فیتوشیمی (استخراج، شناسایی و اندازه گیری مواد موثره)
سیده منصوره قدسی مآب؛ حسن مکاریان؛ زیبا قسیمی حق؛ منوچهر قلی پور
چکیده
پیش‌تیمار بذر با پلاسمای سرد و اسید سالیسیلیک از روش‌های بهبود جوانه‌زنی بذر و رشد کمّی و کیفی گیاهان بشمار می‌رود. بنابراین، پژوهشی به‌منظور بررسی اثر پیش‌تیمار بذر با پلاسمای سرد (صفر و 100 وات به مدت 4 دقیقه) و پیش‌تیمار بذر و محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک به فرم‌های میکرو و نانو (صفر و 1.5 میلی‌مولار اسید سالیسیلیک) برای بهبود رشد ...
بیشتر
پیش‌تیمار بذر با پلاسمای سرد و اسید سالیسیلیک از روش‌های بهبود جوانه‌زنی بذر و رشد کمّی و کیفی گیاهان بشمار می‌رود. بنابراین، پژوهشی به‌منظور بررسی اثر پیش‌تیمار بذر با پلاسمای سرد (صفر و 100 وات به مدت 4 دقیقه) و پیش‌تیمار بذر و محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک به فرم‌های میکرو و نانو (صفر و 1.5 میلی‌مولار اسید سالیسیلیک) برای بهبود رشد و تولید متابولیت‌های ثانویه در گیاه مریم گلی (Salvia leriifolia Benth.) انجام شد. نتایج نشان داد استفاده از اسید سالیسیلیک به‌صورت پیش‌تیمار بذری و محلول‌پاشی منجر به افزایش معنی‌دار ارتفاع گیاه، کلروفیل‌های a و b، فنل کل و اسید کافئیک برگ شد. همچنین، پیش‌تیمار بذر با فرم نانو اسید سالیسیلیک و محلول‌پاشی فرم میکرو اسید سالیسیلیک و پلاسمای سرد، وزن تر و خشک گیاهچه و آنزیم‌های فنیل‌آلانین آمونیالیاز و تیروزین آمونیالیاز را به‌ترتیب به‌میزان 3.48، 13.3، 227.7 و 277 درصد نسبت به شاهد افزایش داد. پیش‌تیمار بذری و کاربرد اسیدسالیسیلیک تأثیر مثبتی بر افزایش میزان اسیدهای رزمارینیک و سالویانولیک برگ‌ها نسبت به شاهد نداشت. براساس نتایج، افزایش فعالیت آنزیم‌ها در مسیر بیوسنتز اسیدهای فنولیکی، بر افزایش میزان اسید کافئیک مؤثر بود. به‌طور کلی، یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد پیش‌تیمار بذری با اسید سالیسیلیک و محلول‌پاشی نانو اسید سالیسیلیک بیشتر از سایر تیمارها در بهبود صفات رشدی و فعالیت آنزیم‌های درگیر در بیوسنتز متابولیت‌های ثانویه نقش داشتند.
مجید دشتی؛ مهدی میرزا؛ محمد کافی؛ حسین توکلی
چکیده
به‌منظور مطالعه تأثیر تنش کمبود آب بر عملکرد کمّی و ترکیب‌های اسانس گیاه دارویی نوروزک (Salvia leriifolia Benth.) آزمایشی در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی انجام شد. تیمارهای مختلف آبیاری براساس میزان تبخیر و تعرق واقعی در 4 سطح به میزان 100% (آبیاری کامل)، 6/66% (تنش متوسط)، 3/33% (تنش شدید) و بدون آبیاری (شاهد) در قالب طرح بلوک کامل ...
