فاطمه عسگری؛ فاطمه سفیدکن؛ محمدباقر رضایی
دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1381، ، صفحه 87-127
چکیده
جنس آویشن (Tymus) در نقاط مختلف ایران 14 گونه دارد (1). یکی از گونه‌هایی که پراکندگی وسیعی در شمال و غرب کشور دارد Thymus pubescens است. معرفی این گونه به‌عنوان گیاهی دارویی و معطر، شناخت ترکیبهای موجود در اسانس آن، مقایسه مقدار و درصد ترکیبهای تشکیل‌دهنده اسانس در نقاط مختلف، در دو مرحله قبل از گلدهی و گلدهی کامل از اهداف اصلی این طرح است. به علاوه، ...
بیشتر
جنس آویشن (Tymus) در نقاط مختلف ایران 14 گونه دارد (1). یکی از گونه‌هایی که پراکندگی وسیعی در شمال و غرب کشور دارد Thymus pubescens است. معرفی این گونه به‌عنوان گیاهی دارویی و معطر، شناخت ترکیبهای موجود در اسانس آن، مقایسه مقدار و درصد ترکیبهای تشکیل‌دهنده اسانس در نقاط مختلف، در دو مرحله قبل از گلدهی و گلدهی کامل از اهداف اصلی این طرح است. به علاوه، معرفی این گونه به‌عنوان گیاهی معطر در جهت تولید تولید اسانس از آن در سطح نیمه‌صنعتی، از اهداف فرعی این طرح به‌شمار می‌رود.
نمونه‌های گیاهی از سه نقطه رویشی در دره لار (شرق استان تهران) و در دو مرحله قبل از گلدهی (اواسط اردیبهشت) و گلدهی (اواسط تیرماه) جمع‌آوری شدند. از اندامهای هوایی خشک شده T. pubescens با روش تقطیر با بخار آب در دستگاههای شیشه‌ای به مدت 45 دقیقه اسانس‌گیری بعمل آمد. اسانسها پس از آبگیری با کلرید کلسیم در شیشه‌های تیره رنگ و در یخچال نگهداری شدند.
مقدار اسانس در مرحله رویشی از 0.53% تا 0.93% و در مرحله گلدهی از 1.23% تا 2.03% متغیر بود. در مجموع مقدار اسانس در مرحله رویشی کمتر از مرحله گلدهی بود. در مرحله قبل از گلدهی تفاوت قابل توجهی در بازده اسانس نقاط مختلف مشاهده نشد، درحالی‌که این تفاوت در مرحله گلدهی معنی‌دار بود.
اسانسها جهت تجزیه و شناسایی به دستگاههای GC و GC/MS تزریق شدند. در مجموع 26 ترکیب (0.98% تا 99.3%) در مرحله رویشی و 32ترکیب (97.7% تا 98.5%) در مرحله گلدهی شناسایی شدند. 24 ترکیب در هر دو مرحله مشترک بودند. ترکیبهای شاخص در مرحله قبل از گلدهی کارواکرول (52.6% تا 77.9%)، تیمول (2.7% تا 21.8%)، گاماترپینن (3.3% تا 7.4%)، پاراسیمن (2.2% تا 4.4%) و بتا کاریوفیلن (1.7% تا 2.5%) بودند. ترکیبهای شاخص مرحله گلدهی شامل: کارواکرول (54.7% تا69.2%)، پاراسیمن (6.7% تا 9.7%)، 1و8 سینئول + لیمونن (1.7% تا 3.2%)، متیل کارواکرول (0.6% تا 6.6%) و بورنئول (1.7% تا 5.1%) بودند.
ترکیبهایی مانند تیمیل استات، گامامورولن، سیگماکادینن فقط در مرحله رویشی و آلفافلاندرن، آلفاترپینئول، ترپینن 4-ال، اسپاچونلول، کامفور، لینالول، متیل تیمول، تیموکینون و تیمودی‌هیدروکینون فقط در مرحله گلدهی وجود داشتند.
