پهنه‌بندی زیست‌اقلیم گیاهی مریم‌نخودی شرقی (Teucrium orientale L.) در استان اصفهان با استفاده از روشهای آماری چند متغیره و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)

حیدری, ریحانه; خداقلی, مرتضی; زارعان, مرضیه

doi:10.22092/ijmapr.2015.102681

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانش‌آموخته کارشناسی ارشد اقلیم‌شناسی، دانشگاه پیام نور اصفهان، اصفهان، ایران

² استادیار اقلیم‌شناسی، مرکز تحقیقات منابع طبیعی و کشاورزی استان اصفهان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اصفهان، ایران

³ دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد اقلیم‌شناسی، دانشگاه پیام نور اصفهان، اصفهان، ایران

https://doi.org/10.22092/ijmapr.2015.102681

چکیده

کشاورزی و منابع طبیعی بشدت به آب و هوا و اقلیم وابسته‌اند و از این‌رو تنوع اقلیمی و تغییرات آن،‌ چه در کوتاه‌مدت (در طول دوره رشد گیاه) و چه در درازمدت، نقش تعیین‌کننده‌ای در میزان تولید و پایداری آن دارد. هدف از این پژوهش، بررسی و تعیین مهمترین عناصر اقلیمی مؤثر بر پراکنش گونه مریم‌نخودی شرقی (Teucrium orientale L.) و در نهایت، پهنه‌بندی زیست‌اقلیم آن در استان اصفهان بود. بدین منظور، ابتدا اقدام به ایجاد پایگاهی مرکب از 16 متغیر اقلیمی ایستگاه‌های هواشناسی استان اصفهان طی دوره‌ آماری مشترک 40 ساله (2009-1970) که از اهمیت بیشتری در ارتباط با اکولوژی گیاهی برخوردار بودند، گردید. از روش تحلیل عاملی با دوران واریمکس، به‌منظور کاهش ابعاد ماتریس داده‌ها و از روش تحلیل خوشه‌ای سلسله مراتبی به طریق وارد، برای پهنه‌بندی زیست‌اقلیم گونه مریم‌نخودی شرقی در استان استفاده شد و 5 پهنه اقلیم رویشی منطبق بر ارتفاعات استان برای گونه شناسایی و نامگذاری شدند. به‌منظور بررسی فضایی متغیرهای اقلیمی ممیز، نتایج حاصل از تحلیل عاملی به محیط GIS وارد و با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، پهنه‌بندی این عوامل نیز انجام شد. یافته‌های این تحقیق نشان داد، 4 عامل اول 6/93% از پراش متغیرهای اولیه را بیان می‌کند. این عوامل عبارت بودند از: بارش، روز یخبندان، تابش و سرعت باد که به‌ترتیب 43/42، 93/31، 40/10 و 83/8 درصد از تغییرات را نشان دادند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

- باعقیده، م.، انتظاری، ع.، بابایی، ی. و عباس‌نیا، م.، 1392. شناسایی نواحی بهینه آب و هوایی برای احیای جنگل‌های بلوط (مطالعه‌ی موردی: استان کرمانشاه). جغرافیا و پایداری محیط (پژوهشنامه جغرافیایی)، 3(6): 142-121.

- پاکزاد، ز.، رائینی‌سرجاز، م. و خداقلی، م.، 1392. بررسی اثر عوامل اقلیمی برگسترش رویشگاه‌های گون گزی در استان اصفهان. تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 20(1): 212-199.

- حیدری، ح. و علیجانی، ب.، 1378. طبقه‌بندی اقلیمی ایران با استفاده از تکنیک‌های آماری چند متغیره. پژوهش‌های جغرافیایی، 37: 74-57.

- خداقلی، م.، مسعودیان، ا.، کاویانی، م. و کمالی، غ.، 1385. بررسی گیاه-اقلیم‌شناختی حوضه‌ی زاینده‌رود. پژوهش و سازندگی (در منابع طبیعی)، 18(4): 53-41.