بیشتر
به‌منظور مطالعه تأثیر تنش کمبود آب بر عملکرد کمّی و ترکیب‌های اسانس گیاه دارویی نوروزک (Salvia leriifolia Benth.) آزمایشی در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی انجام شد. تیمارهای مختلف آبیاری براساس میزان تبخیر و تعرق واقعی در 4 سطح به میزان 100% (آبیاری کامل)، 6/66% (تنش متوسط)، 3/33% (تنش شدید) و بدون آبیاری (شاهد) در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار اعمال گردید. نتایج نشان دادند که درصد اسانس برگهای سبز و ساقه گل‌دهنده در تیمارهای تنش شدید و بدون آبیاری به‌طور معنی‌داری (05/0≥p) بیشتر از تیمار آبیاری کامل بود. بالاترین عملکرد ماده خشک برگ و ساقه گل‌دهنده در تیمار آبیاری کامل و کمترین مقدار آن در تیمار شاهد مشاهده شد. تنش آب عملکرد اسانس برگ و ساقه گل‌دهنده را به‌طور معنی‌داری کاهش داد، اما عملکرد اسانس تحت تأثیر تنش آبی متوسط قرار نگرفت. نتایج همچنین نشان دادند که ترکیب‌های اصلی اسانس در کلیه سطوح تنش کمبود آب شامل 8،1-سینئول، بتا-پینن و بورنئول بودند که در مجموع نزدیک به 50% از کل اجزای اسانس برگهای سبز را در تیمار آبیاری کامل شامل شدند. با افزایش شدت تنش آب، میزان این ترکیب‌ها به‌تدریج در اسانس افزایش یافته، به‌طوری که در تیمار بدون آبیاری، ترکیب‌های فوق به‌ترتیب به میزان 1/21، 7 و 3/15 درصد در برگهای سبز، و 39، 12 و 55 درصد در ساقه گل‌دهنده در مقایسه با تیمار آبیاری کامل افزایش یافته و ترکیب‌های سدرن-13-اُل و دلتا-کادینن در تیمار بدون آبیاری به‌ترتیب به میزان 5/58% و 46% در برگهای سبز و 52% و 14% در ساقه گل‌دهنده کاهش نشان دادند.
مرتضی یوسفی؛ وحیده ناظری؛ مهدی میرزا
چکیده
در این پژوهش به‌منظور بررسی تأثیر برخی از عوامل محیطی بر کمّیت و کیفیت اسانس گیاه نوروزک (Salvia leriifolia Benth.)، دوازده جمعیت از این گیاه از مناطق مختلف رویشگاهی آن جمع‌آوری شد. اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب توسط دستگاه کلونجر طبق فارموکوپه بریتانیا از سرشاخه‌های گلدار خشک شده انجام شد. ترکیب‌های شیمیایی اسانس‌ها با استفاده از دستگاه‌های ...
بیشتر
در این پژوهش به‌منظور بررسی تأثیر برخی از عوامل محیطی بر کمّیت و کیفیت اسانس گیاه نوروزک (Salvia leriifolia Benth.)، دوازده جمعیت از این گیاه از مناطق مختلف رویشگاهی آن جمع‌آوری شد. اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب توسط دستگاه کلونجر طبق فارموکوپه بریتانیا از سرشاخه‌های گلدار خشک شده انجام شد. ترکیب‌های شیمیایی اسانس‌ها با استفاده از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگراف متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) جداسازی، شناسایی و تعیین مقدار گردیدند. به‌منظور بررسی اثر برخی عوامل محیطی بر میزان اسانس و ترکیب‌های اصلی سازنده تیپ‌های شیمیایی از تجزیه همبستگی کانونیک توسط نرم‌افزار آماری SAS v. 9.1 استفاده شد. نتایج حاصل نشان داد که میانگین بازده اسانس 5/1-7/0 درصد به‌ترتیب مربوط به جمعیت طبس سبزوار و بجستان بود. در مجموع، در اسانس‌های مورد مطالعه 22 ترکیب شناسایی شد که از میان این ترکیب‌ها سه ترکیب جونیپر کامفور (9/39-12%)، 1،8-سینئول (21-6/3%)، بتا-پینن (1/18-7/8%) و آلفا-پینن (10-4/4%) در میان جمعیت‌های مختلف از غلظت بالایی برخوردار بودند. تجزیه همبستگی چندگانه بین 8 ترکیب شیمیایی و 9 عامل محیطی نشان داد که شش متغیر اول کانونیک دارای همبستگی کانونیک قابل توجه و معنی‌دار بودند. ضرایب همبستگی کانونیک اولین متغیر نشان داد که میزان بالای آلفا-پینن و بتا-پینن و درصد کم دلتا-کادینول با مقدار کم کلسیم و پتاسیم خاک رابطه مستقیم و مثبتی دارند. به عبارت دیگر، کاشت گیاه نوروزک در خاک‌های غنی از کلسیم و پتاسیم باعث افزایش دلتا-کادینول موجود در اسانس شده و در عین حال میزان آلفا-پینن و بتا-پینن موجود در اسانس را کاهش می‌دهد.
