محصولات فرعی و روشهای بهره برداری آنها
جواد معتمدی؛ حسین ارزانی؛ یونس عصری؛ مهردخت نجف پور نوایی؛ رستم خلیفه زاده
چکیده
اطلاع از شایستگی مراتع پیش‌نیاز بهرهبرداری از گیاهان دارویی آن مراتع است. بر همین اساس، این پژوهش با هدف ارزیابی قابلیت بهرهبرداری از گیاهان دارویی بر مبنای شاخصهای اکولوژیکی و اقتصادی، در 12 رویشگاه معرف مناطق نیمه استپی انجام شد. برای این منظور، پس از اندازه‌گیری پوشش گیاهی و برآورد تولید گیاهان دارویی، شاخصهای ...
بیشتر
اطلاع از شایستگی مراتع پیش‌نیاز بهرهبرداری از گیاهان دارویی آن مراتع است. بر همین اساس، این پژوهش با هدف ارزیابی قابلیت بهرهبرداری از گیاهان دارویی بر مبنای شاخصهای اکولوژیکی و اقتصادی، در 12 رویشگاه معرف مناطق نیمه استپی انجام شد. برای این منظور، پس از اندازه‌گیری پوشش گیاهی و برآورد تولید گیاهان دارویی، شاخصهای اکولوژیکی و اقتصادی مرتبط با بهرهبرداری از گیاهان دارویی در هر رویشگاه محاسبه شد. در پایان، بر مبنای معیارها و شاخصهای مذکور، طبقه شایستگی هر یک از رویشگاهها طبق دستورالعمل FAO و به روش عامل محدودکننده مشخص گردید. نتایج نشان داد که مقدار تولید علوفه قابل برداشت رویشگاهها از 90 تا 591 کیلوگرم در هکتار متغیر است. سهم تولید گیاهان دارویی رویشگاهها نیز 5% تا 58% بدست آمد. به‌‌عبارتی، مقدار تولید گیاهان دارویی رویشگاهها از 27 تا بیشتر از 383 کیلوگرم در هکتار متغیر بود. بر این اساس، ارزش مورد انتظار هر هکتار از رویشگاهها از محل بهرهبرداری از گیاهان دارویی، با در نظر گرفتن نرخ تنزیل 5.4% در شهریورماه 1399، 3 تا 41 دلار در هکتار متغیر است. در مجموع، 25% از رویشگاهها دارای شایستگی خوب، 17% دارای شایستگی متوسط، 25% دارای شایستگی کم و 33% غیر شایسته از نظر تولید و بهرهبرداری از گیاهان دارویی بودند، در صورتی که شایستگی تمامی رویشگاهها از نظر تولید علوفه برای چرای دام خوب بود. بنابراین، بهرهبرداری از همه رویشگاهها نمی‌‌تواند نقش مهم و یکسانی در بهبود معیشت مرتع‌داران داشته باشد و با رویکرد حفظ ذخایر ژنتیکی گیاهان، بهرهبرداری از گیاهان دارویی در تمامی رویشگاه‌‌های مرتعی توصیه نمی‌‌شود. علاوه‌بر این، حد بهرهبرداری مجاز در هر رویشگاه، متناسب با وضعیت و گرایش مرتع و حساسیت خاک به فرسایش، متفاوت است.