- شاکری، م.، میان‌آبادی، م. و یزدان پرست، ر.، 1388. اثر تیمارهای مختلف در شکستن خواب بذر گیاه مریم‌نخودی (Teucrium polium). تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران، 17(1): 111-100.

- علیجانی، ب.، 1385. اقلیم‌شناسی سینوپتیک. انتشارات سمت، تهران، 230 صفحه.

- فرج‌زاده، م.، 1389. تکنیکهای اقلیم‌شناسی. انتشارات سمت، تهران، 287 صفحه.

- کاظمی‌زاده، ز.، حبیبی، ز. و مرادی، ا.، 1387. بررسی ترکیبات شیمیایی اسانس دو جمعیت گونه مریم نخودی خزری در دو رویشگاه مختلف. گیاهان دارویی، 7(28): 93-87.

- کاظمی‌زاده، ز.، حبیبی، ز. و مرادی، ا.، 1389. جداسازی و شناسایی β-استیگماسترول از گیاه مریم‌نخودی خزری (Teucrium hyrcanicum L.) رویش یافته در استان گیلان. گیاهان دارویی، 9(34): 73-67.

- محمدی، ح.، 1385. آب و هواشناسی کاربردی. مؤسسه انتشارات، دانشگاه تهران، 259 صفحه.

- محمدیان، ع.، کرمیان، ر. و هاشمی، پ.، 1391. مقایسه کمّی و کیفی اسانس اکوتیپ‌های مختلف مریم نخودی (Teucrium polium L.)در رویشگاه‌های مختلف استان لرستان. یافته، 14(2): 69-59.

- مسعودیان، س.ا.، 1389. پهنه‌های اقلیمی ایران. سخنرانی‌های حاشیه‌ای جلسات انجمن ایرانی اقلیم‌شناسی، دانشگاه اصفهان.

- مظفریان، و.، ۱۳۷5. فرهنگ نامهای گیاهان ایران: لاتینی، انگلیسی، فارسی. نشر فرهنگ معاصر، تهران، 570 صفحه.

- یغمایی، ل.، سلطانی کوپایی، س. و خداقلی، م.، 1387. بررسی اثر عوامل اقلیمی بر گسترش درمنه کوهی و درمنه دشتی در استان اصفهان با استفاده از روش‌های آماری چند متغیره. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی (علوم آب و خاک)، 12(44):
370-359.

- Brovkin, V., Ganopolski, A. and Svirezhev, R. 1997. A continuous climate-vegetation classification for use in climate-biosphere studies. Ecological Modeling, 101: 251-256.

- Nakamura, Y., Krestov, P.V., Omelko, A.M. and Vladivostok, M.O., 2007. Bioclimate and zonal vegetation in Northeast Asia: first approximation to anintegrated study. Phytocoenologia, 37(3-4):
443-470.

- Sabir Hussain, M. and Lee, S., 2009. A classification of rainfall regions in Pakistan. Journal of the Korean Geographical Society, 44(5): 605-623.

- Yaghmaei, L., Soltani Kopaei, S. and Khodagholi, M., 2009. Bioclimatic classification of Isfahan province using multivariate statistical methods. International Journal of Climatology, 29(12): 1850-1860.

- Yunus, F., 2011. Delineation of Climate Divisions for Peninsular Malaysia, Geospatial World Forum, Dimensions and Directions of Geospatial Industry, Hyderabad, India.

تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران

پهنه‌بندی زیست‌اقلیم گیاهی مریم‌نخودی شرقی (Teucrium orientale L.) در استان اصفهان با استفاده از روشهای آماری چند متغیره و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)

مراجع

مراجع

دوره 31، شماره 4 - شماره پیاپی 72
مهر 1394
صفحه 637-650

پهنه‌بندی زیست‌اقلیم گیاهی مریم‌نخودی شرقی (Teucrium orientale L.) در استان اصفهان با استفاده از روشهای آماری چند متغیره و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)

مراجع

مراجع

دوره 31، شماره 4 - شماره پیاپی 72مهر 1394صفحه 637-650

دوره 31، شماره 4 - شماره پیاپی 72
مهر 1394
صفحه 637-650