و عملکرد گیاه در شرایط دیم محسوب می‌شود که ویژگی‌های مورفولوژی و فیزیولوژی گیاهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار با هدف ارزیابی خصوصیات مورفولوژیک، عملکرد، موسیلاژ و روغن دانه گیاه دارویی بالنگوی شهری (Lallemantia iberica (M.B.) Fisch. & C.A. Mey.) اکوتیپ‌های استان‌های کرمان (کرمان)، اصفهان (نائین)، کردستان (سنندج)، خراسان رضوی (مشهد) و آذربایجان‌شرقی (ملکان) در شرایط دیم مزرعه پژوهشی گیاهان دارویی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی یاسوج در سال زراعی 97-1396 اجرا شد. نتایج نشان داد که اثر اکوتیپ بر صفات مورفولوژیک، عملکرد دانه، عملکرد موسیلاژ و عملکرد روغن معنی‌دار بود. بیشترین عملکرد دانه از اکوتیپ‌های کردستان (529 کیلوگرم در هکتار) و مشهد (515 کیلوگرم در هکتار) حاصل شد. بیشترین و کمترین ﻋﻤﻠﮑﺮد روغن به‌ترتیب متعلق به اکوتیپ‌های کردستان (211 کیلوگرم در هکتار) و کرمان (189 کیلوگرم در هکتار) بود. اکوتیپ‌های مشهد (22.7 کیلوگرم در هکتار) و ملکان (18.2 کیلوگرم در هکتار) به‌ترتیب بیشترین و کمترین ﻋﻤﻠﮑﺮد موسیلاژ دانه را داشتند. اگرچه بین درصد روغن و موسیلاژ بذر اکوتیپ‌ها اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد، ولی بیشترین (41.3%) و کمترین (39.9%) مقدار روغن به‌ترتیب به اکوتیپ‌های کرمان و کردستان و بیشترین (4.4%) و کمترین (3.7%) مقدار موسیلاژ به‌ترتیب به اکوتیپ‌های مشهد و کردستان تعلق داشت. در مجموع، نتایج نشان داد که اکوتیپ‌های کردستان و مشهد با توجه به عملکرد بیشتر دانه، موسیلاژ و روغن دانه برای کشت در شرایط دیم یاسوج مناسب هستند.
به‌زراعی و به‌نژادی
علی اکبر علیزاده ایوری؛ مهدیه پارسائیان؛ زیبا قسیمی حق
چکیده
شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra L.) یکی از گیاهان دارویی ارزشمند جهان است که گلیسیریزین، مهمترین متابولیت تری‌ترپنوئیدی موجود در ریشه آن، در صنایع غذایی و داروسازی نوین کاربردهای فراوانی دارد. برای غلبه بر مشکلات جوانه‌زنی بذرها، خطر انقراض گیاه ناشی از برداشت بی‌رویه ریشه و سرعت کند بیوسنتز طبیعی متابولیت‌های ثانویه، توجه به کشت بافت ...
بیشتر
شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra L.) یکی از گیاهان دارویی ارزشمند جهان است که گلیسیریزین، مهمترین متابولیت تری‌ترپنوئیدی موجود در ریشه آن، در صنایع غذایی و داروسازی نوین کاربردهای فراوانی دارد. برای غلبه بر مشکلات جوانه‌زنی بذرها، خطر انقراض گیاه ناشی از برداشت بی‌رویه ریشه و سرعت کند بیوسنتز طبیعی متابولیت‌های ثانویه، توجه به کشت بافت ریشه این گیاه و کاربرد محرک‌ها جهت افزایش بیوسنتز گلیسیریزین آن، ضروری است. در پژوهش حاضر، نرخ جوانه‌زنی بذرهای دو اکوتیپ شیرین‌بیان ایرانی (کاشمر و جغتای) و یک اکوتیپ عراقی در سطوح مختلف پیش‌تیمار اسیدسولفوریک ارزیابی شد. همچنین، تفاوت‌های مورفولوژیک و محتوای گلیسیریزین ریشه اکوتیپ‌ها در پاسخ به محرک‌های اکسینی IAA و NAA با غلظت‌های 0، 0.5، 1 و 1.5 میلی‌گرم در لیتر، در محیط پایه MS ½ با استفاده از ریزنمونه ریشه بررسی گردید. نتایج نشان داد که حداکثر جوانه‌زنی بذرهای هر سه اکوتیپ، در پیش‌تیمار اسیدسولفوریک 98 درصد به‌مدت 40 دقیقه حاصل گردید. اکوتیپ عراقی در شرایط شاهد و برخی سطوح هورمونی (به‌ویژه NAA) از نظر کلیه صفات به‌جز محتوای گلیسیریزین در گروه برتر آماری قرار داشت. در اکوتیپ‌های ایرانی، کاربرد محرک‌های اکسینی صفات ریشه و محتوای گلیسیریزین را به‌طور معنی‌دار بهبود بخشید. اکوتیپ کاشمر با دریافت 0.5 میلی‌گرم در لیتر IAA قطورترین ریشه‌ها و در سطوح متوسط و بالای NAA و IAA ریشه‌هایی با وزن خشک بالا (به‌ترتیب 5.8 و 5.4 میلی‌گرم) تولید نمود. اکوتیپ جغتای نیز با کاربرد 1.5 و 0.5 میلی‌گرم IAA و NAA ریشه‌هایی وزین (به‌ترتیب 100 و 79 میلی‌گرم) تولید نمود. در مجموع، کاربرد سطوح متوسط و بالای هر یک از هورمون‌های IAA و NAA (1 و 1.5 میلی‌گرم در لیتر)، بالاترین بازدهی تولید گلیسیریزین (به‌ترتیب 8.82 و7.83 میکروگرم در گرم ماده خشک) در ریشه اکوتیپ کاشمر را در پی داشت. بنابراین، گزینش اکوتیپ مناسب و کاربرد محرک‌های اکسینی می‌تواند تولید درون شیشه‌ای ریشه و محتوی گلیسیریزین را در گیاه شیرین بیان افزایش دهد.