محصولات فرعی و روشهای بهره برداری آنها
وحیده عبداللهی؛ حسین ارزانی؛ محمدعلی زارع چاهوکی؛ سید حمید موحد محمدی؛ غلامرضا هادربادی؛ جواد معتمدی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1400.37.30.105.1.1575.1606بهرهبرداری از گیاهان دارویی بر مبنای اصول اکولوژیک، یکی از جنبههای استفاده‌‌های چندمنظوره از مراتع است. از اینرو، قابلیت مراتع کوهستانی درمیان در شرق کشور، برای بهرهبرداری از گیاهان دارویی، مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور، علاوه‌بر شاخصهای اکولوژیکی، شاخصهای ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1400.37.30.105.1.1575.1606بهرهبرداری از گیاهان دارویی بر مبنای اصول اکولوژیک، یکی از جنبههای استفاده‌‌های چندمنظوره از مراتع است. از اینرو، قابلیت مراتع کوهستانی درمیان در شرق کشور، برای بهرهبرداری از گیاهان دارویی، مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور، علاوه‌بر شاخصهای اکولوژیکی، شاخصهای اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی مرتبط با دانش بومی نیز مدنظر قرار گرفت. در این ارتباط، آماربرداری از پوشش گیاهی، در داخل 60 پلات دو مترمربعی که به فواصل 20 متر از یکدیگر در امتداد ترانسکت‌‌های200 متری مستقر شده بودند، انجام شد و سهم گونه‌های دارویی در ترکیب گیاهی محاسبه گردید. محدودیت‌‌ها و پتانسیل‌‌های منطقه نیز برای بهرهبرداری از گیاهان دارویی، از دیدگاه بهره‌‌برداران و کارشناسان، با طراحی مجموعه سؤالات، در قالب طیف لیکرت ارزیابی شد. از تلفیق نقشه‌‌ها در محیط GIS و بر مبنای رویکرد عامل محدودکننده فائو، نقشه نهایی شایستگی برای بهرهبرداری از گیاهان دارویی بر اساس درجات شایستگی خوب، متوسط، کم و غیرشایسته تهیه گردید. نتایج نشان داد که 50.11%(6367.83 هکتار) و 49.89% (6341.44 هکتار) از مراتع، به‌ترتیب دارای شایستگی متوسط و کم برای بهرهبرداری بودند. درصد پوشش تاجی، بیشترین سهم محدود‌کنندگی شایستگی تیپ‌های گیاهی را داشت که در این شرایط، جهت حفاظت خاک و بهبود وضعیت مرتع، برداشت گیاهان دارویی، کمتر توصیه میشود. خرید تضمینی گیاهان دارویی از بهره‌‌برداران و ارائه آموزش‌‌های لازم به آنها در مورد جنبههای مختلف این حرفه، نیز منجر به افزایش قابلیت این نوع بهرهبرداری در مراتع خواهد شد. بر همین اساس، در طراحی دستورالعمل تعیین شایستگی مراتع برای بهرهبرداری از گیاهان دارویی، باید به آنها توجه بیشتری شود.
محمدحسن پزشگی؛ جواد معتمدی؛ احمد علیجانپور؛ مهشید سوری؛ محمدرضا نجیب زاده؛ حسین ارزانی
چکیده
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.36.1.99.1.1585.41 تعیین شایستگی مرتع برای بهرهبرداری از گیاهان دارویی، از اهمیت خاصی برخوردار است. این مطالعه با هدف معرفی برخی از معیارها و شاخصهای مؤثر بر تعیین شایستگی مرتع برای بهرهبرداری از گیاهان دارویی و بررسی تفاوت بین نتایج استفاده از رویکردهای مختلف تعیین شایستگی انجام شد. بدین‌منظور، شایستگی ...
بیشتر
شناسه دیجیتال (DOR):98.1000/1735-0905.1398.36.1.99.1.1585.41 تعیین شایستگی مرتع برای بهرهبرداری از گیاهان دارویی، از اهمیت خاصی برخوردار است. این مطالعه با هدف معرفی برخی از معیارها و شاخصهای مؤثر بر تعیین شایستگی مرتع برای بهرهبرداری از گیاهان دارویی و بررسی تفاوت بین نتایج استفاده از رویکردهای مختلف تعیین شایستگی انجام شد. بدین‌منظور، شایستگی مراتع کوهستانی ارشدچمن سهند، از لحاظ بهرهبرداری گیاهان دارویی ارزیابی شد. نتایج نشان داد که براساس روش عامل محدودکننده (روش رایج تعیین شایستگی مرتع)، 2% از مراتع دارای شایستگی خوب، 6% دارای شایستگی متوسط، 77% دارای شایستگی کم و 15% غیرشایسته برای بهرهبرداری بودند. بر مبنای روش ریاضی (استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی)، 4% از مراتع دارای شایستگی خوب، 26% دارای شایستگی متوسط، 45% دارای شایستگی کم و 25% غیرشایسته برای بهرهبرداری بودند. کاربرد روش تلفیق‌‌نظری (دستورالعمل پیشنهادی) نیز نشان داد که 39% از مراتع دارای شایستگی خوب و 61% دارای شایستگی متوسط بودند. بهطور کلی، مشاهده شد که بین طبقات شایستگی حاصل از روش عامل محدودکننده با روش ریاضی تفاوت معنی‌‌داری وجود ندارد ولی بین طبقات روش مذکور با دستورالعمل پیشنهادی، تفاوت وجود دارد و کلاس‌‌های شایستگی متفاوتی برای مساحت مشخصی از مرتع حاصل میشود. از اینرو، پیشنهاد میشود میزان صحت یافته‌‌های این مطالعه، به‌‌منظور دستیابی به نتیجه کاربردی، در سال‌‌های متفاوت از نظر وقایع آب و هوایی و مکان‌‌های دیگر با خصوصیات فیزیکی متفاوت نیز آزمون شود. در مجموع، بر مبنای تلفیق نتایج رویکردهای مختلف و به لحاظ محدودیت‌‌های فیزیکی و محیطی، محدوده مورد پژوهش شایستگی اندکی برای بهرهبرداری از گیاهان دارویی دارد. بر همین اساس و با هدف کاهش فشار دام بر مراتع و افزایش تنوع گیاهان دارویی، باید در چارچوب استفاده چندمنظوره از مرتع بر دیگر جنبههای استفاده از مراتع منطقه مانند زنبورداری و گردشگری آزاد در مرتع توجه بیشتری باید بشود.