مرتضی یوسفی؛ وحیده ناظری؛ مهدی میرزا
چکیده
نوروزک با نام علمی Salvia leriifolia Benth. گیاه دارویی ارزشمندی از خانواده نعناع می‌باشد. به‌منظور بررسی تنوع موجود در نوروزک 180 نمونه گیاهی متعلق به 12 جمعیت از این گیاه از سه استان خراسان جنوبی، خراسان رضوی و سمنان جمع‌آوری شد. برای بررسی صفات ظاهری نمونه‌های جمع‌آوری شده، در فصل گلدهی و بذردهی از هر رویشگاه، 15 نمونه گیاهی کامل انتخاب ...
بیشتر
نوروزک با نام علمی Salvia leriifolia Benth. گیاه دارویی ارزشمندی از خانواده نعناع می‌باشد. به‌منظور بررسی تنوع موجود در نوروزک 180 نمونه گیاهی متعلق به 12 جمعیت از این گیاه از سه استان خراسان جنوبی، خراسان رضوی و سمنان جمع‌آوری شد. برای بررسی صفات ظاهری نمونه‌های جمع‌آوری شده، در فصل گلدهی و بذردهی از هر رویشگاه، 15 نمونه گیاهی کامل انتخاب و 33 صفت رویشی و زایشی با پنج تکرار برای هر صفت بررسی شد. به‌منظور استخراج اسانس، سرشاخه‌های گلدار گیاه در فصل گلدهی تهیه گردید. مقایسه میانگین داده‌های کمّی با استفاده از نرم‌افزار SAS و براساس آزمون چند دامنه‌ای دانکن در سطح احتمال 5% (05/0 > p) انجام شد. گروه‌بندی صفات اندازه‌گیری شده با استفاده از نرم‌افزار SPSS به روش Ward انجام گردید. نتایج نشان داد که این گیاه در ارتفاع 1533-1000 متر از سطح دریا رویش داشته و با متوسط دمای سالیانه 23-15 درجه سانتی‌گراد و میزان بارش 194-80 میلی‌متر در سال می‌تواند به رشد مطلوب ادامه دهد. مهمترین صفات ریخت‌شناسی از قبیل ارتفاع گیاه، طول و عرض برگ به‌ترتیب در دامنه 8/35-9/18، 29/15-59/6 و 7/29-2/18 سانتی‌متر متغیر بود. بیشترین و کمترین مقدار اسانس با مقدار 37/1 و 69/0 درصد به‌ترتیب مربوط به جمعیت‌های نجم‌آباد و طبس سبزوار بود. نتایج حاصل از گروه‌بندی صفات نشان داد که جمعیت‌های مورد مطالعه براساس محل جمع‌آوری به سه گروه مجزا تقسیم شدند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که دو جمعیت نجم‌آباد و بجستان به دلیل داشتن صفات مطلوب مورفولوژیکی و همچنین میزان اسانس فراوان، گیاهان مناسب برای کارهای اصلاحی و اهلی‌سازی این گونه می‌باشند و در ضمن حفاظت از این رویشگاه‌های مطلوب یکی از اولویت‌های مهم می‌باشد.
