بررسی برخی خصوصیات بوم‌شناختی، ریختی و میزان اسانس آویشن آذربایجانی (Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost.)

یاوری, علیرضا; ناظری, وحیده; سفیدکن, فاطمه; حسنی, محمداسماعیل

doi:10.22092/ijmapr.2010.6938

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد علوم باغبانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج

² استادیار، گروه علوم باغبانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج

³ استاد، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

https://doi.org/10.22092/ijmapr.2010.6938

چکیده

گیاه آویشن آذربایجانی با نام علمی Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost. یکی از 14 گونه مختلف از جنس آویشن است که در کشور ایران رویش طبیعی دارد. در این پژوهش در اوایل فصل رویش (سال 1387) طی مسافرتهای متعدد به نقاط مختلف استانهای آذربایجان‌شرقی و غربی، رویشگاه‌های این گونه شناسایی و بعد در هنگام گلدهی، جهت ارزیابی ریختی از هر رویشگاه پنج نمونه کامل گیاهی و سرشاخه‌های گلدار برای استخراج اسانس تهیه و به همراه بذر در فصل تولید بذر جمع‌آوری شد. اطلاعات مربوط به رویشگاه‌ها یادداشت‌برداری شد و خصوصیات رویشی و زایشی هر جمعیت بعلاوه میزان اسانس گونه مورد مطالعه در هر رویشگاه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS تجزیه خوشه‌ای شده و جمعیتهای جمع‌آوری شده براساس تمامی خصوصیات کمی رویشی، زایشی و میزان اسانس گروه‌بندی شدند. به‌طوری که تمامی جمعیتها در سه گروه قرار گرفتند. جمعیتهای بند، نازلو و قوشچی در یک گروه، هریس در گروهی دیگر و سرانجام جمعیت جلفا در گروهی جداگانه قرار گرفتند. پراکنش این گونه در دو استان آذربایجان‌شرقی و غربی، از ارتفاع 730 تا 1900 متر از سطح دریا و رویش در خاکهای مختلف و مناطق شیب‌دار نشان‌دهنده سازگاری بالای این گونه با شرایط اقلیمی این دو استان می‌باشد. درنهایت، از بین جمعیتهای جمع‌آوری شده، دو جمعیت جلفا و نازلو بدلیل داشتن عملکرد بالای اسانس و سازگاری با اقلیم منطقه برای کاربرد در برنامه به‌نژادی در مناطق سرد شمال‌غرب کشور توصیه می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

- آئینه‌چی، ی.، 1365. مفردات پزشکی و گیاهان دارویی. انتشارات دانشگاه تهران، 276 صفحه.

- امیدبیگی، ر.، 1385. تولید و فرآوری گیاهان دارویی. جلد سوم، انشارات آستان قدس رضوی، 397 صفحه.

- حبیبی، ح.، مظاهری، د.، مجنون حسینی، ن.، چایی‌چی، م.، فخرطباطبایی، م. و بیگدلی، م.، 1385. اثر ارتفاع بر روغن اسانس و ترکیبات گیاه دارویی آویشن وحشی (Thymus kotschyanus Boiss.) منطقه طالقان. پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی، 73: 10-2.

- حسنی، ج.، 1383. شناسایی و بررسی اکولوژیکی دو جنس از گیاهان معطر Thymusو Ziziphora در استان کردستان. فصلنامه تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 20(1): 17-1.

- زرگری، ع.، 1372. گیاهان دارویی. جلد چهارم، انتشارات دانشگاه تهران، 923 صفحه.

- سفیدکن، ف. و رحیمی بیدگلی، ع.، 1381. بررسی تغییرات کمی و کیفی اسانس آویشن کوهی (Thymus kotschyanus) در دوره رشد گیاه و با روشهای مختلف تقطیر. فصلنامه تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 15(4): 21-1.

- شفاالدین، س.، 1386. جمع‌آوری ذخایر توارثی گیاهی. ژنتیک نوین، 2(2): 16-5.

- مظفریان، و.، 1386. فرهنگ نامهای گیاهان ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 740 صفحه.

- میرزایی ندوشن، ح.، مهرپور، ش. و سفیدکن، ف.، 1385. تجزیه علیّت در صفات مؤثر بر اسانس در سه گونه از آویشن. پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی، 70: 94-88.

- Blanquer, A., Boira, H., Soler, V. and Perez, I., 1998. Variability of the essential oil of Thymus piperella. Phytochemistry, 47: 1271-1276.

- British pharmacopoeia, 1988. Vol. 2, London: HMSO, 137-138.

- Cristina Figueiredo, A., Barroso, J.G., Pedro, L.G. and Scheffer, J.J.C., 2008. Factors affecting secondary metabolite production in plants: volatile components and essential oils. Flavour and Fragrance Journal, 23: 213–226.

- Husnu Can Baser, K., Demirci, B., Kirimer, N., Satil, F. and Tumen, G., 2002. The essential oils of Thymus migricus and T. fedtschenkoi var. handelii from Turkey. Flavour and Fragrance Journal, 17: 41–45.

- Jalas, J., 1982. Thymus. 370-371, In: Davis, P.H. (Ed.), Flora of Turkey and East Aegean Island. Vol. 7, Edinburgh Univ. Press, Edinburgh, 563p.

- Rechinger, K.H., 1982. Flora Iranica. Vol. 152, Graz: Akademische Druck- und Verlagsanstalt, 543-544.

- Satil, F., Kaya, A., Bicakci, A., Ozatli, S. and Tumen, G., 2005. Comparative morphological anatomical and palynological studies on Thymus migricus Klokov & Des.-Shost. and T.fedtschenkoi ronniger var. handel II (RONNIGER) Jalas grown in east Anatolia. Pakistan Journal of Botany, 37(3): 531-549.

- Stahl-Biskup, E. and Saez, F., 2002. Thyme, The genus Thymus. Taylor & Francis, New York, 330p.

- Thompson, J.D., Chalchat, J., Michet, A., Linhart, Y.B.and Ehlers, B., 2003. Qualitative and quantitative variation in monoterpene co-occurrence and composition in the essential oil of Thymus vulgaris chemotypes. Journal of Chemical Ecology, 29(4): 859-880.

بررسی برخی خصوصیات بوم‌شناختی، ریختی و میزان اسانس آویشن آذربایجانی (Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost.)

مراجع

مراجع

دوره 26، شماره 2 - شماره پیاپی 48مرداد 1389صفحه 227-238

دوره 26، شماره 2 - شماره پیاپی 48
مرداد 1389
صفحه 227-238