معصومه موقری؛ حسین ارزانی؛ علی طویلی؛ حسین آذرنیوند؛ محسن ساروی؛ مهدی فرح‌پور
چکیده
عدم شناخت کافی از توانمندی‌های مراتع باعث شده تا این منابع برای تولیدات دامی در حد زیادی مورد بهرهبرداری قرار گرفته و سایر مقوله‌های بهرهبرداری از نظر دور نگه داشته شوند. این در حالیست که کشور ایران با داشتن بیش از 8000 گونه گیاهی یکی از غنی‌ترین جوامع گیاهی دنیا را داراست و بخش عمده‌ای از این فلور غنی را گیاهان دارویی تشکیل می‌دهند. ...
بیشتر
عدم شناخت کافی از توانمندی‌های مراتع باعث شده تا این منابع برای تولیدات دامی در حد زیادی مورد بهرهبرداری قرار گرفته و سایر مقوله‌های بهرهبرداری از نظر دور نگه داشته شوند. این در حالیست که کشور ایران با داشتن بیش از 8000 گونه گیاهی یکی از غنی‌ترین جوامع گیاهی دنیا را داراست و بخش عمده‌ای از این فلور غنی را گیاهان دارویی تشکیل می‌دهند. حوزه آبخیز لاسم به‌دلیل تنوع گیاهی زیاد دارای قابلیت بالایی در زمینه گیاهان دارویی می‌باشد. به همین منظور شناسایی و تعیین شایستگی برای کاربری گیاهان دارویی این حوزه هدف این تحقیق قرار گرفت. نقشه نهایی شایستگی گیاهان دارویی در این حوزه از تلفیق دو معیار پوشش گیاهی و عوامل محیطی با بکارگیری سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) تهیه گردید. نمونه‌برداری در تیپ‌های گیاهی منطقه (به‌عنوان واحد کاری) به روش تصادفی با استقرار دو ترانسکت 100 متری عمود برهم و با اندازه‌گیری داده‌های حضور و عدم حضور گیاهان دارویی، درصد تاج پوشش، ترکیب و تولید گونه‌های دارویی در پلات‌های 1 مترمربعی انجام شد. از 120 گونه شناسایی شده در منطقه تعداد 58 گونه از 20 خانواده گیاهی با خاصیت دارویی شناسایی شدند. نتایج بررسی شایستگی گیاهان دارویی این حوزه نشان می‌دهد که حدود 6/10% منطقه (4/1071 هکتار) در طبقه شایستگی خوب (1S)، 1/28% منطقه (2841 هکتار) در طبقه شایستگی متوسط (2S)، 5/41% (5/4193 هکتار) در طبقه شایستگی ضعیف (3S) و 20% (8/2006 هکتار) از اراضی منطقه در طبقه غیرشایسته (N) قرار گرفتند. بهطور کلی مهمترین عامل کاهش‌دهنده شایستگی مراتع حوزه آبخیز لاسم، شاخص اقتصادی تولید می‌باشد. همچنین با توجه به شرایط توپوگرافی این حوزه، شیب منطقه نیز در کاهش شایستگی مراتع منطقه نقش قابل ملاحظه‌ای داشت.