زراعت و باغبانی
هاوری کیانی؛ شیوا خالص رو؛ علی مختصی بیدگلی؛ زاهد شریفی
چکیده
سیاه‌دانه (Nigella sativa L.) از گیاهان دارویی ارزشمند است که در صنایع مختلف کاربرد وسیعی دارد. تجمع اسمولیت‌های سازگار از پاسخ‌های رایج گیاهان در رویارویی با تنش خشکی است. به‌منظور بررسی اثر رژیم‌های آبیاری و کاربرد بیوچار (حاصل از گرمادهی کود گاوی) بر گیاه دارویی سیاه‌دانه، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار ...
بیشتر
سیاه‌دانه (Nigella sativa L.) از گیاهان دارویی ارزشمند است که در صنایع مختلف کاربرد وسیعی دارد. تجمع اسمولیت‌های سازگار از پاسخ‌های رایج گیاهان در رویارویی با تنش خشکی است. به‌منظور بررسی اثر رژیم‌های آبیاری و کاربرد بیوچار (حاصل از گرمادهی کود گاوی) بر گیاه دارویی سیاه‌دانه، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان در سال 1397 به اجرا درآمد. فاکتورهای آزمایش شامل تنش خشکی در سه سطح 100، 70 و 40 درصد ظرفیت زراعی و مصرف بیوچار در دو سطح 0 و 15 تن در هکتار بودند. نتـایج تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که اثرات متقابل سطوح تنش خشکی و کاربرد بیوچار روی پراکسید هیدروژن، مالون دی آلدئید، پراکسیداز، سوپراکسید دیسموتاز، پرولین، کربوهیدرات‌های محلول (محلول در آب و اتانول) و پتانسیل اسمزی معنی‌دار بود. افـزایش شدت تنش خشکی منجر به افزایش پراکسید هیدروژن، مالون دی آلدئید، پراکسیداز، سوپراکسید دیسموتاز، پرولین و کربوهیدرات‌های محلول (محلول در آب و اتانول) و منفی‌تر شدن پتانسیل اسمزی شد. کاربرد بیوچار سبب کاهش اثرات منفی تنش خشکی گردید، به‌طوری که میزان تولید پراکسید هیدروژن، مالون دی آلدئید، پراکسیداز، سوپراکسید دیسموتاز، پرولین و کربوهیدرات‌های محلول (در آب و الکل) نسبت به تیمارهای فاقد بیوچار کمتر بود. به‌طور کلی نتایج تحقیق حاضر بیان‌کننده نقش مفید و مؤثر بیوچار در بهبود خصوصیات فیزیولوژیک و اسمولیت‌های محافظتی سیاه‌دانه در شرایط تنش خشکی بود.
زراعت و باغبانی
پریسا کریمی؛ امیر صحرارو؛ هدایت زکی زاده؛ محمد حسن بیگوئی؛ باب اله فرجی
چکیده
گیاه مامیران (Chelidonium majus L.) با دارا بودن آلکالوئید و خواص فارماکولوژیکی گسترده جایگاه ویژه‌ای در میان گیاهان دارویی دارد. برای بررسی تأثیر دور آبیاری و نیترات آمونیوم روی برخی از خصوصیات دارویی این گیاه، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان در سال 1396 ...
بیشتر
گیاه مامیران (Chelidonium majus L.) با دارا بودن آلکالوئید و خواص فارماکولوژیکی گسترده جایگاه ویژه‌ای در میان گیاهان دارویی دارد. برای بررسی تأثیر دور آبیاری و نیترات آمونیوم روی برخی از خصوصیات دارویی این گیاه، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان در سال 1396 انجام شد. فاکتورهای آزمایشی شامل دور آبیاری در سه سطح 4 (I1)، 8 (I2) و 12 (I3) روز و نیترات آمونیوم در پنج سطح صفر (N0)، 45 (N1)، 60 (N2)، 75 (N3) و 95 (N4) کیلوگرم در هکتار بودند. نتایج تجزیه آماری داده‌ها نشان داد که برهم‌کنش دور آبیاری و کود نیتروژن بر صفات وزن تر ریشه، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن خشک کل و حجم ریشه در سطح احتمال 5% و وزن خشک ریشه، وزن تر کل، آلکالوئید ریشه و بخش اندام هوایی در سطح احتمال 1% معنی‌دار بود. بیشترین وزن تر ریشه (68.92 گرم در بوته) در تیمار I2N0 بدست آمد. همچنین، بیشترین وزن تر اندام هوایی (33.54 گرم در بوته) و وزن تر کل بوته (92.92 گرم در بوته) در تیمار I2N4 بدست آمدند. بیشترین آلکالوئید ریشه (1.72 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک) و بخش هوایی (1.23 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک) به‌ترتیب در تیمارهای I3N1 و I2N0 حاصل شد. به‌طور کلی می‌توان نتیجه گرفت که تیمار دور آبیاری 8 روز با افزایش مقدار کود از نظر عملکرد و تیمار دور آبیاری 12 روز با مقدار کود کمتر (صفر الی 60 کیلوگرم در هکتار) از نظر آلکالوئید بخش‌های مختلف، در تولید گیاه دارویی مامیران کبیر برای کشت گلخانه‌ای قابل پیشنهاد می‌باشند.
